Makedonya Ülke Raporu
advertisement
EBSO Uluslararası İlişkiler Şefliği MAKEDONYA MAKEDONYA ÜLKE PROFİLİ A. Genel Bilgiler (2013) Resmi Adı Yönetim Biçimi Resmi Dili Başkenti Din Etnik Gruplar : Makedonya Cumhuriyeti : Parlamenter Demokrasi : Makedonca : Üsküp : %64,7 Ortodoks Hristiyan, %33,3 Müslüman : %64Makedon, %25Arnavut, %3Türk, %2Roman : 25.713 km2 : 2,1 Milyon Kişi : Makedonya Denar (MKD) : 1 Dolar=44,35 MKD, 1 TL = 20,24 MKD Yüzölçümü Nüfusu Para Birimi Para Birimi Paritesi Kaynak: T.C Üsküp Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği B. Temel Ekonomik Göstergeler (2013) GSYİH Kişi Başına Milli Gelir GSYİH Büyüme Oranı Enflasyon Oranı İşgücü İşsizlik Oranı İhracat İthalat : 22,4 milyar $ : 10.382 $ : % 2,2 : % 3,1 : 934,600 : % 30 : 4,1 milyar $ : 6,4 milyar $ Kaynak: Trademap ve CIA World Factbook Country Report C. Dış Ticaret Verileri 1. Genel Dış Ticaret Verileri (Milyar $) İhracat İthalat Ticaret Hacmi Denge 2009 2,6 5 7,6 2010 3,3 5,4 8,7 2011 4 7 11 2012 4 6,5 10,5 2013 4,1 6,4 10,5 -2,4 -2,1 -3 -2,5 -2,3 Kaynak: Trademap 2. Başlıca İhraç Ürünleri (2012): GTIP 72 38 62 27 84 Ürün Demir ve çelik Reaksiyon başlatıcılar, hızlandırıcılar, katalitik müstahzarlar Örme olmayan giysi Mineral yakıtlar, mineral yağlar Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler Tutar (Milyon$) 754 500 480 255 212 Kaynak: Trademap 2 3. Başlıca İthal Ürünleri (2012): GTIP 27 71 72 84 85 Ürün Mineral yakıtlar, mineral yağlar Mücevherler, değerli taşlar, metaller Demir ve çelik Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler Elektik ve elektronik malzemeler Tutar (Milyon $) 1.390 411 403 393 352 Kaynak: Trademap 4. İhracatında Başlıca Ülkeler (2012): Ülke Almanya Sırbistan Bulgaristan İtalya Yunanistan Tutar (Milyon $) 1.176 687 285 278 187 Yüzde %29,4 %17,2 %7,1 %6,9 %4,7 Tutar (Milyon $) 803 633 560 510 407 Yüzde %12,3 %9,7 %8,6 %7,8 %6,3 Kaynak: Trademap 5. İthalatında Başlıca Ülkeler (2012): Ülke Yunanistan Almanya İngiltere Sırbistan Bulgaristan Kaynak: Trademap D. Türkiye – Makedonya Ticari İlişkileri 1. Türkiye – Makedonya Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $) YILLAR 2009 2010 2011 2012 2013 İHRACAT 283 262 298 274 294 İTHALAT 40 52 92 103 81 DENGE 243 210 206 171 213 HACİM 323 314 390 377 375 Kaynak: TUİK 3 2. Ürünler Bazında Türkiye’nin Makedonya’ya İhracatı (2013) GTIP 84 39 52 85 76 Ürün Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları Plastikler ve mamulleri Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı Alüminyum ve alüminyumdan eşya Tutar (Milyon $) 28,2 28,1 20,5 16,1 12,9 Kaynak: TUİK 3. Ürünler Bazında Türkiye’nin Makedonya’dan İthalatı (2013) GTIP 72 55 52 69 74 Ürün Demir ve çelik Sentetik ve suni devamsız lifler Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat Seramik mamulleri Bakır ve bakırdan eşya Tutar (Milyon $) 27,1 10,2 8,2 7,4 7 Kaynak: TUİK 4. Türkiye ile Makedonya Arasında İmzalanan Yürürlükteki Anlaşma ve Protokoller Anlaşma/Protokol İmza Tarihi Ticaret Ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması Hava Ulaştırma Anlaşması Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması Gümrük İdarelerinin Karşılıklı Yardımlaşmasına Dair