Arkadaşlar dersi Gökhan hoca anlattı. Slaytı aynen okudu. Ekstra söylediklerini ekledik. Kolay gelsin 2 tane önemsediği ( sorabileceği ) ilaç var onları yızdızladık. Duygudurum (mood) MANİ ÖTİMİ (NORMAL) DEPRESYON Mani kişinin abartılı davranışlar sergilemesi. Depresyonun tersi olarak nitelendirilir. 2 si bir arada olursa bipolar bozukluk olur. Depresyon (DSM IV) İki hafta veya daha uzun bir süre aşağıdaki belirtilerin en az beşinin varlığı Depresif mizaç * İlgi veya istek kaybı * Belirgin iştah artışı veya azalması Uykusuzluk veya uykuda artış Ajitasyon veya retardasyon (yavaşlama) Depresyon (DSM IV) Halsizlik, enerji kaybı Yetersizlik veya suçluluk düşünceleri Yoğunlaşma zorlukları Tekrarlayan ölüm düşünceleri Belirtiler psikoaktif madde veya fiziksel bir hastalık sonucu değil İşlevsellikte belirgin azalma Yas tutma ile ilgili değil! ABD’de hayat boyu prevalansı %17 (kadın: %1025, erkek: %5-12) DSÖ: major depresyon bir halk sağlığı problemidir. Dünyada depresyon hastalarının %70’i 1.basamakta tedavi ediliyor. ABD’de 2010 yılında en çok reçete edilen 2. ilaç grubu antidepresanlar (%51’i pratisyenler tarafından yazılmış) Major depresyonda hastalığın seyri Ataklarla seyreder İlk atak herhangi bir tedavi olmadan 6-13 ay içerisinde kadar bir sürede kendiliğinden iyileşebilir veya kronikleşebilir. Başlangıçta ataklar arasındaki süre uzunken gittikçe kısalır, ilk atak sorası yeni bir atak geçirme olasılığı % 50-60, 2. atak sonrası 70’e, 3. atak sonrası % 90’a kadar çıkar. Atak sonrası tek bir mani döneminin dahi görülmesi halinde tanı değiştir (bipolar) Stres etkenleri ve olumsuz yaşam olayları depresyon ataklarını tetikleyebilir İlk ataktan sonra hemen tedaviye başlanmalı. Patofizyoloji Nörotrofik hipotez Monoamin hipotezi Nöroendokrin bozukluk (HPA (Hipotalamushipofiz-adrenal aks) duyarlılığı) Nöroanatomik bozukluklar Sitokinler ve immün sistem (IL-6 - TNF-α ↑) Tanı koyarken elimizde bir veri yok tamamen konuşma üzerine tanı koyulur. Tedavi de ilaç geliştirirken hayvanları kullanıyoruz. Hayvan bir su içine konur. Bir süre o suyun içinden çıkmaya çalışır çıkamayacağını anlayınca öylece beklemeye başlar ( öğrenilmiş çaresizlik ). Bu hayvan antidepresan ilaç verildiğinde hayvan daha fazla çıkmak için çaba sarfediyor. Bu şekildeki modellerle ilaçların antidepresif özelliği olup – olmadığı anlaşılıyor. Depresyoun niye ortaya çıktığını açıklamaya çalışan hipotezler var ama bunların hiçbiri tam olarak doğrulanmış değil. Günümüzde en geçerli hipotez monoamin hipotezi çünkü günümüzde etki gösteren çoğu ilaç monoamin hipoteziden kaynaklanır. Nörotrofik hipotez Depresyonda nörotrofik faktörler azalır. BDNF (beyin kaynaklı nörotrofik faktör) Hippokampus ve kortekste çok Nörogenez, sinaptogenez, nöronal/sinaptik plastisite, hücresel direnç Özellikle hippokampus etkileniyor (volümde %5-10↓). BDNF Depresyonda BOS ve kan BDNF düzeylerinde ↓ Rodentlerde doğrudan beyne infüzyonu AD etkili Hemen hemen tüm AD ilaçların kronik uygulaması beyinde miktarını arttırır EKT de miktarını arttırmada etkili