073-74 nozokomiyal v infeksr - Hastane İnfeksiyonları Dergisi

Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2006; 10: 73-74
tan
H as
e
f
İn
ek
si
yonları
Nozokomiyal Viral ‹nfeksiyonlar:
Nozokomiyal Viral ‹nfeksiyonlar›n
Kontrolü ve Önlenmesi
Dr. Atefl KARA*
* Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi, Çocuk Sa¤l›¤› ve
Hastal›klar› Anabilim Dal›, ‹nfeksiyon Hastal›klar› Ünitesi,
Ankara.
nsanlarda hastal›¤a neden olabilen virüsler,
nozokomiyal (hastane kaynakl›) infeksiyon etkeni de olabilir. Nozokomiyal infeksiyonlar s›kl›kla bakteriyel etkenlerle özdeflleflmifl olarak
de¤erlendirilmektedir, ancak son y›llarda, özellikle, insan immünyetmezlik virüsü (HIV), hepatit C virüsü (HCV) gibi kan yolu ile bulaflan virüslerin neden oldu¤u dramatik komplikasyonlar
hastane kaynakl› infeksiyonlarda viral etkenlere
de dikkat çekilmesine neden olmufltur. Buna
ra¤men viral nozokomiyal infeksiyonlar (VN‹) genel olarak daha az dikkate gelmekte ve etkileri
üzerinde daha az durulmaktad›r.
‹
Asl›nda VN‹, daha s›k ve daha kolay istenmeyen etkilere neden olur, çünkü hastaneler hem
virüsleri bar›nd›ran, yani hasta veya tafl›c›larla,
hem de virüsler için daha kolay konak olabilecek
çeflitli nedenlerle savunma mekanizmalar› bozulmufl kiflilere ayn› anda ve göreceli olarak dar
bir alanda ev sahipli¤i yapmaktad›r. Virüsleri bar›nd›ran kiflilere, hastanede tedavi gören hastalar veya hastanede çal›flan kifliler olabilir ve bu
kifliler hastanede olduklar› dönemde, semptom
sahibi veya asemptomatik, yani tamamen sa¤l›k-
l› görünümde olabilir. Asemptomatik kiflilerin
tespit edilmesi ve önlem al›nmas› çok güç ve
hatta biraz abart› ile imkans›z olarak de¤erlendirilebilir. Benzer flekilde VN‹’nin tehdit etti¤i kifliler sadece hastaneden faydalanan veya hizmet
alan hastalar de¤il ayn› zamanda hastanede çal›flan kiflilerdir.
VN‹’lerde, virüse kaynakl›k eden kifli, virüs ve
geçifl yolu ayr› ayr› önem tafl›r ve de¤erlendirilmelidir. Virüs inokülum miktar›, karfl›laflma s›kl›¤›, virüslerin fiziksel özellikleri d›fl ortam dayan›kl›klar›, fiziksel ve kimyasal ajanlara (özellikle
zarfs›z virüsler için) dirençleri hastanede etken
olabilmeleri için önem tafl›r. HIV, hepatit B virüsü (HBV), HCV ve viral hemorajik viral etkenler
genellikle tüm sa¤l›k çal›flanlar›, hatta hastalar
taraf›ndan tan›n›r ve önlem al›n›rken, respiratuar
sinsityal virüs (RSV), varisella zoster virüs (VZV)
ve influenza virüsü çok daha s›k, çok daha kolay
bulaflabilme kapasitesine sahip ve küçük çocuklar, immünyetmezli¤i olanlar gibi risk gruplar›nda daha yüksek morbidite ve mortaliteye neden
olmalar›na ra¤men, daha az dikkate gelmektedir. Viral etkenlerin bulafl›n›n önlenmesi için klasik izolasyon yöntemleri önemli rol oynar; influenza, parainfluenza, RSV, VZV, k›zam›k virüsleri
solunum yoluyla geçifl, rotavirüs, Norwalk virüsü,
adenovirüs, enterovirüsler ve hepatit A oral yolla geçifl, herpes simpleks virüs (HSV), sitomegalovirüs (CMV), papilomavirüs cilt lezyonlar› veya
mukozal yolla geçifl, CMV, insan T-hücre lenfotropik virüs (HTLV), insan herpes virüsü 8 (HHV8), HIV, HCV, HBV, HAV, hemorajik virüsler de
73
Nozokomiyal Viral ‹nfeksiyonlar:
Kara A.
parenteral geçifl gösterir. Bu k›sa listeden de görüldü¤ü gibi VN‹ etkeni olabilen virüsler pek çok
farkl› geçifl özelli¤i gösterir ve belirli ölçüde izolasyon yöntemleri ile baflar› sa¤lan›r, ancak RSV
bronfliyoliti nedeniyle yatan süt çocu¤unun solunum sekresyonlar›n›n, konjenital infeksiyonu
olan bebe¤in idrar› ve suçiçe¤i lezyonlar›ndan,
bak›m veren hemflirenin ellerinin kontamine olmas› ile solunum veya mukozal yol ile geçebilen
bu virüslerin temas ile bulaflmas›na neden olabilir. Bu bak›mdan viral infeksiyonlar›n önlenebilmesi için izolasyon yöntemleri, bulaflma yolundan daha s›k› uygulanmal›d›r.