Anlaşma Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması Yatırımların Karşılıklı Teşviki Ve Korunması Anlaşması Hayvan Sağlığı Alanında İşbirliği Anlaşması 1994 1994 1995 1995 1996 1997 1998 Serbest Ticaret Anlaşması 1999 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 5. İzmir – Makedonya Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $) YILLAR 2009 2010 2011 2012 2013 İHRACAT 14,4 10,7 9,9 13,6 11,4 İTHALAT 1,1 1,5 2,1 32,5 1,8 DENGE 13,3 9,2 7,8 -18,9 9,6 HACİM 15,5 12,2 12 46,1 13,2 Kaynak: TUİK 4 6. Ürünler Bazında İzmir’in Makedonya’ya İhracatı (2013) Fasıl Plastikler ve mamulleri Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları Pamuk, pamuk ipliği, pamuklu mensucat Demir veya çelikten eşya Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları GTIP 39 08 52 73 84 Tutar (1.000 $) 2.992 1.545 878 789 763 Kaynak: TUİK 7. Ürünler Bazında İzmir’in Makedonya’dan İthalatı (2013) Fasıl Demir ve çelik Kahve, çay, Paraguay çayı ve baharat Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı Plastikler ve mamulleri Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları GTIP 72 09 62 39 84 Tutar (1.000 $) 1.387 57 46 28 26 Kaynak: TUİK E. Makedonya İle İlgili Bilinmesi Gereken Diğer Bilgiler 1. Makedonya Ekonomisi ve Dış Ticaretine İlişkin Genel Değerlendirmeler Makedonya’nın uluslararası ticaret politikasına bakıldığında, ülkenin dünyaya açılmayı ana politika olarak benimsediği görülmektedir. Bu çerçevede, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan, Türkiye, Ukrayna, Romanya, Bosna- Hersek, Arnavutluk ve Moldova ile serbest ticaret anlaşmaları (STA) yapılmış ve bu ülkelerin önemli bir kısmı ile de CEFTA anlaşmasına taraf olunmuştur. 2006 yılı itibariyle ab aday ülke statüsü kazanılmış, ab ile bütünleşme tamamlanmaya çalışılmakta ve buna uygun olarak mevzuat düzenlemeleri hazırlanmaktadır. Makedonya, ticaretinin önemli bir kısmını AB ülkeleri ve Batı Balkan ülkeleriyle gerçekleştirmektedir. 2. Makedonya’daki Yatırım Ortamı - Olumlu Yanlar Jeostratejik açıdan elverişli konum ve bölge standartları açısından kaliteli altyapı Kurumlar ve kişisel gelir vergisi %10 (bölgenin ve Avrupa’nın en düşük oranı) 5 Bölge standartlarının üzerinde eğitilmiş, göreceli ucuz işgücü (aylık ortalama brüt ücret 435-500 €) Firma kurma işlemlerinde tek bir kurum (merkez sicil) Uygulanan “one-stop-shop” sistemi sayesinde 4 saatte şirket kurabilme Serbest bölgelerde belli sektörler için uzun süreli vergi muafiyetleri Yabancı yatırımcı çekme konusunda çok istekli bir hükümet Dünya bankası tarafından yayımlanan “doing business 2010” Raporu’na göre reformlar konusunda en başarılı üçüncü ülke İş yapma kolaylığı açısından 183 ülke arasında 32nci (Türkiye 73üncü) Söz konusu sıralamada Arnavutluk 82, Karadağ 71, Sırbistan 88, Hırvatistan 103, Yunanistan 109, Bosna Hersek 116ncı, 3. Makedonya’daki Yatırım Ortamı - Olumsuz Yanlar Çalışma ve oturma izinleri konusunda yaşanabilecek gecikmeler Hem yolsuzluk hem de aşırı yavaşlık problemleriyle güven duyulmayan bir yargı sistemi Genel olarak yolsuzluk problemi Sık değişen yasalar ve mevzuat Sık değişen kamu bürokrasisi kadroları nedeniyle devlette devamlılık konusunda yaşanan sıkıntılar Yavaş işleyen karar süreci ve yolsuzluklarla