iş sağlığı ve güvenliği

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
DERS-6
Yrd. Doç. Dr. Barış KINACI
baris.kinaci@istanbul.edu.tr
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
ELEKTRİK KAZASI
Talihsiz işçiyi elektrik çarptı; Yıkımı gerçekleştirilen Sil… Otel’in çevresinde
kanal işleri yapan işçiyi elektrik çarptı.
Üzücü kaza öğle saatlerinde yaşandı. Sil… Otelin çevresinde kanal işleri yapan
Burhan A., hilti ile beton zemini kırdığı esnada cihazın beton zemin altında
bulunan elektrik kablosuna isabet etmesi sonucu patlama meydana geldi.
Patlamadan dolayı ortaya çıkan alevler Burhan A.’ın kolları ve yüzü yandı. Olay
yerine gelen Özel Hay…Hastanesi ambulansı ile hastaneye kaldırılan talihsiz
işçinin hayati tehlikesinin olmadığı öğrenildi. Patlama sonrası hilti
kullanılamayacak biçimde yandığı görüldü. Tedavisi yapılan işçinin aynı gün taburcu
edildiği öğrenildi.
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Alternatif Akım (AC) / Doğru Akım (DC)
Alternatif Akım (AC : Alternating Current), genliği ve yönü
periyodik olarak değişen elektriksel akımdır.
AC güç genellikle sanayi ve konutlarda kullanılır. Santrallerde
üretilen enerjinin sevkinde de AA kullanılmaktadır.
Doğru
Akım
(DC:
Direct
Current)
elektrik
yüklerinin yüksek potansiyelden alçak olana doğru sabit olarak
akmasıdır. Tipik olarak kablo gibi bir iletkende ya da yarıiletkenler
ve yalıtkanlardan akabilir. Doğru akımda, elektrik yüklerinin aynı
yönde akışı, doğru akımı alternatif akımdan ayırır.
Pil, akü, transformatör birer DC kaynağıdır.
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Akımın Vücutta İzlediği Yol
• Uyarı merkezleri
– Beyin sapı
• Kalp
• Kol-bacak
• Kol-kol (%60  )
En tehlikeli durum, akımın sol
elden
girip
göğüsten
çıkmasıdır.
Akımın tesir süresi 1 sn dir
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Elektrik Yanığı
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Akımın geçtiği bölgenin kesit yüzeyi
Termal yanıkların oluşumunda önemli
Kesit alanı azaldıkça ısı üretimi artmakta
ISI
KESİT ALANI
El bileği- Dirsek gibi bölgelerde
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Akımın dokulardan geçtiği süre
Süre uzadıkça risk artar
Düşük voltajlı akımlar öldürücü olabilir
220 V ~ Yüksek voltaj

