Hipotiroidizme Ba¤l› Psikotik Bozukluk: Bir Olgu Sunumu

Araflt›rmalar/Researches
Hipotiroidizme ba¤l› psikotik bozukluk: Bir olgu sunumu
Hipotiroidizme Ba¤l› Psikotik Bozukluk: Bir Olgu Sunumu
Meltem Y›lmaz1, Serhat Ç›tak2, O¤uz Karamustafal›o¤lu3
ÖZET:
ABSTRACT:
Hipotiroidizme ba¤l› psikotik bozukluk: Bir olgu sunumu
Psychotic disorder due to hypothyroidism: A case report
Yap›lan çal›flmalar genel olarak endokrin sistem hastal›klar›n›n ve
bunlar›n içinde özellikle tiroid hastal›klar›n›n, psikiyatrik yak›nmalara ya
da var olan psikiyatrik yak›nmalar›n fliddetlenmesine en s›k neden
olan t›bbi hastal›klar oldu¤unu göstermifltir. Tiroid bozukluklar› içinde
özellikle hipotiroidizm s›kl›kla psikotik, depresif ve kognitif bozukluk belirtileriyle birlikte seyretmektedir. Bu yaz›da 5 y›ld›r hipotiroidizmle
uyumlu klinik görüntü veren, son 3 y›ld›r depresif belirtilerin efllik etti¤i,
k›skançl›k ve kötülük görme sanr›lar›n›n belirgin oldu¤u psikotik bir tablo gösteren 39 yafl›nda bir erkek hasta sunulmaktad›r. Hasta 9 ayl›k
bir periyotta, önceleri haftada bir, sonra ayda bir olmak üzere BPRS ve
HAM-D ölçekleriyle psikoz ve depresyon yönünden T3, T4, TSH ölçümleri ile de tiroid fonksiyonu yönünden takip edilmifltir. Tiroid hormonu
yerine koyma tedavisi (levotiroksin sodyum 0.1 mg/gün) ve bir atipik
antipsikotik (risperidon 4-6 mg/gün, daha sonra olanzapin 10
mg/gün) birlikte verilmifl ve tedavinin ikinci haftas›ndan itibaren sanr›lar›nda azalma, 3 ve 4. haftalarda sanr›larda belirgin gerileme gözlenmifltir. Hipotiroidizm tablosundaki gerilemeyle efl zamanl› olarak psikotik, depresif ve kognitif bozukluk belirtileri azalm›fl; tedavi aksat›ld›¤›nda yeniden alevlenmifltir. Sonuç olarak tiroid hastal›klar› hafif kognitif bozulmalar ve depresyondan, psikoza kadar uzanan genifl bir yelpazede psikiyatrik görünümlerle ortaya ç›kabilmekte, tedavi aksat›ld›¤›nda psikiyatrik tablo yeniden ortaya ç›kmaktad›r. Yap›lan çal›flmalarda hastalar›n bu süreçte tedavi edilmedikleri takdirde kal›c› organik
mental bozukluklar›n geliflebildi¤i bildirilmektedir. Bu nedenle depresyon, psikoz ve organik mental bozukluklarla seyreden psikiyatrik hastalarda, rutin tiroid fonksiyonlar› taramas› gerekli gözükmektedir.
Endocrine diseases, especially thyroid disorders can solely cause
psychiatric symptoms or can aggravate preexisting psychiatric
disorders. Among thyroid disorders, hypothyroidism especially
manifests with psychotic and depressive symptoms. In this case
report, we presented a 39 years old male patient, who had been
suffering from symptoms related with hypothyroidism for 5 years, also
had additional depressive, cognitive and psychotic symptoms for 3
years. The patient has been followed up for a period of 9 months at a
frequency of once a week at the beginning, afterwards once a month.