uğraşan bürokrasi 4. Makedonya’daki Yatırım Ortamı – Genel Ekonomik gelişme açısından ülkenin tek çıkış yolu olan yabancı sermayeyi çekebilmek için mevcut hükümet çok yoğun bir çaba sergilemekte ve Makedonya yatırım ajansı tarafından 2007 başından bu yana yoğun uluslararası reklam kampanyaları yürütülmektedir. Söz konusu kampanyaların hedef ülkelerinden biri de Türkiye’dir. Makedonya’daki yabancı yatırımların önemli bir kısmı telekomünikasyon, bankacılık, sigortacılık, petrol sanayi, tekstil, gıda, tütün, ticaret ve hizmet sektöründe görülmektedir. En büyük yatırımcı Makedonya Telekom’a yaptığı yatırımla Macaristan’ın Matav şirketi (alman kökenli), ikinci sırada elektrik enerji şirketini 225 milyon ABD doları karşılığında alan Avusturyalı şirket EVN-AG gelmektedir. Bunların yanı sıra, pek çok ticari anlaşmaları ve bankacılığa yaptığı yatırımlarla Yunanistan, Hollanda ve diğer ülkeler gelmektedir. 5. Türkiye İle Makedonya Arasındaki Ekonomik İlişkiler ve Doğrudan Türk Yatırımları Türk şirketlerinin Makedonya’ya olan ilgileri son zamanlarda artmaya başlamıştır. Makedonya hükümeti son dönemde Türk şirketlerini büyük ölçüde özendirici bir tutum takınmaktadır. Makedonya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100 civarında olup bunların önemli bölümü KOBİ niteliğinde firmalar ve mikro işletmelerdir. Makedonya’daki toplam Türk yatırım tutarı yaklaşık 180 milyon ABD dolarıdır. 1 Mart 2010’da Makedonya’daki faaliyetlerine başlamış olan tav ve 2011 yılında üretime 6 başlamayı öngören Şişecam’ın yatırımları sonucunda bu rakamın 500 milyon ABD dolarını aşması beklenmektedir. 6. Makedonya’daki Başlıca Türk Yatırımları Yap-işlet-devret yöntemiyle yenilenecek ve inşa edilecek olan Üsküp, Ohri ve İştip havaalanlarına ilişkin ihaleyi kazanan TAV 1999’dan beri faaliyetlerini sürdürmekte olan, Ağustos 2008’de genel müdürlük olarak genel müdürlük yapılanmasını kuran Ziraat Bankası Makedonya’da kurulu bulunan İk Banka’nın çoğunluk hissesini Hollanda’da kurulu Türk sermayeli Demirhalk Bank’tan alan Halk Bankası Europa Göz Hastanesi Cevahir holding-konut ve iş merkezi projesi Bunarcık Serbest Bölgesinde Alüminyum Profil Üretimi Gerçekleştirecek Olan Borteknik Alüminyum Firması Haznedar Holding Tarafından Satın Alınan Ve İşletilen Gostivar’daki refrakter malzemesi üreten ‘Vardar Dolomit” Fabrikası Yağyemezler Kumaşçılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.’nin İştip’teki kumaş üretim tesisi Dubrova’daki Tarım Kompleksi Ulak Ambalaj Ramstore-Migros Most Shoppıng Mall 7. Makedonya-Türkiye Ticari İlişkilerinde Öne Çıkan Başlıklar İlki 1996 yılında Türkiye’de yapılan Karma Ekonomik Komisyon toplantılarının beşincisi 13-14 Mart 2008 tarihlerinde Ankara’da yapılmıştır. 7 Eylül 1999’da imzalanan ve 1 Ekim 2000’de yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşmasına (STA) göre Türkiye, anlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden itibaren Makedonya menşeli sanayi mallarına yönelik gümrük vergilerini sıfırlamıştır. Söz konusu anlaşma uyarınca, Makedonya’ya Türkiye’den sanayi malları ithalatını serbestleştirmek için kademeli bir geçiş süreci tanınmıştır. Buna göre, Makedonya Türkiye’den gelen sanayi mallarına uyguladığı gümrük vergilerini anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte %90’a, 2006’da %60’a ve 2007’de %30’a indirmiş olup, söz konusu vergi oranları 1 Ocak 2008’de tamamen sıfırlanmıştır. Makedonya, kuş gribi nedeniyle Türkiye’den tavukçuluk ürünleri ithalatını, AB’nin ihracat numarası uygulamasını aynen benimsemesi nedeniyle de süt ve süt ürünleri ithalatını durdurmuştur. AB komisyonunun ısıl işlem görmüş beyaz et ürünlerimize ilişkin yayımlamış olduğu son kararına istinaden, başta ısıl işlem görmüş ürünler olmak üzere söz konusu yasakların kaldırılmasıyla ilgili olarak çaba ve girişimlerimiz devam etmektedir. Her iki ülkenin olumlu yaklaşımları sonucunda yukarıda belirtilen çapraz menşe protokolü 11 Kasım 2008 tarihinde Ankara’da imzalanmış ve 1 Temmuz 2009 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. 7 Buna göre, tarım ve çelik ürünleri hariç Türkiye’den Makedonya’ya gönderilecek ara malların Makedonya’da işlenerek nihai ürün haline getirilmesi ve AB ülkelerine Makedonya’dan gümrüksüz ihraç edilmesi mümkün hale gelmiş bulunmaktadır. 8. Makedonya İle Yatırım Ve Ticaret İçin Bazı Sektörler Makedonya hemen hemen bütün sektörler için elverişli koşullar sunan ve birçok açıdan bakir bir ülke olup, Türk firmaları açısından; • • • • • • • • • • • • İnşaat malzemeleri, Yaş meyve-sebze ve işlenmiş gıda sanayi (organik tarım, tavukçuluk sanayi, süt ve sütten mamul ürünler), Tıbbi malzemeler ve sağlık sektörü, Her türlü makine, makine imalat sanayi (montaj yatırımları), Otomotiv yan sanayi ürünleri, Tekstil, hazır giyim ve deri işleme ürünleri ve tesisleri, Ağaç işleme ve mobilya sanayi, Kimya sanayi ürünleri, Madencilik (mermer), kireç ocağı, Altyapı ve su arıtma tesisleri ve araç, gereçleri, Bilişim teknolojileri ve yüksek teknoloji ürünleri, Turizm sektörü Başlıca ticaret ve yatırım alanları olarak sıralanabilir. 9. Sorunlar, Görüş Ve Öneriler Başlıca sorunlar: • • • • • • Çalışma ve oturma izinlerinde yaşanan sorunlar Aşırı yavaşlık problemleriyle güven duyulmayan bir yargı sistemi Genel olarak yolsuzluk problemi Yavaş işleyen karar süreci ve ciddi yolsuzluklarla uğraşan bürokrasi Sık sık değişen yasalar ve mevzuat Sık değişen kamu bürokrasisi kadroları nedeniyle devlette devamlılık konusunda yaşanan sıkıntılar Özellikle Türkiye’den bakıldığında küçük bir pazar olarak algılanan Makedonya’nın; Resmi rakamlara göre %3,8, gerçekte ise %5 civarında olduğu tahmin edilen Türk kökenli vatandaşlarının bulunması sebebiyle Türkçe konuşan ve Türkiye ile ticaret ve yatırım ilişkileri kurmaya çok istekli bir nüfus barındıran, 46 yıl boyunca birlikte yaşadığı eski Yugoslavya ülkeleriyle doğal ekonomik bağı ve birçok üründe sıfır ya da çok düşük gümrük vergileriyle ticaret yapma imkânı bulunan, Kasım 2007 itibariyle Makedonya, Hırvatistan, Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Moldova, Sırbistan ve Bosna Hersek açısından yürürlüğe giren CEFTA’ya (central european free trade agreement) taraf olan, Avrupa birliği ile topluluğun istikrar ve ortaklık sürecine taraf ülkeler (Makedonya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Kosova ve 8 Arnavutluk) arasında kademeli olarak tesis edilmesi öngörülen çapraz menşe kümülasyonuna Türkiye ile birlikte