Fas Ülke Raporu - Konya Ticaret Odası

FAS KRALLIĞI
ÜLKE RAPORU
Dış Ticaret Servisi
Nisan-2014
FAS
ÜLKE RAPORU
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
FAS HAKKINDA GENEL BİLGİLER
1.1. Ülke Kimliği ........................................................................................................................ 1
1.2. Coğrafi Konumu ................................................................................................................. 2
1.3. Siyasi ve İdari Yapısı .......................................................................................................... 2
1.4. Nüfus ve İşgücü Yapısı ....................................................................................................... 2
İKİNCİ BÖLÜM
GENEL EKONOMİK DURUM
2.1. Genel Ekonomik Yapı ......................................................................................................... 3
2.2. Ekonomi Politikaları ........................................................................................................... 3
2.3. Ekonomik Performans ......................................................................................................... 3
2.4. Önde Gelen Sektörlerin Durumu......................................................................................... 4
2.4.1. Tarım ve Hayvancılık ................................................................................................ 4
2.4.2. Sanayi ....................................................................................................................... 4
2.4.3. Madencilik................................................................................................................. 5
2.4.4. Müteahhitlik Hizmetleri ............................................................................................ 5
2.4.5. Turizm Sektörü.......................................................................................................... 5
2.4.6. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı ............................................................... 5
2.5. Doğrudan Yabancı Yatırımlar ............................................................................................. 6
2.6. Dış Ticaret ........................................................................................................................... 7
2.6.1. Genel Durum ............................................................................................................. 7
2.6.2. İhracatında Başlıca Ürünler....................................................................................... 7
2.6.3. İthalatında Başlıca Ürünler ....................................................................................... 8
2.6.4. Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti ...................................................................... 8
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
1
FAS
ÜLKE RAPORU
2.6.5. Dış Ticaret Politikası ................................................................................................. 9
2.6.6. Tarifeler ve Diğer Vergiler........................................................................................ 9
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE İLE FAS ARASINDA EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
3.1. Türkiye-Fas Dış Ticaret Değerleri .................................................................................... 10
3.1.1. Türkiye'nin Fas'a İhracatında Başlıca Ürünler ........................................................ 11
3.1.2. Türkiye'nin Fas’tan İthalatında Başlıca Ürünler ..................................................... 12
3.1.3. Fas’ın İthalatında Türkiye’nin ve Dünyanın Konumu ............................................ 12
3.2. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller .................................................................... 14
3.3. İş Konseyi .......................................................................................................................... 14
3.4. İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar ................................................. 15
3.4.1. Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler ...................................................................... 15
3.4.2. Pazar İle İlgili Bilgiler ............................................................................................. 15
3.5. Genel Değerlendirme ve Öngörüler .................................................................................. 16
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KONYA-FAS TİCARİ İLİŞKİLERİ
4.1. Türkiye-Fas ve Konya-Fas Yıllara Göre İthalat/İhracat Rakamları .................................. 16
4.2. Konya’nın 2012 Yılında Fas’a Yapmış Olduğu İhracat Kalemleri ................................... 17
4.3. Konya’nın 2012 Yılında Fas’a Yapmış Olduğu İthalat Kalemleri ................................... 18
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
2
FAS
ÜLKE RAPORU
BİRİNCİ BÖLÜM
FAS HAKKINDA GENEL BİLGİLER
1.1. Ülke Kimliği
Resmi Adı:
Fas Krallığı
Yönetim Biçimi:
Anayasal Monarşi
Devlet Başkanı:
Kral VI. Muhammed
Başkent:
Rabat
Önemli Şehirleri :
Rabat, Kazablanka, Fes, Marakeş, Tangier, Kenitra
Nüfusu:
33 Milyon
Yüzölçümü:
710.850 km2
Resmi Dil:
Arapça, Fransızca, Berberi
Para Birimi:
Fas Dirhemi (MAD)
Para Kuru:
1 ABD Doları = 8.3619 MAD
Zaman Dilimi:
GMT+0
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
3
FAS
ÜLKE RAPORU
1.2. Coğrafi Konum
Kuzey Afrika’da yer alan ülkenin Atlantik Okyanusuna ve Akdeniz’e kıyısı
bulunmaktadır. Fas, Cezayir ve Batı Sahra arasında yer almaktadır.
1.3. Siyasi Ve İdari Yapı
Fas 1956 yılına kadar Fransa hakimiyeti altında kalmış, aynı yıl bağımsızlığını ilan etmiş
ve ülkede anayasal monarşi kurulmuştur. Ancak ülke geçmişi 9. Yüzyıla kadar
dayanmaktadır.
Fas Krallığı 1996 yılında kabul edilen 4. Anayasasına göre, kendisini; devlet dini İslam,
Resmi dili Arapça olan bir demokratik monarşi olarak tanımlamaktadır.
Kral kanun koyucu aynı zamanda da dini ve ahlaki bir lider konumundadır Modern Fas’ın
kurucusu kabul edilen Kral II. Hasan 1999 yılında ölmüş yerine büyük oğlu Kral VI.
Mohammed olarak tahta geçmiştir.
Fas’ta istikrarlı bir politik sisteme ek olarak güvenli bir yaşam ortamı vardır. Yabancılar
kabul görmekte, iş adamları rahat hareket edebilmektedir.
1.4. Nüfus Ve İşgücü Yapısı
Çorak ya da çöl bölgelerinin hemen hemen ıssız olmasına karşın Akdeniz kesimi ovaları
ve Atlas Okyanusu’na yakın kuzey kesimlerdeki ovalar oldukça yoğun nüfus
barındırmaktadırlar. Nüfusun büyük bölümü Berberi ve Araplardan oluşmaktadır.
