Güneydoğu gazileri ve travma sonrası stres bozukluğu

Özdemir ve ark.
91
_____________________________________________________________________________________________________
Letter to editor / Editöre mektup
Güneydoğu gazileri ve travma sonrası stres bozukluğu
(Southeast veterans and post-traumatic stress disorder)
Barbaros ÖZDEMİR,1 Taner ÖZNUR,1 Cemil ÇELİK,1 K. Nahit ÖZMENLER1
_____________________________________________________________________________________________________
Sayın Editör,
Ülkemizde yaklaşık 30 yıldır süren terör eylemleri
birçok mağduriyete neden olmuştur. Terör eylemlerinden fiziksel ve ruhsal olarak etkilenen grupların
başında Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) mensupları gelmektedir. Halen GATF (Gülhane Askeri Tıp Fakültesi) Askeri Psikiyatri Bilim Dalı olarak özellikle terör
olaylarından etkilenen TSK personeline yönelik ruhsal ve psikiyatrik destek hizmetlerini yürütmemizin
yanında, GATF Psikiyatri Anabilim Dalı olarak da bu
alanda deneyim sahibi olmamız nedeniyle derginizin
2013;14(3) sayısında yayınlanan “Güneydoğu gazilerinde travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gelişimi” başlıklı makaleyi ilgiyle okuduk. Güneydoğu gazilerini TSSB belirtileri açısından değerlendirmeyi
amaçlayan bu çalışmayı değerli bulduk. Ancak çalışmanın yöntemine, bulgularına, tartışma bölümündeki
değerlendirmelere, etik yönüne, kullanılan bazı terimlere farklı bir açıdan vurgu yapma gereği duyduk.
Öncelikle gaziler üzerinde yapılan bu çalışma için
TSK Mehmetçik Vakfı’ndan araştırma izni alınmış
olması ve vakfın araştırmada aktif rol oynaması bazı
etik sorunları akla getirmektedir. TSK Mehmetçik
Vakfı gazi ve engelli Mehmetçiklere sosyal ve ekonomik destek sağlamak amacıyla etkinlik göstermektedir.1 Birinci etik sorun TSK Mehmetçik Vakfı’nın gaziler üzerinde araştırma yapılıp yapılamayacağına
karar verme yetkisinin olmamasından kaynaklanmaktadır. İkincisi, çalışmada kullanılan ölçme araçlarının
faaliyet alanı gazilere maddi destek sağlamak olan
TSK Mehmetçik Vakfı tarafından gönderilmesidir.
Üçüncü etik sorun, yeterli geri dönüş olmaması üzerine (vakıf tarafından) gazilerin telefonla aranarak
katılımlarının sağlanması olarak değerlendirilmiştir.
Makalede kullanılan terimler açısından en çok dikkat
çeken belirsizlik, “gazi” terimiyle ilgili bir açıklama
yapılmamış olmasından kaynaklanmaktadır. TSK’da
gazi statüsüne alınmanın bazı ölçütleri vardır. Bunlardan en önemlisi terör eylemleri nedeniyle oluşan
fiziksel veya ruhsal bozukluğun kalıcı olması ve
bozukluğun oluşmasında “askerliğin neden ve etkisinin” gösterilmesidir.2,3
Çalışmanın yöntemiyle ilgili dikkat çeken sorun ise,
çalışmaya sadece fiziksel yaralanması olan gazilerin
alınması ve sonuçların bütün gaziler için genelleştiril-
mesidir. Bu durum çalışmanın sonuçların yorumlanmasında önemli bir yanılgıya neden olmaktadır.
Oysa fiziksel hasarı olmayan, fakat TSSB tanısıyla
gazi statüsüne alınan çok sayıda TSK personeli
vardır. Bu çalışmaya TSSB tanısı ile gazi statüsü
kazanan, fakat fiziksel yaralanması bulunmayan
gazilerin alınmaması önemli bir eksikliktir.
Bulguların değerlendirilmesinde göze çarpan sorun,
demografik bilgi anketindeki sorulara verilen yanıtlarla ilgilidir. Sorulara verilen yanıtlar halen ruhsal desteğe gerek duyan gazilerin %27 oranında olduğu ve
bunların %80’inin daha önce ruhsal destek aldığını
göstermektedir. T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından
hazırlanan Ruh Sağlığı Eylem Planında (2011-2023)
ruhsal bozukluğu olanların sadece 1/6’sının ruhsal
destek aradığı açıklanmıştır. Ruhsal destek arayanların ise, sadece yarıya yakınının psikiyatri uzmanına
4
ulaşabildiği belirtilmiştir. Gazilerin ruhsal desteğe
ulaşma oranları toplum oranlarının hayli üzerindedir.
Bunun nedeni tedavi gördükleri Gülhane Askeri Tıp
Akademisi (GATA) ve TSK Rehabilitasyon Merkezi
gibi kurumlarda gazilerin ruhsal ve psikiyatrik sorunlarına odaklı tedavi ekibinin bulunmasıdır. Bu verilere
rağmen gazilere verilen rıhsal ve psikiyatrik desteğin
yeterli gelmediğini söylemekle, T.C Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlarından destek alınmasına
gereksinim olduğunu vurgulamak arasında ciddi bir
çelişki vardır.
