Slayt 1

Otizm Spektrum Bozukluğu Olan
Bireylerin Öğretimi
Görsel Destekler
ZEE 307 – OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU
ARŞ. GÖR. AHMET FİDAN
Otizmde Görsel Desteklerin İşlevi
•
•
•
•
Otizmli bireyler işitsel uyaranları algılamada (kendilerine
söylenenleri anlamada) ve sözel mesaj düzenlemede
(konuşmada) çok önemli yetersizlikler gösterirler.
Görsel destek sistemlerinde genellikle resim ve fotoğraf gibi iki
boyutlu görseller kullanılır.
Ancak, gerektiğinde gerçek nesneler ve nesnelerin maketleri gibi
üç boyutlu nesnelerden de yararlanılabilir.
Ayrıca, okuma-yazma bilen çocuklarda diğer görsel uyaranların
yanı sıra yazı da kullanılabilir.
Görsel Desteklerden YararlanmaEtkinlik Çizelgeleri
 Görsel desteklerden iletişim, etkinlik akışı, etkinlik
geçişleri, sıra alma, bekleme, seçim yapma,
beklenmedik değişiklikleri kabul etme vb. durumları
kolaylaştırmada yararlanılır.
 Kısaca, görsel desteklere, otizmli bireylerin
bağımsızlıklarını artırmak ve davranış sorunlarını
azaltmak için başvurulur.
 Bir dizi etkinliğin ya da bir etkinliğin içinde yer alan
bir dizi basamağın yapılmasına yönelik etkinlik
çizelgeleri ise, görsel desteklerin özel bir türüdür.
Görsel Desteklerden YararlanmaPECS
 Otizmli çocukların önemli bir bölümünde konuşma
ya hiç gelişmez ya da iletişim amaçlı kullanılmaz.
 Bu çocuklara resimlerle ya da jestlerle iletişim
kurmak gibi alternatif iletişim becerileri
kazandırmak, hem onların kendilerini ifade
etmelerini kolaylaştırır, hem de konuşmalarının
gelişimini hızlandırır.
 PECS, otizmli bireylere resimlerle iletişim kurma
becerilerini kazandırmak amacıyla kullanılan bir
görsel destek sistemidir.
Görsel Desteklerden YararlanmaGörsel Planlar
 Bir etkinlikten diğerine ne zaman, nerede ve nasıl
geçileceğini gösteren etkinlikler arası görsel
desteklere görsel plan denir.
 Görsel planlar, çocuğun belli bir zaman diliminde
yapacağı etkinliklerin sırasını ve yerini gösteren
görsel desteklerdir.
 Bir görsel planda tek bir etkinlik yer alabileceği gibi,
çok sayıda etkinlik de yer alabilir.
 Görsel planda hangi etkinliklerin yer alacağı,
tümüyle çocuğun gereksinimlerine bağlıdır.
Görsel plan izleme becerileri öğretim süreci basamakları:
 Çocukla birlikte görsel planın yanına gidilir ve çocuğun gerisinde durarak çocuğa








sırası gelmiş olan etkinliğin resmi/fotoğrafı gösterilir; örneğin, diş fırçalama resmi.
Resimle/fotoğrafla ilişkili yalın ve kısa bir sözel açıklama yapılır; örneğin ‘Şimdi diş
fırçalama zamanı.
Tam fiziksel ipucuyla çocuğun da resmi/fotoğrafı işaret etmesi sağlanır.
Çocuk etkinliği yerine getirmeye yönlendirilir; örneğin, çocukla birlikte banyoya
gidilerek çocuğun dişlerini fırçalaması sağlanır.
Yukarıdaki işlemler sırasında çocuğun tüm uygun davranışları ve ipuçlu bile olsa
tüm doğru tepkileri etkin biçimde pekiştirilir.
Görsel plana geri dönülür ve çocuk panodaki resimli/fotoğraflı kartı soldan sağa
kaydırmaya ya da çıkarıp bir kutuya bırakmaya yönlendirilir.
Görsel planda yer alan bir sonraki etkinliğin resmi/fotoğrafı gösterilerek yukarıda
sıralanan işlemler yinelenir; örneğin, giyinme.