Şehirleşme hızla artmaktadır. Nüfus artışı hızlıdır. İşsizlik önemli bir sorun olarak
görülmektedir.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
4
FAS
ÜLKE RAPORU
İKİNCİ BÖLÜM
GENEL EKONOMİK DURUM
2.1. Genel Ekonomik Yapı
Dünyanın en büyük fosfat yataklarına sahip olan Fas, ekonomisini tarım, imalat, balıkçılık ve
turizm sektörü gelirleri ve dış ülkelerde çalışan Faslıların ülkeye getirdikleri dövizlerle ayakta
tutmaktadır.
1980’li yıllardan itibaren Fas, IMF ve Dünya Bankası ile işbirliği içinde başarılı bir ekonomik
reform sürecine girmiş, bu çerçevede, dış ticaret rejiminin liberalleştirilmesi, yeni yatırım
kanunu, özelleştirme programı ve bankacılık sisteminin iyileştirilmesine gidilmiştir. Fas
ekonomisinin son 10 yılda tarım ve fosfat sektörlerine olan bağımlılığı azalarak imalat ve
hizmet sektörlerinin GSYİH’daki payları artmıştır. GSYİH, tarım sektörünün performansına
göre yıllar itibariyle değişkenlik göstermektedir.
Hükümetin önceliği işsizlik oranını düşürmek ve ekonomik durgunluğa bağlı olarak artan
fakirliği azaltmaktır.
Ülkede ekonomik aktivite Kasablanka ve Rabat etrafında yoğunlaşmıştır. Hükümet, az
nüfuslu bölgelerdeki iş imkanlarını geliştirmek amacıyla yatırım teşvikleri uygulamaktadır.
Çeşitli önlemlere karşın köyden kente göç önlenememektedir.
2011 - 2015 yılları arasında GSYİH’nın yıllık ortalama % 4,7 oranında büyümesi tahmin
edilmektedir.
GÖSTERGE İSMİ
TÜRKİYE GENEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ
2011
2012
Gayri-safi milli hasıla- kişi başı ($)
Nüfus
Gayri safi yurt içi hasıla (000 $)
Gayri safi yurt içi hasıla- yıllık büyüme
2013
10.428
10.459
10.782
73.058.638,00
774.775
8,77
73.997.128,00
789.257
2,24
76.667.864,00
820 012
4,4
FAS GENEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ
GÖSTERGE İSMİ
2010
2011
2012
Gayri-safi milli hasıla- sermaye başı
4.610,00
4.860,00
5.080,00
(dolar)
Nüfus
31.642.360,00
32.059.424,00
32.521.143,00
Gayri safi yurt içi hasıla
90.770.671.431,67 99.211.339.029,28 95.981.572.517,17
Gayri safi yurt içi hasıla- yıllık büyüme
3,64
4,99
2,69
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
5
FAS
ÜLKE RAPORU
2.2. Ekonomi Politikaları
Fas, Dünya Bankası tarafından önerilen bir ekonomik programı yürütmektedir. Ülkedeki
sosyal ve ekonomik eşitsizliğin büyümedeki en önemli engel olduğu belirtilmektedir. Orta ve
uzun vadeli hedefler içeren Dünya Bankası programı yıllık ortalama büyümenin %5-6
düzeyinde gerçekleşmesi gerektiği yönündedir. Diğer taraftan ülkenin serbest piyasa
ekonomisine geçmesine kuşku ile bakan bir kesim de bulunmaktadır. Fas firmalarının
özellikle Avrupa’dan gelecek rekabet karşısında zayıf kalmalarından korkulmaktadır.
Hükümet iş çevrelerinin modernizasyonu konusunda bir kampanya başlatmıştır.
Turizm gelirleri ülkenin en önemli döviz girdi kaynağı konumundadır. Diğer önemli döviz
kaynakları yurt dışında çalışan Fas’lı işçilerin gönderdikleri dövizler ve fosfat ihracatından
elde dilen gelirlerdir.
Para birimi Dirham olup, Dirham’ın değeri Euro ve Dolardan oluşan bir sepet üzerinden
hesaplanmaktadır.
2.3. Ekonomik Performans
Fas orta gelir düzeyinde bir ülke olarak kabul edilmektedir.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yaklaşık üçte ikisi hizmetler sektörüne dayanmaktadır. İmalat
sektörü GSYİH’nın yaklaşık % 13’ünü, tarım sektörü ise GSYİH’nın yaklaşık % 12’sini
oluşturmaktadır. Madencilik sektörü ise GSYİH’nın yaklaşık % 4’ünü oluşturmaktadır.
Dış borç yükünün fazla olmaması nedeniyle yaşanan küresel ekonomik krizden göreceli
olarak daha az etkilenmiştir. Orta vadede ekonominin güç kazanması beklenmektedir.
2.4. Önde Gelen Sektörlerin Durumu
2.4.1 Tarım ve Hayvancılık
Ülkenin kıyı kesimleri tarıma uygun bir iklim ve toprak yapısına sahiptir. Balıkçılık önemli
bir gelir kalemidir. Tarımsal üretimin verimliliği hava koşulları ile yakından ilgilidir.