VN‹ önlenmesi genel önlemlerle birlikte özgün yaklafl›mlarda gereklidir. Asl›nda bu yaklafl›mlar literatürde “targeted” ve “non-targeted”
olarak ifade edilmektedir. Hedefe özgül olmayan yaklafl›mlar, bir di¤er ifade ile genel yaklafl›mlar; mümkün oldu¤u kadar fazla virüse karfl›
al›nan ve hastane içinde virüslerin yay›l›m›n› ve
kaç›n›lmas› mümkün olmayan temaslar› azaltmay› amaçlayan yöntemlerdir. Bu amaçla yap›lmas›
gereken en temel uygulama kiflisel hijyenin art›r›lmas› olmal› ve di¤er tüm infeksiyonlar›n önlenmesinde en maliyet avantajl› olan el y›kaman›n özendirilmesi olmal›d›r. Birçok temizlik maddesi ve sabun zarfl› virüslere karfl› etkilidir. Ancak virosidal etkili ajanlar›n kullan›m›da özel durumlarda tercih edilebilir. Çevresel temizlik ortamda bulunan virüslerin uzaklaflt›r›lmas› için
yeterlidir, ancak uygun yüzeylerde klor içeren
ürünlerin kullan›lmas›, maliyet ve etkinli¤i düflünüldü¤ünde mutlak önerilmesi gereken yaklafl›m olmal›d›r. Ancak klor veya klorlu bilefliklerin
kullan›m›n›n uygun olmad›¤› durumlarda gluteraldehid, iyod içeren ürünlerin kullan›m› tercih
edilebilir. Ayr›ca, zorunlu durumlarda alkol veya
deterjanlar da kullan›labilir. Bu özgün olmayan
korunma önlemleri içerisinde fiziksel bariyerlerin kullan›lmas› da gerekli olabilir. Tek kullan›ml›k eldivenler (kesinlikle el y›kaman›n yerini almamal›, alternatifi olarak kullan›lmamal›d›r), önlükler, maske izolasyon kurallar› çerçevesinde
kullan›lmal›d›r. Viral hastal›klar›n yay›l›m›n›n
kontrol alt›na al›nmas› için t›bbi malzemelerin
kullan›m›nda kan veya vücut s›v›lar› ile temas ve
kan yolu ile bulaflan patojenlere karfl› al›nmas›
gereken önlemlerin al›nmas› tercih edilen yaklafl›m olmal›d›r. Biyolojik materyallerin tafl›nmas›nda da güvenli paket ve Dünya Sa¤l›k Örgütü
tafl›ma kurallar› çerçevesinde haraket edilmelidir. At›klar için genel kurallara uyulmas› önerilir.
74
Nozokomiyal Viral ‹nfeksiyonlar›n Kontrolü ve Önlenmesi
Hedefe özgün yaklafl›mlar›n bafl›nda, ilk
ad›m olarak viral infeksiyonun h›zl› tan›s›n›n konulmas› gelir. Kan yolu ile bulaflan infeksiyonlar
için ise taramalar ile vericilerin ay›rt edilmeleri
ve risk yaratan ajanlar için de al›nan tüm örneklerin güvenilir laboratuvar yöntemleri ile taranmas› esas teflkil eder. Viral ajan›n tespitinden
sonra, kayna¤›n izolasyonu, personelin çal›flma
ortam›ndan belirli süre ile uzaklaflt›r›lmas›, kan
ve organ vericisi olmamalar›n›n sa¤lanmas› genel önlemler olarak uygulan›r. Ayr›ca, tan›n›n konulmas› sonras›nda temasl› kifliler için korunma
amaçl› yaklafl›mlar uygulanmal›d›r; RSV, HBV,
VZV için özgün antikor uygulamas› ile immün
profilaksi, influenza, k›zam›k, HBV, HAV, VZV için
afl› ile immünprofilaksi ve HIV, HCV, HBV, HSV,
VZV, CMV için antiviral ilaçlarla kemoprofilaksi
uygulanabilir. Ayr›ca, geliflmifl moleküler biyolojik yöntemler ile kayna¤›n viral yükü, olas› direnç
paterninin de¤erlendirilmesi ile temas sonras›
profilaksi uygulamalar› planlanabilir. Moleküler
epidemiyolojik çal›flmalar ile yay›l›m paterni ç›kart›larak olas› temasl›lar›n takibi ve izolasyonu
gerçeklefltirilebilir.
Ancak viral infeksiyon ajanlar›n›n hastane
kaynakl› infeksiyonlara neden oluflunda baflar›
her zaman gözle görülür flekilde olmayabilece¤i
için bu konuda kararl› hareket edilmesi önem tafl›r. Her geçen y›l daha yüksek mortalite ve maliyet nedeni olarak karfl›m›za ç›kan viral etkenlere
karfl›, bugün için varl›¤›n›n fark›nda olmad›¤›m›z
veya önemini tam olarak de¤erlendiremedi¤imiz etkenleri de akl›m›zda tutarak genel önlemlere s›k› s›k›ya uyulmas› baflar›m›z› art›racakt›r.
YAZIfiMA ADRES‹
Doç. Dr. Atefl KARA
Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi
Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›
‹nfeksiyon Hastal›klar› Ünitesi
ANKARA
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2006; 10: 1