Çocuk görsel planı bağımsız olarak kullanabilir ve planda yer alan etkinlikleri itiraz
ya da direnç gibi davranış sorunları göstermeksizin yerine getirebilir hale gelinceye
değin tüm ipuçları silikleştirilir.
İpuçları silikleştirilirken sistematik olarak ayrımlı pekiştirmeye yer verilir.
Etkinlik Çizelgesi Nedir?
 Etkinlik çizelgesi, bireyi bir dizi etkinliği yerine
getirmeye yönlendiren fotoğraf ya da sözcük setidir.
 Etkinlik çizelgesi farklı şekillerde olabilir, ancak
henüz okumayı bilmeyen çocuklar için etkinlik
çizelgesi, başlangıçta, her sayfasında çocuğu
etkinlikle meşgul olmaya ya da ödüllere
yönlendiren fotoğraflı ipuçları bulunan
dosyalardır.
Etkinlik Çizelgesi Nedir?
 Çocuklar, etkinlik çizelgesini açmayı, ilk sayfayı
çevirmeyi, fotoğrafı işaret etmeyi, resimde belirtilen
materyali almayı, etkinliğini tamamlamayı, materyali
yerine koymayı ve çizelgeye geri dönmeyi öğrenirler.
 Çocuklar çizelge takip etmede ustalaştıklarında ve okuma
becerilerini geliştirdiklerinde, fotoğraflı ipucu yerine
yazılı ipuçlarına tepki vermeyi öğrenirler.
 Örneğin, çocuk sayfayı çevirir, ipucunu işaret parmağıyla
gösterir, ipucunu okur, etkinliği yerine getirir ve etkinlik
çizelgesine geri döner (McClannahan ve Krantz, 2010).
Etkinlik Çizelgesinin Avantajları
Bağımsızlık
Seçim
yapma
• Ekinlik çizelgesini takip etmeyi öğrenme,
çocukları ipuçlarından ve sürekli bir gözetim
ihtiyacından dolayısıyla ipucu
bağımlılığından kurtarır.
• Etkinlik çizelgeleri, otizmli bireylere seçim
yapmayı kazandırmak amacıyla kullanılabilir.
Dikkatli ve sistematik bir öğretim yapıldığında,
çocuklar etkinlik çizelgesi takip etmeyi ve tercih
ettikleri etkinlikleri seçmeyi ve seçtikleri
etkinlikleri sıraya koymayı da öğrenirler.
Sosyal
etkileşim
• Günlük etkinliklerimiz çoğunlukla konuşmayı
gerektirir. Ancak sosyal etkileşim, otizmli
bireylerde en önde gelen problemler arasında dır
ve öncelikle ele alınması gerekir. Bu nedenle, ilk
etkinlik çizelgesi sosyal etkileşim gerektiren en az
bir etkinlik içermelidir.
Doğallık
• Günlük yaşam içinde her insanın birçok
sorumluluğu vardır ve birçoğu bu
sorumlukları tam olarak yerine getirebilmek
için çizelgeler, randevu defterleri,
planlayıcılar ya da takvimler kullanırlar.
• Araç gereci raflara veya kitaplıklara
yerleştir
• Kapı veya telefona cevap vermemek için
düzenleme yap
• Araç gereci sıraya koy
• Ödülleri önceden hazırla
• Başlama yönergesi ver
• Elle yönlendirme kullan, hataları ve
gecikmeleri önlemek için hızlı bir
şekilde yönlendirme yap
• Ödülleri sık kullan
• İlk çizelgenin öğretimini düzensiz
dağınık bir ortamda yapmaya çalış
• Televizyonun veya diğer çocukların
sesine canını sık
• Çocuk ile araç gerecin arasına gir
• Bu ödülleri başka zamanlarda kullan
• Sosyal etkinliklerin dışında konuş
• İşaret et, mimik kullan, model ol veya
çocuğun önüne geç
• Ödülleri, çocuk geciktiğinde veya uygun
olmayan davranışlar gösterdiğinde
kullan
 Örnekler…