Tarım sektörü iş gücünün % 40’ını istihdam etmekte olup, son yıllarda GSMH’nin %11-18’ni
oluşturmaktadır. Başta gelen tarım ürünleri, tahıl, baklagiller, zeytin ve narenciye olarak
sıralanabilir. Fas, süt ürünleri konusunda kendi kendine yeterli olup tahıl, şeker, yağ ve çay
ise ithal edilmektedir. Diğer taraftan, meyve suyu, şarap, kurutulmuş ürünler, zeytin ve kapari
ihracata yönelik olarak üretimleri desteklenen ürünlerdir. En önemli tarımsal ihraç ürünleri;
narenciye, domates, taze patates, şaraplık üzüm olan Fas’ta zeytin ve zeytin yağı üretimi hem
yurtiçi tüketim, hem de ihracata yönelmektedir.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
6
FAS
ÜLKE RAPORU
Ülkedeki ormancılık sektörü, 5 milyon hektar ormanlık bölge bulunmasına rağmen yeterince
gelişmemiştir. Hâlihazırda 27 balıkçılık limanı bulunan ülkede yeni balıkçılık limanlarının
yapımı gündemde olup, sektör gelecek vaat eden bir sektör olarak görülmektedir. Tarım
sektörü en fazla koruma tedbirlerinin alındığı sektördür.
2.4.2. Sanayi
1993 yılından itibaren devlet, çimento, demir, çelik gibi ağır sanayilerdeki hisselerinin bir
bölümünü özelleştirmiştir. 1982 yılında çıkarılan yatırım kanunu, 1988’de iyileştirilmiş ve bu
şekilde sanayi sektöründeki yatırımlar teşvik edilmiştir. Kasablanka, imalat sanayi sektöründe
önemli bir merkezdir.
Gıda işleme sektöründe konserve meyve, balık, un ve bitkisel yağlar başta gelmektedir..
Fas’da 13 şeker pancarı fabrikası, üç konserve fabrikası ve toplam üretim kapasiteleri 534.000
ton olan 5 adet şeker rafinerisi bulunmaktadır.Tekstil sektörü ekonomik büyüme içinde
önemli bir paya sahiptir. Ülkenin en önemli ihracat sektörüdür. Kimya sanayi ağırlıklı olarak,
fosfatın işlenmesine dayalıdır. Fas, dünyadaki en büyük fosforik asit üreticisi ve ihracatçısıdır.
2.4.3. Madencilik
Madencilik sektörünün en önemli ayağı fosfat üretimidir.
Fas, ABD ve Rusya
Federasyonu’ndan sonra dünyadaki üçüncü büyük fosfat üreticisidir. Ülkedeki toplam fosfat
rezervinin 58 milyar ton olduğu tahmin edilmektedir. Son yıllarda ortalama fosfat üretimi 2123 milyon ton, ihracat 10-12 milyon ton civarında gerçekleşmektedir. Fas, ham fosfat,
fosforik asit ve gübre ihracatında dünyada ilk sırada yer almaktadır. Madencilik sektörünün
%95’i fosfat üretimi olsa da ülkede fosfat dışında, gümüş, bakır, çinko ve kobalt üretimi de
yapılmaktadır.
2.4.4. Müteahhitlik Hizmetleri
İnşaat ve taahhüt sektörü ülke ekonomisinde GSYİH katkısı ve istihdam içindeki payı dikkate
alındığında önemli bir sektör konumundadır. Sektör büyüklüğü 2008 yılında ülkede üretilen
toplam katma değerin %7’sine denk gelen yaklaşık 3,5 milyar Euro bir iş hacmine ulaşmıştır.
İnşaat sektörünün en önemli alt bölümlerinden biri olan mühendislik alanında 5.000 kişinin
istihdam edildiği 500 firma kayıtlı olarak faaliyet göstermektedir
İnşaat sektörü son yıllarda, barajlar/enerji santralleri, yollar, sosyal konut projeleri, turizm
yatırımları, limanlar gibi büyük ölçekli alt yapı projelerinin olumlu etkisi ile önemli bir
gelişme kaydetmiştir. Yabancı sermaye katkılı büyük çimento şirketlerinin tamamı gelecek üç
yıla dönük kapasite artırım kararları almışlardır. Konut inşaatı özellikle şehirlerdeki
“ekonomik konut” ihtiyacına paralel olarak son dönemde bir gelişme kaydetmiştir. Bununla
birlikte finansman temini konusu toplu konut inşaatlarını yavaşlatan en önemli sorundur.
Turizm projeleri de inşaat sektöründeki gelişmede önemli rol oynamaktadır.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
7
FAS
ÜLKE RAPORU
2.4.5. Turizm
Hükümetin başlattığı “Plan Azur” kapsamında ülkenin çeşitli yerlerinde 6 adet turistik belde
yapımına başlanmış, ancak hepsinin 2015’te tamamlanması beklenmektedir. Turizm
sektöründe hali hazırda Fransız, İngiliz, Suudi, Alman ortak yatırımları bulunmaktadır. Ancak
sektör politik krizlerden etkilenmeye açıktır. Son dönemde ülkeyi ziyaret eden batılı turist
sayısında düşüş görülmesine karşılık ülkeye Arap ülkelerinden gelen turist sayısında artış
görülmektedir.
2.4.6. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
Ülkedeki en büyük liman Kasablanka Limanı’dır. Fas’ta 12 adet havaalanı bulunmaktadır.
Haberleşme sektörü, istihdam imkânları ve özel sektörün büyümesine sağladığı katkı
açısından umut vaat etmektedir. Cep telefonu talebi çok yüksektir. Bu sektörün rekabete
açılması ve liberalleşmesi yönündeki çalışmalar yatırımcılara güven vermektedir.
