TARiH - WordPress.com

www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk
TARiH
(Ders kitabı sayfa 90-120 arası özetler)
Avrupa’nın Genel Durumu

Avrupa devletlerinde yönetim şekli olarak kralların hakim oldukları “mutlak monarşi” vardı.

Coğrafi keşiflerle güçlenen “İngiltere, Fransa, İspanya,Hollanda, Portekiz” yeni ticaret yolları arama ve bu yolları
aktifleştirme yarışındaydı.

Sömürgecilik yarışı bazen savaşlara neden oluyordu. “Otuz yıl savaşları(Mezhep Savaşları)”
Asya’nın Genel Durumu

Rusya Asya’daki güçlü devlet konumundadır

Altın Orda Devleti’nden geriye kalan Türk devlet ve hanlıkları bölgedeki Türk Nufuzu’nu yaşatmıştır
Osmanlı Devleti’nin Genel Durumu

Çok geniş bir alana yayılmasına rağmen bazı iç ve dış karışıklıklar yaşanmaktaydı

Merkezi otorite boşluğu vardı

Merkezi otorite boşluğunun nedenleri:

Ekber ve erşed sistemi

Şehzadelerin sancağa çıkmaması, hayatlarını Topkapı Sarayı’nda geçirmeye başlamaları

Saray kadınalrının ve bazı devlet yetkililerinin devlet işlerine karışmaları
Osmanlı-Avusturya iliskileri

Osmanlı Ordusu 1596’da Haçova Meydan Muharebesini kazandı.1606 yılına kadar süren savaş sonunda Zitvatorok Antlaşması
imzalandı antlaşmaya göre:

o
o
Egri, Kanije ve Estergon Kaleleri Osmanlı’ya bırakılacaktı
Avusturya Osmanlı Devleti’ne savaş tazminatı ödeyecekti
o
Avusturya arsidükü bundan böyle Osmanlı padişahına eşit sayılacaktı ve kendisine
cesar(imparator) denenecekti
NOT:Diplomatik başarısızlığın nedeni içerideki celali ayaklanmaları dışarıda ise İran
savaşları ile uğraşılmasıdır
Osmanlı-iran iliskileri

Osmanlı Devleti’nin İran ve Avusturya ile yaptığı savaşlar askeri yapının ve ekonomik düzenin bozulmasına neden olmuştur

Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanmıştır
İSYANLAR
İsyanların genel nedenleri:

Merkezi otorite boşluğu

Ekber ve erşed sistemi

Yönetimde saray adamlarının vevalide sultanlarının etkili olması
www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk

Rüşvet ve adam kayırmanın artması

Yeniçeri ocağının bozulması

Ekonominin bozulması

Halktan ağır vergiler alınması ve köylünün toprağını terk etmesi

Savaşların uzun sürmesi ve masraflarının artması

Ordunun bozulması

Tımar sisteminin bozulması(ekonomik bozulmanın en temel sebebidir)

Tarımsal üretimin azalması
İsatanbul Ayaklanmaları

Genellikle yeniçeriler ve sipahiler çıakrtmıştır

Maaşlarının düşük ayarlı paralarla ödenmesi veya zamanında verilmemesinden isyanlar çıkmıştır

Bazı yöneticelerin yeniçerileri kışkırtması da neden olmuştur


3. Murat İsyanları
Yeniçeriler ve kapıkulu askerleri maaşlarının düşük ayar paradan ödeneceğini duyunca defterdarın öldürülmesini istediler
istekleri yerine getirilerek isyan bastırıldı.


4. Murat isyanları
Yeniçeriler ve kapıkulu askerleri cülus bahşişi alamadıkları gerekçesiyle isyan ettiler, istekleri yerine getirildikten sonra isyan
bastırılmıştır.


4. Mehmet isyanları
Kapıkulu askerleri ayarı düşük aylık verilmesiyle ayaklanarak padişaha bir idam listesi verdiler. Listedekilerin idamıyla isyan
sona erdi. Bu olaya vaka-i vakvakiye(çınar vakası) denildi

SONUÇ:İstanbul ayaklanmaları sonunda güçlerini arttıran yeniçeriler
başkentte asayiş ve güvenlik ortamının bozulmasına ve devlet otoritesinin
bozulmasına neden oldular
Celali Ayaklanmaları(taşra ayaklanmaları)

Yavuz Sultan Selim zamanında Bozoklu Celal adında bir sipahinin çıkardığı isyan Anadolu isyanlarının isim babası olmuştur

