Avrupa Sosyal Şartı

Avrupa Sosyal Şartı
İnsan Haklarını Teminat Altına Alan
Bir Avrupa Konseyi Sözleşmesi
Avrupa Sosyal Şartı hak ve özgürlükleri belirlemekte
ve taraf Devletlerin bunlara uymasını
güvenceye alan bir denetim sistemini öngörmektedir.
Yenilenmesinin ardından, 1996 tarihli Yenilenmiş
Avrupa Sosyal Şartı 1999 yılında yürürlüğe girmiş ve
giderek 1961 tarihli ilk Şart’ın yerini almaya
başlamıştır.
Şartla teminat altına alınan haklar tüm bireyleri
günlük hayatlarında ilgilendirmektedir:
•
•
•
•
•
•
•
Konut
Sağlık
Eğitim
İstihdam
Hukuki ve sosyal korunma
Kişilerin dolaşımı
Ayrımcılık yasağı
Konut
• belli yeterlilik düzeyinde ve elverişli maliyette bir
konutta oturabilmek;
• evsizlerin sayısının azaltılması; yoksul ve/veya
dar gelirli kesimlere yönelik bir konut siyaseti;
• konuttan çıkarılma tehlikesini azaltacak usullere
başvurulması;
• yabancıların sosyal konutlardan ve konut
yardımlarından eşitlik içinde yararlanmaları;
• ailelerin ihtiyaçları doğrultusunda yeni konut
yapımı ve konut yardımı.
Sağlık
• halkın tümünün yararlanabileceği etkili sağlık
hizmetleri yapısı;
• sağlıklı bir çevre güvencesini kapsar biçimde
hastalıkları önleyici siyaset izlenmesi;
• çalışma hayatında güvenlik ve sağlık amacıyla
hukuken ve fiilen çalışma ortamındaki
tehlikelerin ortadan kaldırılması;
• anneliğin korunması.
Eğitim
• ücretsiz ilk ve orta öğretim;
• ücretsiz ve etkili mesleğe yönlendirme hizmetleri;
• başlangıçta mesleki öğretim (genel orta öğretim ve
mesleki öğretim), üniversite düzeyinde yüksek öğretim
ve üniversite dışı yüksek öğretim, sürekli ve mesleki
öğretim;
• yerleşik yabancıların yararlanması amacıyla özel
tedbirler;
• özürlü çocukların okula yerleştirilmesi;
• özürlü kişilerin eğitimden ve mesleki öğretimden
yararlanması.
İstihdam
Çalışma Özgürlüğü
• zorla çalıştırmanın yasaklanması
• 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmasının
yasaklanması
• 15 ve 18 yaş arasında özel çalıştırma koşulları
• hayatını serbestçe girdiği bir işte çalışarak kazanma hakkı
İstihdam
Adil Çalışma Koşulları
•
•
•
•
•
•
tam çalıştırmayı sağlama amacıyla ekonomik ve
sosyal siyaset izlenmesi
özürlülerin iş bulabilmesi
ücret ve çalışma süresi konsunda adil çalışma koşulları
işe son verme durumunda korunma
manevi ve cinsel saldırıya karşı korunma
İstihdam
Toplu Haklar
• sendikalar ve işveren örgütleri kurma
özgürlüğü ve bunlara üye olma veya olmama
konusunda bireysel özgürlük;
• iki taraflı danışma, toplu görüşme, uzlaşma
ve seçimlik hakemliğin geliştirilmesi
• grev hakkı
Hukuki ve Sosyal Korunma
•
•
•
•
•
•
•
•
•
çocuğun hukuki durumu
genç suçluların ıslahı
kötü muamele ve şiddete karşı koruma;
emek sömürüsünün (cinsel ve sair) her biçimiyle
yasaklanması;
ailenin hukuken korunması ( eşler arasında eşitlik ve
çocuklara eşit muamele, eşlerin ayrılığı durumunda
çocukların korunması)
sosyal güvenlik, sosyal yardım ve sosyal hizmetlerden
yararlanma hakları;
yoksulluk ve toplum dışı kalmaya karşı korunma hakkı;
çocuk bakımı
yaşlı kişiler yararına özel tedbirler alınması
Kişilerin Dolaşımı
•
•
•
•
aile birleştirme hakkı
vatandaşların yurtdışına çıkış hakkı
sınır dışı etmede usuli güvenceler
göçmenlik işlemlerinin basitleştirilmesi
Ayrımcılık Yasağı
• kadın ve erkeklerin eşit muamele görme ve çalıştırmada
fırsat eşitliği hakkı;
• vatandaşlar ve yasal olarak çalışan ve/veya yerleşik olan
yabancılar için, ırk, cinsiyet, yaş, renk, dil, din, görüş,
ulusal aidiyet veya sosyal menşei, sağlık durumu veya
bir ulusal azınlığa mensup olup olmama gözetilmeksizin
Şart’ta belirtilen hakların güvenceye alınması;
• aile sorumlulukları üzerine kurulu ayrımcılığın
yasaklanması;
• toplumla bütünleşme ve toplum hayatına katılma
konusunda özürlülerin hakları.
