HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ Hücre bölünmesinin nedenleri:

1
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ
*Hücrenin yaşam döngüsü:
→Hücrenin; bir bölünme sonundan,
ikinci bir bölünme sonuna kadar
olan zaman sürecinde; geçirdiği yaşamsal olaylara
hücrenin yaşam döngüsü denir.
→Hücreler, belirli bir büyüklüğe eriştikten sonra bölünür.
Hücre bölünmesinin nedenleri:
→Hücre büyüdüğü zaman; hücrenin yüzeyi,
2
yarıçapının karesi (r ) kadar artar.
→Hacmi ise, yarıçapının küpü (r
3
) kadar artar.
→Böylece hücrenin: Yüzey / Hacim oranı azalır.
→Hücrede madde iletimi zorlaşır.
→Çekirdek hücreyi yönetimde zorlanır ve
çekirdek bölünme emrini verir.
2
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
Not:
→Bir hücre büyüdüğü zaman, sitoplazması sürekli azaltılırsa;
hücrenin Yüzey / Hacim oranı korunacığından dolayı,
bölünme gerçekleşmez.
→Ama bu işlem, DNA eşlemesinden sonra yapılırsa;
bölünme gerçekleşir.
3
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
→Hücrenin yaşamsal döngüsü;
G1, S, G2 ve M evresi olmak üzere 4 aşamada gerçekleşir.
→Hücre yaşam döngüsünün süresi, canlıdan canlıya göre değişir.
→Bakteriler yaşam döngüsünü 20 dakikada tamamlarken;
bazı canlılarda ise bu süre bir haftayı bulabilir.
→Yukarıdaki hücre yaşam döngüsü,
24 saatlik zaman peryoduna göre verilmiştir.
→Yaşam döngüsünün; G1, S ve G2 evreleri,
bölünmenin interfaz evresinde görülür.
→M evresi ise bölünmenin geri kalan evrelerini kapsar.
(profaz, metafaz, anafaz, telofaz)
4
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
**G1 evresi:
→Bu evrede hücre büyür.
→Sitoplazma ve organel miktarı iki katına çıkar.
→Hızlı bir şekilde protein sentezi yapılır.
→Hücrenin: Yüzey / hacim oranı küçülür.
G1 kontrol noktası:
→Hücrenin yeteri kadar büyüyüp-büyümediği ve
DNA' da hasar olup-olmadığı kontrol edilir.
→Hücre yeteri kadar büyümüş ise ve DNA' da
hasar yoksa başla sinyali verilir.
→Böylece S evresi başlar.
**S evresi:
→Bu evrede DNA kendini eşler.
→Protein sentezi devam eder.
5
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
**G2 evresi :
→Bölünmenin gerçekleşmesi için gerekli
olan enzim ve proteinlerin sentezi yapılır.
G2 kontrol noktası:
→DNA eşlemesinin doğru yapılıp-yapılmadığı kontrol edilir.
→DNA eşlemesinde hata yoksa devam et sinyali verilir.
→Böylece M evresi başlar.
**M evresi:
→Çekirdek ve sitoplazma bölünmesinin gerçekleştiği evredir.
M kontrol noktası:
→Metafaz evresinde gerçekleşir.
→İğ ipliklerinin, kromozomların kinetokorlarına
bağlanıp-bağlanmadığı kontrol edilir.
→İğ ipliklerinin kromozomlara bağlanmasında
hata yoksa devam et sinyali verilir.
Not:
→Bölünme yeteneğini kaybetmiş olan hücrelerde,
G0 evresi bulunur.
→Sinir hücreleri, retina hücreleri ve çizgili kaslar,
G1 evresinden sonra G0 evresine geçerler.
→Kalp kası hücreleri, G2 evresinden sonra; G0 evresine geçerler.
→Akyuvar hücreleri, G0 fazından çıkıp tekrar bölünebilirler.
→Embriyo hücrelerinde, G1 ve G2 evresi yoktur.
Bu hücrelerde S evresi, çok kısa sürer.
→Mitoz bolünme geçirmeyen hücrelerde mitokondri bulunmaz.
6
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
cevap:d
------------------------------------------------------------------------------------------------------
cevap:e
------------------------------------------------------------------------------------------------------
7
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
cevap:c
------------------------------------------------------------------------------------------------------
cevap:b
------------------------------------------------------------------------------------------------------
8
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
cevap:d
------------------------------------------------------------------------------------------------------
cevap:a
9
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
Kontrolsüz Hücre Bölünmesi (Kanser)
Normal bir vücut hücresinde hücre döngüsü
belirli genler tarafından düzenlenir.
Bazı mutasyonlar bu genlerin etkinliğini değiştirerek
kansere yol açabilir.
Bu mutasyonlar kendiliğinden rastgele oluşabileceği gibi
virüsler,
bazı kimyasal maddeler,
X ışını,
radyasyon
gibi bir takım faktörler yoluyla da meydana gelebilir.
Laboratuvar ortamında normal memeli hücresi kültüründe
hücrelerin tümü ancak 20–50 kez bölünebilirken
kültürde üretilen kanser hücreleri yeterli besin sağlandığında
sonsuz sayıda bölünebilir.
10
Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen
He La hücreleri kontrolsüz hücre bölünmesine örnektir.
1951 yılından bu yana üretilen
HeLa hücre kültürü kanserden ölen
Henrietta Lacks’ın rahim ağzı kanserli dokusundan üretilmiştir.
Bu, kanser araştırmalarında kullanılan ilk insan hücresi kültürüdür.