Son olarak çalışmada herhangi bir veri toplama aracı
kullanmadan ve herhangi bir referansa dayandırmadan GATA tarafından gazilere verilen hizmetlerin
yeterli gelmediğinin belirtilmesiyle bilimsel değerlendirmenin dışına çıkılmıştır. Bunun yanı sıra, bu çalışmanın Güneydoğu gazileri ile ilgili yürütülmüş ilk
çalışma olma iddiası ile terör olaylarından etkilenen
askeri personelin ruhsal sağlık durumlarının bilimsel
araştırmalarda ihmal edilmiş olduğu iddiası da litera5-16
tür bilgisiyle uyuşmamaktadır.
Sonuç olarak bu çalışmanın amacını değerli bulduğumuzu, çalışmaya alınan hedef kitlenin ülkemizde
yapılan ve yapılacak TSSB ile ilgili çalışmalar için
önemli olduğunu vurgularken, bu kitle ile yapılacak
çalışmalarda etik değerlere, kullanılacak yönteme ve
terminolojiye, ayrıca kurumsal duyarlılıklara dikkat
edilmesi gerektiğini tekrar belirtmek istiyoruz.
_____________________________________________________________________________________________________
1
Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Askeri Psikiyatri Bilim Dalı, Ankara
Yazışma adresi / Address for correspondence
Barbaros ÖZDEMİR, Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Askeri Psikiyatri Bilim Dalı,
E-mail: ozdemirbarbaros@yahoo.com
Etlik/Ankara
Anadolu Psikiyatri Derg 2014; 15:91
92
Güneydoğu gazileri ve travma sonrası stres bozukluğu
_____________________________________________________________________________________________________
KAYNAKLAR
1. Mehmetçik
Vakfı
kuruluş
amacı.
http://www.mehmetcik.org.tr/hakkimizda.html.
2. 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu.
3. 2330 Sayılı Nakti Tazminat Kanunu.
4. Sağlık Bakanlığı Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı
(2011-2023). Ankara, 2011, s.38.
5. Celik C, Özdemir B, Özmenler KN, Yelboga Z,
Balikci A, Öznur T, et al. Travma sonrası stres
bozukluğunda amitriptilin ve paroksetinin etkinliği: Açık etiketli karşılaştırmalı çalışma. Klinik
Psikofarmakoloji Bülteni 2011; 21:179-185.
6. Gülsün M, Özdemir B, Çelik C, Uzun Ö, Özşahin
A. Çatışma deneyimi yaşamış askerler arasında
dissosiyatif
yaşantılar.
Anadolu
Psikiyatri
Derg 2009; 10:34-39.
7. Ak M, Özmenler KN, Özşahin A. İntihar girişimi
ile mizaç ve karakter özellikleri arasındaki ilişkinin major depresif bozukluk örnekleminde irdelenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi 2008; 11:33-41.
8. Özgen F, Aydın H. Travma sonrası stres bozukluğu. Klinik Psikiyatri Dergisi 1999; 2:34-41.
9. Akçay BD, Özgen F, Erdem M, Balıkcı A, Öznur
T. Structure of the sleep and polysomnographic
features in post-traumatic stress disorder. Current Approaches in Psychiatry 2013; 5: -doi:
10.5455/cap.20130528.
10. Bolu A, Akarsu S, Aydemir E, Öznur T, Erdem M,
Ozdemir B, et al. Post traumatic stress disorder
and thyroid functions. 17th Congress of The Balkan Military Medical Committee (29 May-01 June
2012), Abstract Book, 2012, p.132, Belgrade,
Serbia.
Anatolian Journal of Psychiatry 2014; 15:92
11. Akarsu S, Bolu A, Ozselek S, Garıp B, Öznur T,
Ak M, et al. Folate, ferrıtın and vitamin B12 levels
th
in post traumatic stress disorder. 17 Congress
of The Balkan Military Medical Committee (29
May-01 June 2012), Abstract Book, 2012, p.204,
Belgrade, Serbia.
12. Bolu A, Akarsu S, Ozselek S, Garıp B, Öznur T,
Ak M, et al. Post traumatic stress disorderpsychotic disorder; effective treatment of two
cases with electroconvulsive therapy. 17th Congress of The Balkan Military Medical Committee
(29 May-01 June 2012), Abstract Book, 2012,
p.207-208, Belgrade, Serbia.
13. Öznur T, Bolu A, Akarsu S, Ozdemır B, Ozmenler KN. Trauma and EMDR: 2 Case Report. 17th
Congress of The Balkan Military Medical Committee (29 May-01 June 2012), Abstract Book,
2012, p.209-210, Belgrade, Serbia.
14. Öznur T, Karaahmetoğlu B, Erdem M. Late onset
PTSD: A case report. 18th Congress of The
Balkan Military Medical Committee (22-26 May
2013), Abstract Book, 2013, p.236, İstanbul,
Turkey.
15. Erdem M, Doruk A, Cüceloğlu A, Ganser syndrome in the course of posttraumatic stress disorder: A case report. 18th Congress of The Balkan Military Medical Committee (22-26 May
2013), Abstract Book, 2013, p.234, İstanbul,
Turkey.
16. Öznur T, Erdem M, Bolu A. Factors affecting the
offensive behavior at posttraumatic stress disorder. 18th Congress of The Balkan Military Medical
Committee (22-26 May 2013), Abstract Book,
2013, p.237, İstanbul, Turkey.