16) Bitki Biyolojisi – Bitkilerin Yapısı – Gövde

12. SINIF KONU
ANLATIMI
16
BİTKİLERİN YAPISI
GÖVDE
GÖVDE
Üzerinde tomurcukları, yaprakları, çiçekleri ve
meyveleri taşıyan bitki kısmıdır.
 Topraktan alınan su ve minerallerin diğer
organlara, yapraklarda üretilen organik
maddelerinde köklere taşınmasını sağlar.
Taşıma iletim dokusu ile olur.
 Genellikle toprak üstünde bulunur. Ancak
bazı bitkilerde özelleşmiş toprak altı gövdeler
de bulunabilir.
GÖVDE ÇEŞİTLERİ
 Bitkilerde çeşitli işlevleri üstlenmiş
farklılaşmış gövdeler bulunur.
STOLON (SÜRÜNÜCÜ GÖVDE): Toprak üstü
yatay gövdedir. Bitkinin vejetatif üremesinde
görev alır.
RİZOM: Toprak altı yatay gövdelerdir. Stolona
göre daha kalındır. Bitkinin vejatatif
üremesinde görev alır.
YUMRU GÖVDE: Rizomların şişkinleşmesi ile
oluşmuş toprak altı depo gövdeleridir.
SOĞAN (YASSI GÖVDE): Şişkinleşmiş
yapraklardan oluşmuş toprak
altı depo gövdeleridir.
SARILICI GÖVDE: Özel
uzantıları ile bitkinin başka
bir yere tutunarak
sarılmasını sağlayan
gövdelerdir.
GÖVDE ÇEŞİTLERİ
Gelişmiş bitkiler de otsu ve odunsu olmak
üzere iki farklı tipte gövde görülür.
OTSU GÖVDE: Monokotil bitkiler ile bazı
dikotil bitkilerde görülür. Gövdenin dışı
epidermis ile kaplı olduğundan klorofil
taşıyan hücreler nedeni ile yeşil gözükür.
ODUNSU GÖVDE: Bazı dikotil ve açık tohumlu
bitkilerde görülür. Ağaç ya da çalı formunda
olan bitkiler odunsu gövdeye sahiptir.
Gövdenin dışı peridermis ile kaplı
olduğundan kahverengi gözükür.
GÖVDENİN YAPISI
Otsu gövdenin enine kesitine bakıldığında monokotil ve
dikotil bitkiler arasında bazı farklılıkların olduğu görülür.;
 En dışta epidermis bulunur.
 Epidermisin altında parankima dokusu bulunur. Dikotil
bitkilerde bu doku korteks yapısını oluşturur. Monokotil
bitkilerde ise korteks yoktur.
 Monokotil bitkilerde parankima içerisine iletim
demetleri düzensiz olarak dağılmıştır. İletim demetleri
arasında kambiyum bulunmaz. Bu nedenle kalınlaşma
yapamazlar.
 Dikotil bitkilerde korteksin altında iletim demetleri halka
şeklinde dizilmiştir. İletim dokularının arasında kambiyum
bulunur. Bitki kalınlaşma yapabilir.
 Dikotil bitkilerde gövdenin en içinde öz bulunur.
Monokotil bitkilerde ise öz bulunmaz.
İletim demetlerinde dışa bakan tarafta FLOEM, içe bakan
tarafta ise KSİLEM vardır.
GÖVDENİN YAPISI
Gövde de ve kökte bulunan
iletim demetleri arasında
kambiyumun bulunup
bulunmamasına göre ikiye
ayrılır.
1) Kapalı iletim Demeti: İletim
demetleri arasında kambiyum
bulunmaz. Kalınlaşma görülmez.
Monokotil bitkilerin kök ve
gövdesinde bulunur.
2) Açık İletim Demeti: İletim
demetleri arasında kambiyum
bulunur. Kalınlaşma görülür.
Dikotil ve açık tohumlu bitkilerde
kök ve gövdesinde bulunur.