ENDOKRİN SİSTEM

ENDOKRİN SİSTEM
• Salgı işlevi gören özelleşmiş hücre
topluluklarına BEZ denir.
Endokrin Bezler
Salgılarını drekt kana
verirler.
Eksokrin Bezler
Salgılarını vücut dışına
veya vücut boşluğuna
verirler.
BEZ ADAM
HİPOFİZ
HİPOFİZ
• Endokrin sistem ve sinir sistemi:
• Bir takım mesajlar iletir,
• Hedef organlar üzerinde kontrol sağlar
ve homeostazda rol oynar.
SİNİR SİSTEMİ VE ENDOKRİN SİSTEM
ARASINDAKİ FARKLAR:
SİNİR SİSTEMİ
ENDOKRİN
SİSTEM
BENZERLİK
Mesajların İletimi
Mesajların
iletimi
FARKLILIK
Elektriksel- Kimyasal
Hızlı Etkili
Kısa Etkili
Kimyasal
Yavaş Etkili
Uzun Etkili
ENDOKRİN
Endokrin hücre
reseptör
hormon
Kan akımı
hedef hücre
NÖRONAL
sinaps
nöron
nöron
cismi
nörotransmitter
hedef hücre
Hipotalamus
Hipofiz
Tiroid
Paratiroid
Timus
Akciğerler
Böbrekler
Böbrek üstü
bezleri
Pankreas
Overler
Testisler
Plasenta
FEEDBACK (GERİ BESLEME)
MEKANİZMALARI:
• Negatif feedback:
Plazma konsantrasyonu artan madde
Kendi salınımını yapan organı baskılar
Salınım durur
• Pozitif feedback:
Plazma konsantrasyonu artan madde
Salınımını yapan organı uyarır
Salınım patlama tarzında artar.
• Hormon salınımı kontrolünde hakim olan
mekanizma negatif feedback’tir.
• Pozitif feedback nadiren görülür:
• Ovulasyon döneminde östrojen artışı
• Gebelik döneminde dişi seks hormonları
artışı
• Puberte döneminde cinsiyet hormonları
artışı
• Kan pıhtılaşması sırasında oluşan az
miktardaki trombinin kendi oluşumunu
patlama tarzında artırışı gibi
Feedback, kısa veya uzun yolla oluşabilir.
Hipotalamus
Hipotalamik
hormonlar
Optic tract
Hipofiz
Hipofiz hormonları
Endokrin Bez
Hormon
Hedef Organ
Uzun halka feedback
Kısa halka feedback
Sinir sinyalleri
HİPOTALAMUS
• Beyinde yer alır.
• Uyarıcı ve baskılayıcı hormonlarla özellikle ön
hipofizi denetler
Corpus callosum
Talamus
Hipotalamus
Hipofiz (Pitüiter bez)
Corpus callosum
Talamus
Hipotalamus
Hipofiz (Pitüiter bez)
HİPOTALAMİK HORMON VE FAKTÖRLER
•
•
•
•
•
•
•
•
GHRF: Büyüme hormonu salgılattırıcı faktör
PRF: Prolaktin salgılattırıcı faktör
Gn-RH: Gonadotropin salgılattırıcı faktör
TRH: TSH salgılattırıcı hormon
CRH: Kortikotropin salgılattırıcı hormon
SMT: Somatostatin
PİF: Prolaktin baskılayıcı faktör
MİF: Melanosit uyarıcı hormonu baskılayan
faktör
beyin
kafatası
ön
hipofiz
lobu
arka
hipofiz
lobu
Kapı toplar
damarı
Serbest
hormonlar
ön hipofiz
lobu
prolaktin
Gn-RH TRH
Süt üretimi Gonadlar Tiroid
ACTH
GH
Adrenal Büyüme
korteks
HİPOFİZ (EPİFİZ) (PİTÜİTER BEZ)
• Ana hormonal kontrol organıdır.
Hipotalamus
• Ön ve arka kısmı var
Ön Hipofiz
Arka hipofiz
(Nörohipofiz)
ARKA HİPOFİZ HORMONLARI:
• ADH
• Oksitosin
ARKA HİPOFİZ HORMONLARI:
•
•
•
•
•
•
ADH (Vazopresin):
Antidiüretik hormon
Böbrek tübüllerinden su emilimini arttırır.
Vazokonstrüktör etkilidir.
Kan basıncını arttırır.
Eksikliğinde “Diyabetes İnsipitus” görülür.
•Oksitosin:
•Uterus kasılmasını arttırır.
•Doğum yapan kadınlarda süt salınımını
uyarır.
