kuş gözlemciliği

 Kuş gözlemciliği nedir?
 Kullanılan aletler ,teknik
özellikleri ve bakımları
 Kuş gözlemciliği nasıl
yapılır ? arazide nelere
dikkat edilir ? ( giyinme
,beslenme vs. )
 Kuş gözlemciliği
fotografçılığı nasıl
yapılır nelere dikkat
edilir ?
 Kuş gözlemciliğinde nasıl
araştırma yapılır
yöntemler nelerdir?
Kuş gözlemciliği nedir?
 Kuş gözlemciliği, yabani
kuşları doğal habitatlarında
gözlemlemeyi ve tanımlamayı
temel alan, kimilerinin sadece
hobi olarak ilgilendiği,
kimilerinin ise (ornitologlar)
bilimsel amaçlar için
kullandığı bir uğraştır.
 Dünyada milyonlarca kişinin
ilgilendiği (ABD’de yaklaşık
70 milyon), ülkemizde ise son
15 yılda yaygınlaşan bu
uğraşla ilgilenen yaklaşık 500
amatör veya profesyonel kuş
gözlemcisi vardır.
Kuş Gözlemciliği bizlere ne kazandırır?
 Doğada daha fazla vakit geçirme olanağı
 Bir işe odaklanabilme yeteneğinizi,
farkındalığınızı ve bir şeylere meydan
okuma yetinizi geliştirir.
 Birçok doğal alanı gezip görme olanağı
sağlar (Unutmayın ki Türkiye’de ayak
basılmamış birçok yere ilk gidenler
genellikle bir tek kuş türünün peşinden
koşan kuş gözlemcileri olmuştur.)
 Sosyalleşme olanağı: Yeni dostluklar…
 İş olanakları: Birçok bilimsel
araştırmada gönüllü veya profesyonel
bir şekilde yer alabilir, yeni bir uzmanlık
kazanabilir ve de doğaya katkıda
bulunabilirsiniz.
Kuş gözlemciliğinde kullanılan ekipmanlar:
 Dürbün
 Teleskop
 Fotoğraf







makinesi
Tripod
Çadır
Kamuflaj
Sırt çantası
Çok amaçlı çakı
Rehber kitap
Kalem ve not
defteri
Dürbün:

Kuş gözlemcisinin olmazsa olmazı dürbündür. Uzun
yürüyüşler yaparken, kayalık alanlarda tırmanırken veya sulak
alanlarda ilerlerken hareket yeteneğinizi sınırlamayacak ve
sizi yormayacak kadar hafif, ancak magnifikasyon
(yakınlaşma) değeri yüksek bir dürbün seçmekte yarar vardır.
Dürbünleri niteleyen değerleri bir örnekle anlatalım:

(10 X 42) değerindeki bir dürbünde (10X) büyütme
magnifikasyon (yakınlaşma) değeridir.

10X bir dürbünle çıplak gözle gördüğümüz 10 kez yakınlaşmış
görmek mümkündür.

