7.sınıf 7.ünite güneş sistemi

Güneşten ve onun çekim etkisi altında kalan sekiz gezegen ve
onların bilinmeyen 166 uydusundan,üç cüce gezegenden
(Ceres,Pluton,Eris ile onların bilinen dört uydusu),ve milyarlarca
küçük gökcisminden oluşur.Küçük cisimler kategorisine
asteroitler,Kuiper kuşağı nesneleri,kuyrukluyıldızlar,göktaşları ve
gezegenler arası toz girer.
Güneş sistemi;Güneş dört yer benzeri iç gezegen küçük taş
asteroitlerden oluşan bir asteroit kuşağı,dört gaz devi dış
gezegen,ve Kuiper kuşağı denen buzsu cisimlerden oluşan ikinci
bir kuşaktan ibarettir.Kuiper kuşağının ötesinde ise seyrek
disk,gün durgun ve en son olarak da varsayımsal Oort bulutu
bulunur.
Güneş’ten olan uzaklıklarına göre gezegenler sırasıyla
Merkür,Venüs,Dünya,Mars,Jüpiter,Satürn,Uranüs,Neptün’dür.bu
sekiz gezegenin altısının çevresinde doğal uydular döner.Ayrıca
dış gezegenlerin her birinin toz ve diğer parçacıklardan oluşan
bir gezegen kuşağı vardır.
Güneş’in yörüngesinde dönen cisimler üç’e ayrılır.Gezegenler,cüce
gezegenler ve güneş sistemi küçük gökcisimleri.
Güneş’in çevresinde dönen, kendine küresel bir biçim verecek kadar
kütlesi olan ve yörüngesinin yakın çevresini(doğal uyduları dışında)
temizlemiş gökcisimlerine”gezegen” denir.Bilinen sekiz gezegen
vardır:Merkür,Venüs,Dünya,Mars,Jüpiter,Satürn,Uranüs ve Neptün.
24 Ağustos 2006’da Uluslar arası Astronomi Birliği (IAU) Plüton’u
dışarıda bırakarak ilk defa ’gezegen’ terimini tanımladı.Plüton ile
birlikte , Eris ve Ceres yeni bir kategori olan cüce gezegen olarak
tanımlandı. Cüce gezegenler yörüngeleri etrafındaki diğer cisimleri
temizleyecek yer çekimsel güce sahip olmayan gök
cisimleridir.Doğal uydular yada aylar Güneş’in çevresinde değil de
gezegenlerin, cüce gezegenlerin yada güneş sistemi küçük gök
cisimlerinin çevresinde dönen gökcisimleridir.bir gezegenin
güneş’ten olan uzaklığı kendi yılı boyunca değişir.Güneş’e en çok
yaklaştığı duruma günberi , en uzak olduğu durumda da günöte
denir
Güneş sisteminin asıl bileşeni sistemin bilinen kütlesinin %99,86 sını
oluşturan ve çekim kuvveti ile sistemi bir arada tutan GÜNEŞ’TİR
Sistemin kalan kütlesinin % 90ından fazlasını da yalnızca güneş’im çevresinde dönen 2 gök cismi olan Jüpiter ve Satürn oluşturur.
Gökbilimciler güneş sisteminin güneş ana diziden
uzaklaşmaya başlayıncaya kadar bugünkü haliyle
kalacağı tahmin etmektedir.güneş hidrojen yakıtını
yaktıkça geride kalan yakıtı yakabilmek için giderek
ısınır, dolayısıyla da daha hızlı yakmaya devam
eder.sonuç olarak kabaca her n 1,1 milyar yılda bir
yüzde on oranında parlaklığı artmaktadır.tahminlere
göre bugünden yaklaşık 6,4 milyar yıl sonra güneş’in
çekirdeği o kadar sıcak olacak ki daha az yoğun olan
üst katmanlarda da hidrojen kaynaşması oluşmaya
başlayacak.bunun sonunda Güneş şu anki çapının
kabaca 100 katı kadar genişleyecek ve bir kızıl dev
olacaktır.Sonrada oldukça artmış olan yüzey alanı
nedeni ile soğumaya başlayacak ve parlaklığını
yitirecektir.