He has been put on thyroid hormone replacement (levothyroxine
sodium 0.1 mg/ day) therapy and an atypical antipsychotic drug
(risperidone 4-6 mg/day, later on olanzapine 10 mg/day). In the
second week, his delusions became significantly less remarkable, at
the end of three weeks he showed a dramatic recovery. As illustrated
in this case, thyroid diseases may occur with psychiatric symptoms
varying in a broad spectrum of from depression to psychosis and if
not correctly treated within this period, they may lead to prominent
disabilities. Therefore routine thyroid function screening in patients
with such symptoms is always warranted.
Key words: hypothyroidism, psychosis, depression, cognitive
disorder, thyroid hormone, screening
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2005;15:22-26
Anahtar sözcükler: hipotiroidizm, psikoz, depresyon, kognitif bozukluk, tiroid hormonu, tarama
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2005;15:22-26
G‹R‹fi
Teflekkür: Bu olgu ile ilgili katk›lar›ndan ötürü
fiiflli Etfal Hastanesi 2. Dahiliye Klinik fiefi Doç.
Dr. Yüksel Altuntafl’ a teflekkür ederiz.
1
2
Asistan Dr., Uzm. Dr., Bak›rköy Ruh ve Sinir
Hastal›klar› E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi,
3
Doç. Dr., fiiflli Etfal Hastanesi Psikiyatri Klinik
fiefi, ‹stanbul-Turkey
Yaz›flma Adresi / Address reprint requests to:
Dr. Meltem Y›lmaz Sukan, Bak›rköy Ruh ve
Sinir Hastal›klar› Hastanesi, ‹stanbul.-Turkey
Telefon / Phone: +90-535-559-6670
Elektronik posta adresi / E-mail address:
myilmaz73@e-kolay.net
Kabul tarihi / Date of acceptance:
6 Aral›k 2004 / December 6, 2004
22
Y
ap›lan çal›flmalar genel olarak
endokrin sistem hastal›klar›n›n,
özel olarak ise tiroid hastal›klar›n›n psikiyatrik yak›nmalara ya da var
olanlar›n fliddetlenmesine en s›k neden
olan t›bbi hastal›klar oldu¤unu göstermifltir (1).
Hipotiroidizmdeki mental bozukluklara ilk olarak 1873’de Sir William Gull
iflaret etmifl ve bu hastalar›n düflüncelerindeki yavafllama ve duygu durumla-
r›ndaki belirgin karars›zl›¤a dikkati çekmifltir. 1878 y›l›nda William Ord, miksödem kavram›n› ilk kez ortaya atm›fl; ba¤
dokusunun jel benzeri bir madde olan
hiyaluronik asitle fliflmesi sonucu, hastalarda görülen bitkinlik, küntleflme ve
da¤›n›kl›¤› belirtmifltir. Londra Klinik Birli¤i’nin 1888’de yay›nlanan bildirisinde,
45 miksödemli hastadan 16’s›nda sanr›
ve varsan›larla giden psikotik tablolardan bahsedilmifl; sonraki yay›nlarda,
miksödem delili¤inin kiflilik bozukluklar›ndan, psikoza varan genifl bir yelpaze
sergiledi¤i bildirilmifltir (2).
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 1, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 1, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
M. Y›lmaz, S. Ç›tak , O. Karamustafal›o¤lu
Primer hipotiroidizmli eriflkin bir hastada görülen ilk
davran›flsal ve psikolojik de¤ifliklikler, halsizlik gibi özgül olmayan yak›nmalar ve biliflsel bozukluklard›r.
Amaçs›zl›k, yo¤unlaflma güçlü¤ü, düflüncede yavafllama, matematiksel ve karmafl›k sorular› çözememek
bunlar›n aras›nda say›labilir. Yak›n bellek genellikle zay›flam›flt›r ve giderek daha eski olaylar› da kapsar. Hastan›n günlük iflleri sürdürme yetisi bozulur, bir fleyleri
unutmaya, yanl›fllar yapmaya bafllar, çevresiyle daha
az ilgilenir, daha az tepki verir ve yeni bir fleyleri ö¤renip uygulamada güçlük çeker, konuflmas› fakirleflir ve
perseverasyon gösterebilir (3).
Psikozlu hipotiroidizm olgular›nda uykusuzluk, hiperaktivite, öfke, görsel ve iflitsel varsan›lar görülmektedir (4-7).
