ünite 1 - aliarslan
advertisement
ÖĞRENME ALANI ÜNİTE 1 E- : CANLILAR VE HAYAT : CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME ÇİÇEKLİ BİR BİTKİDE ÜREME 1Bitkilerin Sınıflandırılması 2Çiçek ve Kısımları 3Çiçek Çeşitleri 4Çiçekli Bitkilerde Tozlaşma ve Döllenme 5Çiçekli Bitki Çeşitleri 1 E- ÇİÇEKLİ BİTKİLERDE ÜREME : Bitkilerin Sınıflandırılması : Bitkiler, üreme organı olan çiçeğinin ve tohumunun bulunup bulunmamasına göre çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler olarak iki grupta incelenir. Üreme organı denilen çiçeği ve tohumu bulunan bitkilere çiçekli bitkiler denir. Üreme organı denilen çiçeği ve tohumu bulunmayan bitkilere çiçeksiz bitkiler denir. Çiçekli bitkiler; kök, gövde, yaprak, çiçek olmak üzere 4 kısımdan oluşur. 1- BİTKİLER Çiçekli Bitkiler Açık Tohumlular Çiçeksiz Bitkiler Kapalı tohumlular Tek Çenekliler (Mısır, Buğday) Damarlı Çiçeksiz Bitkiler (Eğrelti Otu) Çift Çenekliler (Fasulye, Nohut) Damarlı Çiçeksiz Bitkiler (Karayosunu) Çiçek ve Kısımları : Çiçekli bitkilerin üreme organı olan, renkli, güzel kokulu ve görünüşlü organa çiçek denir. (Ters lale = ağlayan gelin, gül, çiğdem, zambak, gelincik, menekşe). Bütün çiçekler farklı renk, şekil ve kokuda olmalarına rağmen çiçeklerin temel kısımları birbirlerine benzer. Çiçekte; çiçek sapı, çiçek tablası, çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organ gibi kısımlar bulunur. Tam bir çiçek, çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ, dişi organ olmak üzere dört kısımdan oluşur. 2- Dişicik Tepesi Dişicik Borusu Dişi Organ Başçık Sapçık Erkek Organ Yumurtalık (Ovaryum) Yumurta Hücresi Tohum Taslağı Taç Yaprak Çanak Yaprak Çiçek Tablası Çiçek Sapı Çiçek Sapı : Çiçeği dala ya da gövdeye bağlayan ve su ile besin maddelerinin taşınmasını sağlayan kısımdır. Çiçek sapında odun ve soymuk boruları bulunur. Çiçek Tablası : Çiçeğin diğer kısımlarını üzerinde taşıyan yapıdır. a) Çiçeğin Kısımları : Tam bir çiçek çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organ olmak üzere dört kısımdan oluşur. 2 1- Çanak Yaprak : Çiçeğin en dış kısmında bulunan yeşil renkli yapraklardır. Çanak yapraklar, (çiçek tomurcuk halinde iken) çiçeğin diğer kısımlarını dış etkilere karşı korur ve fotosentez yaparak besin üretir. (Çiçeklerde genelde çanak yapraklar 5 tanedir). 2- Taç Yaprak : Çiçeğin renkli, güzel kokulu ve görünüşlü olan kısmıdır. Taç yaprakların dip kısımlarında bal özü sıvısı (salgısı) salgılanır. Bal özü salgısı güzel kokulu olduğu için ve de taç yapraklar renkli ve güzel görünüşlü olduğu için böceklerin ilgisini çekerler ve tozlaşmaya yardımcı olurlar. 3- Erkek Organ : Taç yaprakların arasında, dişi organın etrafına dizilmiş halde olan çok sayıdaki organdır. Erkek organ sapçık (ipçik) ve başçık olarak iki kısımdan oluşur. Sapçıklar, başçıkları tutar, başçıkları çiçeğe bağlar ve her sapçıkta bir başçık bulunur. Başçıkta polen keseleri bulunur. Polen keselerinin içinde polenler yani çiçek tozları, çiçek tozlarının yani polenlerin içinde de erkek üreme hücreleri olan sperm hücreleri bulunur. Polenler olgunlaşınca polen keseleri çatlar ve polenler etrafa yayılırlar. (Polen keselerinde bulunan polen-üreme- ana hücreleri mayoz bölünme geçirerek polenleri oluşturur). 