İran ve Avusturya ile yapılan seferlerin giderlerini karşılak için halktan alınan vergilerin ağırlaştırılması ve iltizam sistemiyle
mültezimlerin kanunlara aykırı ve adaletsiz vergi toplaması isyanların nedeni olmuştur

SONUÇ:Anadolu’da huzur ve güven ortamı kalmazken binlerce insan hayatını
kaybetti. Zengin topraklar yıkılırken üretim azaldı, vergileri düzenli
toplayamayan Osmanlı ekonomisi gelir kaybetti ve zayıfladı. Bu insanlarla
uğraşmak Avusturya ve İranla yapılan savaşlarda devleti zora soktu
Eyalet Ayaklanmaları

Merkezi otoritenin zayıflaması sonucunda merkezden uzak olan yerlerde olan isyanlardır

Lübnan valisi Fahrettin, Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa ve Sivas Valisi Vardar Ali Paşa

Sonuç: Eyalet isyanları celali ve İstanbul isyanları kadar uğraştırmasa da
zorlukla bastırılmıştır. Devlet isyancılara karşı taviz vermek zorunda kalmıştır
www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk
Avrupa’nın Gelişimine Seyirci Kalan Osmanlı

Bu dönemdeki en büyük rekabet coğrafi keşiflerle başlayan sömürge elde etme mücadelesidir

Avrupa devletlerinin bu yeni açılım çalışmaları karşısında Osmanlı Devleti etkisiz kalmıştı devlet iç çalkantılar ve dış savaşlar
nedeniyle yeni gelişmelerle ilgilenemiyor ve gelişmelerde aktif rol alamıyordu. Bu ilgisizlik Osmanlı Devleti ekonomisini çok
olumsuz etkiledi.
Merkantilizm

Hammadde alıp dışarıya ürün satmak
17. Yüzyıl Islahatları
2. Osman Dönemi ve Islahatları

Islahat hareketlerine girişen ilk padişahtır

Genç Osman’a göre adam kayırmalar, rüşvet ve kötü yönetim devletin bu durumunun nedenidir.

Padişahın yetkilerini ve otoritesini arttırıp şeyhülislam ve ilmiye sınıfının yetkilerini sınırlandırmıştır

Başkenti İstanbul’dan Anadolu’ya taşımayı düşünmüştür

Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşünmüştür
4. Murat dönemi siyasi olaylar ve ıslahatlar

Devletin durumunu öğrenmek amacıyla Koçi Bey ve Katip Çelebi’ye rapor hazırlatmıştır.

Yönetime etki edenleri başta annesi olmak üzere engellemiştir

Yeniçerilerin sayısını azaltarak zorbaları öldürmüştür.

Koçi Bey’in raporlarına göre hak etmeyenlerden dirliklerini geri almıştır.

İçki ve tütün yasağı ve sokağa çıkma yasağı getirmiştir



Kasr-ı Şirin Antlaşması
Bağdat Osmanlı’ya Revan ve Azerbaycan İran’a verildi
Zağros Dağları iki ülke arasında sınır oldu
ÖNEMİ:Kasr-ı Şirin Antlaşması bugünkü Türkiye-İran sınırını büyük ölçüde etkilemiştir
Tımar Sisteminin Bozulması
Nedenler:

Tımarların hak edene verilmeyip rüşvet karşılığı verilmesi

Merkezi otoritenin zayıflığı
Sonuçlar:

Üretim azalmıştır, bu nedenle gerekli vergi toplanamamıştır

Devlet ağır vergiler koymuştur

Ağır vergileri ödeyemeyen köylüler topraklarını terk etti

İşsizlik ve iç göç gibi sorunlar çıkmıştır

Askeri yapıda bozulmalar olmuştur. Sekban adı verilen paralı askeri birlikler ortaya çıkmıştır

Sekban:Sipahi sisteminin bozulmasıyla, devletin paralı askerleridir. Sekbanlar savaş zamanı asker, barış zamanı
işsizlerdi.
iltizam ve mukataa
www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk

İltizam:Devletin topraklardan alacağı vergiyi peşin paraya satmasına denir. Bu sistemi uygulayana mültezim bu sistemin
uygulandığı topraklara mukataa denir

İltizam sistemi Fatih Sultan Mehmet zamanında tımar dışında kalan toprak vergilerini toplamak için kullanılıyordu. Bu sistemle
mültezimler halktan zorla vergi aldığı için halk toprağı terk ediyordu
17. Yüzyılda Avrupa’da Siyasi Durum

Aydınlanma çağı yaşayan Avrupalı devletlerde sömürgecilik yarışından kaynaklı din merkezli savaşlar yaşanmaktaydı
Otuzyıl Savaşları(mezhep savaşları)

Kutsal Roma Germen İmparatorluğu (krgi) içerisindeki Katolik ve Protestan prenslerinin mücadelesinde imparator
Protestanların tarafını tuttu. İmparatorun bu tutumu Avrupalı devletlerin tepkisine neden oldu.

