yeni testler - Düzen Laboratuvarlar Grubu

YENİ TESTLER
Düzen Laboratuvarlar Grubu
METABOLİZMA





İmmunoreaktif Tripsin (IRT)
Total Galaktoz
Lökosit Arylsülfataz A düzeyi
Gama Aminobütirik Asit (GABA)
Pristanik Asit-Fitanik Asit
Immunoreaktif Tripsin (IRT)
 Yenidoğan döneminde kistik fibrozis taraması için kullanılır. Hasta
çocuklarda IRT düzeyi anlamlı olarak yüksektir. Bununla birlikte IRT düzeyi
yaş arttıkça düşer ve doğumdan yaklaşık 8 hafta sonra hasta çocuklarda bile
normal düzeyler gözlenebilir.
 Tarama testinde Kistik Fibrozis açısından yüksek sonuç elde edildiğinden ileri
inceleme yapılması önerilir. İleri inceleme için doğumdan 15 gün sonra
alınacak bir örnekte IRT testi tekrarlanması yada aynı kart örneğinden Kistik
Fibrozis tüm gen dizi analizi de yapılması olabilir.
 Ter testi kistik fibrozis için gold standart kabul edilmektedir ve tarama
algoritmalarından kistik fibrozis yönünde bulgular mevcut yada klinik
bulgular kistik fibrozis düşündürüyor ise yapılması önerilmektedir.
 Kistik fibrozis dışında pankreatik hasar vb. durumlar da IRT düzeyinde artışa
yol açabilir.
Total Galaktoz
 Yenidoğan döneminde galaktozemi taraması için kullanılır.
 En sık Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) eksikliği
görülmekle birlikte daha nadir görülen
Galaktokinaz(GALK), Uridine difodfat galaktoz-4 epimeraz
enzim eksiklikleri de galaktozemiye neden olabilir.
 Tarama testi yüksek çıktığında doğrulama testleri
yapılmalıdır.
 Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) (kantitatif), GALT
geni dizi analizi çalışılabilmektedir.
Lökosit Arylsülfataz A
 MLD (Metakromatik Lökodistrofi), ARSA
(Arylsulfatase A) enzim eksikliği ile ortaya çıkan
nörodejeneratif otosomal resesif bir hastalıktır.
 Doğrulama testi olarak ARSA geni dizi analizi
yapılabilmektedir.
Gama Amino Bütirik Asit (GABA)
 Plazma GABA düzeyi ölçümü GABA transaminaz
eksikliğinde,
 İdrar GABA düzeyi ölçümü hiper-betaalaninemi
tanısında,
 BOS örneklerinde ölçülmesi de süksinik semialdehid
dehidrogenaz eksikliği, GABA transaminaz eksikliği ve
pridoksin bağımlı konvülzif atakların ayırıcı tanısında
kullanılır.
Pristanik Asit-Fitanik Asit
 Peroksizomal hastalıkların (Adrenolökodistrofi, [XALD], Refsum hastalığının, Zellweger sendromu gibi)
ayırıcı tanısında çok uzun zincirli yağ asitleri ile birlikte,
pristanik ve fitanik asit ölçümü değerlidir.
 X-ALD için ABCD1 mutasyonları dizi analizi
yapılabilmektedir.
FARMAKOLOJİ






TPMT Enzim Aktivitesi
Klozapin/Norklozapin Düzeyi
Leflunomid Metabolit Düzeyi
HIV antiretroviral ilaç direnci
Clopidogrel etkinlik
Asetilsalisilik asit etkinlik
TPMT Aktivitesi
 TPMT (Tiyopürin metiltransferaz) tiyoguanin (TG) (Lanvis),
azotiyopürin (AZA) (İmuran) ve merkaptopürin (6-MP)
(Purinethol) gibi tiyopürin grubu ilaçların metabolizmasından
sorumlu enzim kaskadının bir parçasıdır.
 TPMT, tiyopürin ilaçların metilasyonunu katalizlemesinden dolayı
bu ilaçların aşırı TGN oluşturmasını önlemektedir. TPMT eksikliği
olan hastalarda aktif TGN’lerin birikmesi ağır ve yaşamı tehdit
eden hematolojik toksisiteye yol açabilmektedir.
