Açık Denizler

19 Aralık 2106
Açık Denizler
(ders planı)
Açık deniz tanımı (BMDHS md. 86):
“Bir devletin iç sularına, karasularına, takımada sularına veya münhasır ekonomik
bölgesine dahil olmayan tüm deniz alanları”
Açık deniz, yalnızca su alanını kapsar. Uluslararası deniz yatağı ayrıca düzenlenmiştir.
Açık denizlerin serbestliği ilkesi:
Kapsamı md. 87 (yansı)
Seyrüsefer serbestisi (md. 90):
Bütün devletlerin gemilerinin açık denizde serbestçe seyredebileceği
Denizaltıların su altında seyredebileceği
Hava sahasını kullanma serbestisi
Deniz altı kabloları ve petrol boruları döşeme serbestisi
Yapay ada ve tesislerin inşası
Balık avlama serbestisi:
Uluslararası hukukun öngördüğü kısıtlamalar, canlı kaynakların korunması ve makul
biçimde işletilmesi (md. 116-120)
1
Bilimsel araştırma serbestisi:
(XIII. Bölüm – Denizlerde bilimsel araştırma – md. 238-241)
 Bilimsel araştırmaların barışçıl amaçlarla yapılması
 Üçüncü devletlerin haklarına engel olmaması
 Çevrenin korunmasına ilişkin kurallara uygun olması
Açık denizlerin barışçıl amaçlarla kullanılması (md. 88) (keza md. 141)
Genel bir kısıtlama, ancak kapsamı tartışmaya açık. Askeri faaliyetlere ilişkin mutlak bir
kısıtlama olarak anlaşılmamakta, savunma amaçlı askeri faaliyetlerin yasaklanmadığı
genel olarak kabul edilmektedir. Buna göre, askeri gemilerin seyrüsefer serbestisi
(savaş gemilerinin dokunulmazlığı, md. 95), askeri tatbikat yapmak vs. kabul edilmekte.
BM Şartı’nın özellikle 2(4) ve 51. maddelerine uygunluk kriteri.
Nükleer silah yerleştirilmesi veya denenmesinin yasaklandığı bazı yazarlarca ileri
sürülmektedir.
Devletlerin açık denizlerde sahip oldukları yetkiler
 Bayrak yasası,
 İzleme hakkı
Bayrak yasası
Açık denizde seyreden bir gemi üzerinde ilke olarak yalnızca uyruğunda bulunduğu
devletin münhasır egemen yetkileri geçerlidir (md. 92/1).
Bazı istisnalar hariç, diğer devletlerin bu gemiye müdahalesi mümkün değildir.
Bayrak yasası uyarınca:
2
 devletin uyrukluğuna sahip olmak üzere bir geminin hangi koşulları sağlaması
gerektiğini saptamaya,
 geminin sahip olması gereken teknik özellikler ve idari koşulları saptamaya,
 gemiyle ilgili kayıtları tutmaya ve uyrukluk ilişkisini kanıtlayan belgeleri vermeye
bayrak devleti münhasıran yetkilidir.
Açık denizde gemide ortaya çıkan her türlü olay, bayrak devletinin yasalarına göre ve
onun münhasır yetkisi dahilinde işlem görür. (Ceza, idare ve hukuk davaları da bayrak
devleti yasalarına göre görülür.)
Münhasır yetkinin istisnaları – ziyaret hakkı (md. 110/1) (yansı)
Devletin uyruğunda bulunan gemiyle gerçek bir bağın bulunması zorunludur (md. 94/4
ve 6. fıkralar).
Kesintisiz izleme hakkı (md. 111)
Bir yabancı gemi bir kıyı devletinin egemen yetkiler kullandığı sularda yasalarını ihlal
ettikten sonra açık denize kaçtığı takdirde, kıyı devletinin kamu hizmetindeki devlet
gemileri vasıtasıyla sözkonusu yabancı gemiyi açık denizde de izleme ve yakalaması
halinde yasal işlem yapma yetkisi
BMDHS bu yetkinin kapsamını genişletmiştir: kıta sahanlığı, MEB ve yapay tesisler
çevresindeki emniyet alanları da dahil edilmiştir.
Kesintisiz izleme hakkının kullanılmasına ilişkin koşullar:

İç sular, karasuları ya da takımada sularındaki yasalara aykırı davranışlar
bakımından, bu deniz alanlarının herhangi birinde bulunan kıyı devletinin görevli
3
gemisinin, yabancı geminin bu alanlarda bulunduğu sırada izlemeyi başlatması
gerekmektedir. Bitişik bölge veya münhasır ekonomik bölgede bulunan yabancı
geminin izlenmeye başlanması ise, yalnızca bu deniz alanlarına ilişkin yasaların
ihlali halinde sözkonusu olabilmektedir.