Kömürleşme

Aşırı ısı yanıkları

Derin doku hasarı
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Alternatif Akım (AC) / Doğru Akım(DC)
AC daha tehlikeli
Daha sık kardiyak aritmiye yol açar
Dolaşım ve solunum merkezi AC de daha hassasdır.
100 mAmp AC
Ventriküler fibrilasyon /
Kardiyak arest (kalbin
durması)
250 mAmp DC
Kaslarda tetanik kasılma artar, sonuçta;
obje bırakılamaz ve süre uzar, elektrik akınımın etkileri de artar.
(Tetanik kasılma ; uyarıların süratli bir biçimde yinelenmesi ile kasın
gevşemeden devamlı kasılması halidir. Sürekli elektrik akımının etkisi ile
kaslarda sürekli olarak uyarılır)
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
AKIM (Amper) Değerlerinin Etkisi
Güvenli akım değerleri
1 mAmp ve altı
Ağrısız şok
Kas kontrolü kaybolmadığından obje bırakılır
1-8 mAmp
5 mAmp zararsız maksimum değer
Güvensiz akım değerleri
8-15 mAmp
Ağrılı şok – Kas kontrolü var
15-20 mAmp
Ağrılı şok – Kas kontrolü yok
20-50 mAmp
Ağrılı ciddi kas spazmları- Sol. zorluğu
100-200 mAmp
Ventriküler Fibrilasyon
Karıncıklardan kaynaklanan tamamen düzensiz ve yetersiz
kasılmalardan oluşan ölümcül bir ritim bozukluğudur.
Karıcıklar bu durumda vücuda kan pompalayamaz.
Organlar kandan yoksun kalırlar ve ölüm gerçekleşir.
200 mAmp ↑
Ciddi yanıklar ve ciddi kasılmalar
Genel kural : 50 mAmp öldürücü sınır
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Elektrik Kazalarına Karşı Ne Yapılmalı
Topraklama nedir?
Elektrik tesislerinde aktif olmayan bölümler ile sıfır iletkenleri ve bunlara bağlı
bölümlerin, elektrot yardımı ile toprakla iletken bir şekilde birleştirilmesine
“topraklama” denir.
Toprakla olmayan yada iyi topraklama yapılmayan yerlerde elektrik kazaları olma
ihtimali çok yüksektir.
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Elektrik Kazalarına Karşı Ne Yapılmalı
Kaçak akım rölesi kullanılmalı.
Canlıları elektrik enerjisinin kötü etkilerinden
korumaya yarayan bir elektrik malzemesidir. Dış
görünüş olarak otomatik sigortaya benzer. Fakat
çalışma prensibi tamamen farklıdır.
Fazın, nötr harici başka bir hat üzerinden devreyi
tamamlaması sonucu devreyi açar.
Yani elektrik enerjisini keser.
Bu işlemi bir saniyeden az bir sürede yapar.
Fazdan devreye giden akım ile devreyi tamamlarken
nötr hattından dönen akım arasında bir fark tespit
edilirse devreyi açar.
En önemlisi de yetkisiz kişilerin elektrik tesisat
yada tamirlerine müdahale etmesinin önlenmesidir.
(Kendimizde dahil)
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Elektrik Kazalarına Karşı Ne Yapılmalı
•Mecbur kalmadıkça enerji altında çalışılmamalı, elektrik devresinde
çalışmaya başlamadan önce enerji kesilmeli, çalışırken enerji verilmemesi
için tüm tedbirler alınmalı.
•Enerji altında çalışma mecburiyeti varsa Kauçuk veya lastik ayakkabı
giyilmeli, ayakkabıların altı ıslak olmamalı
•Makina ve aletlerin fişleri mutlaka tek elle (sağ elle) takılmalı.
•Makinayı çalıştırmadan önce, kontrol kalemi ile kaçak olup olmadığı
kontrol edilmeli, kaçak olan alet ve makinalar tamir edilmeden asla
kullanılmamalı.
•Islak elle elektrikli makina ve düğmelere dokunulmamalı.
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
Elektrik Kazalarına Karşı Ne Yapılmalı
•Islak elle elektrikli makina ve düğmelere dokunulmamalı.
•Çıplak elektrik tellerine dokunulmamalı.
•Elektriğe çarpılmış birine çıplak elle dokunulmamalı.
•Mekanik sigorta buşonları tamir edilmemeli, mutlaka yenisi ile değiştirilmeli.
•Motorlu ve ısıtmalı cihazlarda mutlaka topraklı fiş kullanılmalı,
•Çalışırken çok dikkatli davranılmalıdır.
•Elektrik kazalarında vakit kaybetmeden yetkili kişilere haber verilmeli.
•Elektrik devresi çalışırken duman, yanık kokusu gibi anormal bir değişiklik
hissedildiği an derhal elektrik enerjisi kesilmelidir.
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
ÖRNEK İŞ (Potansiyel) KAZASI
BU OLAYIN NEDENLERİ ???
GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR
GÜVENSİZ DURUMLAR
- İşi Bilinçsiz Yapmak,
- Dalgınlık ve Dikkatsizlik
- Makina Koruyucularını Çıkarmak
- Tehlikeli Hızla Çalışmak
- Görevi Dışında İş Yapmak
- İş Disipline Uymamak
- İşe Uygun Makina Kullanmamak
- Yetkisiz ve İzinsiz Olarak Tehlikeli Bölgede Bulunmak
- Kişisel Koruyucuları Kullanmamak
- Tehlikeli Hızda Araç Kullanmak
- Güvensiz Çalışma Yöntemi
- Güvensiz ve Sağlıksız Çevre Koşulları
- Topraklanmamış Elektrik Makinaları
- İşe Uygun Olmayan El Aletleri
- Kontrol ve Testleri Yapılmamış Basınçlı Kaplar
- Tehlikeli Yükseklikte İstifleme
- Kapatılmamış Boşluklar
- İşyeri Düzensizliği
- Koruyucusuz Makina, Tezgahlar
- Parlayıcı Patlayıcı Maddeler
ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ
ÖRNEK İŞ (Potansiyel) KAZASI
BU OLAYIN NEDENLERİ ???
GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR
GÜVENSİZ DURUMLAR
- İşi Bilinçsiz Yapmak,
- Dalgınlık ve Dikkatsizlik
- Makina Koruyucularını Çıkarmak
- Tehlikeli Hızla Çalışmak
- Görevi Dışında İş Yapmak
- İş Disipline Uymamak
- İşe Uygun Makina Kullanmamak
- Yetkisiz ve İzinsiz Olarak Tehlikeli Bölgede Bulunmak
- Kişisel Koruyucuları Kullanmamak
- Tehlikeli Hızda Araç Kullanmak
- Güvensiz Çalışma Yöntemi
- Güvensiz ve Sağlıksız Çevre Koşulları
- Topraklanmamış Elektrik Makinaları
- İşe Uygun Olmayan El Aletleri
- Kontrol ve Testleri Yapılmamış Basınçlı Kaplar
- Tehlikeli Yükseklikte İstifleme
- Kapatılmamış Boşluklar
- İşyeri Düzensizliği
- Koruyucusuz Makina, Tezgahlar
- Parlayıcı Patlayıcı Maddeler