Tabiatta yaşayan bütün canlıları incele*ye*bilmek için sınıflandırma

Tabiatta yaşayan bütün canlıları incele*ye*bilmek için sınıflandırma yapılmıştır.
Canlıları sınıflandırmada temel birim tür*dür.
TÜR: Ortak bir atadan gelen benzer özel*lik*lere sahip, çiftleşebilen ve çiftleştiklerinde ve*rimli döller
verebilen bireyler topluluğudur.
Sistematik kategoriler türle başlar. Siste*matik kategorileri şu şekilde inceleyebili*riz.
En büyük sistematik birim alemdir. Canlılar beş büyük alemde incelenir.
MONERA ALEMİ:
Bakteri ve Mavi yeşil alg gibi prokaryot hücrelilerden oluşur.
Bakteriler: Tek hücreli canlılardır. Bazı üyeleri fotosentez yapabilir. Bölünerek yada sporla ürerler. Hücre
şekillerine, beslenme şekil*lerine oksijene duyulan ihtiyaca ve gram bo*ya*sına göre sınıflandırılırlar.
Beslenmesine göre;
Fotosentetik bakteriler:
Fotosentezle kendi besinlerini kendileri üretirler.
Kemosentetik bakteriler:
Bazı bakteriler kimyasal bağ enerjisi yar*dımı ile besinlerini üretirler.
Parazit bakteriler:
Bunların sindirim enzimi bulunmaz. Başka canlı üzerinde parazit olarak yaşarlar.
Patojen bakteriler:
Bu bakteriler kapsül denilen bir yapıya sa*hiptir. Aynı zamanda hastalık yaparlar. Örneğin; tifo, kolera.
Saprofit (çürükçül) bakteriler:
Hayvan ve bitki artıkları üzerinde yaşarlar. Artıklardaki organik maddeyi inorganik madde çevirerek doğada
madde devrinde rol oynarlar.
PROTİSTA ALEMİ
Ökaryot bir hücrelilerin toplandığı alem*dir.Boşaltım için kontraktil kofulu kullanırlar.
1. Amip (kök ayaklı) Yalancı ayaklarla ha*reket eder. Besinini fagositozla sağlar.
2. Paramesyum (silliler=terliksi hayvan) Dış derisinde bulunan sillerle hareket eder. Be*sinini besin kofulu
şeklinde dış ortamdan alır.
3. Öğlena (kamçılı hayvan) Bu canlı klo*roplast organeli bulundurur ve besin sentezi ger*çekleştirir. Kamçısı
ile hareket eder.
4. Plazmodium (spor yapan canlı) Sıtma hastalığının etkenidir. Üremesi sporla olur.
MANTARLAR ALEMİ
Tek ve çok hücreli çeşitleri vardır. Klorop*lastları yoktur. Fotosentez yapamazlar. Bu se*beple bitkiler
aleminden ayrı incelenmektedir. Besinlerini dış ortamdan alırlar. İlkel ve gerçek mantarlar olarak incelenebilir.
Mantarların fermantasyonu
(Mayalanma)
Oksijensiz ortamda bazı mantarların glu*kozu (şekeri) enerji elde edebilmek için parçalar.
Bu olaya oksi*jensiz solunum da denir.
Tabiatta mantarlarla algler arasında yaşam birliği vardır. Buna likenler denir. Mantar birliğe, CO2, H2O,
bağlama, koruma sağlar. Alg ise bir*liğe O2 ve besin sağlar. Ayrılacak olurlar ise iki can*lı da yaşayamaz.
BİTKİLER ALEMİ
Çiçekli ve çiçeksiz bitkiler olmak üzere iki bölümde incelenir.
A) Çiçekli bitkiler:
Yapılarında çiçek bulunduran bitkilerdir. Tohumla ürerler. Kök, Gövde ve yaprak, çiçek olmak üzere dört
kısımda incelenirler.
1. Kök: Bitkiyi bulunduğu ortama bağlar. Topraktan su ve suda erimiş maddelerin emici tüylerle alınmasını
sağlar. Bazı bitkilerde ise be*sin depo ederler. Kökler kaliptra tabakası ile kap*lıdır. Bu sayede kök
yıpranmadan toprakta iler*ler. Büyütken doku vardır.
Saçak kök (Mısır, Buğday), kazık kök (Fasülye, Bamya, Pancar) ve Depo kök (Turp, şeker pan*carı) olmak
üzere üç kısımda incelenir.
2. Gövde : Bitkiyi dik tutar, yaprak çiçek ve meyveyi taşır. Topraktan alınan suyu yapraklara aktarır. Bazı
bitkilerde besin depo eder. (Patates)
Otsu gövde (tek yıllık bitkilerde) ve odunsu gövde (çok yıllık bitkilerde) olmak üzere iki kı*sımda incelenir.