Psikiyatrik belirtiler hastal›¤›n bafllang›ç belirtilerini
oluflturabilir; böyle durumlarda hipotiroidizmi major
depresif hastal›k gibi primer bir psikiyatrik hastal›ktan
ay›rmak güçleflebilir. Hipotiroidizmin psikiyatrik belirtileri aras›nda yer alan apati, yorgunluk, özk›y›m düflüncesi, emosyonel karars›zl›k, genel yavafll›k, libido azalmas›, sanr›lar, uyku art›fl› ve ifltah›n azalmas›na ra¤men kilo art›fl› gibi belirtiler kolayl›kla yan›lg›ya neden
olabilir (8).
Kathol’e göre (1996) hipotiroidizmde; psikoz-deliryum %5, anksiyete bozuklu¤u %20-33, biliflsel bozulma %29, major depresyon %33-43 oran›nda görülür (9).
Dugbartey, hipotiroidizmin nörokognitif görünümlerinden bahsetti¤i yaz›s›nda, hipotiroidizm ile birlikte nörokognitif morbiditenin art›fl›na iflaret etmifl ve hipotiroidizme ba¤l› demans›n tiroid hormon yerine koyma tedavisiyle geriye dönüfllü oldu¤undan bahsetmifltir (10).
Sekonder hipotiroidizmin yol açt›¤› psikoz, miksödem
delili¤i olarak tan›mlan›r ve genellikle iflitsel varsan›lar,
perseküsyon ve referans sanr›lar› ile karakterizedir (2).
Bu olguda aflikar hipotiroidizm klini¤iyle efl zamanl› olarak psikotik, depresif ve kognitif belirtiler gösteren, tiroid hormonu yerine koyma tedavisi ve antipsikotik tedavisiyle h›zl› ve etkin bir biçimde düzelen, tedavi aksat›ld›¤›nda yeniden belirtileri alevlenen bir
olgu sunulmaktad›r.
OLGU
Bay E, 39 yafl›nda, 19 y›ll›k evli, iki çocuk sahibi, ilkokul mezunu, 3 ayd›r çal›flm›yor.
Daha önce hiç psikiyatrik baflvurusu olmayan hasta, poliklini¤imize a¤abeyi taraf›ndan güçlükle ikna
edilerek getirilmifl. A¤abeyinden, hastan›n son çal›flt›¤›
iflyerinde bekçilik yapt›¤› s›rada, burada mallar›n sevkiyat›nda görevi icab› imza atmas› gerekirken; kendisine
zorla bir evrak imzalat›laca¤›n›, o iflyerinde mal kaç›r›ld›¤›n›, e¤er ka¤›d› imzalarsa suçun üzerine kalaca¤›n›,
fabrika sahibinin asl›nda sivil polis olup, hapse atmak
için kar›s›yla iflbirli¤i yaparak kendisine komplo kurduklar›n› düflündü¤ünden görevini yapmayarak, ifline
son verildi¤i ö¤renildi. Hastan›n son 6-7 y›ld›r efliyle ilgili olarak varolan jaluzik fikirlerinin, son 3 y›ld›r eflinin
kendisini aldatt›¤›, fuhufl çetesinin içinde oldu¤u, 2. çocu¤unun kendisinden olmad›¤› fleklinde sanr› düzeyine
ulaflt›¤› anlafl›ld›.
Ayr›ca son 5-6 y›ld›r, önceleri subklinik düzeyde
bafllayan ve son 3 y›ld›r belirginleflen vücut ve saç k›llar›nda k›r›l›p dökülme, cilt renginde sararma, kab›zl›k,
hareketlerinde ve konuflmas›nda yavafllama, halsizlik,
afl›r› uyuma iste¤i, saç ve sakal›n›n geç uzamas› ve k›r›l›p dökülmeler, t›rnaklar›nda uzamama ve k›r›lmalar
oldu¤u ö¤renildi.