Sonuçta nörogenez artar Depresyonda monoamin (eksikliği) hipotezi triptofan Serotonin Noradrenalin tirozin Özellikle burda 2 monoamin olan serotonin ve noradrenalin etkileri önemlidir. Serotonin ve noradrenalinin aktivetesindeki azalma depresyona neden oluyor veya depresyon sonucu bunlar azalıyor. Burda geliştirilen ilaçlar bunların aktivitesini arttırmaya yönelik. Serotonin geri alımından sorumlu SERT ve noradrenalin geri alımınadan sorumlu NET üzerinden etkili ilaçlar var. Otoreseptör : Presinaptik uçta bulunur ve antagonist etki gösterir. ( 5-HT 1A ) bunlar aktivitenin azalmasına neden olur. Monoaminleri yıkan Monoamin oksidazı inhibe edersek monoaminlerin aktivitesini arttırabiliriz. Nöroendokrin faktörler Hipotalamo-hipofizer-adrenal aksta bozukluk Strese anormal yanıt, aşırı kortizol salgılanması, CRH’ın devamlı yüksek kalması Anormal () tiroid yanıtları (%25) Östrojen / testosteron eksiklikleri Antidepresan İlaçlar Trisiklik antidepresanlar Monoaminoksidaz inhibitörleri Seçici gerialım inhibitörleri Seçici serotonin gerialım inhibitörleri (SSRI) Serotonin ve noradrenalin gerialım inh. (SNRI) Noradrenalin gerialım inh. (NARI) Noradrenalin ve dopamin gerialım inh. (NDRI) Serotonin geri alım inhibitörü ve 5-HT2 blokörleri (SARI) Noradrenerjik ve spesifik serotonerjik AD (NaSSA) Parsiyel 5-HT1a agonistleri Diğerleri Çok eski ilaçlardır. Trisiklik Antidepresan İlaçlar imipramin, desipramin, klomipramin amitriptilin, nortriptilin doksepin opipramol dibenzepin Trisiklik Antidepresan İlaçlar NA gerialımını belirgin, 5-HT gerialımını zayıf ölçüde bloke ederek sinapslarda özellikle NA iletimini güçlendirirler Depresif hastada etkileri en az 15 günlük bir tedavi sonrası ortaya çıkar. Tedavinin ilk günlerinde sedasyon yaparlar, zamanla sedasyon azalıken antidepresan etkileri belirginleşir. Bu etki öforiye hatta maniye kadar gidebilir. Bu durumda doz azaltımı veya aralıklı tedaviye gidilir. Trisiklik AD. diğer kullanım alanları İrritabl barsak sendromu Kronik yorgunluk Migren Kronik ağrı sendromu Nöropatik sendromlar Fibromiyalji Uyku apnesi Tikler Yan tesir ve kontrendikasyon Antikolinerjik (ağız kuruluğu, konstipasyon, miksiyon güçlüğü, taşikardi, ciltte kuruma, yakın görmede bozulma) Kardiyovasküler [hipotansiyon, aritmi (yüksek doz)] Epilepsi eşiğini düşürürler ve nöbetlere neden olabilirler Zayıf fiziksel bağımlılık (ani kesilmede hafif yoksunluk belirtileri) Hiponatremi İştah artışı ve kilo alma Erkeklerde libidoyu azaltırlar, impotans ve ejekülasyon güçlüğü oluşturabilirler Kontrendikasyonları: Kalp hastaları, glokom, idrar retansiyonu, hipertansiyon, epilepsi, karaciğer yetmezliği, alkolizm, Alzheimer hastalığı Yan etkileri çok olduğu için düşük dozla başlanıp sürekli takip edilir. Akut trisiklik zehirlenmesi ve tedavisi Terapötik pencereleri çok dar (barbitüratlara yakın) İntihar amaçlı zehirlenme vakaları sık görülür Atropin zehirlenmesine benzer şiddetli antikolinerjik belirtiler: ağız boğaz ve ciltte kuruluk, aşırı midriyazise bağlı fotofobi, yakın görmede bozulma, taşikardi ve ritm bozuklukları, işeme güçlüğü, hipertermi, deliryum, halüsinasyonlar, ajitasyon, konvulsiyon, solunum felci, koma, hipotansiyon, epileptik nöbetler, solunum depresyonu, koma, ölüm. Tedavi: Trisiklik antidepresan zehirlenmesinin belirgin bir antidotu yoktur Semptomatik tedavi uygulanır. 