Gövdede üç tip tomurcuk bulunur. Bunlar tepe tomurcuğu, yan tomurcuklar ve çiçek to*murcuklarıdır.
3. Yaprak: Bitkinin yassılaşmış yeşil or*ganlarıdır. Gövde üzerinde birbirini örtmeyecek şekilde dizilirler.
Görevleri; terleme yaparak iç dengeyi sağlar, mineral madde ihtiyacını karşı*lar, fotosentez yaparak inorganik
maddelerden or*ganik madde üretir, solunum yaparak enerji ih*ti*yacını temin eder. Oluşan atık maddeleri
yap*rak*larını atmak sureti ile yapıdan uzaklaştırı*lır. (Boşaltım)
Yaprak çeşitleri;
a) Damarlarına göre;
- Paralel damarlı (tek yıllık bitkilerde), tek çenekli
- Ağsı yaprak (çok yıllık bitkilerde)
b) Yaprak ayasına göre;
- Basit yaprak (söğüt, elma)
- Bileşik yaprak (yonca, gül, çınar, asma)
c) Biçimlerine göre;
-Etli yaprak (Lahana,soğan)
- İğne yaprak (çam)
- Dikenimsi yaprak (Kaktüs)
- Oval yaprak (portakal)
4. Çiçek
Yüksek yapılı bitkilerde üreme organıdır.
a) Tozlaşma: Çiçek tozlarının (Polenlerin) su, böcek, rüzgar gibi etkenlerle dişi organ tepe*ci*ğine
taşınmasına denir.
b) Döllenme: Çiçek tozunun bir dizi işlem*den sonra dişicik borusundan geçip yumurtalıkta yumurtacık ile
kaynaşmasına denir. Döllenmiş yumurta ve çevresindeki hücreler (tohum taslağı) gelişerek tohumu oluşturur.
c) Tohumun yapısı:
- Tohum zarı (kabuğu): Tohumu dış etken*lerden korur.
- Embriyo: Bitkinin, kök, gövde ve yaprak gibi organların taslağını oluşturur.
- Çenekler: embriyonun büyümesi için ge*rekli besinleri sağlar.
B) Çiçeksiz Bitkiler:
1. Talli Bitkiler:
Su yosunları:
* Tek hücreli yada çok hücreli olabilir.
* Kloroplastlardan yararlanarak fotosentez yaparlar.
* Gerçek kökleri yoktur. Kök benzeri ya*pıya sahiptirler. (Rizoit)
* Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar
* Eşeyli yada eşeysiz olarak ürerler.
Mantarlar: Ayrı bir alem olarak önceki kı*sımlarda incelenmiştir.
2) Arkegonlu Bitkiler
a) Damarsız bitkiler , Kara yosunları:
* Gerçek gövde ve yaprak bulundurur.
* Gerçek kökleri yoktur.
* Damarları yoktur. Suyu iyi iletemez. Do*layısı ile nemli yerlerde yaşarlar. (Suyu yaprakla*rıyla alır.)
* Üremesi döl almaşı ile olur. Bu üremede eşeyli üreme ile eşeysiz üreme birbirini aralıksız takip eder.
b) Damarlı bitkiler:
Eğrelti otları
* Gerçek, kök, gövde, yaprak bulundurur.
* Fotosentez yapabilirler
* Döl almaşı ile ürerler.
* Toprak altı gövde var. (Rizom)
HAYVANLAR ALEMİ
Omurgasız ve omurgalı hayvanlar olmak üzere iki kısımda incelenir.
A) Omurgasız Hayvanlar
1.Süngerler: Organları ve organ sistem*leri olmayan basit yapılı canlılardır.
2.Sölentereler: Hidra ve deniz anası gibi basit yapılı canlılardır.
3. Solucanlar
a) Yassı solucanlar; Planarya ve parazit olarak yaşayan tenyalar bu grupta ince*lenmekte*dir. Tenyalar, bazı
omurgalı hayvan*larda ve in*sanlarda parazittirler.
Balık, sığır, domuz tenyanın ara konak*la*rı*dır. İnsanlarda ise ince bağırsaklarda yaşar*lar. İnsan ana
konaktır. Köpek tenyasında insan ara konaktır.
Dişi ve erkek organ aynı bireydedir. Bu tür canlılara hermafrodit canlılar denir.
Tenyanın hayat devri
* Yumurtalar insan dışkısı ile dışarı atılır.
* Balık, sığır, domuz; tenyalarının ara ko*nak'larıdır. Besinler yoluyla tenya yumurtaları ana konağa geçer.
* Yumurta sindirim sisteminde çatlar, yu*murta içindeki kurtçuk kan yoluyla kaslara gelir ve burada gelişerek
keseli kurt oluşur.