Hasta ileri tetkik ve tedavi amac›yla servise yat›r›ld›. Hastan›n fizik ve psikiyatrik muayenesinde; saçlar›n›n ön k›s›mlar›n›n dökülmüfl, ikterik görünümde oldu¤u, psikomotor aktivitesinin azalm›fl, mizac›n›n depresif, afektinin apatik, ça¤r›fl›mlar›n›n düzgün ve yavafllam›fl oldu¤u, düflünce içeri¤inde eflinin kendisini aldatt›¤› ve fuhufl sektöründe çal›flt›¤› fleklinde jaluzik ve iflyerindekilerin kendisine komplo kurdu¤u, kendisine
zorla evrak imzalatarak kaç›rd›klar› mallar›n suçunu
üzerine atmaya çal›flt›klar›, böylece kendisini hapse
yollayacaklar› fleklinde perseküsyon sanr›lar› saptand›.
Ayr›ca bir y›l kadar önce bir kez, kad›n genital organ
ak›nt›s› kokusuna benzeyen bir koku hissetti¤i anlafl›ld›. Kognitif muayenesinde, yo¤unlaflma güçlü¤ü, unutkanl›k, düflüncesinde yavafllama, yak›n geçmifl belle¤inde hafif zay›flama oldu¤u anlafl›ld›. ‹fltah›nda azalma
olmas›na ra¤men kilo art›fl› oldu¤u ö¤renildi. Uykusu
artm›fl, libidosu azalm›flt›. ‹çgörüsü yoktu. Ailesinde psikiyatrik hastal›k öyküsü bulunmamaktayd›. Bunlara ek
olarak yaklafl›k 5 y›ld›r halsizlik, kab›zl›k, sesinde kabalaflma, cildinde sar› renkte görünüm ve kuruluk, saçlar›nda kuruluk ve k›r›l›p dökülme söz konusuydu. Fizik
incelemede tiroid bezi palpe edilemiyordu ve sinüs
bradikardisi mevcuttu.
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 1, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 1, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
23
Hipotiroidizme ba¤l› psikotik bozukluk: Bir olgu sunumu
Biyokimyas›nda; genel olarak tüm karaci¤er (KC) fonksiyon enzimleri, LDH, kolesterol ve LDL’si yüksek; folik
asit, B12 vit. ve di¤er de¤erler normal olarak bulundu.
Hemogram›nda hafif lökositoz, monositoz ve anizositoz saptand›. T3 (0.12 nanogram/mililitre (ng/ml)) ve T4
(0.8 mikrogram/desilitre (µg/dl)) düflük, TSH (234.4 mikroIU/mililitre (µIU/ml)) yüksek bulundu. EEG’si ve nörolojik muayenesi normaldi.
Hastan›n BPRS ve HAM-D ölçekleriyle düzenli olarak
haftada bir takibine karar verildi. ‹lk görüflmede BPRS
toplam puan› 43, HAM-D toplam puan› 16 olarak de¤erlendirildi. Risperidon 6 mg/gün (g) ve biperiden 4 mg/g
bafllanan hastaya; bu laboratuar bulgular› ›fl›¤›nda dahiliye konsültasyonu istendi. Karaci¤er fonksiyon bozuklu¤u ve genel klini¤in hipotiroidizmle uyumlu oldu¤u
belirtilerek, tedaviye levotiroksin sodyum 0.05 mg/g
eklendi. Bu tarihten itibaren jaluzik ve persekütif sanr›lar›nda tedricen azalma gözlendi. Bu süreç içinde endokrin sistem patolojisinin etyolojisi araflt›r›lmak üzere
hasta dahiliye ve endokrinoloji uzmanlar› ile konsülte
edildi. Tiroid USG’sinde nodül yönünden flüpheli, s›n›rlar› belirsiz 7X4.5 mm. boyutlar›nda hipoekoik alan izlenirken; tiroid sintigrafisinde, tiroid bezinin aktivite tutulumu azalm›fl, s›n›rlar› tam olarak seçilememekteydi.