1-2 mEq/kg dozunda iv sodyum bikarbonat enjeksiyonu ile kan pH’sının 7.45 ile 7.55 arasında tutulması hipotansiyon ve QRS uzamasını düzeltebilir. Lidokain (iv) infüzyonu aritmileri düzeltebilir. MAO İnhibitörleri MAO – mitokondri dış membranında yerleşik Serotonin, noradrenalin, melatonin MAO-A depresyon Dopamin MAO-A ve MAO-B Parkinson Enzim üzerinde I2 allosterik bağlanma bölgesi MAO İnhibitörleri MAO-A Seçici, geri dönüşlü Moklobemid * Braforamin Taloksaton Befloksaton Cimoksaton Seçici ve geri dönüşsüz Klorgilin (MAO-A) * Seçici olmayan (A ve B), geri dönüşsüz Fenelzin, Nialamid, İzokarboksazid, Tranilsipromin, Pargilin, İproniazid İlaç isimlerini çok bilmenize gerek yok. MAO-I Etkisi 10 gün içinde başlar Atipik depresyonda tercih edilir. Sağlıklı kişilerde kullanılırsa uyarıcı etki yapabilirler. Antikolinerjik yan etkisi yoktur. Tüm MAO inhibitörleri kan basıncında belirgin yükselme (intrakraniyal kanama) ve baş ağrısı oluşturabilir. Etkileşim Tiramin içeren gıdalar az tüketilmelidir. krem peynir dışındaki tüm peynirler, karaciğer, salam gibi fermante sosisler, fermente soya fasülyesi ürünleri, maya ekstreleri, bazı balıklar, çikolata, kahve, bira, şarap MAO inhibitörleri ile beraber alındığı zaman, bu aminler katabolize edilmeden kana karışır ve sempatik sinir uçlarında endojen katekolaminlerin salınımına yol açar hipertansif kriz Hipertansif kriz önemli. Sempatomimetik ilaçlar ile birlikte kullanımı da benzer etki Astım ilaçları, anestezikler, L-Dopa, amfetamin, kokain, SSRI, klomipramin MAO-I ile kullanımında 15 gün ara verilmesi gereken ilaçlar: Trisiklik AD. Nefazadon SSRI Reboksetin Venlafaksin Sertralin Sumatriptan Seçici geri alım inhibitörleri Seçici serotonin gerialım inhibitörleri (SSRI) Fluoksetin, Fluvoksamin, Paroksetin, Sertralin, Sitalopram, Essitalopram Serotonin ve noradrenalin gerialım inh. (SNRI) Venlafaksin, Milnasipran, Duloksetin Noradrenalin gerialım inh. (NARI) Reboksetin Noradrenalin ve dopamin gerialım inh. (NDRI) Bupropion SARI lar günümüzde en sık reçetelenen ilaçlar.insanlar artık kendileri eczaneden almaya başladılar.çok fazla yan etkileri yok .Sertralin ve sitalopram çok sık kullanılıyor günümüzde. Seçici serotonin gerialım inhibitörleri (SSRI) Üstüne kitap bile yazıldı.prozak ilk çıkanlardan biri ve en çok kullanılanlardan biri. Fluoksetin 5-HT2C res. antagonize eder → NA ve DA salıverilmesi ↑ Olanzapinle birlikte bipolar depresyonda da kullanılır. Aktif metaboliti olan norfluoksetinle birlikte etki süresi oldukça uzundur (t1/2 = 240 saat) CYP2D6 ‘nın potent bir inhibitörüdür. Psikostimülan etkilidir, iştahı azaltabilir. Plazma proteinlerine yüksek oranda ve sıkı bağlanır. Kardiyotoksik ve prokonvulsif etkileri trisikliklere göre