1. beyin
2. kafatası
3. hipotalamus
4. ön lob
5. arka lob
6. aksonlar
7. arka lob
8. hormonlar
ÖN HİPOFİZ HORMONLARI:
•
•
•
•
•
•
ACTH: Adrenokortikotrop hormon
TSH: Tiroid bezini uyaran hormon
PRL: Prolaktin
FSH: Folikül uyaran hormon
LH: Lutheinizan hormon
GH: (Somatotropin): Büyüme hormonu
ÖN HİPOFİZ HORMONLARI:
• ACTH:
• Böbrek üstü bezinden adrenokortikal
hormonları salgılatır.
• TSH:
• Tiroid bezinden T3 ve T4 hormonlarını
salgılatır.
•GH (STH):
•Vücut büyümesi,
•Protein sentezi,
•Hücre içi aminoasit geçişinde hızlanma,
•Yağ yakımında artış yapar.
Gigantizim/Akromegali
•Prolaktin:
•Süt salınımını uyarır
• FSH:
•
Yumurta olgunlaşması,
•
Östrojen , özellikle estadiol salınımı...
•
Mensturason sonrası uterus
mukozasının rejenerasyonu
•
Testislerden spermatogenez
• LH:
•
•
•
•
•
FSH ile birlikte ovulasyon ...
Folikül artıklarından corpus
lutheum oluşur. ...
Buradan östrojen ve progesteron
salınır ...
Progesteron uterusun salgı fazına
geçmesinde rol oynar.
Leydig hücrelerinden(interstisiel
hücreler) testosteron üretimi ve
salınımı.
ÖZET
1.hipotalamus
2. hipofiz sapı
3. arka lob
4. ön lob
5. ADH
6. böbrek tübülleri
7. oksitosin
8. rahim kasları
9. kemik
10. meme bezleri
11. testis
12. GH
13. prolaktin
14. yumurtalık
15. tiroid
16. adrenal korteks
17. ACTH
18. TSH
19. FSH, LH
TİROİD BEZİ HORMONLARI
TİROİD BEZİ HORMONLARI
•
•
•
•
TRH ve TSH’nın etkisi altındadır
T3 (Tri-iyodotironin)
T4 (Tiroksin)
CT (Calsitonin)
T3
T4
• T3 (Tri-iyodotironin): Çok aktiftir. Az salınır.
• T4 (Tiroksin): Az aktiftir. Bol salınır. Plazmada
T3’e dönerek aktifleşir.
• T3 ve T4..... Doku metabolizmasını uyarır.
Sempatik aktiviteyi arttırır.
Kalbi hızlı çalışmaya sevkeder
CT (Calsitonin): Kemik rezorbsiyonunu önler
Osteoporozu engeller
Normal kemik
Osteoporoz
Calsitonin, osteoklast oluşumunu ve fonksiyonlarını
baskılar ve kemik rezorbsiyonunu engeller
Calsitonin reseptörü
Osteoklast ön hücresi
Osteoklast
Daha az Ca++
rezorbsiyonu
PARATİROİD HORMONLARI
PARATİROİD BEZ HORMONLARI:
•
•
•
•
•
•
•
Tiroid çevresinde bulunan 4 adet bezdir.
Parathormon:
Kemik rezorbsiyonunu uyarır.
Plazma Ca++ seviyesini arttırır.
PTH eksikliğinde hipokalsemi olur.
Tetaniye dek varan kramplar gelişir.
Genelde tiroid cerrahisinin komplikasyonudur.
PTH, proksimal tübüllerde fosfat emilimini azaltır.
İyonize serum kalsiyumunu artırır.
Kalsiyum reabsorbsiyonunu artırır.
Osteoklastları aktive eder. Kemik resorbsiyonu artar
Kandan kemiğe kalsiyum geçer.
Ca++ konsantrasyonu değişikliklerine hormonal yanıtlar
Paratiroidler
Gıda
Tiroid
Kolekalsiferol
PTH
Plazma
Ca++
D3
CT
Salgı azalır
Sentezi azalır
Salgı artar
Salgı artar
Sentezi artar
Salgı azalır
PANKREAS
• Duodenuma sindirim enzimleri ........
• Eksokrin Bez
• Kana insülin ve glukagon ..........
• Endokrin Bez
Pancreas
PANKREAS HORMONLARI
• İnsülin: Langerhans adacıklarından salınır.
• Karaciğerde glükoz depolanmasını uyarır.
• Glükozun hücreler tarafından kullanılmasını
sağlar.
• Kan şekerini düşürür.
• Eksikliğinde Diyabetes Mellitus
• Glukagon: Karaciğerden glükoz salınımını
arttırır.
• Kan şekerini yükseltir.
BÖBREK ÜSTÜ BEZİ
BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ
(ADRENAL BEZ) (SURRENAL BEZ)
• Korteks ve Medulla denen iki kısmı var.
• Korteksten steroid hormonlar
(Mineralokortikoidler, Glükokortikoidler,
Adrenokortikal androjenler),
• Medulladan adrenalin ve noradrenalin salınır.
