inşaat taahhüt işletmelerinde

İNŞAAT TAAHHÜT İŞLETMELERİNDE
MALİYETLERİN DÖNEMSONU
İŞLEMLERİ
Dr. Özcan UNUTKAN
İşletmeler, muhasebe kavramları gereği sınırsız kabul edilen ömürlerini, belli dönemlere
ayırmak zorundadırlar. Bu ayırım bir takvim yılının bir dönem kabul edilmesi ile sağlanır.
Buna göre dönemin faaliyet sonuçları diğer dönemlerden bağımsız olarak tespit edilir. Tespit
gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre kaydedilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme
ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması işlemlerinden oluşmaktadır. Ancak bazı
işkollarında maliyetlerin dönemin gelirleri ile karşılaştırılması uygulamada hatalı sonuçlar
verebilmektedir. Özellikle inşaat işlerinde maliyetlerin her dönem, dönemin sonucuna
yansıtılması pek doğru olmamaktadır. İnşaat işinin yıllara yaygın olması durumunda inşaat
maliyetinin dönem k/z’na devredilmesi büyük bir olasılıkla zarar sonucunu verecektir. Bu
durum inşaat işi gelirinin genellikle yapının tamamlanmasından sonra elde edilmesinden
kaynaklanmaktadır. İnşaat tamamlanana kadar inşaat işletmesi zarar edecek, ancak iş
tesliminde gelirin tahakkuku ile karlı duruma geçebilecektir.
01.01.1994 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Muhasebe Uygulama l ve 2 nolu Genel
Tebliğlerine göre yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerinin “740 HİZMET ÜRETİM
MALİYETİ” hesabında izlenmesi zorunlu hale getirilmiştir. İnşaat işletmeleri inşaat
maliyetlerini dönem içinde bu hesapta toplayacaklardır. Dönem sonlarında 740 nolu hesapta
toplanan inşaat maliyetlerinin hangi hesaba devredileceği inşaat ve onarım işinin bulunulan
dönemde tamamlanıp, tamamlanmamasına göre değişecektir.
İnşaat işi başlanan yılda tamamlanmamış ise Gelir Vergisi Kanunu 42. madde uyarınca yıllara
yaygın kabul edilir. Bu da aynı kanunda özel bir vergileme sistemine bağlanmıştır. Kurumlar
Vergisi Kanunu 13.maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu’na yollama yapmak suretiyle yapı işinin
taahhüde bağlı ve yıllara yaygın olması halinde kar ve zararı işin bittiği yılda istemektedir.
Muhasebe Uygulama Genel Tebliğleri de Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Kanunu
hükümlerine paralellik göstererek, inşaat maliyetlerini iş tamamlanıncaya kadar
aktifleştirmesini öngörmektedir.
İnşaat işinin başlanılan yılda tamamlanamadığı durumlarda hizmet üretim maliyeti “170
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ” hesabına alınmak suretiyle
aktifleştirilecektir. Geçici kabul yapıldıktan sonra hesap “622 SATTILAN HİZMET
MALİYETİ” hesabına aktarılacaktır. Bu hesabın alt hesapları 170 nolu hesabın alt hesapları
ile paralel açılırsa bilgi vermede fayda yaratılır. Eğer genel idare giderlerinden pay
verilecekse 170 nolu hesaba yükleme yapılması gerekmektedir.
İnşaat işinin yıllara yaygın olmaması halinde ise farklı bir işleme gerek olmayıp, “741
HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA” hesabı ile “622 SATILAN HİZMET
MALİYETİ” hesabına devirler yapılacaktır. 740 ve 741 nolu hesaplar dönem sonunda birbiri
ile karşılaştırılarak eksik veya fazla yüklemeler tespit edilebilecektir. 622 nolu hesapta
dönemin kar zararına devredilecektir.
İnşaat veya narım işinin yıllara yaygın olması halinde dönem sonunda yapılması gereken
işlemin yevmiye maddesi aşağıdaki gibi olacaktır.
______________________________/____________________________________
170 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
170.10..........Şantiyesi
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMASI
741.10.........Şantiyesi
Tamamlanmayan inşaat işinin maliyetlerinin yansıtma hesapları ile aktifleştirilmesi
______________________________/____________________________________
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMASI
741.10.......Şantiyesi
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
740.10.......Şantiyesi
Yansıtma hesabının ilgili hesap ile karşılaştırılması
______________________________/____________________________________
İşin tamamlanması veya geçici kabulün yapılması halinde üretim maliyetleri şu kayıtla
aktarılır.
______________________________/____________________________________
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ
622.10.......Şantiyesi
170 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
170.10.........Şantiyesi
Geçici kabulün yapılması ile hizmet üretim maliyetinin aktif hesaptan ilgili hesaba alınması
______________________________/____________________________________
SONUÇ
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri, maliyetlerinin GVK, KVK ve VUK Muhasebe
Uygulama Genel Tebliğleri uyarınca aktifleştirilmesi öngörülmektedir. Bu doğrultuda hizmet
üretim maliyeti olarak kabul edilen taahhüt işi maliyetlerinin bir sonraki döneme devretmesi
işi, yıllara yaygın bir hale getirmektedir. Bu maliyetlerin izlenmesinde sadece inşaat
işletmelerine özgü 170 nolu “YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ”
hesabı kullanılacaktır. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapan işletmeler dönem sonlarında
inşaat maliyetlerini 170 nolu hesapta izleyeceklerdir. Yapılan iş tamamlanıncaya kadar üretim
maliyetleri, bahsi geçen hesap ile varlıklar arasında görülecektir.