2.5. Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Ülkeye yapılan doğrudan yabancı yatırımlarda artış gözlemlenmektedir. En fazla yabancı
yatırım çeken alanlar turizm, gayrimenkul, telekomünikasyon, ulaşım ve sanayi sektörleridir.
Yatırım sistemi liberal olup, pek çok sektör özel yatırıma açıktır. Bununla birlikte, devletin
tekel olduğu fosfat üretimi, atık yönetimi, toptan sebze meyve dağıtımı, yerli ve yabancı
yatırımcıya kapalıdır. Yatırımlarla ilgili olarak Fas makamlarınca son dönemde klasik hukuki
uygulamalar çerçevesinde formalitelerin olabildiğince azaltıldığı bir sistem uygulamaya
konulmuştur. Fas'ta yatırım imkanlarına ilişkin olarak ayrıntılı bilgi alabilmek için
http://www.invest.gov.ma/ web sayfalarının ziyaret edilmesi faydalı olacaktır. Fas’ta mevcut
durum itibariyle sadece Tangiers’de bir adet serbest ihracat bölgesi (free export zone)
bulunmaktadır.
2.6. DIŞ TİCARET
2.6.1. Genel Durum
Ülke ithalatında sanayi ürünleri öncelikli sıradadır. En fazla ithal edilen ürünler ham petrol,
petrol yağları, makine ve ulaşım araçları, tekstil ürünleri ve kimyasallardır. Avrupa Birliği
Fas’ın en önemli ticaret ortağı konumundadır. İthalatın yaklaşık yarısı ve ihracatın % 70’ten
fazlası Avrupa Birliği ülkeleri ile yapılmaktadır. Fransa en önemli tedarikçi ülke konumunda
olup İspanya ikinci en büyük tedarikçidir. Fransa aynı zamanda Fas’ın en fazla ihracat
gerçekleştirdiği ülkedir.Fosfat ve fosfat türevleri Fas’ın ihracatının yaklaşık olarak üçte birini
oluştururken, ikinci sırada tekstil ve deri ürünleri, üçüncü sırada ise balık ve balıkçılık
ürünleri yer almaktadır.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
8
FAS
ÜLKE RAPORU
Dış Ticaret Göstergeleri (Milyar Dolar)
2011
21,5
41,0
62,5
- 19,5
İhracat
İthalat
Ticaret Hacmi
Ticaret Açığı
2012
22,2
42,3
64,5
- 20,1
2013
23,3
41,9
65,2
- 18,6
2014
25,5
44,0
69,5
- 18,5
2.6.2. İhracatında Başlıca Ürünler
HS
No
Ürün Adı
2010
2011
2012
Toplam
17.764.791
21.649.934
21.417.184
1.659.500
2.103.175
1.924.444
1.761.428
8544 Izole Edılmıs Tel, Kablo
3105 Azot, Fosfor Ve
Potasyum Gıbı;
Ikı/Ucunun Karısımları
2809 Dıfosfor Pentaoksıt;
Fosforık Asıt Ve
Polıfosforık Asıtler
2510 Tabıı Kalsıyum; Tabıı
Alumınyum Kalsıyum
Fosfat Ve Fosfatlı Tebesır
6204 Kadın/Kız Cocuk Icın
Takım, Takım Elbıse,
Ceket Vs.
0805 Turuncgıller
(Taze/Kurutulmus)
8541 Dıotlar, Transıstorler Vb.
Yarı Iletkenler, Pıezo
Elektrık Krıstaller
0702 Domates
1604 Hazırlanmıs/Konserve
Edılmıs Balıklar; Balık
Yumurtası Ve Havyar
6203 Erkek/Erkek Cocuk Icın
Takım, Takım Elbıse,
Ceket Vs.
6109 Tısort, Fanıla, Dıger Ic
Gıyım Esyası (Orme)
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
1.268.677
2.036.456
1.633.333
2.117.394
1.649.844
1.066.957
1.560.097
1.543.526
991.530
987.310
381.453
491.609
358.725
583.772
607.671
517.622
299.705
430.619
401.903
643.713
589.963
518.787
409.547
400.275
423.622
323.579
281.267
957.865
272.128
9
FAS
ÜLKE RAPORU
2.6.3. İthalatında Başlıca Ürünler
HS
No
Ürün Adı
2010
2011
2012
Toplam
2710 Petrol Yagları Ve
Bıtumenlı Mınerallerden
Elde Edılen Yaglar
2711 Petrol Gazları Ve Dıger
Gazlı Hıdrokarbonlar
8703 Otomobil
1001 Bugday Ve Mahlut
1701 Kamıs/Pancar Sekerı Ve
Kımyaca Saf Sakkaroz
(Katı Halde)
8471 Otomatık Bılgı Islem
Makınelerı, Unıtelerı
8544 Izole Edılmıs Tel, Kablo
2503 Her Nevı Kukurt
(Sublıme, Presıpıte Ve
Kolloıdal Kukurt Harıc)
7207 Demır/Alasımsız Celıkten
Yarı Mamuller
3004 Tedavıde/Korunmada
Kullanılmak Uzere
Hazırlanan Ilaclar
(Dozlandırılmıs)
4407 Uzunlamasına Kesılmıs,
Bıcılmıs Agac; Kalın >=6
Mm
7308 Demır/Celıkten Insaat Ve
Aksamı
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
35.378.882
44.262.937
44.789.782
2.633.344
4.197.139
4.607.925
1.671.264
1.995.439
2.338.831
1.279.296
878.461
1.375.352
1.609.042
1.440.060
1.399.768
596.427
591.681
391.985
381.922
394.566
307.813
478.091
743.971
609.645
365.670
821.801
827.408
467.587
628.611
363.297
377.825
333.692
351.439
310.230
350.321
338.199
189.063
227.575
341.461
10
FAS
ÜLKE RAPORU
2.6.4. Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (Milyon Dolar)
İhracatçı Ülkeler
Tüm Dünya
1.İspanya
2.Fransa
3.Çin
4.ABD
5.Suudi Arabistan
6.Rusya
7.İtalya
8.Almanya
9.Irak
10.Türkiye
2010
28.486.268
4.491.458
5.281.155
2.484.472
1.947.233
2.107.916
563.000
1.885.047
1.813.225
709.089
624.349
2011
34.212.375
5.702.328
5.965.043
3.042.649
2.862.627
3.049.821
1.302.112
2.044.011
2.108.759
