7. ÇEVRESEL ETK LER 7.1. Fiziksel ve Biyolojik Etkiler Proje alanı

7. ÇEVRESEL ETKİLER
7.1. Fiziksel ve Biyolojik Etkiler
Proje alanı genel karakteristikleri hakkında Bölüm II’ de geniş bilgi verilmiş
olduğu için burada sadece hatırlatma kabilinden kısa bilgiler verilecektir.
Projenin gerçekleştirileceği yer Rize İli’ne bağlı Güneysu ilçesi Doğu
Karadeniz ikliminin hakim olduğu bir yöredir. Bu iklime göre her mevsim yağışlı
ve deniz etkisi altındadır. Bu bölge Türkiye’nin en çok yağış alan bölgesidir.
Giresun ve Trabzon yöresinde denize paralel olarak uzanan Doğu Karadeniz
dağları doğuya gidildikçe Rize, Ardeşen, Fındıklı yöresinde iyice daralır ve bu
sıradağların dorukları giderek kıyıya daha da yaklaşır. Daralan alanlarda
yağışlar ve deniz ikliminin etkisi de giderek artar.
Topografya ve Jeoloji
Proje alanı dar ve dik vadilerle yarılmış, kus uçuşu 30 km mesafede 3000 m
kotlarından deniz seviyesine inen ladin, köknar, kızılağaç, çam ormanları ile
kaplı bir alandır.
Rize İli esas itibariyle paleozoik bir temel üzerinde ve kretasede başlayan
büyük orojenezle yüzeye çıkmış granodiorit ve kretase filişlerinden ibaret
olmakla birlikte yer yer neojen depolarına da rastlanır.
Bütün kıyı kesimi yüzeyde üst kretase serisi volkanik örtü ve tüflerin fazlalığı
ile dikkati çeker.
Yüksek dağlık sahada ise daha çok magmatik elemanlar hakim durumdadır.
Aflore olan granit, andezit ve bazalt kütleleri yüksekliği 3000 m ’yi asan
bölgelerin tamamında hakim durumdadır.
Alpin Deprem Kuşağı’nda yer alan Türkiye 3 ana deprem bölgesine ayrılır.
Bunlar;
o .Kuzey Anadolu Kuşağı (Karadeniz kıyısı boyunca)
o Güney Anadolu Kuşağı (Antakya çevresi)
o Batı Anadolu Kuşağı (Ege Denizi ve Marmara Denizini çevreleyen alan)
Kuzey Anadolu Fay Hattı proje alanının güneyinden geçer bununla beraber
Rize ve çevresi depremler bakımından oldukça sakin bir bölgedir ve Türkiye
Deprem
Bölgeleri
Haritası’nda
IV.
Derece
deprem
bölgesi
olarak
nitelenmektedir.
Maden Kaynakları
Rize’de maden yatakları da bulunmaktadır. Çayeli’ne bağlı Madenli beldesinde
zengin bakır ve çinko yatakları bulunmakta ve bu madenler isletilmektedir.
Hidroloji, Su Kullanımı ve Su Kalitesi
Proje alanının en önemli su kaynağı Kale ve Islahiye dereleri ile onların
kollarıdır.
Proje alanında yerleşim yerleri oldukça seyrektir. Nüfus yoğunluğu km2’de 42
kişi civarında olup Türkiye ortalamasının (88 kişi/km2) çok altındadır. Ayrıca
bölgenin
tamamı
sık
ormanlarla
kaplı
olduğundan
ve
yerleşim
ve
endüstrileşme için uygun alan bulunmadığından dolayı önümüzdeki yıllarda da
suların hiçbir şekilde kirlenmesi söz konusu olmayacaktır.
Diğer Doğu Karadeniz sularında da olduğu gibi burada da dere meylinin çok
dik olmasına rağmen yağışlı mevsimlerde dahi az sürüntü maddesi taşıyan ve
berrak akan bir görünümdedir.
Kale ve Islahiye derelerinin suları mevcut şartları itibariyle sadece enerji
üretiminde kullanılabilecek, sulama ve içme suyu olarak kullanılamayacak
durumdadır. Bu sebeple de suyun kalitesi üzerinde yapılmış bir çalışma
kaydına rastlanılmamıştır. Proje daimi teçhizatı ihalesi öncesinde dere suları
tahlil ettirilerek yine de beton ve çelik üzerindeki etkileri araştırılacaktır.
Baskın Bitki Örtüsü ve Yaban Hayatı
Kıyıdan yaklaşık 750 m yüksekliğe kadar olan saha geniş yapraklı kıyı
ormanları ile kaplıdır. Yer yer iğne yapraklıların da aşağı kotlara doğu sarktığı
görülür. “Kelşik Flora” adıyla da anılan bu bölge aynı zamanda zengin bir
orman altı formasyonuna sahiptir. Bu basamağın hakim türü sakallı kızılağaç
(alnus barbata) olup diğer türler kayın, kestane, ıhlamur türleri, gürgen
karaağaç türleri, yabani Trabzon hurması, yabani karayemiş, yabani kiraz,
defne, çınar, tespih ağacı, meşe, dişbudak ve şimşirdir.
800 ~ 1400 m yükseklikler arasında karışık orman kuşağı bulunur. Hakim
türler sakallı kızılağaç, kayın, kestane, gürgen ve iğne yapraklılardan ladin ve
çam türleridir. Bu kademede orman altı bitki örtüsü orman gülü ve diğer otsu
ve odunsu bitkilerdir.
1400 m kotlarının üzerinde iğne yapraklı türler hakim olur. Bitki örtüsü üst
sınırı 2000 ~ 2200 m’lere kadar yükselir.
Proje alanı ormanları fauna açısından da oldukça zengindir. Yaban keçisi,
kurt, ayı, domuz, tilki, geyik, sansar, çakal, kuşlardan sülün, kartal, doğan,
atmaca, şahin, yaban tavuğu bölgede varlığını sürdüren yaban hayvanlarıdır.
7.2. Sosyo Ekonomik Özellikler
Bütün Karadeniz Bölgesi yerleşim yerlerinde olduğu gibi Kale HES proje
alnında
da
köylerdeki
nüfus
giderek
kıyıdaki
şehir
ve
kasabalarda
toplanmaktadır. Bunun başlıca sebebi vadiler içinde dağınık durumdaki eski
yerleşim yerlerinde nüfusun artmasına karşılık yeterli tarım alanı ve iş imkanı
bulunmamasıdır.
Ekonomi ve İşsizlik
Proje alanında vadi boyunca uzanan orman yolu üzerinde gezginci arıcılık
yapan şahıslardan başka kimselere rastlamak mümkün değildir.
Bölgede yasayan nüfus genişliği en fazla 1 km ’yi bulan sahil şeridi ile bu
şeridin 300~400 kotlarına kadar olan yamaçlarında bulunur. Baslıca geçim
kaynağı çay ve fındık tarımıdır. Son zamanlarda kivi ve mandalina da
yetiştirilmeye başlanılmıştır. Mısır ve lahana da yetiştirilen diğer tarım
ürünleridir.
Bölge ekonomisinde balıkçılık ve arıcılık da önemli is kollarıdır.
Rize ili genelinde tarımla ilgili is kollarında faaliyet gösteren kişilerin toplam
nüfusa oranı DİE son verilerine göre %64.5’tir. Gene aynı kurulusun Rize İli
genelinde 1990 yılında yaptığı araştırmalara göre son hafta içinde bir iste
çalışmamış olanların oranı erkelerde %27, kadınlarda ise %41’dir.
İşsiz olup is arayanların oranı ise %5.02’dir. İssizlik bölge halkının en önemli
sorunlarının başında gelmektedir.
Arazi Kullanımı, Tarım ve Hayvancılık
Nüfusun büyük bir kısmı tarım, ormancılık, avcılık ve balıkçılık isleri ile iştigal
etmektedir. Baslıca üretilen tarımsal ürünler çay (%95) fındık (%1.5)’tir.
Hayvancılık Bölge ekonomisinde önemli bir yer tutmaz. Sığır ve dana
yetiştiriciliği hayvancılığın %92’sini teşkil eder.
Ulaşım
Karadeniz kıyısı boyunca Batuma kadar uzanan D010 No’ lu Devlet Yolu
bütün sahil şehir ve kasabalarını birbirine bağlar.
Projede yapımı planlanan tesislere Taşlıdere mevkiinden geçerek dere kenarı
boyunca uzanan yollar ile ulaşabilmek mümkündür. Bu yollar ile ulaşım her
mevsim sağlanabilmektedir.
Eğitim ve Sağlık Hizmetleri
Rize İli genelinde 565 adet ilköğretim okulu, ilkokul, bağımsız ortaokul, lise
bünyesinde ortaokul, Anadolu lisesi bünyesinde ortaokul, işitme engelliler için
özel eğitim ilköğretim okulu, özel okul, kız meslek lisesi bünyesinde ortaokul,
imam hatip lisesi bünyesinde ortaokul ve bu okullara devam eden toplam 46
977 öğrenci, 15 adet resmi lise, 1 adet Anadolu lisesi, 1 adet Anadolu
öğretmen lisesi, 5 adet erkek teknik endüstri meslek lisesi, 2 adet Anadolu
meslek lisesi, 3 adet kız teknik meslek lisesi, 2 adet ticaret lisesi, 1 adet
Anadolu ticaret lisesi, 1 adet otelcilik ve turizm meslek lisesi, 7 adet imam
hatip lisesi ve 6 adet sağlık meslek lisesi ve bu okullara devam eden 14 560
öğrenci ile bu okullarda görev yapan toplam 2748 öğretmen bulunmaktadır.
Ayrıca ilde Karadeniz Teknik Üniversitesi’ne bağlı ilahiyat, Su Ürünleri, FenEdebiyat ve Eğitim Fakülteleri ile Rize Meslek Yüksekokulu ile Karadeniz
Teknik Üniversitesi Fındıklı Meslek Yüksekokulu da eğitim vermektedir. Bu
fakültelere 171 ve yüksekokullara ise 1686 öğrenci devam etmekte olup,
fakültelerde 29, yüksekokullarda ise 40 öğretim görevlisi hizmet vermektedir.
Devlet istatistik Enstitüsü (D-E) 2000 yılı verilerine göre Rize ili genelinde
kadınların %79.3’ü, erkeklerin %96.4’ü okuma yazma bilmektedir.
Sağlık Durumu
Rize İl merkezinde 7 adet Devlet, 2 adet SSK hastanesi vardır. Bu sağlık
kurumlarında 85 adet mütehassıs hekim, 134 adet pratisyen hekim, 37 adet
diş hekimi, 279 adet hemşire, 244 ebe ve 143 sağlık memuru hizmet
vermektedir. Toplam yatak kapasiteleri ise 768’dir. 3787 kişiye 1 mütehassıs
hekim, 2402 kişiye 1 pratisyen hekim, 8700 kişiye 1 diş hekimi, 1154 kişiye 1
hemşire, 2251 kişiye 1 sağlık memuru ve 1319 kişiye 1 ebe düşmektedir.
Proje
alanında
yöreye
özgü
bir
hastalık
veya
sağlık
problemi
bulunmamaktadır.
7.3. Projenin Çevreye Olası Önemli Etkileri
Nehir tipi HES projeleri ürettikleri faydaya göre çevre üzerinde en az olumsuz
etki yaratan endüstriyel projelerdir.
Önemsiz de olsa bu olumsuz etki iki safhada incelenmiştir. Bunlar:
o İnşaat esnasındaki etkiler
o İsletme esnasındaki etkiler
İnşaat Safhasında Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerinde Etkiler
İnşaat esnasında tünel ve iletim kanalı için yapılacak yaklaşık 61 000 m3 kazı
malzemesi projenin meydana getireceği en büyük fiziksel etkidir.
Bu faaliyetlerin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini minimuma indirebilmek için
kazı
malzemesinin
uygun
bir
yerde
istif
edilerek
üzerinin
tekrar
ağaçlandırılması mevcut paşanın ortadan kaldırılmasında en akılcı çözüm yolu
olarak görülmektedir.
İşletme Esnasında Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerinde Etkiler
İsletme esnasında Kale ve Islahiye dereleri yatağından alınarak toplam 3 km
kadar
yataktan
daha
üst
kotlarda
serbest
yüzeyli
tünel
içerisinde
götürülecektir. Böyle bir durumda yeraltı su seviyelerinde bir değişiklik olması
beklenmelidir. Böyle bir durumda sızdırmazlık şartlarına inşaat esnasında
önem verildiği taktirde bu durumun etkisi minimuma indirilebilecektir.
Regülatör yeri ile santral arasındaki dere yatağında da su rejimi değişecektir.
Ancak her durumda dere yatağındaki canlı hayatını devam ettirebilmek için
yeterli bir miktar suyun dere yatağına bırakılması zorunludur. Regülatör
yerlerinin hemen mansabında yatağa karısan pek çok küçük yan dereler
bulunmaktadır. Bu derelerin getirdiği sular yataktaki flora ve faunanın
canlılığını
garanti
edecektir.
Ayrıca
her
bir
dere
yatağı
için
Kale
3
Regülatörü’nden en az 0.17 m /s ve Taşcami Regülatörü’nden de en az 0.28
m3/s suyun sürekli olarak bırakılacağı kabul edilmiştir.
İnşaat ve işletme Hallerinde Sosyo Ekonomik Çevre Üzerine Etkiler
Proje büyük ölçüde işsizliğin yaşandığı bölgede inşaat esnasında kendi
çapında bir hareketlilik getirecek ve bölge ekonomisine katkıda bulunacaktır.
Projenin çevreye en önemli etkisi yılda üreteceği 42.088 GWh enerji ile pozitif
yönde olacaktır. Çünkü ülkemizde enerji çok pahalıdır ve tüketimin %68’i ithal
edilmektedir. D-E 2000 yılı raporlarına göre tüketilen enerjinin %11’i odun ve
gübreden temin edilmektedir. Oysa kaba bir hesapla yılda yaklaşık 13 000
adet, her biri 2.5 ton ağırlığında bir ağacı kesilmekten kurtaracak enerji Kale
HES’ te üretilecektir.