4- Dişi Organ : Çiçeğin ortasında bulunan, vazoya benzeyen ve genelde bir tane olan organdır. Dişi organ; dişicik tepesi, dişicik borusu ve yumurtalık olarak üç kısımdan oluşur. a) b) c) Dişicik Tepesi : Dişi organın en uç kısmıdır. Dişicik tepesi yapışkan ve nemli bir sıvı salgılar. Bu sıvı çiçek tozlarını yani polenler tutarak polenlerin burada çimlenmesini sağlar. Dişicik Borusu : Dişicik tepesini yumurtalığa bağlayan borudur. Dişicik tepesinde çimlenen polenleri yumurtalığa taşır. Yumurtalık (Ovaryum) : Dişi organın en alt kısmındaki şişkinleşmiş bölümdür. Yumurtalıkta tohum taslağı bulunur. Tohum taslağının içinde dişi üreme hücreleri olan yumurta hücreleri vardır. Dişicik Tepesi Dişicik Borusu Başçık •Polenler •Çiçek Tozları Yumurtalık (Ovaryum) Yumurta Sapçık Tohum Taslağı Dişi Organ Erkek Organ Polen Keseleri 3 Çiçekli Bitkilerde Tozlaşma ve Döllenme : Bitkilerde tohum ve meyvenin oluşabilmesi için tozlaşma ve döllenme olmak üzere iki olayın gerçekleşmesi gerekir. 3- a) Tozlaşma : Erkek organın başçığındaki polenlerin (çiçek tozlarının) dişi organın dişicik tepesine taşınmasına tozlaşma denir. Tozlaşma su, rüzgar, kuşlar, böcekler, insanlar sayesinde gerçekleşir. (Bataklık ve su bitkilerinde su sayesinde gerçekleşir). Tozlaşma olayı aynı tür bitkiler arasında gerçekleşir. Dişi organın dişicik tepesi, farklı bitki türlerinin polenlerinin yumurtalığa girmesini önler. (Laleden lale oluşmasının sebebi budur). b) Döllenme : Tozlaşma ile dişicik tepesine gelen polenler, dişicik tepesi tarafından salgılanan yapışkan sıvı ile tutulur ve polenler burada çimlenirler. Çimlenen polenler yani çiçek tozları çatlar ve erkek üreme hücreleri yani sperm hücreleri açığa çıkar. Açığa çıkan erkek üreme hücreleri (nin çekirdekleri) (nden biri yumurtalığa doğru hareket ederek polen tüpünü oluşturur) dişicik borusundan geçerek yumurtalıktaki tohum taslağına gelir. Yumurtalıkta dişi üreme hücresi olan yumurta hücrelerinin çekirdeği ile erkek üreme hücresi olan sperm hücrelerinin çekirdeğinin birleşmesine döllenme denir. Döllenme sonucu oluşan döllenmiş yumurta hücresine zigot denir. Zigot, bitkinin en küçük yani tek hücreli halidir. Oluşan zigot gelişerek (sürekli mitoz bölünme geçirerek) embriyo denilen bitkinin (canlının) ilk taslağını, modelini oluşturur. (Embriyo bitkinin kök, gövde, yaprak gibi kısımlarının taslağını, modelini bulundurur ve bu yapıların oluşmasını sağlar). Döllenme sonucu tohum taslağı gelişerek tohumu, tohumun içinde bulunduğu yumurtalık ta gelişerek meyveyi oluşturur. Rüzgar Rüzgar Tozlaşma Erkek Üreme Hücresi Döllenme Zigot • • Erkek Üreme Hücresi + Dişi Üreme Hücresi Döllenme Döllenme Sperm + Yumurta Zigot Gelişme Tohum Hücresi Hücresi Zigot Çimlenme Bitki 4