Bu görünüm hipotiroidizm ile uyumlu bulundu. KC enzimleri ve LDH yüksekli¤i buna ba¤land›. Levotiroksin
sodyum 0.1 mg/g ç›k›ld›. T3, T4 ve TSH ile takibi önerildi. 3 hafta içinde atipik antipsikotik ve levotiroksin
kombinasyonu ile tedaviye h›zl› ve etkin bir yan›t al›nd›. Sanr›lar› ve depresif düflünce içeri¤i gerileyen hasta
risperidon 6 mg/gün, biperiden 4 mg/g ve levotiroksin
0.1 mg/g önerisiyle tedavisi düzenlenerek taburcu edildi. Ayaktan haftal›k takibe al›nd›. Taburculuk sonras›nda da BPRS ve HAM-D skorlar› azalmaya devam etti. Ancak 10 gün kadar süre ile hastan›n ekonomik nedenlerle risperidonu alamamas› sonucunda HAM-D ve BPRS
skorlar›nda (özellikle flüphecilik, anksiyete ve depresyon) yükselme saptand›. Sonras›nda olanzapin 10 mg/g
ile tedaviye devam edildi. Bu süreçten sonra ilac›n› kesintisiz kullanan hastan›n BPRS ve HAM-D skorlar› yaklafl›k 1 y›l boyunca izlendi. En son de¤erlendirmede
BPRS skoru 25 (alt de¤er 24), Ham-D skoru 0 bulundu.
Hastan›n T3 (0.8 ng/ml) ve T4 (4.4 ug/dl) de¤erleri 9. ay›n
sonunda normal s›n›rlar içinde bulundu, TSH’› da hala
yüksek olmakla beraber, oldukça düflmüfltü (19.254
uIU/ml). (Normal s›n›r: 0.25-5).
24
TARTIfiMA
DSM-IV’e göre, Genel T›bbi bir Duruma Ba¤l› Psikotik Bozuklu¤un bafll›ca özelli¤i, genel t›bbi bir durumun
do¤rudan fizyolojik etkilerine ba¤l› oldu¤u yarg›s›na
var›lan belirgin hallüsinasyonlar›n ya da sanr›lar›n olmas›d›r. Öykü, fizik muayene ya da laboratuar bulgular›ndan sanr› ya da hallüsinasyonlar›n genel t›bbi bir durumun do¤rudan fizyolojik bir sonucu oldu¤una iliflkin
veriler elde edilmelidir (11). Olgumuz da 5-6 y›ldan bu
yana hipotiroidizme ait subklinik belirtileri ve bu süreçle uyumlu k›skançl›k fikirleri olan, 3 y›ldan bu yana
aflikar hipotiroidizm tablosu ve bununla efl zamanl› k›skançl›k ve kötülük görme sanr›lar›n›n ön planda oldu¤u psikotik belirtiler gösteren, ayr›ca depresif belirtilerin ve kognitif bozuklu¤un da bulundu¤u 39 yafl›nda
bir erkek hastad›r. Yani sanr›lar›, aflikar hipotiroidizm
klini¤i ile efl zamanl› olarak bafllam›flt›r.
Bir psikotik bozuklukla genel t›bbi durum aras›nda
etyolojik bir iliflkinin olup olmad›¤›n› belirlemek için,
kullan›labilecek hiç yan›lmayan k›lavuz ilkeler yoksa
da, genel birtak›m ilkeler bu alanda yol gösterici olur.