ADRENAL KORTEKS HORMONLARI:
1) Mineralokortikoidler:
• Aldosteron: Su/Tuz metabolizmasını düzenler.
• Su tutar/ K+ atar.
• Vazokonstrüktör maddelere, organizmanın
yanıtını arttırır.
• Antitoksik etki (?)
• Dezoksikortikosteron:
• Su ve elektrolit dengesine
etkisi zayıf.
ADRENAL KORTEKS HORMONLARI:
2) Glükokortikoidler:
• Kortizol (Hidrokortizon): Güçlüdür.
• Katabolizan (Protein yıkımını arttırır)
• Glükoneogenezi arttırır (aminoasitlerden ve
yağlardan şeker yapımı)
• Kan şekerini yükseltir.
• Antienflamatuar . Antialerjik
• Kortizon:
• Kortizolün yıkım ürünü
Cushing Sendromu
ADRENAL KORTEKS HORMONLARI:
3) Adrenokortikal androjenler:
• Az miktarda salınır.
• Kadınlarda fazla salınımı virilizasyon ve
hirsutizm oluşturur.
ADRENAL MEDULLA HORMONLARI:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Adrenalin (Epinefrin):
Güçlü sempatomimetik
Asetilkolin antagonizasyonu.
O2 tüketimini arttırır.
İnsülin antagonizasyonu.
Sempatik aktivasyon.
Kan basıncı artışı.
Kalp hızı ve iş gücü artışı.
Glikojenden glikoz dönüşümü.
Kan şekeri artışı
•Noradrenalin (Norepinefrin):
•Kan basıncı artışı.
•Vazokonstrüksiyon
GONADLAR:
• Cinsiyet hücreleri
•
Overler
•
Testisler
• Seks hormonları salgılar.
TESTİS HORMONLARI
• Testosteron: Androjendir.
• Testis leydig (interstisiel) hücrelerinden,
az miktarda BÜB, çok az overlerden salınır
• LH .... Testosteron üretimi sağlar.
• FSH.... Testis epitelinin gelişimini sağlar.
• Erkekte sekonder seks karekterlerini geliştirir...
sperm üretimi sağlar
• Kadında klitoris ve labium büyümesi ... Libido
artışı .... Fazlası virilizasyon
• Anabolik etkili ... protein sentezini arttırır
OVER HORMONLARI
• Östrojenler:
• FSH ve LH etkisiyle salınır. Adet
döngüsünün ilk yarısında ovumdan, 2. yarısında
korpus lutheumdan salınır.
• Estrodiol: Kadınlarda dişi seks karakterlerinin
gelişimi ..... Oogenezin uyarılması ... Adet
döngüsünün proliferatif fazı ... Gebelikte,
progesteronla birlikte uterus ve meme bezi
gelişimi ... Süt salınımının baskılanması
• Erkeklerde yüksek olması impotans, jinekomasti,
sperm yapımında durma, testis atrofisi
OVER HORMONLARI
• Progesteron:
• Korpus lutheum ve gebelikte plasentadan
salınır.
• Adet döngüsünün sekretuar fazında
etkilidir.
• Ovulasyonu baskılar
• Vücudu gebeliğe hazırlar ve gebeliğin
devamını sağlar.
PLASENTA HORMONLARI
• Fetusu besleyen ve koruyan yataktır.
• Progesteron: Gebeliği korur.... Uterus ve meme
gelişiminde rol oynar.
• Estrodiol: Progesterona yardım ettiği
düşünülmekte.
• HCG (human chorionic gonadotropin): Gebeliği
korur.
• HPL (human plasenta laktojeni): PRL benzeri etki
(?).... Kemik ve kas büyümesini uyarır .... Protein
sentezini arttırır
AKCİĞERLERİN METABOLİK VE ENDOKRİN
GÖREVLERİ:
•
•
•
•
•
Sürfaktan
Prostoglandin
Histamin
Kallikrein
Konverting enzim***
BÖBREĞİN ENDOKRİN BEZ İŞLEVİ:
•
•
•
•
•
Sistemik kan basıncının aşırı azalması
Glomerüllere gelen kan basıncının azalması
Böbreğe gelen kan miktarının azalması
Sempatik sistem uyarıları
Vücutta sodyum miktarının azalması
Böbreklerden renin salınımı
Plazmadaki inaktif anjiyotensinojen
Renin
Anjiyotensin - I
ACE ve
ACE dışı yollar
Anjiyotensin -II
vazokonstrüksiyon
ADH salınımı artar
Aldosteron
su tutumu artar
plazma hacmi artar
periferik direnç artar
Kan
basıncı
Kalb debisi artar
artar
• Ayrıca böbrekler, renin dışında PgE2, PgF2 ve
eritropoez için gereken eritropoetin sentezi de
yaparlar.
TEKRARLAYALIM: