Üretim Planlama

ÜRETİM VE PLANLAMA

Üretim, girdilerin, topluma bir fayda
sağlaması amacıyla mal ve hizmet
şekline dönüştürülmesi sürecidir.
ÜRETİM SİSTEMİ

Genel bir üretim sistemi şu şekilde gösterilebilir;
Girdi
Dönüşüm
Çıktı
Toprak
Bilgi ve
İnsan Gücü
Sermaye
Dönüşüm
süreci
Yönetim
Geri Besleme
Mal ve
Hizmet
Toprak (Hammadde):

Bulunulan ülkenin maden yatakları,
ormanları, suyu, enerji kaynakları v.b.
unsurlarını içerir. Bunlar bilindikleri, ve
yarar sağladıklarında bir üretim
kaynağı olabilir.
İşçilik (İnsan Gücü Kaynakları):

Her ülkedeki yaşayan insanların
fiziksel ve düşünsel yeteneğini içerir.
Yetenek doğal olarak veya tecrübe ve
eğitim ile kazanılır. Dolayısıyla bir
ülkenin geçmişi ve eğitim imkanları
insan gücü faktörünün içinde gizlidir.
Sermaye:

İnsan gücünden türeyen bir üretim
kaynağıdır. Sermaye, biriktirilmiş
emeğin para, alet, makine veya
teknoloji şekline dönüşmesi ile oluşan
bir üretim kaynağıdır.
Yönetim:

Üretim amacı ile bir araya getirilen
faktörlerin yönetilmesi, koordinasyonu
ve kontrolü fonksiyonudur ve
insangücü kaynağı içinde gizlidir.
Üretim Yönetiminin
Kısa Tarihi









İşin bölümlendirilmesi (Adam Smith 1776 & Charles
Babbage 1852)
Parçaların standardizasyonu (Whitney 1800)
Bilimsel Yönetim (Taylor 1881)
Düzenlenmiş Montaj Hatları (Ford, Sorenson/Avery 1913)
Gantt şemaları (Gantt 1916)
Hareket etüdü (Frank & Lillian Gilbreth 1922
Kalite Kontrol (Shewhart 1924; Deming 1950)
Bilgisayar (Atanasoff 1938)
CPM/PERT (DuPont 1957)
Üretim Yönetiminin
Kısa Tarihi - Devamı
Malzeme İhtiyaç Planlama (MRP) (Orlicky 1960)
Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD 1970)
Esnek Üretim Sistemleri (FMS 1975)
Baldrige Kalite Ödülleri (1980)
Bilgisayarla Bütünleşik İmalat (1990)
Küreselleşme(1992)
Internet (1995)
Frederick W. Taylor
 Doğumu 1856; ölümü 1915
 ‘Bilimsel Yönetimin Babası’ olarak
tanınmaktadır.
 1881’de, Midvale Steel firmasında
başmühendis olarak, görevlerin nasıl
yapıldığı konusunda çalışmalar
yapmıştır.
 İlk hareket-zaman etüdü çalışmalarını
başlatmıştır.
 Verimlilik prensiplerini oluşturmuştur.
Taylor: Yönetim Şu Konularda
Daha Fazla Sorumluluk
Almalıdır
Çalışanları doğru işle birleştirmek
 Gerekli eğitimleri sağlamak
 Gerekli iş metotlarını ve aletlerini
sağlamak
 İşin yapılabilmesi için yasal
özendiricilerin sağlanması