İkinci değer ise

Bu değerin büyümesi dürbünün
(42) dürbünün ön yüzündeki
lensin çapını mm cinsinden ifade eder.
ışık toplama
yeteneğini arttırır ve renk
ayırımlarının daha kolay yapılmasına
olanak verir. Her iki değer büyüdükçe gözlenen objedeki
detay artar.
Saha Teleskopları:
 Kuşlara yaklaşılması zor olan alanlarda daha güçlü araçlar olan saha
teleskopları kullanılır. Saha teleskoplarının oküler adı verilen gözün
yaslandığı kısım değişkendir. Oküler seçerken 20X – 60X
magnifikasyon gücünde ve zoomlama niteliği olanları tercih etmekte
yarar vardır.
Fotoğraf makinesi:
 Orman gibi kapalı
alanlarda 75-300 mmlik
objektif kullanılır.
 Açık arazi ve sulak alan
gibi bölgelerde 75-300
mm ve 500 mm lik
teleobjektif kullanılır.
Not Defteri:
 Tanıdığınız türleri hemen sayarak, kaç adet olduklarını yazmanız gerekir.
Tanımlayamadığımız veya şüpheli bir tür gördüğünüzde hemen özelliklerini
yanınızdaki not defterine kaydetmenize gerekir. Daha sonra rehber kitaba
bakarak doğru türün hangisi olduğuna karar verilir.
Not Defterinde Bulunması Gereken Bilgiler
 Gözlem tarihi ve saati
 Gözlem yeri
 Gözlem koşulları (Hava koşulları ve yer koşulları)
 Kuşun genel ve detaylı tanımı ( Kuşların büyüklüğü, hangi cins ve aileye ait
olduğu, dalda ve gövdedeki duruşu, gaga şekli, kuyruk uzunluğu, tüy özellikleri,
uçuşu v.b…)
 Çizimler (Sanatsal bir aktivite yerine notlara görsel bir desteklik sağlayan
karikatür oluşturmak.)
Rehber Kitap:
 Kuşların bir bölümü
birbirlerine çok benzer ve
kimi zaman çok küçük
detaylarla birbirinden
ayrılırlar. Gördüğünüz
kuşları doğru tanımlamak
için onların renkli
illüstrasyonlarını kapsayan
ve türler hakkında detaylı
bilgiler içeren rehber
kitaplar edinmemiz
gerekir.
 Örnek: Türkiye ve
Avrupa’nın
Kuşları(Hermann Heinzel,
Richard Fitter, John
Parslow)
Kuş gözlemciliğinde kullanılan aletlerin bakımları
Dürbünlere ve teleskoplara yönelik en büyük tehlikeler nemden,
tozdan,darbelerden ve hırsızlardan gelir.
 Aygıtlarınızı, tüm risklere karşı sigortalatın. Bu sigortanın, yurt
dışında kullanım dahil tüm olasılıkları kapsamasını sağlayın.
 Aygıtlarınızı, kırsal alan dahil kamuya açık yerlerde ve otomobilde
gözetimsiz bırakmayın. Otomobil, güvenli ortamlardan sayılmaz.
 Aygıtlarınızı, sürekli kullanımda değilseler mahfazalarına veya tozdan
uzak başka yere koyun. Birçok kuşçu kullanmıyor olsa da mahfazalar,
evde ya da yolculuk sırasında korumak için faydalı olabilseler bile
arazide olmazlar.
 Aygıtlarınızı, açık gün ışığında bırakmayın. Yalnızca (göz
desteğinin bozulması gibi) kozmetik hasar görmekle
kalmazlar, güneş ışınlarının optik sistem içinden geçmesiyle
yanabilirler de.
 Aygıtlarınızı, yağmurda kullandıktan sonra silip kurulayın.
İçine nem girmişse aygıtınızı, sıcak değil ılık, kuru yere
bırakın. İçini açmaktan kaçının. Kuruyuncaya kadar
mahfazasına koymayın.
 Her darbeden ve düşmeden sonra aygıtlarınızda doğrusal
çarpılma olup olmadığına mutlaka bakın. Doğrusal çarpılmaya
uğramış olduklarından kuşkulanıyorsanız aldığınız yere
kontrol ettirin. Gözleriniz ufak tefek kusurlara
uyarlaşabileceğinden görüşünüz bozulabilir.
• Mercekleri ancak gerektiğinde temizleyin. Camı silmeden önce üzerinde, çizilmeye
yol açabilecek kum veya toz zerreleri yahut aşındırıcı başka şeyler olmamasına
dikkat edin. Bunun için üflemeli fırçalardan kullanın. Daha sonra, merceği, temiz
objektif beziyle veya objektif dokusuyla nazikçe silin. Cam, parmak iziyle
lekelenmişse üzerine objektif temizleme sıvısından biraz damlatılmış objektif
dokusuyla silin. Sıradan dokulardan veya mendillerden kullanmayın.
• Göz mercekleri birbirinin yerine geçebilen teleskoplarda göz merceğini
olabildiğince az değiştirin; ne kadar sık çıkartırsanız içeriye o kadar çok toz girer.
• Optik unsurları düzenli aralıklarla (yanlış tarafından bakarak) kontrol edin;
içerde işaretler veya toz tabakası görürseniz servisten geçirtip temizlettirin.
• Dürbünleri ve teleskopları, sökmeyin; bu işi, uzmanına bırakın. (Bunun tek
istisnası, aygıtınız deniz suyuna düştüğünde olur. Bu durumda silindirleri
sökebilirseniz söküp--ki bu, eskisine göre artık daha az modelde mümkün oluyor-tatlı suyla yıkayarak tuzu bir an önce giderin, sonraysa hemen tamirciye götürün.)
Kuş gözlemciliği nasıl yapılır?
 Kuş Gözlemciliği için tüm sahip olmanız gereken şey: “sağlıklı
bir çift göz ve sağlıklı bir çift kulak”.
 Daha sonra edineceğiniz iyi bir “dürbün” ve “teleskop” kuşları
daha iyi görmenizi sağlayacaktır.
 Tüm yapmanız gereken, bir yandan gözleminizin keyfini
çıkarırken bir yandan da “kuş rehber kitabınızın” da
yardımıyla kuşları tanımlamak ve “not defteriniz”e
yazmaktır.
 Kuş gözlemciliğinin en keyifli anlarından biri daha önceden görmediğimiz
yeni, özellikle de nadir bir tür görmektir. Her ne kadar yeni tür görmenin
kendisi başlı başına heyecan verici bir olay olsa da, görülen kuşun yeni ya
da ender tür olduğuna önce kendimizi sonra da başkalarını ikna etmek
gerekir. Genellikle başkalarını ikna etmek kendimizi ikna etmekten daha
zordur.