Gezegenlerin hepsi ve diğer gökcisimlerinin çoğu,
Güneş’in çevresindeki yörüngede saat yönünün
tersine dönmektedir.Ancak Halley kuyruklu yıldızlar
gibi istisnalar bulunur.Her gökcismi, odak
noktalarından birinde Güneş’in bulunduğu yaklaşık
bir elips yörünge üzerinde hareket eder.Güneş’e
daha yakın olan gökcisimleri daha hızlı hareket
eder.Gezegenlerin yörüngeleri hemen hemen
daireseldir ama birçok kuyruklu yıldız, asteroit ve
Kuiper kuşağı gökcisimleri oldukça dar eliptik
yörüngeler izler.
•
•
•
Güneş, Güneş sisteminin ana yıldızı ve en önemli öğesidir.Dünyaya en yakın yıldızdır
ve 8 ışık dakikası uzaklıktadır.Bu aynı zamanda güneşe baktığımızda onun 8 dakika
önceki halini görürüz demektir.700.000 km. yarıçapıyla cüce yıldızlar sınıfına
girer.Güneş sisteminin saman yolunda Oort bulutundan oluştuğu sanılmaktadır.
Güneş'in ana dizideki konumunun bir yıldızın yaşamının en güzel dönemi olduğuna
inanılmaktadır. Henüz nükleer kaynaşma için kullandığı yakıt olan hidrojen
kaynaklarını tüketmemiştir. Güneş gittikçe daha parlaklaşmaktadır, yaşamının
başlarında şu ankinden 75% daha az parlaktı.
Güneş'in içinde bulunan hidrojen ve helyum oranlarının hesaplanması sonucunda
yaşam süresinin yarısında olduğu ortaya çıkmaktadır. Sonunda ana diziden
uzaklaşacak ve daha büyük, daha parlak ama daha soğuk olacak, kızıllaşarak
yaklaşık beş milyar yıl içinde de kızıl dev hâline gelecektir.Bu noktada parlaklığı şu
anki değerinin birkaç bin katı olacaktır.
Güneş Öbek yıldızıdır; yani evrenin gelişiminin son dönemlerinde doğmuştur. Daha
yaşlı olan Öbek II yıldızlardan daha fazla miktarda, hidrojen ve helyumdan ağır
elementler (gökbilimsel anlamda "metaller" barındırır. Hidrojen ve helyumdan daha
ağır olan elementler eski ve patlayan yıldızların çekirdeklerinde oluşmuştur. Yani
evrende bu elementlerin bulunabilmesi için ilk kuşak yıldızların ölmesi gerekmiştir. En
eski yıldızlarda çok az miktarda metal varken, daha sonra doğan yıldızlarda daha
fazla metal vardır. Bu yüksek metallik oranının Güneş'in gezegen sistemi
oluşturmasında çok önemli olduğuna inanılmaktadır çünkü gezegenler bu metallerin
kaynaşmasından oluşmuştur.
Güneşe en yakın gezegendir.Çıplak gözle gökyüzüne
bakıldığında günbatımından sonra yada
gündoğumundan önce ufka yakın bir noktada parlak bir
yıldız gibi görünür.Güneş Sistemindeki en küçük 2.
gezegendir.Herhangi bir uydusu ve halkası
yoktur.Büyüklüğünü Dünya ile kıyaslayacak olursak
Dünyayı bir pinpon topu büyüklüğünde düşünürsek
Merkür ün çapı 50 kuruşun çapı büyüklüğünde
olur.Merkür Güneş çevresindeki bir turunu 88 günde,
kendi çevresindeki dönüşünü ise 59 günde
tamamlar.Kendi çevresindeki dönüşünün bu denli uzun
oluşu nedeniyle Merkür'de geceler ile gündüzler
arasındaki sıcaklık farkı yüksektir.
Gezegenlerin güneş çevrelerindeki dolanımları için geçen süreye o gezegenin
yılı, kendi çevrelerindeki turlarını tamamlayıncaya kadar geçen süreye ise o
gezegenin günü denir.