 TPMT taramaları için ideal olan tedavi öncesi enzim aktivitesinin
belirlenmesidir. İlaç başlatılan hastalarda klinik yanıtın veya ilaç
toksisitesinin TPMT ile izlenmemesi önerilmektedir.
 TPMT genotiplendirmesi de yapılmaktadır.
Klozapin
 Klozapin, bir trisiklik dibenzodiazepindir.
 Klozapin karaciğerde norklozapin ve N-oksid
derivelerine metabolize olur. Norklozapinin aktivitesi
sınırlı da olsa vardır. Bu nedenle bazı kaynaklar
klozapin düzeyi değerlendirilirken, klozapin +
norklozapin toplam düzeyinin dikkate alınmasını
önerir.
Leflunomid Metabolitleri
 Leflunomid, romatoid artrit tedavisinde kullanılan
anti-romatizmal bir ilaçtır. Aktif metaboliti
teriflunomiddir. Yarı ömrü çok uzundur (>2 hafta).
Birey-içi farmakokinetik varyasyonu çok yüksek
olduğundan terapötik izlem önerilir.
 Teratojenik etkisi olduğundan, gebelik planlandığında
ilaç kesilir ve hasta bir eliminasyon programına alınır.
Bu sırada ilacın elimine edildiğinin gösterilmesi
gerekmektedir.
HIV Antiretroviral Direnç Testi
 Antiretroviral (ARV) tedavi öncesinde primer dirence,
tedavi sırasında ise tedavi yanıtsızlığına sebep
olabilecek mutasyonların belirlenmesi için kullanılır.
Antiagregan Tedavi Etkinliği
Değerlendirme Testleri
 Clopidogrel (Plavix, Atervix…) ve Asetil salisilik asit
(Aspirin) kullanım etkinliğinin değerlendirilmesi ilaç
kullanımı sonrasında yapılır.
 CYP2C19 polimorfizm genotiplendirmesi analizi ise
Clopidogrel tedavisi öncesinde önerilmektedir.
 CYP2C19 enziminde mutasyon söz konusu ise aynı enzim
tarafından metabolize edilen bir dizi ilacın (antikonvülzan,
anksiyolitik, antidepresan, proton pompa inhibitörü, beta
bloker..) etkinliğide değişmektedir.
OTOİMMUN
 Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli
Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli
 Limbik ensefalit temelde limbik hücrelerdeki bazı proteinlere
karşı oluşan, bu proteinlere bağlanarak görevlerini
yapmalarını engelleyen antikorlar nedeni ile oluşur.
 NMDA, AMPA1, AMPA2, CASPR2, LGI1, GABA B
 Limbik ensefalit enfeksiyonlarla, metabolik hastalıklarla,
beyin vasküliti ve tümörlerle karışabilir.
SEROLOJİ
 Difteri IgG
 Boğmaca IgG
Difteri ve Boğmaca IgG
 Difteri antikor testi aşıya verilen bağışıklık yanıtının
tespitinde kullanılmaktadır.
 Bordetella pertusis antikor düzeyi tespiti ile boğmaca
tanısında kullanılır, aşılama kontrolü için
kullanılamazlar.
KOAGÜLASYON
 C1 esteraz aktivite
C1 esteraz Aktivite
 Herediter angioödem tanısı
 %85 C1 inhibitör aktivite ve antijeni düşük olanlar
 %15 C1 inhibitör aktivite düşük ancak C1 inhibitör
antijen düzeyi normal hatta yüksek olanlar
(disfonksiyonel C1 varlığı)
VİTAMİNLER
 Vitamin H (Biotin)
Vitamin H (Vitamin B7, Biotin)
 Saç dökülmesi, saç ve tırnak kırılganlığı, deride
pullaşma
 Solgunluk, iştahsızlık
TÜMÖR MARKER
 Human Epididimal protein 4 (HE4)
 DR-70
HE4
 Epitelyal over kanserinde tedavi öncesi düzeyleri artmış ise CA125 ile
birlikte tedavi sonrası rekürrens ve progresif hastalık takibinde
kullanılabilir.