1.136.997
920.782
2012
44.789.782
5.901.448
5.548.461
2.967.814
2.858.984
2.831.562
2.350.498
2.196.338
2.139.392
1.166.218
1.136.434
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (Milyon Dolar
İthalatçı Ülkeler
Tüm Dünya
1.Fransa
2.İspanya
3.Brezilya
4.Hindistan
5.ABD
5.İtalya
6.Almanya
8.Hollanda
9.İngiltere
10. Belçika
11.Türkiye
2010
17.764.791
3.991.780
3.004.326
670.440
1.075.558
669.896
798.646
556.421
501.039
515.542
473.303
342.271
2011
21.649.934
4.564.209
3.953.759
1.118.201
1.504.929
983.635
908.110
618.489
673.746
604.878
433.105
346.979
2012
21.417.184
4.619.485
3.540.915
1.266.370
1.160.555
929.773
782.352
644.762
621.350
597.066
402.598
338.016
2.6.5. Dış Ticaret Politikası
İthalat ve ihracata ilişkin serbestlik politikalarını hayata geçiren 1989 tarihli Dış Ticaret'e
ilişkin Kanunun yansıra, 1994 yılında Dünya Ticaret Örgütü'ne üye olması Fas'ın dışa açılma
sürecine ivme kazandırmıştır. Gümrük tarifelerinin azaltılması konusunda önemli bir yol
kateden ülkenin 1982 yılında % 400'ler seviyesinde olan ortalama gümrük vergisi oranları
2002 yılından itibaren her yıl daha da liberal hale getirilmektedir.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
11
FAS
ÜLKE RAPORU
Türkiye-Fas Serbest Ticaret Anlaşması 7 Nisan 2004 tarihinde imzalanmış ve 2006 yılında
yürürlüğe girmiştir. Sanayi ürünleri ihracatımız 10 yıllık bir geçiş süreci sonunda
sıfırlanacaktır. Anlaşmanın tam metni için tıklayınız.
Fas, ticaret anlaşması imzaladığı ülkelere karşılıklı esasına dayalı olarak tercihli muamele
uygulamaktadır. Örneğin, Arap Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşması, Avrupa Birliği ile Serbest
Ticaret Anlaşması, EFTA ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşması, ya da BAE, Mısır, Ürdün,
Tunus, Türkiye ve ABD ile imzaladığı ikili serbest ticaret anlaşmaları kapsamında
anlaşmalara taraf olan ülkelere tercihli gümrük vergisi oranları uygulanmaktadır.
2.6.6. Tarifeler ve Diğer Vergiler
2009 yılı Ocak ayında uygulamaya konulan “Computerized Online Customs Database Bilgisayarla İşletilen Çevrimiçi Gümrük Veritabanı” sonrasında gümrük işlemlerinin
kolaylaştığı görülmektedir. İthalat izinleri sadece güvenlik nedenleri ya da uluslararası
anlaşmalar paralelinde talep edilmektedir.
Son yıllarda Fas gümrük vergileri oranlarını aşağıya çekmektedir. Fas, fiyat kontrolüne tabi
tuttuğu ürünlerin listesinde de kısaltmalara gitmiştir. Devlet, petrol ürünleri gibi sübvansiyon
uyguladığı ürünler için fiyat kontrolleri mekanizmasını kullanmaya devam etmektedir.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
12
FAS
ÜLKE RAPORU
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE İLE FAS ARASINDA EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
3.1. Türkiye-Fas Dış Ticaret Değerleri
Türkiye-Fas Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar)
Yıllar
İHRACAT
İTHALAT
70.413
72.983
2000
98.149
38.193
2001
138.330
68.314
2002
180.779
76.989
2003
330.058
105.778
2004
370.824
143.231
2005
551.377
173.902
2006
721.594
198.460
2007
957.768
360.519
2008
600.456
234.729
2009
623.957
396.797
2010
920.895
419.945
2011
1.014.905
429.482
2012
1.194.224
572.227
2013
148.170
69.206
2013 ilk 2 ay
290.063
75.478
2014 ilk 2 ay
DENGE
-2.570
59.955
70.015
103.789
224.280
227.593
377.474
523.134
597.249
365.727
227.522
500.950
585.423
621.997
78.964
214.585
HACMİ
143.396
136.342
206.645
257.769
435.836
514.055
725.279
920.054
1.318.288
835.185
1.021.116
1.340.840
1.444.387
1.766.451
217.376
365.541
3.1.1. Türkiye'nin Fas'a İhracatında Başlıca Ürünler
GTİP ÜRÜN ADI
2011
2012
2013
Toplam (diğerleri dahil)
920.938 1.015.149 1.194.224
76.834
31.151
102.563
7207 Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller
39.413
61.802
99.771
8703 Otomobili, steyşın vagonlar, yarış arabaları
83.209
65.814
57.066
7216 Demir/alaşımsız çelikten profil
7.004
25.849
48.341
8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
44.700
51.673
44.525
5209 Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2
den fazla)
3.972
23.333
39.441
7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci
eşyası
20.124
28.760
36.592
8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları
29.800
34.603
33.661
8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı
pompaları
15.233
17.323
26.135
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler
13.963
17.746
21.813
6006 Diğer örme mensucat
14.217