En küçük dördüncü gezegendir.Güneşe yakınlıkta 2. sırada
yer alır.Yılın belirli dönemlerinde çıplak gözle
görülebilir.Dünya ile yaklaşık aynı
büyüklüktedir.Venüs'ün Güneşin çevresinde dolanması
için geçen süre 244 gün kendi çevresinde dolanımı ise
223 gündür.Venüs'ü diğer gezegenlerden ayıran özellik
ise ; diğer gezegenlerin kendi etrafındaki dönüş yönünün
tersidir.Venüs, Merkür'e göre Dünyaya daha uzak
olmasına rağmen daha sıcaktır.Bu durumun sebebi
atmosferde çok büyük oranda karbondioksitin bulunuyor
oluşudur.Venüs'ünde Merkür gibi uydusu ve halkası
yoktur.
Dünya, (yer) Güneş sisteminin Güneşe uzaklık
açısında 3. sıradaki gezegenimizdir.Üzerinde
yaşam barındırdığı bilinen tek doğal gök
cismidir.katı yada kaya ağırlığı yapısı nedeniyle
üyesi bulunduğu yer benzeri gezegenler grubuna
adını vermiştir.Bu gezegen grubunun kütle ve hacim
açısından en büyük gezegendir.tek doğal uydusu
aydır.yüzey sıcaklığı ortalama 14 derecedir.Dünya
Güneş etrafında 1 turunu 365 gün 6 saatte , kendi
çevresindeki 1 turunu 24 saatte tamamlar.
Dünyadan çıplak gözle kırmızımsı bir yıldız şeklinde
görünen Mars en küçük 3. gezegendir.Güneşe
yakınlık açısından 4. sırada bulunan Marsın kırmızı
görünmesinin sebebinin yüzeyinin demirce zengin
olması ve bu nedenle pas rengi olarak gözlendiği
olarak düşünülmektedir.Mars kendi çevresindeki 1
turunu 25 saatte, Güneş çevresindeki bir turunu ise
687 günde tamamlar.Marsın halkaları yoktur fakat 2
adet Deimos ve Phobos adı verilen iki uydusu
vardır.Mariner ve Viking uzay sondaları Marsın
yüzeyinde yanardağlar, düzlükler ve kraterler
olduğunu tespit etmişlerdir.
Çıplak gözle bakıldığında parlak bir yıldıza benzeyen
Jüpiter, Güneşe uzaklık bakımından 5.dir. Jupiterin
hemen hemen tamamı gazla doludur, üzerinde
kaya parçası bulunmamaktadır.gezegenlerin en
büyüğü olan Jupiterin çapı Dünyanın çapının
yaklaşık 11 katıdır.Jupiterin çevresinde Dünyadan
gözlenemeyen üç tane halkası halkası vardır,
bununla birlikte 16 tane uydusu vardır.En ünlüleri;
Amalta, Lo, Europa, Ganimed ve Kalistodur.Jüpiter
Güneş çevresindeki 1 turunu 11,86 yılda Kendi
çevresindeki 1 turunu yaklaşık 10 saatte tamamlar.
Satürn çıplak gözle Dünyadan gözlenebilen en uzak
gezegendir.Büyüklük bakımından Jüpiter'den sonra en
büyük gezegendir.Güneşe uzaklık bakımından ele alındığı
zaman ise 6. sıradadır.Satürn de tıpkı Jüpiter gibi gazdan
oluşmuştur. Üzerinde kara parçası
bulunmamaktadır.Satürnün toplam 20 uydusu
bulunmaktadır.bunlardan en ünlüleri ise; TİTAN, LAPETUS,
DİONE, MİMAS, TETİS ve REA dır.Satürn de ilk fotoğraflar
Pionaner uzay sondası tarafından çekilmiştir.Satürnün
halkalarına ait birçok bilgiyi ise Voyager uzay sondasından
öğrenilmiştir.Satürn Güneş çevresindeki 1 turunu 29,49
yılda, kendi etrafındaki 1 turunu ise 10 saat 39 dakikada
tamamlar.
