IŞIK VE SES

IŞIK VE SES
IŞIK
IŞIK








Işık Nedir? Nasıl Yayılır?
Çevremizdeki cisimleri sahip olduğumuz b duyu organımızla tanıyıp algılamaya çalışırız. Bu organlarımızdan en
önemlilerinden birisi de gözümüzdür. Çünkü etrafımızda meydana gelen bir çok şeyi görerek tanır ve onlar
hakkında fikir ediniriz. Görme olayı ise tamamen ışıkla gerçekleşir. Etrafımızdaki cisimlerden bir kısmı ışık
yayarak görünürler. (Güneş, yıldızlar, yanan kibrit, lamba, ateş böceği ... gibi). Ayrıca ışık yaymadıkları halde
ışık kaynaklarından yayılan ışığı yansıtarak görünen cisimler de vardır. (Çiçekler, ev, masa, sıra ... gibi). İşte
cisimleri görmemizi sağlayan, göze gelerek bize algılatan enerjiye ışık diyoruz.
Işık Kaynakları
Hangi ortamda olursa olsun, gece ve gündüz kendiliğinden ışık yaya rak görülebilen cisimlere ışık kaynağı denir.
Işık kaynakları, yapıları- na göre, sıcak (akkor) ışık kaynakları ve soğuk (akkor olmayan) ışık kaynakları olmak
üzere ikiye ayrılır.
Sıcak ışık kaynakları, ısı yoluyla ışık yayan (Güneş, mum alevi, ampul, kızgın metaller gibi) kaynaklardır. Soğuk
ışık kaynakları ise, elektrik ve manyetik etkilerle ışık veren (Flüoresan lamba, ateş böceği gibi) kaynaklardır.
Üzerine düşen ışığı geçirip geçirmemelerine göre, maddeler üç kısım- da incelenir. Üzerlerine düşen ışığı
tamamıyla geçirebilen, cam, su ve hava gibi maddelere saydam maddeler denir. Üzerlerine düşen ışığın bir
kısmını geçiren maddelere yarı saydam madde denir. Buzlu cam, yağlı kağıt gibi ortamlar da yarı saydam
maddelerdir. Bir de ışığı hiç geçirmeyen bakır, kitap, duvar gibi maddeler vardır ki, bunlara say- dam olmayan
maddeler denir.
Işık Nasıl Yayılır?
Işık kaynaklarından yayılan ışınlar homojen ortam içerisinde doğru boyunca ilerler. Işığın ilerlemesi için ortama
ihtiyaç yoktur. Işık homojen saydam ortam içerisinde sabit hızla yayılır ve ışık hızı ortama göre değişir. Işığın
boşlukta yayılma hızı yaklaşık olarak saniyede üç yüz bin kilometredir. (c = 3.108 mis) Işık ışınlarının bir yılda
gittikleri (9,46.1012 km) uzaklığa bir ışık yılı denir.
AY VEGÜNEŞ TUTULMASI








Ay ve Güneş Tutulması
Üzerinde yaşadığımız dünya, güneş ve kendi ekseni etrafında olmak üzere iki türlü dönme hareketi yapar.
Dünyanın, kendi ekseni etrafında dönmesi ile gece ve gündüzler, güneş etrafında dönmesi ile de mevsimler oluşur.
Dünyanın kendi etrafında bir tur dönmesi için geçen süre 24 saat, yani 1 tam gündür.
Dünya, güneş çevresinde eliptik bir yörüngede dolanır. Dünyanın bu dönüşü sırasında kutuplarından geçen eksen
dönme ekseni ile 23°27 açı yapacak şekilde olur.
Dünyanın güneş etrafındaki hareketi gibi, ay da hem kendi etrafında hem de dünya etrafında dönme hareketi
yapar. Ayın kendi etrafındaki dönme periyodu dünya etrafındaki periyoduna eşit ve 27,3 gündür. Bundan dolayı
dünyadan bakıldığında sadece ayın bir yüzeyi görülür. Görülen bu yüzeyin ne kadarı güneşten aldığı ışığı
yansıtıyorsa, dünyadan sadece o kısmı görülür.
Şekil - 7 deki düzenekte dünyanın güneş etrafındaki ve ayın dünya etrafındaki dönme hareketinin dört özel
konumu görülmektedir. Dünya dan bakan gözlemci, ayı Şekil -8 deki K, L, M ve N konumlarındaki gibi görür. Dünya
güneş etrafında dönerken, ay dünya ile güneş arasına Şekil - 9 daki gibi girdiğinde, ayın gölgesi dünya üzerine
düşer ve K noktasın dan bakan gözlemci güneşi göremez. Bu olaya güneş tutulması denir.
Şekil-7
Şekil - 8 : Dünyadan bakıldığında Güneş ışığının gelme yönüne göre Ayın görünüş şekilleri
Dünya, güneş etrafında dönerken ay ile güneş arasına Şekil -10 daki gibi girdiğinde dünyanın gölgesi, ay üzerine
güneş ışınlarının gelme sini engeller. Güneşten ışık alamayan ay, L noktasından bakıldığında görülmez, bu olaya da
ay tutulması denir.
Şekil:9
Şekil-10
AYNALAR







DÜZLEM AYNALAR
Yansıma
Saydam ortamda hareket eden ışığın herhangi bir yüzeye çarpıp geri
dönmesine yansıma denir. Yansıma olayında ışığın hızı, frekansı, rengi yani
hiçbir özelliği değişmez. Sadece hareket yönü değişir.Bir yüzeyle 90° lik açı
yapan dikmeye yüzeyin normali denir. Gelen ışınla normal arasındaki açıya
gelme açısı, yansıyan ışınla normal arasındaki açıya da yansıma açısı denir.
Yansımanın iki yasası vardır:
1. Gelen ışın, normal ve yansıyan ışın aynı düzlemdedir.
2. Gelme açısı yansıma açısına eşittir. (a = 3)
ışınların geldiği yüzey düzgün olursa, bu yüzeyin her noktasında normaller
birbirine paraleldir. Dolayısıyla yüzeyin bütün noktalarına gelen ışınların
gelme açıları birbirine yansıma açıları da birbirine eşit olur.
AYNALAR
AYNALAR
AYNALAR
AYNALAR
AYNALAR
AYNALAR
SES