Krgi İspanya ile birlik olup diğer devletlere savaş açtı. Fransa, İsveç, Danimarka, Hollanda ile yapılan savaşları krgi kaybetti.
Savaşın sonunda Vestfalya Antlaşması imzalandı.
Savaş Sonucunda:

Fransa, İngiltere, Rusya, Hollanda, İsveç, İsviçre gücünü arttırdı

Kutsal Roma-German İmparatorluğu,Lehistan,İspanya güç kaybetmiştir

“”Otuz yıl savaşlarında Fransa savaşı kazandığı için İngiltere savaşa katılmadığı için kârlı çıkmıştır””
17. Yüzyılda Avrupa’da Bilim ve Teknik Alandaki Gelişmeler

Aydınlanma çağı yaşanmaktaydı

Avrupa’daki skolâstik düşüncenin yerine özgür düşünce yayıldı

Bilimsel çalışmaların daha rahat yapılabilmesi için bilimsel akademiler açıldı
Bilim insanları

Kopernicus

Polonyalı astronom matematikçi

Dünyanın ve gezegenlerin Güneş etrafında döndüğünü açıklamıştır

Rahiptir

Galileo

Modern fiziğin ve teleskopik astronominin kurucularındandır

Teleskopu icat etti, çalışmalarını “İki kainatın Sistemi Üzerine Konuşmalar” isimli eserinde toplamıştır

Bacon

İngiliz filozof ve devlet adamıdır

Deney ve gözlemi ön plana çıkaran bir düşünceyi savunmuştur

Kepler

Alman gökbilimci,fizikçi ve matematikçidir

Rudolf’un cetvelleri adlı kitabında gezegenlerin temel tablolarını yayınladı

Pascal

Fransız matematikçi, fizikçi ve düşünürdür

Üçgenin iç açılarının 180o ettiğini bulmuştur

Hesap makinesini icat etmiştir
www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk

Newton

İngiliz fizikçi, mateatikçi ve astronomdur

Yer çekimi kanununu buldu
Yapılan bu çalışmalar nedeniyle bu dönem akıl çağı olarak nitelendirilmiştir. Bu çalışmalar sanayi inkılabına zemin hazırlamıştır
4. Mehmet Dönemi

Güvendiği devlet adamlarına görev vermiştir

Tarhuncu Ahmet Paşa

Çoğunlukla maliye alanında ıslahatlar yapmıştır

Has ve zeamet gelirlerini doğrudan hazineye aktardı

Köprülü Mehmet Paşa

Orduyu disiplin altına aldı

Islahatlarında başarılı oldu


Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
Köprülü Mehmet Paşa’nın ölümünden sonra oğlu K.F Ahmet Paşa göreve getirilmiştir.
17. Yüzyıl ıslahatlarının Genel Özellikleri

Kişilere bağlı kalmıştır, devamlılık olmadığı için sonuca ulaşılamamıştır.

Nedenleri araştırılmadan sorunlara çözüm arandığı için kalıcı çözümler bulunamamıştır

Avrupa’daki gelişmeler takip edilememiştir

Yapılan ıslahatlar daha çok askeri alanda yapılmıştır

Islahatlara saray kadınları, yeniçeriler,devlet adamları ve ulema engel olmaya çalışmıştır

Baskı ve şiddet yoluyla devlet otoritesi sağlanmak istenmiştir. Ancak bu yol, ıslahatların halk tarafından benimsenmesine
engel olmuştur.
Osmanlı-Venedik İlişkileri

Osmanlı Akdeniz adalarını alarak akdenizde üstünlüğünü sağlamıştır. Ancak Venedikliler bunu kabullenememiştir.