Suçu işleyen yabancı gemiye, suç işlediği deniz alanı içindeyken, görülebilir veya
duyulabilir bir biçimde ve uzaklıkta, dur emrinin verilmesi gereklidir.

İzleme kesintisiz biçimde yürütülmelidir. İzleme, doğal nedenlerle veya sürat farkı
gibi teknik nedenlerle kesilebileceği gibi, bir başka devletin karasularına girilmesi
de izlemeyi kesintiye uğratan bir nedendir.

İzleme, kıyı devletinin savaş gemileri, askeri uçakları ya da kamu hizmetine
tahsis edilmiş olan ve görevli oldukları işaretlerle belirtilen gemi ve uçaklarla icra
edilmelidir.
Devletlerin açık denizde diğer devletlerle müştereken kullandığı yetkiler:
 Belirli uluslararası suçlarla mücadele
 Açık denizlerden yararlanmaya ilişkin düzenlemeler
1. Belirli uluslararası suçlarla mücadele
BMDHS’de düzenlenen uluslararası suçlar:
 Köle taşınmasının yasaklanması (md. 99)
 Deniz haydutluğuyla mücadele (md. 100-107)
 Uyuşturucu madde kaçakçılığıyla mücadele (md. 108)
 Açık denizde izinsiz radyo yayını (md. 109)
4
Ziyaret hakkı (md. 110) yalnızca ticaret gemileri için
1- Müdahalenin bir andlaşma ile tanınan yetkilerden kaynaklanması durumu dışında,
açık denizde 95. ve 96. maddelerde öngörülen tam dokunulmazlıklardan yararlananlar
haricindeki bir yabancı gemiyle karşılaşan bir savaş gemisi aşağıda belirtilen konularda
ciddi nedenler olmadıkça, bu gemiyi durdurup denetleme hakkına sahip değildir.
a) Geminin deniz haydutluğu yaptığı;
b) Geminin köle ticaretine karıştığı;
c) Savaş gemisinin bayrağını taşıdığı devletin 109. madde uyarınca yargılama yetkisine
sahip olduğu bir durumda, geminin izinsiz yayına hizmet ettiği;
d) Geminin tabiiyetsiz olduğu; veya
e) Yabancı bir bayrak çekmiş olmasına veya bayrağını göstermekten kaçınmasına
rağmen,
geminin gerçekte savaş gemisiyle aynı tabiiyette olduğu.
Açık denizlerde uyuşturucu madde kaçakçılığıyla mücadele
BMDHS md. 108
BM Sınıraşan Örgütlü Suçlarla Mücadele Sözleşmesi
Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı BM Sözleşmesi (Viyana, 20
Aralık 1988), md. 17
Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı BM Sözleşmesinin 17.
Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Deniz Yoluyla Kaçakçılıkla Mücadele Anlaşması
(Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanarak 31 Ocak 1995’te imzaya açılmıştır.)
Türkiye bakımından:
Türkiye BM Sözleşmesine ve Avrupa Konseyi Sözleşmesine taraf, ayrıca ikili
andlaşmalar mevcut.
5
Denizaltı kabloları ve petrol boruları döşeme hakkı (md. 112-115)
Bütün devletlere tanınmış bir haktır. Md. 79/5 gözetilir: önceden döşenmiş kablo ve
borulara zarar verilmemesi. 1884 tarihli sözleşme.
2. Açık denizlerden yararlanmaya ilişkin düzenlemeler
Açık denizlerde, hiçbir devletin münhasır yetki alanına girmeyen belirli sorunların
çözümü, ancak uluslararası düzeyde kabul edilecek standart düzenlemelerle
gerçekleştirilebilir.
 Anlaşmalar
 Standart kuralları yansıtan ulusal düzenlemeler.
1. Çatmaları önlemeye ve yetkileri belirlemeye yönelik düzenlemeler
2. Denizde can emniyetini korumaya yönelik düzenlemeler
3. Açık denizde çevrenin korunmasına yönelik düzenlemeler
Açık denizlerde balıkçılık (md. 116-120):
6
BM Deniz Hukuku Sözleşmesi tarafından teşkil edilen kurumlar:
 Kıta Sahanlığı Sınırları Komisyonu (md 76/8, Ek II)
 Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi (XI. Bölüm, BMDHS’nin XI. Bölümünün
Uygulanmasına İlişkin Anlaşma, 1994)
 Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi (ITLOS, Ek VI)
----------------------------
Madde 87
Açık denizlerin serbestliği
1- Açık denizler, sahili bulunsun veya bulunmasın bütün devletlere açıktır. Açık
denizlerin serbestliği, işbu Sözleşmede yer alan şartlar ve diğer uluslararası hukuk
kuralları çerçevesinde kullanılır. Bu serbesti, sahili bulunsun veya bulunmasın bütün