SESİNŞİDDETİNEDİR:
Sesin kulak tarafından duyulan yüksekliğine sesin şiddeti denir,sesin şiddeti
Kulağa gelen ses dalgalarının kuveti ile ilgilidir.
Hafif sesler kulağa az şiddette kuvetli sesler ise yüksek şiddette gelmektedir.
Şiddet birimi desibel'dir (dB). Desibel insan kulağının işitebildiği en küçük ses şiddetidir.
Fısıltı sesi 30 dB
Konuşma sesi 40-60 dB
Bağırma sesi 80-90 dB
Uçağın kalkışı 120-140 dB
Tüfek patlaması (yakın Mesafe) 130 dB
KULAK İÇİ ZARARLI SES ŞİDDEDİ
Bir çalışma yerinde gün boyunca 80 desibelin altında bir gürültü olması insan kulağını işitme
kaybına karşı riskli duruma sokar, ancak 80 desibelin üzerinde önemli işitme kayıplarını başlatır.
Silah ateşlemelerini kapsayan saniye kadar kısa süreli fakat 140 desibel gibi bir şiddetdeki ses
kulakta ciddi hasar bırakır. Genellikle yüksek frekanslı, yani tiz sesler kulak için daha tehlikelidir.
Gürültülü bir ortamda konuşurken sesimizi duyurabilmek için bağırmak, kendi sesimizin bize
dolgun ve boğuk gelmesi, ortamdan çıktıktan sonra kulakta çınlama, ses şiddetinin kulağa zarar
verecek derecede
AYNALAR
TÜMSEK AYNA
TÜMSEK AYNADA GÖRÜNTÜ
KÜRESEL AYNA
TÜMSEK AYNA
AYNALAR
Işığın kırılması
SES




Sesin Yayılma Hızı:
1-Ortamın cinsine bağlıdır: Ses en hızlı katılarda, sonra sıvılarda, en yavaş da gazlarda yayılır.
2-Ortamın sıcaklığına bağlıdır: Sıcaklık arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Sesin havadaki hızı, 0oC de V=331 m/s
20o C de V=344 m/s dır.
3-Ortamın yoğunluğu arttıkça, sesin yayılma hızı da artar.
SESİN ÖZELLİKLERİ















1-Sesin Şiddeti:
Ses kaynağına yapılan etkinin artması ile birlikte çıkardığı sesin şiddeti de artar.
Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti artar.
Sesin şiddeti debisel (dB) adı verilen birimle ölçülür.
30-60 dB arasındaki sesler normal şiddetteki seslerdir. Şiddeti 60 dB den fazla olan sesler rahatsız eder.
Ses dalgası molekülleri yayılma doğrultusunda titreşirler. Bu nedenle ses dalgaları boyuna dalgalardır.
2-Sesin Yüksekliği:
Ses kaynağının 1 sn deki titreşim sayısına sesin frekansı denir. Frekans, sesin yüksekliğinin ölçüsüdür.
Kaynağın frekansı büyükse ince (tiz), küçükse kalın (bas) ses çıkar.
Titreşen telin frekansı şunlara bağlısdır:
Telin boyu arttıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır.
Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır.
Telin gerginliği arttıkça frekans büyür, ses inceleşir.
Telin cinsine bağlıdır.







Frekans, (titreşim/saniye) olarak belirtilir.
Sesin ortamda yayılma frekansı, kaynağın yayılma frekansına bağlıdır.
Kulağımız 20 s-1 ile 20000 s-1 frekanslı sesleri duyabilir.
3-Sesin Tını:
Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır. Bir sesin hangi kaynaktan çıktığını tanıtan özelliğine ses tınısı denir.
Rezonans:
Ses dalgaları sert engele çarparak ışıktaki gibi yansımaya uğrar.
Sesin yansıma özelliğinden yararlanarak deniz ve okyanusların derinliği ölçülebilmektedir.
ve
SES






Yüksek şiddetteki ses iç kulaktaki işitme sinirlerine zarar verir. Sesin şiddeti
ne kadar fazlaysa zarar verme ihtimali o kadar artar. Kulağa verdiği zarar
sesin şiddeti kadar maruz kalma süresi ile de ilgilidir.
Sesin Şiddeti Nasıl Ölçülür: Sesin şiddet birimi desibel (db)’dir. Bir sesin
şiddedini belirtirken birim olarak db kullanılır. İnsan kulağının duyabildiği en
küçük ses 0 db olarak kabul edilir. Bu oran logaritmik olarak artar. Yani 20
db, 10 db’den 10 kat daha şiddetli, 40 db, 10 db’den 1000 kat daha
şiddetlidir. İnsanın 0 ila 180 db arasındaki sesleri duyduğu kabul edilir. Bazı
seslerin şiddeti şu şekilde belirtilebilir.
0db İnsanın duyabildiği en düşük ses şiddeti
db Fısıltı ile konuşma
60 db Normal konuşma veya daktilo sesi
90 db Kamyon sesi veya çim biçme makinası sesi
100 dbAsfalt delme makinesi
115 db Konser veya barlarda yüksek sesli müzik
140 db Jet uçağı sesi
Genel olarak 85 db üzerindeki sesin kulağa zararlı olacağı kabul edilir