* İnsanlar tarafından hayvanların etleri iyi pişirilmeden yenecek olursa bu keseli kurtlar in*san bağırsağına
geçer ve burada tenyalar olu*şur.
b) Yuvarlak Solucanlar
Tirişin, bağırsak solucanı (Askaris) ve kıl kurdu bu grupta incelenir. Tam bir sinir ve dola*şım sistemi vardır.
Tirişin domuz etinden, bağır*sak solucanı ve kıl kurdu kirli besinlerden insan*lara geçer. Ayrı eşeylidirler.
c) Halkalı Solucanlar
Toprak solucanı ve sülük en belirgin üye*le*ridir. Bu canlılar deri solunumu yaparlar. Dola şım ve sindirim
sistemleri vardır. Solucanlar içe*risinde kapalı dolaşım taşıyan tek canlı grubu*dur.
4) Eklem Bacaklılar:
a) Kabuklular (Yengeç-Istakoz)
b) Örümcekler (Örümcek-Akrep-Kene)
c) Çok ayaklılar (Kırkayak-Çıyan)
d) Böcekler (Arı-Sinek-Karınca)
Vücutları, baş, göğüs, karın ve üyelerden oluşur. Vücutları kitin maddesi ile kaplanmıştır.
Suda yaşarlar. Solungaç solunumu, ka*rada yaşayanlar ise trake (borulardan ibaret sis*tem) solunumu
yaparlar. Kanlarında hemoglobin yer almadığı için renksizdir. Eşeyli ürerler. Bazı bö*cek türlerinde başkalışım
görülür.
5) Yumuşakçalar:
Midye, istiridye, ahtapot, mürekkep balığı bu grupta yer alır. Sindirim sistemleri vardır. İç organlarını örten
mantoya (Kabuk) sahiptirler.
6) Derisi Dikenliler:
Deniz yıldızı, deniz kestanesi ve deniz hı*yarı bu grupta yer alır. Vücutları sert ve dikensi çıkıntılara sahiptir.
B) Omurgalı Hayvanlar
Vücutlarında kıkırdak yada kemikten ya*pılmış bir iskelet bulunduran canlılara denir.
1) Balıklar:
* Vücutları pullarla kaplıdır.
* Vücut baş ve gövdeden oluşur. Üyelerin yerine kuyruk ve yüzgeç bulunur.
* Kalpleri iki gözlüdür. Kalpte kirli kan bu*lunur. Temiz kan solungaçlardan vücuda dağılır.
* Dış döllenme görülür.
* Kirli kanla temiz kan değişimi solungaç kıllarında gerçekleşir.
2) Kurbağalar
* Vücutları ince ve nemli bir örtü ile kaplı*dır. Hem suda, hemde karada yaşarlar.
* Vücutları baş, gövde ve üyelerden oluşur.
* Yavru iken deri ve solungaç, Erginleşince deri ve akciğer solunumu gerçekleştirir.
* Kalpleri üç gözlüdür. Kirli kan dolaşır, so*ğuk kanlı canlılardır.
* Dış döllenme görülür.
* Başkalaşım geçirerek erginleşirler.
3) Sürüngenler:
* Timsah, yılan, kertenkele, kaplumbağa bu grupta yer alır
* Vücutları, baş gövde ve körelmiş üyeler*den oluşur.
* Yürekleri üç gözlüdür. (Timsahlarda dört gözlüdür.) Kirli ve temiz kan karışık dolaşır. So*ğuk kanlı
canlılardır.
* Akciğer solunumu yaparlar.
* İç döllenme görülür.
4) Kuşlar
* Vücutları tüy ve teleklerle örtülüdür.
* Vücut, baş, gövde ve üyelerden oluşur.
* Solunum organları akciğerlerdir. Hava keselerinden çıkan borular uzun kemik içlerine kadar uzanarak uçma
kolaylığı sağlar.
* Kalpler dört gözlüdür. Sıcak kanlı canlı*lardır.
* Kuşlarda ağız ve diş olmadığından be*sin*leri parçalama işini taşlıktaki kum taneleri ger*çek*leştirir.
* İç döllenme görülür.
5) Memeliler
* Yavrularını doğrurur ve sütle beslerler.
* Vücutları tüy yada kıllarla kaplıdır.
* Solunum organları akciğerlerdir. Deri, solunuma yardımcıdır.
* Kalbi dört gözlüdür. Kirli kanla temiz kan birbirine karışmaz. Vücut sıcaklıkları sabittir.
* Alyuvarlarında çekirdek bulunmaz.
* Balina, yunus, fok yüzen memeli, Yarasa ise uçan memelilerdir.
* İç döllenme görülür.
* Memelilerin plesentalı (göbek bağı) , ga*galı, keseli çeşitleri bulunmaktadır.