10.836
19.700
8701 Traktörler
21.403
18.614
18.052
7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş,
burulmuş, çekilmiş)
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
13
FAS
ÜLKE RAPORU
5407
6004
5702
8711
5402
9999
5208
2814
5211
Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar
Diğer örme mensucat (en>30cm,
elastomerik/kauçuk iplik=>%5)
Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak,
karaman vb)
Motosiklet, mopetler, motorlu bisikletler, sepetler
7.881
11.676
14.798
14.359
16.990
15.863
9.787
11.220
15.311
13.947
13.345
14.085
Sentetik lif ipliği (dikiş ipliği hariç) (toptan)
Başka yerde belirtilmemiş ürünler
Pamuk men (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk
m.kare 200gr)
Saf amonyak/amonyağın sulu çözeltileri
Pamuk men (dokuma, %85 >pamuklu, sunisentetik karışık, 200g/m2 den ağır)
6.750
6.251
13.693
8.341
6.448
14.044
13.479
13.078
11.996
5.551
4.895
13.403
9.547
11.868
11.756
Türkiye'nin Fas'a İhracatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
Kaynak: TUİK
3.1.2. Türkiye'nin Fas’tan İthalatında Başlıca Ürünler
Türkiye'nin Fas'dan İthalatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
GTİP ÜRÜN ADI
Toplam (diğerleri dahil)
8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları
2510 Tabii kalsiyum; tabii alüminyum kalsiyum fosfat ve
fosfatlı tebeşir
2809 Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik
asitler
7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
2301 Et, sakatat, deniz hayvanı vs. (yemeye uygun
olmayan) unu, pelleti, kıkırdakları
8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.
8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik
iletkenleri; fiber optik k
6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.
7106 Gümüş (ham/yarı işlenmiş, pudra halinde)
4105 Koyun ve kuzuların dabaklanmış derileri
0303 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları
5209 Tabii kalsiyum; tabii alüminyum kalsiyum fosfat ve
fosfatlı tebeşir
6206 Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik
asitler
7210 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
2011
2012
2013
419.945 429.482 572.227
34.695
5.634 208.235
43.658 67.455 65.977
115.022 125.723
62.124
10.628
4.461
23.203
3.241
41.905
29.195
11.210
18.244
22.281
11.286
15.834
18.317
25.687
17.049
16.361
3.606
8.359
2.054
1.540
1.438
4.181
23.333
3.382
4.708
4.906
13.225
6.772
6.000
5.560
5.504
5.036
4.958
5.388
5.765
330
5.331
14
FAS
ÜLKE RAPORU
3.1.3. Fas’ın İthalatında Türkiye’nin ve Dünyanın Konumu
**2012 Verilerine Göre
*** 1 Milyon Dolar aşağısındaki ihracat rakamları yazılmamıştır.
Türkiye'den
Ürün Tüm ürünler
Fas'a
Kodu
İhracat
Makine, nükleer reaktörler, kazanlar, vb
196.393
84
Demiryolu, tramvay dışındaki araçlar
147.285
87
Demir ve çelik
143.676
72
Pamuk
121.030
52
Sentetik devamsız lifler
72.326
55
Elektrik, elektronik cihazlar
50.741
85
Örme veya tığ işi kumaşlar
44.487
60
Plastikler ve mamulleri
28.850
39
Kauçuk ve kauçuktan eşya
21.158
40
Suni filamentler
20.653
54
Bakır ve mamulleri
20.554
74
Demir veya çelikten eşya
20.438
73
Hububat
19.137
10
Cevherleri, cüruf ve kül
19.029
26
Giyim, aksesuar, örme olmayan veya tığ
16.880
62
Makaleler
Halılar ve diğer dokumaya elverişli
15.798
57
maddelerden yer kaplamaları
Inorganik kimyasallar, kıymetli metal
15.508
28
bileşiği, izotoplar
Kağıt hamuru, kağıt ve karton kağıt ve
15.161
48
mukavva, makaleleri
Mobilya, aydınlatma, işaretler, prefabrik
14.422
94
yapılar
Giyim, aksesuar, örgü veya tığ işi Makaleler
12.648
61
Özel dokunmuş veya getirilen kumaş, dantel,
12.475
58
goblen vb
Çeşitli mamul eşya
9.052
96
Cam ve cam eşya
8.524
70
Basılı kitaplar, gazeteler, resim vb
7.158
49
Alüminyum ve mamulleri
7.155
76
Diğer hazır tekstil ürünleri, takımları,
7
63
yıpranmış giysiler vb
Tuz, kükürt, toprak, taş, alçı, kireç ve
6.192
25
çimento
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
Türkiye'nin
Dünya'ya
ihracat
12.006.626
15.150.269
11.333.492
1.786.131
1.378.905
9.380.088
1.561.914
5.014.997
2.425.931
1.479.208
1.385.122
6.100.707
170.358
1.391.576
5.435.871
Fas'ın
Dünya dan
ithalat
4.113.121
3.317.029
1.413.450
622.330
616.331
2.894.491
420.112
1.667.258
431.028
301.966
447.820
847.026
2.221.804
48.107
240.236
1.997.905
46.334
1.267.399
640.987
1.033.633
661.205
2.421.473
435.500
8.427.980
549.122
111.428
160.546
796.588
956.052
88.800
2.254.934
1.906.524
183.969
178.779
105.430