 CA 125 ve HE4 markerlarının birlikte kullanımı Over tümörü ile over
endometriozisi ayırmada tek başına kullanımlara göre biraz daha
fazla %78.6 sensitivite, %95 spesifite sağlamaktadır.
 CA125 ve HE4 sonuçları ile yapılan ROMA skor hesaplamasında
menopoz durumu hesaplamada rol oynayan bir faktör olduğundan
baştan bilinmelidir.
 ROMA algoritmasının epitelyal over kanserli kadınların %93.8 inde
doğru tümör sınıflandırması sağladığı bildirilmiştir.
 Yapılan çalışmalarda ROMA skoru için pozitif prediktif değer %64,9,
negatif prediktif değer %90 olarak verilmektedir.
DR 70
 Kanser ile ilişkili yıkım ürünü olarak gösterilen DR-70,
Kolorektal kanser tanısı almış hastalarda tedavi etkinliğinin
izlenmesi ve akciğer kanserinin tespitinde tümör belirteci
olarak kullanılabilir.
 Akciğer kanserinin tespitinde (Spesifite %91.5, sensitivite
%66) ,ayrıca hastalığın evresiyle uyumlu olduğu
bildirilmiştir.
 Yanısıra 13 farklı kanser türü ile ilişkili olduğunu gösteren
yayınlar mevcut olup genel olarak;
 Tanısal Spesifite %95, Tanısal Sensitivite % 83.8
 Pozitif Prediktif Değer %89.1, Negatif Prediktif Değer %92.3
GENETİK
 ALK Mutasyonları
 EGFR Mutasyonları
2p23 ALK MUTASYONLARI
Çalışma Zamanı: Hergün
Sonuç Verme Zamanı: 1 hafta
Numune Türü: Taze doku, parafin doku, bronş aspirasyon materyali
Numune miktarı: 5µm’lik 5 kesit
Çalışma yöntemi: FISH
Kullanımı: ALK (2p23) bölgesi yeniden düzenlenmelerinin; anaplastik büyük hücreli
lenfomalar, inflamatuar myofibroblastik tümörler ve nöroblastomalardaki varlığı uzun
zamandan beri bilinmektedir. Aynı zamanda akciğer kanserinde de tanımlanmıştır. Akciğer
tümörlerinin yaklaşık %7'sinde saptanan EML4-ALK füzyonlarının çoğu adenokarsinomlarda
gözlenmektedir. EML4-ALK pozitifliği Anti EGFR tedavisine (Erlotinib, Nilotinib, vb.))
direnci ile karakterizedir. ALK kinaz inhibitörü olan Crizotinib, EML4-ALK füzyonlu
olgularda ilk tedavi seçeneği olabilir.ALK geni yeniden düzenlenmeleri; tirozin kinaz
inhibitörü ilaçlara direnç ile asosiye olmaları ve ALK kinaz inhibitörü ilaçların kullanımı için
uygun olan hastaların belirlenmesinde önemli olması nedeniyle araştırılması gereken
kromozomal değişikliklerdendir. Bu değişiklikler laboratuvarımızda FISH ile
tanımlanmaktadır.
Lab. kodu : 2981
 ALK reseptör TK’ların insülin ailesinin bir üyesidir.
 Santral sinir sistemi, ince barsak ve testiste ifade bulur.
Anaplastik Lenfomada t(2;5)(p23;q25) translokasyonu sonucu
sentezlenen bir kimerik protein olarak tanımlanmıştır. (1994)
ALK
Kinaz
GDP
GTP
Ras
PI3-K
p110
Raf
p85
MEKK
Akt
mTOR
Bad
IKK
MAPK
p21
casp9
GSK3
JNK
FKHR
AP-1
IκB
Hücre büyümesi
NF-κB
Transkripsiyon
Hücre yaşaması
NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık
Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar
(Evre IV NSCLC)
65 yaşında
erkek
sigara içen,
skuamoz
KRAS Mt
NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık
Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar
(Evre IV NSCLC)
65 yaşında
erkek
sigara içen,
skuamoz
KRAS Mt
39 yaşında
kadın
sigara içmiyor,
AdenoCa
EGFR Mt
Tedavi
Pulmoner AdenoCa
EGFR
mutasyon/amplifikasyonu
HER2
mutasyonu
KRAS
mutasyonu
HER2
inhibitörü
gefitinib
erlotinib
Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci
T790M
MET
amplifikasyonu
İrreversible MET inhibitörü
+
EGFR-TKI
EGFR-TKI
D761Y
?