Çıplak gözle bakıldığında ancak en parlak döneminde bir
yıldız gibi görünebilir.Uranüs, Güneş çevresindeki
yörüngesinde dolanırken yan yatmış gibi görünür.Gezegen
yaklaşık olarak dünyanın 4 katıdır.Uranüs güneş
sistemindeki en büyük 3. gezegendir.Güneşe uzaklık
bakımından ise 7. sıradadır.Uranüs ün 11 halkadan oluşan
bir halka sistemi ve 15 adet uydusu vardır.Bunlardan en
ünlüleri;MİRANDA, ARİEL,UMBRİEL dir.Uranüs ün atmosferi
çok zehirli gazlardan oluşmuştur.Uranüs, Güneş
çevresindeki 1 turunu 84,01 yılda, kendi çevresinde 1 turunu
ise 17 saat 14 dakikada tamamlar.
Neptün çıplak gözle gözlenememektedir.
Büyüklük açısından 4. ,Güneşe uzaklık bakımından ise 8.
sırada yer alır.Fakat bazen Plüton un yönergesi Neptün'ün
ki ile kesişir, Neptün bu durumda Güneşten en uzak
gezegen ünvanını alır.Yukarıdaki şekilde Plüton 2, Neptün
1 konumuna geldiğinde Neptün Güneşten en uzak gezegen
konumuna gelir.Neptün'e dair tüm bilgilerimizi VOYAGER 2
uzay sondasında edinmiş bulunmaktayız.Neptün'ün toplam
8 adet uydusu vardır.Bunların içinde en bilinenleri TRİTON
ve NEREİD’ DİR.Neptün Güneş çevresindeki 1 turunu
164,79 yılda kendi çevresindeki 1 turunu ise 16 saat 3
dakikada tamamlar
•
•
•
•
•
•
•
•
Cüce gezegen, Uluslararası Astronomi Birliği'nce (UAB) gezegenler konusunda,
24 Ağustos 2006 tarihinde yapılan yeni tanımlamada getirilmiş bir gökcismi
kategorisi. Bu tanım, şu an yalnızca Güneş sistemi için geçerlidir.[1] UAB'nin
kabul ettiği kullanıma göre "cüce gezegen" kategorisi, "gezegen" kategorisinden
ve bir diğer yeni kategori olan "küçük güneş sistemi cisimlerinden" (Small SolarSystem Body - SSSB) farklıdır.
Alınan karara göre bir cüce gezegen:
Güneş çevresindeki bir yörüngede dolaşır.
Sabit bir şekle sahip olmasına engel olabilecek güçleri alt edebilecek yeterlilikte
bir kütleçekimine sahip olmasını sağlayacak bir kütle ve bundan ötürü hidrostatik
denge (dairesele yakın) şekline sahip olmalıdır.
Yörüngesinin çevresindeki "civarı temizlememiş" olmalıdır.
Bir gezegenin veya başka bir yıldız harici cismin uydusu durumunda
Abulunmamalıdır.
Gezegen tanımını cüce gezegen tanımından ayıran nokta, cüce gezegenlerin
yörüngesinin civarını temizlememiş olmasıdır. Bu tanım Plüton'un gezegen
yerine cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırılmasına neden olmuştur, çünkü
Plüton yörüngesinin civarını temizlememiştir (Kuiper kuşağı).
Cüce gezegenler, Uluslar arası Astronomi Birliği tarafından belirlenen cüce
gezegenler: Ceres, Plüton ve Eristir. Şimdilik sayıları üç adet olsa da daha fazla
cüce gezegene sahip bir güneş sistemimiz olacak. Çünkü şu anda bile sırada
cüce gezegen olmayı bekleyen birçok aday bulunmakta.