Bunlardan biri genel t›bbi durumla psikotik bozuklu¤un bafllamas›, alevlenmesi ya da remisyonu aras›nda
geçici bir iliflkinin varl›¤›d›r (11). Ziegler 1930 y›l›nda yay›nlad›¤› bir çal›flmas›nda, bir miksödem delili¤i olgusunu, gösterdi¤i psikoz klini¤i nedeniyle sunmufltur. Üç
y›l önce hipertiroidizm nedeniyle radyoterapiye maruz
kalan bayan hasta, uygun bir dozda tiroid replasman
tedavisi al›yormufl. Hasta 48 yafl›na geldi¤inde, eflinin
baflka bir kad›nla iliflkisi oldu¤unu ve kendisini ortadan
kald›rmaya çal›flt›¤›n› düflünmeye bafllam›fl. Eflinin kendisini zehirlemeye çal›flt›¤›n› düflünerek, tiroid eksrakt›n› almam›fl. Sonradan doktorunun ›srarl› talepleri üzerine yeterli dozda tiroid hormonu alan hastan›n sanr›lar› tamamen kaybolmufl, kendisini çok daha iyi hissetmifl. Kendisini her iyi hissetti¤inde ilac›n› kesmesi üzerine, her defas›nda psikozu alevlenmifl (11). Bizim olgumuzda da t›pk› bu olguda oldu¤u gibi hastan›n psikozu, tiroid hormonu yerine koyma tedavisi ve antipsikoti¤in birlikte verimesi ile geriliyor; hastan›n ilaçlar›n›
kesmesi durumunda ise tablo yeniden alevleniyordu.
Bir di¤er ilke de, primer psikotik bozuklu¤a özgü olmayan (beklenmedik bir yaflta bafllamas› ya da vizüel
ve olfaktor hallüsinasyonlar›n bulunmas› gibi) birtak›m
özelliklerin olmas›d›r. Primer psikotik bozukluklarda ve
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 1, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 1, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
M. Y›lmaz, S. Ç›tak , O. Karamustafal›o¤lu
primer psikotik özellikleri olan duygudurum bozukluklar›nda, genel t›bbi bir duruma efllik eden ve do¤rudan
etken olan özgül fizyolojik mekanizmalar gösterilemez. Hastal›¤›n ileri yafllarda bafllamas› (sanr›lar›n ilk
kez 35 yafl›n üzerinde bafllamas› gibi) ve kiflide ya da
ailesinde flizofreni ya da sanr›sal bozukluk öyküsünün
olmamas›, genel t›bbi bir duruma ba¤l› psikotik bozukluk tan›s›n› d›fllamak için tam bir de¤erlendirme yap›lmas› gere¤ini düflündürür (11). Olgumuzda da klinik
tablo 35 yafl›ndan sonra bafllam›flt›r ve kad›n genital
organ ak›nt›s› kokusu fleklinde koku varsan›s› mevcuttur. Ayr›ca kendisinde ve ailesinde psikiyatrik hastal›k
öyküsü bulunmamaktad›r.
Mc Gaffee’nin 1981 y›l›ndaki çal›flmas›na göre, hipo-
depresif ve kognitif belirtilerin efllik etti¤i psikotik tablo, antipsikotik ve tiroid replasman tedavisi ile kontrol
alt›na al›nm›flt›r.
1949’da Asher hipotiroidizmi “Miksödem Delili¤i”
olarak adland›rm›flt›r. Hipotiroidizmin daha ciddi formlar›nda paranoya, depresyon, hipomani ve varsan›lar,
ayr›ca düflünmede yavafllama ve delirium görülebilir.
Fiziksel belirtiler kilo art›fl›, seste kabalaflma, kuru ve
ince saç, kafllar›n d›fl-yan bölümlerinde dökülme, yüzde fliflkinlik, so¤u¤a tahammülsüzlük ve iflitme kayb›
fleklindedir (14). Tüm hastalar›n yaklafl›k %10’unda hormon yerine koyma tedavisinden sonra rezidüel nöropsikiyatrik belirtiler görülebilir (15). Tablo 1’de hipotiroidizmin klinik görünümü özetlenmektedir (16).
Tablo 1. Hipotiroidizm’in Klinik Görünümü
T›bbi Belirtiler
Psikiyatrik belirtiler
Performans/davran›fl
Laboratuar testleri
Tan›sal sorunlar
• So¤u¤a tahammülsüzlük
• Kuru cilt
• Letarji
• Depresif duygulan›m
• Kas güçsüzlü¤ü
• Konsantrasyon azalmas›
• Kab›zl›k
• Kiflilik de¤iflikli¤i
• Kilo art›fl›
• Guatr
• Saçlarda k›r›l›p dökülme
• Mani benzeri tablo
• Paranoid durum
• Varsan›lar
• Psikomotor aktivitede
azalma
• Apati
• Barbitüratlara hassasiyet
• TSH’da art›fl
• Hipofiz kaynakl› ise
TSH’da azalma
• Serbest T4’te azalma
• Kad›nda s›k
• Lityum tedavisi ile iliflki ?