düşüktür. Uyuşukluk, bulantı, sinirlilik, tremor, uykusuzluk, terleme, diyare gibi yan etkileri vardır. Farklı endikasyonlarda kullanılabiliyo olanzapinle birlikte.cCYP2D6 inhibitasyonu önemli. Sertralin DAT inhibisyonu yapar Sigma 1 reseptörlerine de bağlanır Yemek sırasında alınması absorpsiyonunu artırır. Eliminasyon yarılanma ömrü 24-26 saat, aktif metaboliti N-desmetilsertralinin 62-104 saat Plazma proteinlerine en fazla bağlanan antidepresandır. İştahı azaltır, obezite tedavisinde etkili olabilir. Yan tesirleri: Bulantı, diyare, dispepsi, feçeste yumuşama, erkeklerde ejakülasyon bozukluğu. Gebelerde kullanılmamalıdır. Gebelerde mümkün olduğunca kullanmamak gerek ilaç ama çok zor durumda kalırsak kullanırız. Paroksetin 5-HT gerialımını en güçlü bloke eden antidepressan ilaç Antikolinerjik ve NET bloke edici etkisi de var Aktif metabolit oluşturmaz, eliminasyon yarılanma ömrü daha kısa (21 saat) SSRI’lar içerisinde en belirgin kesilme sendromu Posttravmatik stres bozukluğu, sosyal fobi ve yaygın anksiyete bozukluğu için de onay almıştır. CYP2D6 enzimini oldukça güçlü bloke eder. Antikolinerjik yan etkileri diğer SSRI’lara göre daha belirgin, ekstrapiramidal yan etkiler oluşturabilir. Fluvoksamin Sigma 1 reseptörlerine de bağlanır Aktif metabolit oluşturmaz. Obsesif kompulsif bozuklukta da etkilidir. Kafein ve teofilini yıkan CYP1A2 enziminin en güçlü inhibitörüdür. CYP3A4’ü de inhibe eder Birlikte alındığında kafeinin yarılanma ömrünü 6 kat artırır. Astemizol, terfenadin gibi ilaçların toksik etkisini artırır Sitalopram - Essitalopram Essitalopram sitalopramın daha saf formudur En seçici SSRI CYP450 etkileşimi en az ve en iyi tolere edilen antidepresandır Yan etkileri diğerlerinden daha az.Günümüzde en sık kullanılan grup bu gruptur.Birbirlerinin analoğudur bunlar. Serotonin ve noradrenalin gerialım inhibitörleri (SNRI) SSRI etkiye ek olarak prefrontal kortekste NA ve DA artışı tedavi etkinliğini arttırır α1 adrenerjik aktivasyon → Sempatik aktivite artar → Psödo-antikolinerjik sendrom (ağız kuruması, kabızlık, üriner retansiyon) Venlafaksin / desvenlafaksin Anksiyetenin belirgin olduğu hastalarda tercih edilir. Antidepresan etkisi trisikliklerden daha çabuk başlar. Rekürrens oranı SSRI’dan düşüktür Yaygın anksiyete bozukluğunda da kullanılabilir Plazma proteinlerine en az bağlanan antidepressandır. Eliminasyon yarılanma ömrü 3-5 saat (aktif metaboliti desvenlafaksin 10-11 saat) Yan tesirleri: Bulantı, somnolans ve baş dönmesi, hipertansiyon (yüksek dozda), ejakülasyon bozukluğu ve impotans yan tesirleri. Snrı ın en değerli üyesi. Ejakülasyon bozukluğu ve impotans sebebiyle erkek hastalar kullanmak istemeyebiliyor. Duloksetin Major depresyon, yaygın kaygı bozukluğu, Diabetik nöropati, kronik ağrı, fibromiyalji Yaşlı depresyonluda bilişsel bozuklukları azaltır Plasma proteinlerine bağlanma ↑ Kontrendike: Böbrek/KC yetmezliğinde, Dar açılı glokom, HT <18 yaş Antidepresanların bir çoğu anksiyete rahatsızlıkları için onay almışlardır. Milnasipran NET etkisi > SERT etkisi * İmipramine benzer SSRI’dan