En tatmin edici gözlem kanıtları kuşun fotoğraf ya da video kaydını
yapmak olsa da deneyenlerin gayet iyi bildikleri gibi kuşlar doğada kitap
sayfasında durdukları gibi durmazlar. İşte bu noktada gözlemle ilgili
arazide not tutmak ve hatta çizimler yapmak önem taşır. Arazide
tanıyamadığımız ya da tanısak da nadirliği nedeni ile başkalarını ikna
etmememiz gereken kuşlarla ilgili arazi gözlemlerinin notlara ve çizimlere
aktarılması bu yazının konusunu oluşturur.
Kuş gözlemciliğinde giyinme
Doğa aktivitelerinde uygun giyinmek çok önemlidir. Tam anlamıyla giyinme
kurallarına uymak zor olsa da elimizdeki imkanları kullanarak en iyiye
yaklaşabiliriz.
KIYAFETLER :
 Mevsim koşullarına uygun olmalıdır.
 Terlemeyi azaltacak nitelikte olmalıdır. Ter buharını dışarı vermelidir
 Renkleri arazi koşullarına uygun olmalıdır. (kahverengi, asker yeşili vb.)
 Hafif olmalıdır.
 Sıkıştırılınca küçülebilmelidir.
 Az nemlenmelidir.
 Islanınca kolay kurumalıdır.
 Su ve rüzgar geçirmemelidir. (dış giysiler)
 Üzerimize uygun ölçülerde olmalıdır.
 Önden açılır kapanır olmalıdır.
 Kolay giyilip çıkartılmalıdır.
 Şapka giyilmelidir.
AYAKKABILAR:
Gözlemcilerin kullanacağı ayakkabıları genel olarak ikiye ayırabiliriz.
Bunlar sentetik ve deri materyalden yapılmış ayakkabılardır. Taban
özelliklerine göre de yumuşak tabanlılar ve yarı sert tabanlılar olarak
ayırabiliriz. Arazinin eğimi artıkça sert tabanlı ayakkabılar kullanmak
konfor ve güvenliği arttıracaktır.
Ayakkabılarda aranan özellikler:
 Bilekli olmalıdır. Böylece ayak burkulmalarının önüne geçmiş oluruz.
Ayakkabımızın bilekli olması yürüyüşteki güvenliği de arttıracaktır.
 Kalın ve sağlam lastik bir tabana sahip olmalıdır.
 Dil ve gövde birleşik olmalıdır.
 Su geçirmemelidir.
 Mümkün olduğunca dikişsiz olmalıdır.
 Ortopedik olmalıdır.
 Bağcıkları sağlam ve düğüm tutabilir olmalıdır.
 Parmaklar ayakkabı içerisinde rahat hareket edebilmelidir.
 Uzun lastik çizmeler yanınızda bulundurulmalıdır.
Gözlem Sırasında Beslenme ve Sıvı Alımı
 Yeterli ve dengeli beslenme kuş gözlemcilerinin uçanı-kaçanı
kaçırmaması için çok önemlidir.
 Yeterli sıvı almak da çok önemlidir. Bitkinliğin, yorgunluğun,
koordinasyon bozukluğu sonucu kuşları görmekte zorlanmamızın ve en
önemlisi üşüyerek donmamızın birincil sebebi su kaybıdır.Özellikle kışın
içeceğimiz sıvılar vücut ısısında veya daha sıcak olmalıdır.
 Yiyecekler kolay pişmeli ve hazımları kolay olmalıdır. Kahvaltı sıkı
yapılmalı akşam yemeği abartılmamalıdır.
Kuş gözlemciliği fotoğrafçılığı
 Her kuş fotoğrafçısının hedefi, gözlemlenen kuşların
tamamını öncelikle tanısal daha sonra estetik fotoğraflamak
olmalıdır.
 İyi bir kuş fotoğrafı içinde fotoğrafik öğeleri barındırmalı ve
croplanıp kadrajlandıktan sonra en az 3000*2000 piksel
boyutunda olmalıdır.
 Kuş fotoğrafçılığı aynen kara avcılığı gibidir. Avcılar tüfekleri ile
kuşları nişan alıp öldürürken kuş fotoğrafçıları objektifleri ile
netleyip ölümsüzleştirir.
 Kuşları arazide görerek ve sesini duyarak bulabiliriz. Kuşların
davranışlarını bilmek seslerini tanımak önemli bir avantaj sağlar.
 Fotoğraf çekmeye en yakın çevremizden başlayıp zaman içinde
çevremizdeki kuşları fotoğrafladıkça daha değişik kuşları bulmak
arzusu ile uzaklara doğru yolculuklarla devam ederiz.
 Kuş fotoğrafı çekmek için en çok kullanılan yöntemler: yürüyerek,
araç ile dolaşarak, araç ile kamufle olarak, doğada kamufle olarak
ve göç yollarında giderektir.
 Yürüyerek fotoğraf çekerken 400 milimetreye kadar olan
objektifler ile nispeten elde çekim yapılabilir.
 Daha uzun objektifler için monopod ya da tripod ile dolaşmak
daha uygundur.
 Kuşların olduğu her yerde yürüyerek fotoğraf çekebiliriz. Bazı
kuşlar bu duruma hiç aldırış etmezler (martılar, sumrular vb) ve
bize bol bol poz verirken bazıları araya güven mesafesi koyarlar.
 Bu yöntem ile çok kuş fotoğraflamak mümkün olabilir ama
genellikle tanısal fotoğraflara ulaşılır.
 Kuşların bol olduğu noktada araç içinden kamufle ile fotoğraf
çekmek sıkça kullanılan yöntemdir.
 Nerede bekleyeceğimize karar vermeden önce çevreyi iyice etüt
edip hedef kuşların davranışlarına, beslenme alışkanlıklarına göre
hareket etmek gerekir.
 Bu bölgeler kuşların su içmeye geldiği çeşme başı, beslendikleri
bir nokta, dinlendikleri alanlar gibi yerler olabilir. Ayrıca kuşlar
için cazip bir ortam hazırlanıp beklenebilir de. Bu yöntemde
daha az tür fotoğraflanmasına karşılık başarılı netice alma şansı
yüksektir. Doğada kamufle olarak beklerken de aynı düşünceyle
hareket ederiz.
Kuş gözlemciliğinde araştırma yöntemleri
1.Teşhis Metotları