Güneşe en uzak ve en küçük gezegendir.1930
yılında bulunmuştur.bilim insanları Plüton’un
yüzeyinin donmuş gazlardan oluştuğunu,
parlak kutupları ve ince bir atmosfer olduğunu
düşünmektedirler.Plüton un çevresinde halka
olduğuna dair herhangi bir bilgi mevcut
değildir. Fakat Charon (karon) adında bir
uydusu olduğu bilinmektedir.Plüton, Güneş
çevresindeki 1 turunu 248,5 yılda, kendi
çevresindeki 1 turunu ise 6,387 günde
tamamlar.Ayrıca yüzey sıcaklığı bakımımdan
Güneş sisteminin en soğuk gezegenidir.
Gezegenlerin çevrelerindeki yörüngelerde dönme hareketi
yapan gök cisimlerine uydu denir.Gezegenlerin
çevrelerinde dolanım yapan doğal gök cisimlerinin yanında
Dünyamız çevresinde, yeryüzü gözlemleri ve haberleşme
amaçlı binlerce yapay uydu bulunmaktadır.
Ay, Dünya, Güneş, diğer yıldızlar, gezegenler ve
bulutsuzlar gök ada adı verilen dev sistemlerin birer
üyesidir.astromonlar, uzayın derinliklerinde milyonlarca gök
ada gözlemlemişlerdir.Dünya’nın içinde bulunduğu
Samanyolu gök adası gibi bir başka ada da
Andromeda’dır.Gök adaların da yer aldığı gök cisimlerinin
tümü aralarındaki boşluklara birlikte evreni temsil
etmektedir.Dünya dışındaki evren parçası da uzay olarak
adlandırılır.
Dünyanın uydusu Ay’dır.Ay Dünya’nın çevresindeki bir turunu 27 günde
tamamlar.Dünya’nın ve Ay’ın birbiri üzerinde kütle çekim kuvveti
etkileri vardır.Dolayısıyla Ay’ın Dünya’nın dönüşü sırasında
Dünya’nın Ay’a bakan yüzündeki çekim etkisi o sırada arkada kalan
yüzüne göre daha fazladır.Bu çekim karalar üzerinde fark edilir fakat
fazla etkili olmaz.Okyanuslar ve denizler ise Ay’a doğru bir miktar
yükselir.Sonuçta günde iki kez oluşan gelgit hareketleri meydana
gelir.
• Ay gerek kendi ekseni gerekse Dünya
çevresindeki dönüşünü27,3 günde
tamamladığı için Ay’ın Dünya’mıza daima
aynı yüzü dönüktür.dolayısıyla Ay’ın yeni
Ay’dan son dördüne gözlediğimiz tüm
evreleri,Ay’ın Güneş ve Dünya’ya göre
konumundan kaynaklanmaktadır.
• Samanyolu galaksisi birçok galaksiden daha
büyük, daha parlak ve daha büyük bir
yoğunluğa sahiptir. Bu nedenle çekim
kuvveti çok küçük olan 10 tane sönük
galaksi, aynen bir gezegenin etrafında
dolanan uydular gibi dolanmaktadır.
• Samanyolu galaksisi; yalnızca büyük bir
spiral galaksi olmayıp, milyonlarca ışık yılına
uzanan büyük bir imparatorluğun merkezidir.
Samanyolu'nun imparatorluğun merkezi
oluşunun nedeni; çevresinde bulunan 10
tane galaksiyi çekimsel olarak yönetmesidir.
( ) Uranüs güneş sistemindeki en büyük 3.
gezegendir.
( ) Gezegenlerin çevrelerindeki yörüngelerde
dönme hareketi yapan gök cisimlerine
Gelgit denir.
( )Dünya üzerinde yaşamın olduğu tek
gezegendir.
• ( ) Tüm gezegenler Güneş’in
çevresindeki yörüngede saat yönünde
dönmektedir.
( )Ay dünya çevresindeki dönüşünü 365 gün
6 saatte tamamlar.
( )Güneş bir yıldızdır.
( ) Neptün Güneşe uzaklık bakımından 7.
sırada yer alır.
( )Dünya güneş etrafında dönüşünü 365 gün
6 saatte tamamlar.Dünya kendi etrafında
ise 27 günde tamamlar.