üstün ya da benzer etkili, ama daha iyi tolere edilir. Fibromiyalji ve diğer ağrılı durumlarda faydalı Böbrek yetmezliğinde doz düşürülmeli Noradrenalin geri alım inhibitörleri (NARI) Reboksetin SERT üzerine etkisiz Etkinlik bakımından SSRI’a üstün değil Ağız kuruluğu, kabızlık, baş dönmesi, baş ağrısı, uykusuzluk, aşırı terleme, parestezi, empotans Bunlar güzel sınav sorusu olur dedi.Mesela hangisi narı diye sorarız hemen reboksetin dersiniz dedi. Noradrenalin ve dopamin geri alım inhibitörleri (NDRI) Bupropion DAT ve NET zayıf inhibisyon Daha aktif metabolitlerine parçalanır Sigara bağımlılığı tedavisinde kullanılır (sadece erişkinlerde (>24 yaş) Depresyonda psikoterapi ile birlikte destekleyici yada SSRI / SNRI kuvvetlendirmede kullanılabilir Cinsel işlev üzerine yan etkileri SSRI’dan az İhtihar düşüncesi oluşturabilir ! Zyban sigara bırakmak için kullanılabiliyor. Serotonin geri alım inhibitörü ve 5-HT2 blokörleri (SARI) Trazodon Selektif fakat zayıf serotonin geri alım blokajı Muskarinik, 5-HT1, 5-HT2 ve alfa2 adrenerjik reseptörleri bloke eder. Aktif metaboliti m-klorofenilpiperazin (5-HT reseptör blokajı) Eliminasyon yarı ömrü 6-11 saat Günlük doz 150-250 mg Belirgin uyuşukluk ve sedasyon (H1) yapar. Alkol ve benzeri SSS depresanlarının etkisini artırır. Zayıf ssrı etkisi var.çok fazla tercih edilen bi ilaç değil ama baya eski bir ilaç. Noradrenerjik ve spesifik serotonerjik AD (NaSSA) Mianserin 5-HT2, histamin ve presinaptik alfa 2 reseptörleri bloke eder. NA reuptake’ini hafif bloke eder. Sedatiftir. Prokonvulsandır. Uyuşukluk, sedasyon gibi yan etkileri var. Epilepsi hastalarında dikkatli kullanım. Apalastik anemi, agranülositoz (8 haftalık tedavi sonrası oluşabilir reversibldir), allerjik reaksiyonlar nedeni ile güvenilirliği düşüktür. Tedavinin ilk üç ayı boyunca ayda bir kan sayımı yapılmalıdır. Ateş, boğaz ağrısı ve enfeksiyon belirtisi çıkarsa ilaç kesilmelidir. Noradrenerjik ve spesifik serotonerjik AD (NaSSA) Mirtazapin Alfa 2 adrenerjik, 5-HT2 ve 5-HT3 reseptörlerini güçlü şekilde bloke eder. Eliminasyon yarılanma ömrü uzundur 20-40 saat. İlaç gece yatmadan önce alınmalıdır. Sedatiftir. Anksiyolitik etkisi de vardır. İştahı artırır, kilo artışı yapabilir. Diğer Tianeptin Atipik bir antidepresandır. Serotonin geri alımını artırır Etkisi SSRI kadar Etkisi diğer antidepresanlardan daha çabuk başlar. Kardiyovasküler yan etkiler bakımından trisikliklere üstündür. Nöroplastisite üzerine etkileri ile nörojenezisi artırması antidepresan etkisine katkı sağlayabilir. GI bozukluklar (bulantı, kusma, dispepsi), irritabilite ve sedasyon gibi yan tesirleri vardır. İlaç etkileşmeleri bakımından diğer antidepresanlara göre daha avantajlıdır. Serotonin geri alımını arttırır.