A. Gözlem Metodu
B. Araştırma Numunesi Olarak Hazırlama
C. Elektroforezi
2. Popülasyon Yoğunluğunu Teşhis Metotları

A. Direkt Sayma Metodu







a- Arazi Seçimi ve Sayma Metodu
b- Yuva Sayma Metodu
c- Koloni Kuşlarını Sayma Metodu
d- Ev ve Kum Kırlangıçlarının Sayımı
e- Su Boylarındaki Kuşların Sayımı
f- Çok Yerel Kuşların Sayımı
g- Üreme Mevsimi Dışındaki Sayımlar



B. Markalama Metodu
C. Örnekleme Metodu
D.İndirekt Sayma Metodu
3. Kuş Göçlerini Araştırma Metotları

A. Tabiatta Yapılan Gözlem ve Deney Metotları



a- Markalama (Halkalama)
b- Radar ile Gözlem
c-Göç Yolları Üstündeki Gözlemler

B. Laboratuarda Yapılan Deney ve Metotlar
4.
5.
6.
7.


Kuş Yuvalarını Çalışma Metodu
Belirli Bir Bölgenin Kuşlarının Tespit ve Sayım Metodu
Kuş Davranışlarını İnceleme Metodu
Kuş Koleksiyonları
A. Gösteri Numunesi
B. Araştırma Numunesi