Eli Whitney
 Doğumu 1765; Ölümü 1825
 1798’de, 10000 tüfeklik bir imalat anlaşması yaptı.
 İstenilen özelliklere ulaşmak için standartlaştırılmış
parçaların oluşturulması gereğini göstermiştir.
 Tüfek parçaları Herhangi bir başka tüfekte
kullanılabilmelidir.
Frank & Lillian Gilbreth
 Frank (1868-1924); Lillian (1878-1972)
 Karı-koca mühendislik takımı
 İleri seviyede geliştirilmiş iş ölçümü sistemleri
 Evde ve 12 çocuklarına! Verimlilik ilkelerini
uygulamışlardır.
 (Kitap & Filmleri: “Cheaper by the Dozen,” Kitapları:
“Bells on Their Toes”
Henry Ford
 Doğumu 1863; ölümü 1947
 1903’de, Ford Motor
Şirketini kurmuştur.
 1913’de, Model T’yi
üretmek amacıyla ilk defa
hareketli montaj hattını
kullanmıştır.
 Ara ürün bir önceki istasyondan konveyör
yardımı ile hareket eder.
 1911 için çok iyi maaş ödemiştir. ($5/gün!)
W. Edwards Deming
 Doğumu 1900; ölümü 1993
 Mühendis & fizikçi
 Posta idaresinde Japon kalite
kontrol metotlarının
öğretilmesinden dolayı
ödüllendirilmiştir.-WW2
 Süreç analizi için istatistik
kullanımı
 Metotları karar sürecine işçiyi
de katmıştır.
Üretim Planlama Bölümü Ne
Yapar?
Planlama
 Organize etme
 Kadro oluşturma
 Liderlik
 Kontrol

Üretim Planlama ve Kontrol

Üretim planlaması ve kontrolü,
üretimden sorumlu yöneticinin gereken
zamanda, üretim hedeflerine verimli bir
şekilde ulaşabilmesi için ona yol
gösteren önemli bir üretim yönetim
aracıdır.
Ürün Özellikleri
 Somut ürün
 Tutarlı ürün tanımı
 Üretim genellikle
tüketimden ayrılmıştır.
 Depolanabilir.
 Müşteri etkileşimi
düşüktür.
© 1995 Corel Corp.
Hizmetin Özellikleri
 Soyut ürün
 Üretim ve tüketim aynı





zamanda
Genellikle tek
Yüksek müşteri etkileşimi
Belirsiz ürün tanımı
Genellikle bilgi tabanlı
Sıklıkla dağınık
Hizmet ve Malların Kıyası
Mallar
Tekrar
satılabilir
 Depolanabilir
 Bazı kalite
kıstasları
ölçülebilir
 Satış üretimden
ayrıdır.

Hizmet
 Tekrar satış yoktur.
 Depolanması zordur
 Kalitenin ölçümü
olanaksızdır
 Satış servisin bir
parçasıdır.
Üretim Planlama

Üretim planlamasının amacı;

Bir mamul veya hizmetin üretimi için gerekli olan
işgücü, makine, hammadde, sermaye ve bilgiyi en
ekonomik şekilde kullanarak istenilen miktar, kalite
ve zamanda en düşük fiyatla üretimi sağlamaktır.
Üretim Planlama

Üretim planlamasının ilk aşamasında, talep
tahmini yapılır.

Yapılan talep tahminlerine uygun olarak üretim
planlama faaliyetiyle, sıralama ve programlama
işlemleri sistematik olarak uygulanır.

Üretim planlama işlem akış diyagramı izleyen
şekilde sunulmuştur.
Üretim
Stratejisi
Kapasite
Talep
(Sipariş)
Bütünleşik
Planlama
Ana üretim
Planlama
Kapasite
Analizi
Malzeme
İhtiyaç
Planlaması
Sipariş
Verme
Satın alma
İstekleri
İş Emri
Hazırlama
İmalat
-İş Çizelgeleme
-Tezgah Yükleme
-İşleme
-Kontrol
Üretim Planlama İşlem Akış Diyagramı (Yenersoy,1994)
TALEP TAHMİNİ
TALEP TAHMİNİ

Talep tahmini, bir veya daha fazla mamul için, gelecek
dönemlerdeki talep seviyelerini geçmiş veriler yardımıyla tespit
etmek demektir.

Bir imalat işletmesinde yapılması söz konusu olabilecek talep
tahmin çalışmaları konularına göre şöyle gruplandırılabilir:
TALEP TAHMİNİ

Yeni mamul talep araştırmaları,

Endüstri dalına ait talep araştırmaları,

Fabrika grubuna ait talep araştırmaları,

İşletmenin geleceğine ait toplam talep tahminleri,

Bir mamul grubuna ait talep tahminleri,

Belirli bir mamul için yapılan talep araştırmaları.
TALEP TAHMİN PRENSİPLERİ

Bilgi (Data) Toplanması

Talep Tahmin Periyodunun Tespiti


Tahmin Yönteminin Seçimi Ve Hata
Hesabının Yapılması

Tahmin Sonuçlarının Geçerliğinin Araştırılması
TALEP ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Tecrübe Ve Sezgiye Dayanan Talep Araştırmaları,

Ekonomik Göstergelere Dayanan Talep Araştırmaları,

İstatistiksel Yöntemlerle Yapılan Talep Araştırmaları .
TALEP TAHMİN
YÖNTEMLERİNİN SEÇİMİ

Talep tahmininde kullanılacak yöntemin seçimi duyarlık,
maliyet ve zaman tasarrufu açısından önem taşır.