GEZEGENLERİN BÜYÜKLÜKLERİ GÖZ
ÖNÜNE ALINDIĞINDA
AŞĞIDAKİLERDEN HANGİSİ MERKÜR
İLE VENÜS ARASINDA YER ALIR?
A)DÜNYA
B)PLÜTON
C)MARS
D)SATÜRN
AŞAĞIDAKİ GEZEGENLERDEN HANGİSİ
İÇ GEZEGENLER ARASINDA YER
ALMAZ?
A)MARS
B)VENÜS
C)MERKÜR
D)JÜPİTER
GÜNEŞ SİSTEMİNDE YER ALAN EN
BÜYÜK VE EN KÜÇÜK GEZEGEN
HANGİ SEÇENEKTE DOĞRU OLARAK
VERİLMEKTEDİR?
A)JÜPİTER-MERKÜR
B)SATÜRN-VENÜS
C)DÜNYA-MERKÜR
D)URANÜS-NEPTÜN
AŞAĞIDAKİLERDEN HANGİSİNİN
SONUCUNDA MEVSİMLER OLUŞUR?
A)DÜNYA’NIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDA
DÖNÜŞÜ İLE
B)AY’INDÜNYA ETRAFINDA DÖNMESİ İLE
C)DÜNYA’NIN GÜNEŞ ETRAFINDA
DÖNMESİ İLE
D)AY’IN GÜNEŞ ETRAFINDA DÖNMESİ
İLE
DÜNYAMIZIN UYDUSU NEDİR?
A)AY
B)TÜRKSAT
C)GÜNEŞ
D)VENÜS
GÜNEŞE EN YAKIN GEZGEN
HANGİSİDİR?
A) URANÜS
B) PLÜTON
C) MERKÜR
D) SATÜRN
AŞAĞIDAKİLERDEN HANGİSİ GÜNEŞE
DAHA UZAKTIR?
A)MARS
B)DÜNYA
C)SATÜRN
D)JÜPİTER
BİRGÜN NASIL OLUŞUR?
A)DÜNYA’NIN KENDİ ETRAFINDA
DÖNMESİ İLE
B)GÜNEŞİM KENDİ ETRAFINDA
DÖNMESİ İLE
C)AY’IN DÜNYA ETRAFINDA DÖNMESİ
İLE
D)DÜNYA’NIN GÜNEŞ ETRAFINDA
DÖNMESİ İLE
DOĞRU YANLIŞ
1)D
2)Y
3)D
4)Y
5)Y
6)D
7)Y
8)Y
TEST
1)C
2)D
3)A
4)C
5)A
6)C
7)C
8)A
• İç gezegenler
• Dört iç gezegen yoğun, kayaç bir yapıya sahiptir. Doğal uyduları ya
çok azdır, ya da hiç yoktur. Gezegen halkaları bulunmaz. Yüksek
ergime noktasına sahip olan minerallerden oluşmuştur. Silikatlar katı
taşküreyi ve yarı akışkan mantoyu oluşturur. Demir ve nikel gibi
metaller ise gezegenlerin çekirdeğini oluşturur. İç gezegenlerden
üçünün (Venüs, Dünya ve Mars) önemli birer atmosferi vardır.
Hepsinde göktaşlarının oluşturduğu kraterler ve yanardağlar ile yarık
vadiler gibi tektonik yüzey şekilleri bulunur.
• Dış gezegenler
• Dört dış gezegen ya da gaz devi Güneş'in çevresindeki yörüngede
dönen kütlenin 99%'unu oluşturur. Jüpiter ve Satürn'ün atmosferleri
asıl olarak hidrojen ve helyumdan oluşur. Uranüs ve Neptün'ün
atmosferlerinde yüksek yüzdelerde su, amonyak ve metan "buz"u
bulunur. Bazı gökbilimciler bu iki gezegenin "buz devi" adı verilen
başka bir sınıfta değerlendirilmesini önermiştir.[54] Gaz devlerinin
dördünün de gezegen halkaları vardır ancak sadece Satürn'ün
halkaları Dünya'dan kolaylıkla gözlemlenmektedir.