389.389
66
2.483.493
909.913
15
FAS
ÜLKE RAPORU
56
33
68
38
27
83
34
69
19
32
90
15
17
44
29
18
82
21
Vatka, keçe, dokunmamış mensucat, iplik,
sicim, halat, vb
Uçucu yağlar, parfümler, kozmetik,
Toileteries
Taş, alçı, çimento, amyant, mika vb
makaleleri
Çeşitli kimyasal ürünler
Mineral yakıtlar, yağlar, damıtma ürünleri,
vb
Adi metallerden çeşitli eşya
Sabunlar, yağlar, mumlar, mumlar,
modelleme macunlar
Seramik ürünler
Tahıl, un, nişasta, süt müstahzarları ve
ürünler
Bronzlaşma, boyama ekstreleri, tanen,
derivs, pigmentler vb
Optik, fotoğraf, teknik, tıbbi, vb aparat
Hayvan, bitkisel katı ve sıvı yağlar,
parçalanma ürünleri, vs
Şeker ve şeker mamulleri
Odun ve odun, odun kömür haberler
Organik kimyasallar
Kakao ve kakao müstahzarları
Adi metallerden aletler, çatal, vb
Yenilen çeşitli gıda müstahzarları
5.912
476.819
161.724
5
621.234
262.730
4.352
1.224.146
169.550
4.221
4.101
497.268
7.708.327
386.728
12.356.544
4.047
3.957
735.416
854.899
172.218
141.785
3.314
3.313
954.641
1.235.517
211.912
77.917
2.124
701.583
248.227
2
1.856
555.150
1.201.278
436.216
632.910
1.694
1.416
1.299
1.243
1.214
1.164
504.850
658.925
646.895
550.575
179.023
717.898
603.020
527.923
494.443
52.270
105.344
75.578
3.2. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
7 Nisan 2004 tarihinde Ankara’da imzalanan Türkiye-Fas Serbest Ticaret Anlaşması 1 Ocak
2006 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
Anlaşma/Protokol
İmza
Tarihi
Ticaret Anlaşması
16.05.1972
Ekonomik, Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması
20.06.1984
İGEME ile Fas İhracatı Geliştirme Merkezi (CMPE) Arasında İşbirliği
Protokolü
1984
Hava Ulaştırması Anlaşması
24.09.1985
Deniz Ulaştırması Anlaşması
26.03.1987
Türkiye-Fas Hükümetler Arası Daimi Komisyon Kurulmasına Dair
Anlaşma
12.07.1988
Turizm İşbirliği Anlaşması
27.08.1992
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
16
FAS
ÜLKE RAPORU
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
08.04.1997
Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu ile Fas Zanaat Odaları
Federasyonu Arasında İşbirliği Protokolü
2000
Gümrük Konularında Karşılıklı İdari ve Teknik Yardım Anlaşması
13.05.2003
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
07.04.2004
Serbest Ticaret Anlaşması
07.04.2004
Türkiye-Fas 8. Dönem KEK Toplantısı Protokolü
07.04.2004
Karayolları Ulaşımı Altyapısı Teknik ve Bilimsel İşbirliği
Anlaşmasının
30.03.2005
Sağlık Alanında İşbirliğine Dair Anlaşma
30.03.2005
Türk Patent Enstitüsü ile Fas Sınaî ve Ticari Mülkiyet Ofisi (OMPIC)
Arasında İşbirliği Anlaşması
26.05.2006
Su Alanında Teknik İşbirliği Anlaşması
26.11.2008
3.3. İş Konseyi
Türk-Fas İş Konseyi, Türk-Kuzey Afrika İş Konseyi bünyesinde 1990 yılında kurulmuştur.
Konseyin son ortak toplantısı 3 Mart 2008 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
3.4. İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
3.4.1. Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
Ülkenin resmi dili Arapça olmakla birlikte iş ilişkilerinde güneyde Fransızca, kuzeyde
İspanyolca ve Fransızca konuşulmaktadır. Devlet memurlarının çoğunluğu da Fransızca
kullanmaktadır. İngilizce giderek yaygınlaşmasına rağmen ülkede yaygın olarak Fransızca
konuşulması bazen bir dezavantaj olabilmektedir. İş yazışmaları ve ticari materyalin
Fransızca olması gerekmektedir.
3.4.2 Pazar İle İlgili Bilgiler
Kazablanka, ülkedeki ticaret ve dağıtım merkezidir. İthalatın büyük bölümü
Kazablanka’dan yapılmaktadır. İthalatçılar genellikle endüstri ve sektörler açısından
uzmanlaşmıştır. Etiketlemenin, Fransızca ve Arapça olması gerekmektedir.
Fas’a ihracatın artırılabilmesi için taşımacılık sektörünün geliştirilmesi önem taşımaktadır.
Halihazırda Türkiye-Fas arasında denizyolu taşımacılığı, Fransa veya İspanya'nın farklı
şehirleri üzerinden aktarmalı yapılmakta olup aktarma limanında sorunla karşılaşılmaması
durumunda İstanbul-Kazablanka arası yaklaşık 12 gün sürmektedir.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
17
FAS
ÜLKE RAPORU
3.5. Genel Değerlendirme ve Öngörüler
İnşaat ve taahhüt sektörü ülke ekonomisinde GSYİH katkısı ve istihdam içindeki payı
dikkate alındığında önemli bir sektör konumundadır. Yeni projeler üstlenecek
firmalarımızın akdedecekleri sözleşmelerde hukuki yorum gerektirecek açık hususlar
bırakmamaları ve yurt dışı tahkim uygulamalarını hukuki metinlere dahil etmeleri büyük
önem taşımaktadır.