Seçimde öncelikle tahmin prosesinin amacının iyi
belirlenmesi gerekir.

Bundan sonra aşağıda açıklanan faktörlerin
değerlenmesi gerekir:
TALEP TAHMİN
YÖNTEMLERİNİN SEÇİMİ

Bilimsellik Derecesi,

Zaman,

Kararların Niteliği,

Bilgi Kaynakları,

Değişmelerde İstikrar,

Karar Vericinin Niteliği.
TALEP TAHMİNLERİNİN
KULLANILMASI

Talep tahmin araştırması sonunda bulunan rakamların ÜPK
tarafından doğrudan sipariş olarak imalata aktarılması
düşünülemez.

Çünkü bu rakamlar birer tahminden ibarettir. Talep tahminleri
ile gerçek değerler arasındaki farkları karşılamak için stok
bulundurma yoluna gidilir.

Diğer taraftan makine ve depolama olanakları gibi sınırlayıcı
şartlar imalat departmanına verilecek iş programlarının
hazırlanmasını daha karmaşık hale getirir.
BÜTÜNLEŞİK ÜRETİM
PLANLAMA
Üretim Planlama


Planlama faaliyetleri, zaman aralıklarına göre üç farklı
kategoride değerlendirilir.
Bunlar;



Uzun dönem planlama (1-5 yıl)
Orta dönem planlama (3 ay- 1 yıl)
Kısa dönem planlama (1-2 hf.)
Uzun
Dönem
Stratejik Planlama
Bütünleşik Üretim Planlama
Ana Üretim Çizelgesi (MPS)
Malzeme İhtiyaç Planlama (MRP)
Detaylı Çizelgeleme
Yukarıdan Aşağıya Planlama
Piramidi
Kısa
Dönem
Uzun Dönem Planlama
o
o
o
Bu planlama sürecinde; araştırma ve geliştirme yolu
ile uygun ürün hattı ve diğer şirket faaliyetleri
planlaması yapılır.
Bu faaliyetler; fabrika kuruluşu ve/veya geliştirilmesi,
modernizasyonu, ürün tasarımı, Pazar seçimi, üretim
teknolojisi tespiti v.b. işlemlerden oluşur.
Uzun dönem planlama genellikle 5 yıldan 20 yıla
kadar bir süreyi kapsar.
Orta Dönem Planlama
o
o
o
o
Orta vadeli planlama; sermaye tedariki, yeni
ürünler için pilot fabrikaların veya üretim
hatlarının kurulması, gibi firma ihtiyaçları için
finansal kaynakların oluşturulması,
Üretim seviyelerinin, üretimde kullanılacak
işgücü miktarının belirlenmesi,
Gerekli stok politikaları ve miktarlarının
kararlaştırılması ile ilgili işlemlerden oluşur
Genellikle 1-5 yıllık bir süreyi kapsar .
Kısa Dönem Planlama
»
»
»
Kısa dönem planlama genellikle yürürlükteki üretim
faaliyetlerinin ihtiyaçlarının ve kaynaklarının atanmasını
sağlayan üretim programlarından oluşur.
Bir günden bir yıla kadar uzanan bir zaman sürecini
içerir.
Bu planlama; vardiya sayısı, işgücü miktarı, ek donatım
ihtiyaçları, hammadde ve yardımcı malzeme ihtiyaçları
ve fason imalat sözleşmeleri gibi faaliyetlerden oluşur.
Üretim Planlama
Üretim planlama faaliyetleri şu şekilde özetlenebilir;
i.
ii.
iii.
iv.
v.
Satın alma kararları,
Üretim,
Kalite kontrol,
İşgücü planlaması,
Üretim süreci planlama
faaliyetlerinden oluşur.
Üretim Planlamanın Amaçları