(sorarım dedi) Diğer Agomelatin MT1 ve MT2 agonisti, 5HT2C antagonisti Özellikle uyku bozukluğu ile seyreden depresyon SSRI kadar etkili KC yetmezliğinde, <18 / >65 yaş kontrendike KC enzimlerinde ↑ (6 hf’da bir transaminazlar) CYP1A2 ile etkileşim ○ Fluvoksamin, siprofloksasin gibi inhibitörler ○ Östrojen, propranolol gibi ortak metabolizma Üstteki melatonin 6 haftada bir kc enzimlerini ölçtürmek gerek. Diğer Vilazodone SSRI + 5-HT1A parsiyel agonisti Düşük oranda 5-HT1D – 2A – 2C agonisti NET - DAT zayıf inhibisyon Major depresyonda kullanılır Diğer antidepresanlara karşı depresyon tedavisinde üstün değil Libidoda azalma yapmıyor En sık yan tesirler: Diare – Bulantı – Baş ağrısı Üstteki melatonin Diğer Vortioksetin Serotonin modülatör ve stimülatörü SERT – NET blokajı 5-HT1A parsiyel/tam agonist - 5-HT1B parsiyel agonist 5-HT1D - 3A - 7 antagonist Üstteki melatonin β1-adrenerjik agonist (yan tesir) B1 etkisi taşikardi yapar. Ach – histamin miktarlarını arttırır NET - DAT zayıf inhibisyon Major depresyon – yaygın anksiyete boz. Hafızada kötüleşme yapmıyor En sık yan tesirler: Sersemlik – GIS – Baş ağrısı – cinsel işlev boz. 5 ht1 engelleme olarak mirtazapine Burda da mirtazapine ama en etkili ilaç o değil. Tedavi aşaması bura. Kronik AD kullanımında; SSRI ve MAO-I Presinaptik 5-HT1A ve 5-HT1D desensitize Serotonin geri alımı inhibe Trisiklik , ECT ve SSRI harici AD Post sinaptik 5-HT1A sensitize 5-HT2A ekspresyonu G-proteinleri etkinliği değişebilir Antidepresanlar depresyonun yanında, Anksiyete bozukluğu uzun süreli tedavi PTSD, obsesif-kompulsif bozukluk, sosyal fobi, yaygın anksiyete bozukluğu, panik atak Analjezi Diyabetik nöropati, fibromyalji Premenstrüel disforik bozukluk Sigarayı bırakma (bupropion) Bulimia nervosa, anoreksiya nervosa Antidepresanlar başka hastalıklarda da kullanılıyor. Antidepresanlar ve antipsikotiklerin kullanım ilkeleri Trisiklik, tetrasiklik ve SSRI grubu antidepresanlar tüm hekimlerce reçete edilebilir. SNRI, SSRE, RIMA, NASSA grubu antidepresanlar, psikiyatri, nöroloji, geriatri uzman hekimlerinden biri tarafından veya bu hekimlerden biri tarafından düzenlenen uzman hekim raporuna dayanılarak tüm hekimlerce reçete edilebilir. Bupropiyon HCl (EK:RG25/07/2014-29071 / 20 md. Yürürlük:07/08/2014 ) ve agomelatin yanlızca major depresif bozukluk tedavisinde, psikiyatri veya nöroloji uzman hekimleri tarafından veya bu hekimler tarafından düzenlenen uzman hekim raporuna dayanılarak tüm hekimlerce reçete edilir. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU SAĞLIK UYGULAMA TEBLİĞİ Madde.4.2.2 Çok önemli değil bura öylesine koydum dedi. Bipolar bozukluk Manik-depresif bozukluk Duygu-durum düzenleyiciler (mood stabilizers) Lityum Antiepileptikler (Valproik asit, Lamotrijin, Karbamazepin, Topiramat) Antipsikotikler (risperidon, olanzapin, ketiyapin) Omega-3 yağ asitleri En sık kullanılan lityum. Lityum Lityum NA , serotonin Glikojen sentaz kinaz -3 Histon deasetilaz Antimanik etkisi 1 ayda belirginleşir İntihar oranında belirgin Sodyum gibi davranır ; vücut su dengesini etkiler, Antidiüretik hormonu baskılar dehidratasyon Terapötik penceresi dar Tiroid ve böbrek fonksiyonu takip Toksisitesinde Tremor, ödem, böbrek yetmezliği, hipotiroidi, nistagmus, diabetes insibitus Hasta sinüs sendromunda kontrendike Tiazid diüretik ve NSAID klerensi Teratojenik etki