Girit adasındaki Venedikliler her fırsatta Osmanlı’nın ticaret yapan yada hacı taşıyan gemilerine saldırıyorlardı ve Girit
Akdeniz hakimiyeti için çok stratejik bir noktaydı. Bu nedenle Osmanlı Girit’i kuşattı

Kuşama 24 yıl sürdü

Osmanlı Girit yarımadasını almasına rağmen Osmanlı maliyesini ve donanmasını olumsuz etkiledi
Osmanlı-Avusturya İlişkileri

Zitvatorok Antlaşması ile sağlanan barış ortamı Avusturya’nın Erdel Beyliği’ne saldırmasıyla yeniden bozuldu ve Uyvar
Kalesinin alınmasıyla Vasvar Antlaşması imzalanmıştır:

Vasvar antlaşması:



Uyvar ve Neograg kaleleri Osmanlı’ya bırakıldı
Avusturya Osmanlı Devleti’ne savaş tazminatı verecekti
Erdel Osmanlı Devleti’ne bırakılacaktı

ÖNEMİ:Vasvar Antlaşması Osmanlı Devleti’nin Avusturya’ya karşı yaptığı son
kazançlı antlaşmadır
www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk
Osmanlı-Lehistan İlişkileri

Lehistan’ın Ukrayna Kazaklarına saldırması sonucu 4. Mehmet sefere çıktı ve bazı Leh kalelerini alması sonucu Lehistan’ın
isteği üzerine Bucaş Antlaşma’sı imzalandı.





Bucaş antlaşması:
Podolya Osmanlı’ya bırakılacaktı
Ukrayna Osmanlı egemenliğindeki kazaklara bırakılacakt
Lehistan yılda 200 bin altın vergi verecekti (leyh diyet meclisi kabul etmedi)
ÖNEMİ: Bucaş Antlaşması Osmanlı Devleti’nin batıda toprak kazandığı son antlaşmadır
Osmanlı-Rusya İlişkileri

Ruslar Osmanlı himayesindeki Özi Kazaklarına saldırınca Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sefere çıktı. Çehrin kalesini alarak
Bahçesaray (çehrin) Antlaşması’nı imzalamıştır
ÖNEMİ:Ruslarla yapılan ilk antlaşmadır
2. Viyana Kusatması

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Rusya kuşatmasından dönerken Macar kralının yardım istemesi üzerine padişahın izni olmadan
Viyana’yı kuşatmıştır. Bu kuşatma sırasında Avusturya imparatoru Avrupalı devletlerden yardım istemiştir. Papa’nın çağrısıyla
“Haçlı Ordusu” toplanmıştır ve yardım etmiştir. Osmanlı’nın kuşatması sırasında Kırım hanına Leh kuvvetlerinin Tuna Nehri’ni
geçmesini engelleme görevi verilmişti ancak Kırım hanının başarısız olması Osmanlı Ordusu’nun kale ile Haçlı Ordusu ateşi
arasında kalmasına neden oldu.

İki ay süren kuşatma sonunda Osmanlı ağır bir yenilgi aldı

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa yenilginin bedelini hayatıyla ödedi

Haçlı zihniyeti yeniden doğdu
Kutsal İttifak

2. Viyana kuşatmasındaki galibiyet Avrupalıları gaza getirmiştir

Papa Osmanlı’nın bu kötü durumunu değerlendirmek (avrupadan tamamen atmak için) Avrupalı Devletlere birlik çağrısında
bulundu. Bir araya gelen bu devletlere Kutsal İttifak denir.

Avusturya, Lehistan, Malta, Venedik ve Rusya

Osmanlı Devleti Kutsal İttifak ile 16 yıl boyunca savaşmıştır.

Arada bazı başarılar alsada en sonunda Karlofça Antlaşmasını imzalamak zorunda kalmıştır.

Karlofça Antlaşması





Mora yarımadası, Dalmaçya kıyıları ve Ayamara Adası Venedik’e verildi
Podolya ve Ukrayna Lehistan’a verildi
Temeşvar ili ve Banat Yaylası hariç bütün Macaristan ve Erdel Avusturya’ya verildi
Bu antlaşma 25 yıl sürecekti
Antlaşma Avusturya kefilliği altında olacaktı

ÖNEMİ:Osmanlı’nın batıda bu kadar büyük toprak kaybettiği ilk antlaşmadır

Avrupa Osmanlı’ya karşı savunmadan saldırıya geçti

Türklerin Avrupa ilerleyişi durdu ve geri çekiliş başladı




İstanbul Antlaşması
Rus delegesinin imza yetkisi olmadığı için Karlofça Antlaşmasını imzalayamadı. Bu antlaşmaya göre:
Azak kalesi Ruslar’a verilecekti
Rusya İstanbul’da sürekli bir elçi bulundurabilecekti
www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk

ÖNEMİ:Rusların sıcak denize inme hayalinin ilk adımı atıldı

Karlofça antlaşmasını tamamlar niteliktedir
18. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Kültür, Sanat ve Mimari

Osmanlı Devleti’nde kültür, bilim ve sanatta Avrupalı devletler kadar bir ilerleme yaşanmamıştır ancak bu dönemde eski
eserlerin açıklamalarına ve çevirilere önem verilmiştir.