giren, Ucuz işgücü ve enerji maliyetlerinin yanı sıra, yabancı yatırımları teşvik etmek amacıyla hükümet tarafından getirilen genel nitelikli vergi indirimleri sonrasında cazip bir yatırım ortamı sunulan, Ab aday ülke statüsünü haiz ve orta veya uzun vadede ab üyesi olduğunda, ülkede yapılacak her türlü üretimin ciddi bir engelle karşılaşılmadan tüm AB pazarına ulaştırılabileceği, Başta çifte vergilendirmenin önlenmesi olmak üzere ikili ekonomik ve ticari ilişkiler anlamında ülkemizle ilişkilerinde gerekli yasal zemini bulunan, Haftanın her günü Türk Hava Yolları’nın (THY) uçak seferleri bulunan, Bir ülke olarak ele alınması ve ticaret ve/veya yatırım kararları alınırken bu gerçekler ışığında karar verilmesinde yarar görülmektedir. Ancak, Makedonya’daki firmalarla ticaret veya ortak yatırım ilişkisine girecek ya da Makedonya’da doğrudan yatırım yapacak firmalarımızın genel nitelikli gerekliliklerin yanı sıra özellikle aşağıdaki hususlara dikkat etmesinde yarar görülmektedir: • • • • • • • • • • Makedonya’da yatırım gerçekleştiren ya da müteahhitlik iş alan firmalarımızın Makedonya’da çalışacak yönetici ve elemanları için, şirket kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra en kısa zamanda Makedonya’nın Ankara büyükelçiliği ya da İstanbul başkonsolosluğundan çalışma izin başvurusu yapılmalı ve söz konusu başvuru yakından takip edilmelidir. Buna dikkat edilmemesi ve çalışma izni olmadan ülkede çalışır durumda yakalanılması halinde firma temsilcilerimizin sınır dışı edilme ve 2-5 yıl ülkeye giriş yasağı cezası almaları gibi hoş olmayan durumlarla karşılaşılması olasılığı yüksektir. Alıcı firmalar mutlaka çok iyi araştırılmalı, banka teminatı dışında teminat kabul edilmemeli, her ne sebeple olursa olsun uluslararası geçerliliği bulunan sözleşmelerle çalışma kuralından asla vazgeçilmemelidir. Makedonya adalet ve yargı sistemindeki problemler nedeniyle, yapılacak sözleşmelerde, ihtilaf oluşması halinde Türk mahkemelerinin yetkilendirilmesine gayret edilmelidir. Makedonya’ya gelindiğinde çalışılacak veya hizmet desteği alınacak kişiler çok iyi seçilmeli ve bu konuda mutlaka TC müşavirliğinin yönlendirmeleri talep edilmelidir. Bu çerçevede çok iyi ve güvenilir tercümanlarla çalışılmalı, kendini ispatlamış uluslararası danışmanlık şirketlerine mensup da olsa tutulacak danışmanlar iyi araştırılmalı, İngilizce yerine sadece Makedonca konuşulan ortamlarda mutlaka Makedonca Türkçe tercüman bulundurulmalıdır. Arazi ya da mülk alma durumlarında, satın alınacak yerin tapu ve kadastro kayıtları kontrol edilmeli, özel ya da kamu (bazen de hem özel sektöre hem de kamuya ait olabilmektedir) malı olup olmadığı iyi araştırılmalıdır. Kiralanacak yerlerle ilgili de aynı nitelikli araştırma yapılmalıdır (borç, alacakverecek durumları dahil). Makedon gümrüklerinde işadamlarının yanında bulunan eşantiyon, kolleksiyon bildirimi (transit geçişler dahil) yapılmalıdır. Özellikle üretimde patent/marka tescil başvurusu yapılmalıdır. 9 10. Ekonomi Bakanlığı Tarafından 2014 Yılında Desteklenecek Yurtdışı Bireysel Fuarlar FUAR ADI BAŞLANGIÇ BİTİŞ BUILD & CONSTRUCT 04.03.2014 ITF-Agrofood 24.09.2014 KONU 08.03.2014 Yapı-İnşaat Tarım, Tarım 27.09.2014 Makineleri ŞEHİR Üsküp Üsküp 10