devletler için, inter alia, aşağıdakileri kapsar:
a) Seyrüsefer serbestisi;
b) Açık deniz üzerinden uçma serbestisi;
c) VI. Kısım saklı kalmak şartıyla, denizaltı kabloları ve petrol boruları döşeme
serbestisi;
d) VI. Kısım saklı kalmak şartıyla, sun'i adalar ve uluslararası hukukun izin verdiği diğer
tesisleri inşa etme serbestisi;
e) 2. Bölümde zikredilen şartlar saklı kalmak şartıyla, balık avlanma serbestisi;
f) VI. ve XIII. Kısımlar saklı kalmak şartıyla, bilimsel araştırma serbestisi.
7
Viyana Sözleşmesi
Madde 17
Deniz Yoluyla Kaçakçılık
1. Taraflar, uluslararası deniz hukukuna uygun olarak, deniz yoluyla yapılan kaçakçılığı
önlemek amacıyla mümkün olan en ileri düzeyde işbirliği yapacaklardır.
2. Kendi bayrağını taşıyan veya hiçbir bayrak veya kayıt işareti görülmeyen bir geminin
uyuşturucu madde kaçakçılığı yaptığına dair makul bir şüphesi olan bir Taraf, geminin
bu amaçla kullanımına son vermek amacıyla diğer Tarafların yardımını talep
edebilecektir. Böyle bir talepte bulunulan Taraflar imkanları ölçüsünde yardımda
bulunacaklardır.
3. Uluslararası hukuka uygun olarak seyrüsefer serbestisinden yararlanan ve diğer bir
Tarafın bayrağını veya kayıt işaretlerini taşıyan bir geminin kaçakçılık yaptığına dair
makul gerekçelere sahip olan bir Taraf, bayrak Devletine bu durumu bildirebilecek,
kaydın doğrulanmasını ve doğrulanması halinde gemiyle ilgili olarak uygun önlemleri
almak için bayrak Devletinden izin isteyebilecektir.
4. 3. fıkraya veya aralarında yürürlükte bulunan antlaşmalara veya ayrıca aksettikleri
anlaşma veya düzenlemelere uygun olarak, bayrak Devleti talep eden Devlete başka
işlemler yanında :
(a)Gemiye çıkılması;
(b) Geminin aranması;
(c) Kaçakçılığa ilişkin deliller bulunması halinde gemiye, gemideki kişilere ve yüküne
ilişkin olarak uygun işlemlerin yapılması için izin verebilecektir.
5. Bu madde uyarınca işlem yapılması durumunda, ilgili Taraflar denizde can güvenliği
ile gemi ve yükünün güvenliğinin tehlikeye atılmaması ve bayrak Devletinin veya ilgili
diğer herhangi bir Devletin ticari ve hukuki çıkarlarının haleldar edilmemesi gerektiğini
göz önünde tutacaklardır.
8
6. Bayrak Devleti, bu maddenin 1. fıkrasındaki yükümlülüklerine uygun olacak ölçüde,
vereceği müsaadeyi talep eden Taraf ile sorumluluğa ilişkin koşullar dahil karşılıklı
olarak kabul edilecek koşullara bağlı kalabilecektir.
7. Bu maddenin 3. ve 4. fıkralarında belirtilen amaçlar için Taraf her Devlet, bir geminin
kendi bayrağını çekmeye hakkı olup olmadığını tespit amacıyla bir diğer Tarafça yapılan
taleplerle 3. fıkra uyarınca yapılan izin taleplerini gecikmeksizin cevaplandıracaktır. Bu
Sözleşmeye taraf olunurken, her Taraf, bu tür talepleri kabul edecek ve cevaplandıracak
yetkili makamı veya gerekiyorsa makamları belirleyecektir. Belirlemeyi takip eden bir ay
içinde, belirlenen makam Genel Sekreter aracılığıyla diğer tüm Taraflara bildirilecektir.
8. Bu madde uyarınca herhangi bir işlem yapan bir Taraf, bu işlemin sonuçlarını ilgili
bayrak Devletine gecikmesizin bildirecektir. 9. Taraflar bu maddenin hükümlerini
uygulamak veya daha etkili kılmak amacıyla ikili veya bölgesel anlaşma veya
düzenlemeler akdedilmesini göz önünde bulunduracaklardır. 10. Bu maddenin 4.
fıkrasında belirtilen işlemler, sadece, askeri gemi veya askeri uçaklarla Devlet
hizmetinde olduğunu gösteren açık işaretler taşıyan, bu şekilde kolayca tanınabilecek
ve usulüne uygun biçimde yetkili kılınmış diğer gemi veya uçaklar tarafından yerine
getirilebilecektir. 11. Bu madde uyarınca yapılacak tüm işlemlerde, kıyı Devletlerinin hak
ve yükümlülükleriyle uluslararası deniz hukukuna uygun olarak kullanacakları kazai
yetkilerin haleldar edilmemesi veya etkilenmemesi gereği göz önünde tutulacaktır.
9