Hammadde ve yardımcı malzemeleri üretim
yapabilmek üzere istenilen miktar, zaman ve
yerde hazır bulundurmak,
Mevcut makine, araç-gereç ve teçhizatı verimli bir
şekilde kullanarak iş akışı ve iş sıralamasını
gerçekleştirmek,
Pazarlama bilgilerine göre istenilen miktar ve
kalitede üretim yapmak,
Üretim Planlamanın Amaçları




İşgücü kullanım verimliliği arttırmak,
Üretim sistemi ve alt sistemleri arasındaki bilgi
alışverişini sağlamak,
Siparişleri karşılayabilmek amacıyla zamanında
yeterli üretim yapmak,
Mamul ve hammadde stoklarını pazarın ihtiyacını
bağlı olarak minimum düzeyde tutmaktır.
Üretim Planlamada
Kullanılabilecek Politikalar


Firmalar üretim planlama faaliyetlerini
yerine getirirken çok çeşitli politikalar
kullanabilirler. Bu politikalardan bazıları
şunlardır:
Talebin belirsiz olduğu durumlarda
müşteri siparişlerini karşılamak için stok
bulundurmak sabit işgücü ve üretim
hızı sağlamak,
Üretim Planlamada
Kullanılabilecek Politikalar

Talep dalgalanmalarına cevap
verecek şekilde işgücünü değiştirerek,
çok küçük miktarlarda stok
bulundurmak,

Sabit işgücü ve az miktarda stok
tutmak; üretim oranını fazla mesai
yardımı ile artırmak,
Üretim Planlamada
Kullanılabilecek Politikalar

Sabit işgücü ve az miktarda stok
tutmak, talebin yoğun olduğu
dönemlerde fason imalat yaptırarak
siparişleri karşılamak,

Sabit işgücü ve az miktarda stok
bulundurmak, karşılanamayan
talepten vazgeçmek şeklinde olabilir.
DETAYLI ÇİZELGELEME
Çizelgeleme

Yapılacak işler ve kaynaklar
verildiğinde kaynak kapasitelerine
göre, işlerin başlama ve tamamlanma
zamanlarının belirlenmesidir.



Çizelgeleme ortamına göre çizelgeleme problemleri
ikiye ayrılır.
Statik(durağan): Statik Ortamda çizelgelenecek tüm
işlemler miktar ve nitelik olarak bilinir. Sonra da
değişmesi mümkün değildir.
Dinamik (değişken): Dinamik ortamda iş listesi
sürekli değişebilir.
İşlem karmaşıklığına göre
çizelgeleme




Tek aşamalı-tek makineli işlemler
Tek aşamalı- paralel makineli işlemler
Çok aşamalı- seri iş akışı
Çok aşamalı-karmaşık iş akışı

Statik çizelgelemede şu varsayımlar vardır;





Her iş bir varlıktır. Bir iş değişik işlemlerden
oluşmasına rağmen iki ayrı iş aynı anda yapılamaz.
Her iş m tane farklı işleme sahiptir ve her bir işin ayrı
bir makinede yapıldığı varsayılıyor
İş kesintisine izin verilmemektedir.
Verilen her iş tamamlanmak üzere işlem görür. İptal
edilmesi söz konusu değildir.
İşlem zamanları sıralamadan bağımsızdır.






Her makinedeki hazırlık zamanları sıralamadan
bağımsızdır.İşlem sırasına göre hazırlık zamanları
değişebilir.
Bir makineden diğer makineye geçiş zamanı sıfırdır.
İşlemler arasında stoklara izin veriliyor.
Her makine tipinden sadece 1 tane vardır.
Çizelgeleme peryodu süresince makineler sürekli
mevcuttur.
Teknolojik kısıtların önceden biliniyor olması
gereklidir.
İşlerin atanmasındaki öncelik
kuralları
FCFS
İlk gelen ilk çıkar
İş merkezine ilk gelen iş öncelikli olarak işlenir.
EDD
En erken teslim tarihi
Teslim tarihi en erken olan iş öncelikli olarak işlenir.
SPT
LPT
En kısa işlem zamanı
En kısa işlem zamanına sahip iş öncelikle işlenir.
En uzun işlem zamanı
En uzun işlem zamanına sahip olan iş öncelikli
olarak işlenir.
Tesekkur Ederim!