• Hipofiz ve hipotalamus
hastal›klar›, major
depresyon, bipolar
bozukluk d›fllanmal›
tiroidizm s›kl›kla yanl›fl biçimde, psikiyatrik bir hastal›k
olarak teflhis edilir. Hipotiroidili bir hasta; depresyon, organik mental bozukluk, apati ve/veya genellikle paranoid belirtilerle giden aflikar psikozla seyredebilir (12).
Easson da 1980 y›l›nda yay›nlad›¤› bir çal›flmas›nda, bir
hipotiroid psikoz esnas›nda cinayet iflleyen genç bir
adamdan söz etmektedir (13). E¤er hastal›¤›n süresi geri dönüflümsüz beyin hasar›na yol açmaya yetecek kadar uzamam›flsa, endokrinopatinin psikiyatrik görüntüsü tiroid hormon replasman› tedavisiyle düzelecektir.
Bu geri dönüflümsüzlük, çabuk teflhis koymay› ve spesifik hormon replasman tedavisini gerektirir. Sonuçta;
depresyon, psikoz ve organik mental bozuklu¤u olan
hastalarda tiroid fonksiyonlar› taramas› önerilir (10).
Haggerty 1986 y›l›nda yapt›¤› çal›flmas›nda, 2.derece hipotiroidizmli iki psikiyatrik hastada organik beyin
disfonksiyonu bildirmifltir. Hastalar›n birisi depresyon,
di¤eri ise depresif özellikleri olan paranoid psikoz olgular›d›r. Bu olgularda depresyon ve psikoz, psikotrop tedavi ve L-tiroksine yan›t vermifl, ancak kognitif disfonksiyonlar k›smen iyileflmifltir (14). Olgumuzda da
• Bradikardi
• Kad›nda s›k
Morley ve Shafer (17) yapt›klar› bir çal›flmada, psikiyatrik hastalarda tiroid fonksiyon taramas›n›n de¤erli
olabilece¤i varsay›m›ndan yola ç›karak, psikiyatrik hastalarda tiroid anomalilerinin insidans›n› belirlemeyi hedeflemifllerdir. Tiroid fonksiyon testleri sonucunda, k›sa süreli yat›fllar s›ras›nda 386 psikiyatrik hastan›n %
19’unda serbest tiroksin (T4) ve serbest triiodotironin
(T3) düzeyleri yüksek bulunmufl. Hormon düzeyleri paranoid flizofrenlerin %38’inde, amfetamin kötüye kullananlar›n %32’sinde yüksek bulunmufl. ‹ki ile 3 hafta
süreyle hospitalizasyon sonras› serbest T4, 16 hastan›n
13’ünde ve serbest T3, 17 hastan›n tümünde normale
dönmüfl. Teflhis edilmemifl hipotiroidizm olgular›n›n 4
tanesinin hastaneye manik-depresif psikoz belirtileriyle baflvurdu¤u anlafl›lm›fl (17). Bu çal›flmadan ve bizim
olgumuzdan ç›kart›lacak ortak sonuç, psikiyatri birimlerine müracaat eden hastalarda tiroid fonksiyon testlerinin hiç de nadir olmayan biçimde bozuk ç›kabilece¤idir. Bu durumda özellikle psikotik, depresif ve kognitif bozukluklarla seyreden psikiyatrik belirtileri olanlarda, tiroid fonksiyon testlerinin rutin bir flekilde taran-
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 1, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 1, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
25
Hipotiroidizme ba¤l› psikotik bozukluk: Bir olgu sunumu
mas› oldukça yararl› görünmektedir.