Evliya Çlebi: Seyehatname

Nef’i: Silham-ı Kaza

Nabi: Hayrabad, Tuhfetü’l Harameyn

Itri: 42 bestesi var, Nevakar makamını buldu Tuti-i Mucize-i guyem eserinin bestecisi

Naima: Osmanlı Devleti’nin ilk resmi tarihçisidir Naima tarihi
18. Yüzyıl Avrupa ve Osmanlı’nın Genel Durumu
Avrupalı Devletlerin genel Durumu

18. Yy Avdurpasında mutlakiyet yönetimine dayalı merkezi krallıklar ve prenslikler bulunmaktaydı

Bu yüzyılda diploması ve çıkar çatışmaları ön plandaydı

Avrupalı devletler makyevilizm (amaca ulaşmak için her türlü aracı kullanmak) anlayışı içerisindeydi

Veraset Savaşları yaşanmaktaydı

Uzun süren savaşlar, devlet ekonomilerini bozmuş devletleri çıkarları doğrultusunda ittifak kurmaya yöneltmiştir.
3. Ahmet Dönemi

Karlofça Antlaşmasıyla kaybedilen toprakları geri almak amacıyla (Rusya,Venedik,Avusturya) ile savaşlar yapılmıştır

Yapılan savaşlarda toprak kazanamadığımız gibi kaybetmişiz

Lale devrine girilmiştir.
Osmanlı-Rus İlişkileri

Rusya ile yapılan savaşta Rusya yenilmiştir

Prut bataklıklarında Rus ordusunu yok etme fırsatı yakalayan Osmanlı yeniçerilere güvenmediği için Prut Antlaşmasını
imzalamıştır.





Prut antlaşması
Kaybedilen Azak kalesi geri alındı
Rusya İstanbul’da elçi bulunduramayacaktı
Rusya Lehistan’ın iç işlerine karışmayacaktı
Demirbaş şarl ülkesine serbestçe geri dönebilecekti
Osmanlı-Venedik İlişkileri

Mora yarımadası alındı
Osmanlı-Avusturya İlişkileri

Avusturya Karlofça Antlaşması’nın ihlal edildiği gerekçesiyle Osmanlı’ya savaş açtı yapılan Petervaradin Savaşı’nda Osmanlı
yenildi ve Pasarofça Antlaşması imzalandı.


Pasarofça Antlaşması
Mora yarımadası Osmanlı’ya bırakıldı
www.kopyaarsivi.wordpress.com
Mk

Dalmaçya kıyıları Arnavutluk ve Hersek kıyılarındaki bazı kaleler Venediklilere bırakıldı böylece Venedikliler Ege’den
uzaklaştı

Belgrat, Banat, Sırbistan’ın kuzeyi Eflak’ın batısı Avusturya’ya verildi

SONUÇ: Bu antlaşma ile Osmanlı’nın kaybedilen toprakları geri alma umudu sona
ermiştir.

Avrupalı devletleri yakından tanıma çabasına girilmiştir.

Lale devri başlamıştır
Osmanlı-İran İlişkileri

Osmanlı İran arasında bir çok savaş ve antlaşma yapılsa da iki taraf da başarılı olamamış ve boşu boşuna güç kaybı yaşamıştır.
Osmanlı İran arasında en önemli antlaşma Kasr-ı şirindir.
3. Ahmet Dönemi

Lale devri

Paris’e ilk elçi gönderildi (28 Mehmet Çelebi)

Elçi gördüklerini seferatname adli eserinde topladı

İlk Türk matbaasıni 28Mehmet Çelebi’nin oğlu Sait Mehmet Efendi ile İbrahim Müteferrika İstanbul’a açmıştır

Kütüphanelerin açılması

İlk itfaiye ocağının açılması

İlk kez çiçek aşısının uygulanması

İlk kağıt fabrikasının kurulmsı

Bu dönem patrona Halil isyanıyla sona ermiştir