?
MEK
inhibitörü
BRAF
mutasyonu
PIC3CA mutasyonu
FGFR4 mutasyonu
HER4 mutasyonu
?????
?
NSCLC’de ilk EML4-ALK tanımlaması
 Non-small cell akciğer kanserinde (NSCLC), echinoderm microtubule-associated
protein-like 4 (EML4) geni ile anaplastik lenfoma kinaz (ALK) geni tarafından
kodlanan tirozin kinaz reseptörünün intraselüler parçasının füzyonu ile karakterize
yeni bir kromozomal değişiklik saptanmıştır.
 EML4-ALK füzyonu, 2. kromozomun kısa kolunda bulunan 2p21 ve 2p23 noktaları
arasında kalan yaklaşık 12mb uzunluğundaki kromozomal parçanın inversiyonu
(ters dönme) sonrasında meydana gelir ve yapısal olarak aktif kimerik bir tirozin
kinazın ekspresyonu ile sonuçlanır.
NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık
Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar
(Evre IV NSCLC)
65 yaşında
erkek
sigara içen,
skuamoz
KRAS Mt
39 yaşında
kadın
sigara içmiyor,
AdenoCa
54 yaşında
erkek
sigara içmiyor,
AdenoCa
ALK fusion
2012’de Birçok onkolog bu hastaların farklı tümörlere sahip olduğu ve farklı tedavi alması gerektiğini düşünüyor.
EGFR Mt
NSCLC’de görülen genetik değişiklikler
Tedavide öncelikli hedefler
AC AdenoCa
Mutasyon
saptanmayan
%46
AKT1
NRAS
MEK1
MET AMP
HER2
PIK3CA %2
BRAF %2
Çift mutasyon %3
EML4-ALK
7%
KRAS
%22
EGFR
%17
Gen
Değişim
Sıklık (%)
EGFR
Amplifikasyon
17
EGFR
Mutasyon
ALK
Amplifikasyon/ Füzyon
7
BRAF
Mutasyon
2
KRAS
Mutasyon
22
ROS1
Amplifikasyon/ Füzyon
1-7
Füzyon
?
Mutasyon
2
KIF5B/RET
PIK3CA
Kris MG, et al. ASCO 2011.
Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.
 EML4-ALK füzyonlarını bulunduran tümörler ALK’nın farmakolojik
inhibisyonuna cevap verirler.
 ALK’ya karşı aktivite gösteren küçük bir TKİ’dir.
 2011 yılında ALK ekspresyonu olan lokal ileri evre yada metastatik
NSCLC hastalarında FDA onayı almıştır.
Crizotinib
NSCLC tedavisinde olası hedefler
AC AdenoCa
Mutasyon
saptanmayan
%46
AKT1
NRAS
MEK1
MET AMP
HER2
PIK3CA %2
BRAF %2
Çift mutasyon %3
EML4-ALK
7%
KRAS
%22
EGFR
%17
Gen
Değişim
Sıklık (%)
EGFR
Amplifikasyon
17
EGFR
Mutasyon
ALK
Amplifikasyon/ Füzyon
7
BRAF
Mutasyon
2
KRAS
Mutasyon
22
ROS1
Amplifikasyon/ Füzyon
1-7
Füzyon
?
Mutasyon
2
KIF5B/RET
PIK3CA
Kris MG, et al. ASCO 2011.
Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.
Tedavi
Pulmoner AdenoCa
EGFR
mutasyon/
amplifikasyonu
gefitinib
erlotinib
ALK
mutasyonu
HER2
mutasyonu
Crizotinib
HER2
inhibitörü
KRAS
mutasyonu
Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci
T790M
MET
amplifikasyonu
İrreversible MET inhibitörü
+
EGFR-TKI
EGFR-TKI
D761Y
?
?
MEK
inhibitörü
BRAF
mutasyonu
PIC3CA mutasyonu
FGFR4 mutasyonu
HER4 mutasyonu
?????
?