Ülkemiz ihracatçılarının Fas piyasasında pazar payı elde edebilmeleri ve kendilerine iş
imkanı yaratabilmelerinin, hali hazırda bu piyasada yerleşik rakiplere rağmen uygun fiyatlı
ve kaliteli, Türk ürünlerinin etkin tanıtımının gerçekleştirilmesi ile mümkün olabileceği
düşünülmektedir.
Fas ihracatçılarımız için tüm kıtaya açılım açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Fas’ın
Avrupa Birliği ve ülkemiz ile serbest ticaret anlaşmaları yapmış olması da Fas’ın Kuzey
Afrika’da önemli bir pazar üssü olarak konumunu güçlendirmektedir. Fas ile serbest ticaret
anlaşması sonrasında dış ticaretimizde görülen artışlar, son dönemde bu ülkedeki özellikle
turizm ve inşaat alanlarındaki yatırım projeleri ihracatçı ve yatırımcı firmalarımız
açısından önemli fırsatlar sunmaktadır.
Fas ile olan ticarette karşılaşılan sorunlar; düşük satın alma gücü, küçük boyutlu piyasa,
ulaşım zorlukları, ticari dil olarak Fransızca kullanılması, satın alma ve finansman
kolaylıkları sağlama zorluğu, iş çevrelerinin birbirlerini karşılıklı olarak iyi tanımaması
olarak özetlenebilir.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
18
FAS
ÜLKE RAPORU
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KONYA - FAS TİCARİ İLİŞKİLER
4.1.Türkiye – Fas ve Konya - Fas Yıllara Göre İthalat/İhracat Rakamları
Türkiye – Fas Rakamları
Dolar
2011
İhracat
920.895.944
İthalat
419.945.329
2012
2013
1.014.905.540 1.193.071.987
429.482.084
572.227.491
Koınya – Fas Rakamları
Dolar
2011
2012
2013
İhracat
5.746.716
7.492.656
7.603.199
İthalat
3.886.060
6.102.795
1.035.144
4.2. Konya’nın 2012 Yılında Fas’a Yapmış Olduğu İhracat Kalemleri:
S.No Ürün Adı
Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar
1
Aluminyum cevherleri ve konsantreleri
2
Hasat ve harman, çim biçme makinaları ile yumurta ve tarım ürünlerini
3
büyüklüklerine göre ayıran ve temizleyen makinalar
Gemi vinçleri, diğer vinçler, hareketli kaldırma çerçeveleri, lastik tekerlekli
4
taşıyıcılar ve vinçli yük arabaları
Tohum, hububat, kuru baklagilleri temizleme, tasnif etme ayıklama ve öğütmeye
5
mahsus makina ve cihazlar
Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar, elektrikli olmayan
6
şofbenler veya depolu su ısıtıcıları
Aluminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler)
7
Bulaşık, şişe vb yıkama ve kurutma makinaları, şişe, kutu çuval vb doldurma,
8
etiketleme makinaları, ambalaj vb makinalar
Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ve sıvı elevatörleri
9
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
Dolar
1.389.153
550.000
399.463
339.200
321.067
299.776
291.068
284.996
260.201
19
FAS
ÜLKE RAPORU
Yiyecek ve içeceklerin sınai amaçlarla hazırlanması veya imaline mahsus makina
ve cihazlar
Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları
Plastikten diğer levha, plaka, şerit, film, folye (gözeneksiz)
Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozisyonlarındaki motorların aksam ve
parçaları
İşlenmemiş aluminyum
Bulgur, irmik, topak halinde hububat ve pelletler
Diğer motorIar ve kuvvet hasıI eden makinalar
Demir veya çelikten diğer eşya:
Santrifüjler; sıvıların veya gazların filtre edilmesine veya arıtılmasına mahsus
makina ve cihazlar
Sıvı veya tozları püskürtmeye, dağıtmaya mahsus mekanik cihaz, yangın söndürme
cihazları, yangın ve kum püskürtme mak.
Plastikten hortumlar, borular ve bağlantı elemanları (manşon, nipel, dirsek, flanşlar,
vb.)
Toprağı hazırlamaya, işlemeye, ekmeye, ormancılıkta kullanılan makina ve
cihazlar; çimen, spor sahaları için silindirler
Hava veya vakum pompaları, hava veya diğer gaz kompresörleri, fanlar, aspiratörü
olan havalandırmaya mahsus davlumbazlar
Transmisyon milleri, kranklar; yatak kovanları ve mil yatakları; dişliler ve
sistemleri; vidalar; dişli kutuları volan vb.
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
241.635
203.538
201.472
192.008
186.273
164.768
159.014
158.627
138.917
138.319
123.218
114.410
111.742
107.842
4.3. Konya’nın 2012 Yılında Fas’a Yapmış Olduğu İthalat Kalemleri:
S.No
1
2
3
4
5
Ürün Adı
Sodalı veya sülfatlı kimyasal odun hamuru
Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
Balıklar (dondurulmuş)
Plastikten döküntü, kalıntı ve hurdalar
Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozi. motorların aksam ve Par.
KTO – DIŞ TİCARET SERVİSİ
Dolar
4.714.988
1.286.340
56.099
44.920
448
20