Sonuç olarak tiroid hastal›klar›, hafif kognitif bozulmalar ve depresyondan psikotik bozukluklara kadar
uzanan bir yelpazede psikiyatrik belirtilerle ortaya ç›kabilmektedir. Kimi zaman gözden kaçabilen bu hasta-
l›klar tedavi edilmezse, psikiyatrik bozukluklar›n tedavisi de gecikmekte ve zorlaflmaktad›r. Bu nedenle,
depresyon, psikoz ve organik mental bozuklukla seyreden psikiyatrik hastalarda rutin tiroid fonksiyonlar›
taramas› gerekli gözükmektedir.
Kaynaklar:
Hall RCW, Gardner ER, Stickney SK , Physical illness manifesting as
psychiatric disease, II: analysis of a state hospital inpatient
population. Arch Gen Psychiatry 1980; 37: 989-995
9. Kathol R. Endocrin disorders, Rundel JR, Wise MG (eds) ‹n:
Textbook of Consultation-Liasion Psychiatry, American Psychiatric
Press, Washington DC, 1996; 579-584
2. Ata M. Erhan. Tiroid Hastal›klar› ve Nöropsikiyatrik Aç›l›mlar›. 1.
Bask›, ‹stanbul: Melisa Matbaac›l›k, 1999: 289-315
10. Dugbartey AT. Neurocognitive aspects of hypothyroidism. Arch
Intern Med 1998; 158 (13) :1413-1418
3. Whybrow PC. Behavioral and Psychiatric Aspects of
Hypothyroidism ‹n: Braverman E, Utiger RD. (eds) The Thyroid 7.th
Edition Lippincott-Raven. Publishers Inc., 1996; 866-870
11. American Psychiatric Association: Mental Bozukluklar›n Tan›sal ve
Say›msal Elkitab› (DSM-IV), Köro¤lu E (çeviri editörü), 4. bask›,
Ankara: Hekimler Yay›n Birli¤i, 1998: 337-401
4. Mc Namara ME, Soutwick SW, Fogel BS: Sleep apne and
hypothyroidism presenting as depression in two patients. J Clin
Psychiatry 1987; 48: 164-165
12. McGaffee J, Barnes MA, Lippman S. Psychiatric presentations of
hypothyroidism. Am Fam Physician 1981; 23: 129-133
1.
5. Easson WM: Myxedema and psychosis, Arch Gen Psychiatry 1966;
14: 277
6. Alp R, Sayg›n M, Üç›fl›k M, Çal›flankan M. Psikotik Bulgularla
Hastaneye Baflvuran bir Hashimato Tiroiditi: Bir Olgu Sunumu.
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2004;14:83-87
7.
Bilici M, Kavakç› Ö, Çetin ‹, Karahan SC, Bekeo¤lu M, Uluutku N.
Pozitif ve negatif belirtili flizofrenide hipotalamopituiter-tiroid eksen
bulgular›n›n sa¤l›kl› bireylerle karfl›laflt›r›lmas›. Klinik
Psikofarmakoloji Bülteni 2001;11:96-100
8. Rubin RT, King BH: Endocrine and metabolic disorders ‹n: Kaplan
HI, Sadock BJ. (eds) Comprehensive Textbook of Psychiatry / VI.
Edition. William & Wilkins, 1996: 1514-1528
26
13. Easson WM. Myxedema psychosis-insanity defense in homicide. J
Clin Psychiatry, 1980; 41: 316-318
14. Haggerty JJ Jr, Evans DL, Prange AJ Jr. Organic brain syndrome
associated with marginal hypothyroidism. Am J Psychiatry 1986;
143: 785-786
15. Kaplan HI, Sadock BJ. Synopsis of Psychiatry, Behavioral Sciences/
Clinical Psychiatry. Eighth Edition, published by Williams and
Wilkins, 1998: 318-364
16. Moore DP. Textbook of Clinical Neuropsychiatry. First Edition,
London: Edward Arnold Publishers, 2001: 582-587
17. Morley JE, Shafer RB. Thyroid function screening in new psychiatric
admissions. Arch Intern Med 1982; 142: 591-593
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 1, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 1, 2005 - www.psikofarmakoloji.org