Avrupa Sosyal Haklar Komitesi
Avrupa Sosyal Haklar Komitesi Şart’ta belirtilen
taahhütlere uyulup uyulmadığını denetler.
Komite’nin bağımsız ve yansız nitelikte on beş üyesi
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından altı yıl görev
süresiyle seçilir, bu görev süresi bir kez yenilenebilir.
Komite taraf Devletlerin ulusal durumlarının Şart’a
uygun olup olmadığı konusunda hukuki değerlendirme
yapar.
Ulusal Raporlar Temelinde İşleyen
Bir Denetim Usulü
Yargısal değerlendirme
Şartın uygulamasına ilişkin
Devlet Raporları
Sosyal ortaklar ve STKların
görüşleri
Avrupa Sosyal Hakları Komitsi (Komite)
Uluasal mevzuat ve uygulamanın Şart ile uyumlu
olup olmadığına karar verir
= her Devlet raporuna ilişkin Sonuçlar kabul eder
Ulusal Raporlar Temelinde İşleyen
Bir Denetim Usulü
Takip
Hükümetlerarası Komite
Taraf Devleterin Temsilcileri
Sosyal Ortakları Temsil Eden Gözlemciler
Devletlerin mevcut durumu Şarta uygun hale
getirmelerini temin eder.
Ya da Bakanlar Komitesinden ilgili Devlet hakkında bir
Tavsiye Kararı almasını talep edebilir.
Bakanlar Komitesi
Devletlerden ulusal mevzuat ve uygulamalarını Şartla
uyumlu hale getirmelerini isteyen Tavsiye Kararları alır.
Raporların Sunulması
Şartın hükümleri 4 tematik gruba ayrılmıştır.
Devletler her yıl bir
grup hakkında
rapor
sunmalıdır.
Raporlar en
geç 31 Ekim
tarihi itibarı ile
sunulmuş
olmalıdır.
Her hüküm
hakkında dört
yılda bir
raporlama
yapılır.
Hükümlerin
ayrıldıkları
dört grup
şunlardır:
Grup 1
İstihdam, eğitim ve
fırsat eşitliği
Grup 2
Sağlık, sosyal
güvenlik ve
sosyal
korunma
Grup 3
İş hakları
Grup 4
Çocuklar,
aileler,
göçmenler
- Madde 1
- Madde 3
- Madde 2
- Madde 7
- Madde 9
- Madde 11
- Madde 4
- Madde 8
- Madde 10
- Madde 12
- Madde 5
- Madde 16
- Madde 15
- Madde 13
- Madde 6
- Madde 17
- Madde 18
- Madde 14
- Madde 21
- Madde 19
- Madde 20
- Madde 23
- Madde 22
- Madde 27
- Madde 24
- Madde 30
- Madde 26
- Madde 31
- Madde 25
- Madde 28
- Madde 29
Toplu Şikayet Usulü
Şartın ihlal edildiğine ilişkin şikayetler Avrupa Sosyal
Haklar Komitesine yapılabilir.
Başvuru yapma yetkisi olanlar
Bu usulü kabul eden bütün Devletler için:
•
1. ETUC, UNICE ve IOE;
2. Avrupa Konseyi nezdinde katılma yetkisi tanınmış ve bu amaçla
hazırlanan listeye Hükümetlerarası Komite tarafından kaydedilmiş
olan hükümet dışı kuruluşlar (STKlar);
•
3. İlgili Devletin sendikaları ve işveren örgütleri.
Ayrıca aşağıdaki imkanı tanımış olan Devlet hakkında:
•
4. Ulusal STKlar.
Toplu Şikayet Usulü
Yargısal değerlendirme
Sendikalar, işveren örgütleri ve STK’larca Şartın ihlal
edildiğine dair yapılan şikayet başvuruları
Avrupa Sosyal Haklar Komitesi (Komite)
şikayetlerin kabul edilebilir ve temele sahip
olup olmadığına karar verir
Takip
Bakanlar Komitesi
Devletlerin durumu Şarta uyumlu hale getirmelerini
temin eder. Aksi halde, ilgili Devlete yönelik bir Tavsiye
Kararı kabul eder.
Şartın Uygulanmasının Farklı
Devletlerdeki Etkileri
Denetim sisteminin bir sonucu olarak, Devletler
mevzuat ve uygulamalarında Şarta uygunluğu
sağlamak amacı ile değişiklikler yapmaktadır. Bu
sonuçlara ilişkin detaylı bilgi (ve son gelişmeler) ülke
durum belgelerinde yer almakta olup bu belgelere
web sayfası üzerinden ulaşılabilir.
Şarta dair
daha geniş bilgi için
http://www.coe.int/socialcharter
Department of the European Social Charter
Directorate General of Human Rights
and Legal Affairs
Council of Europe
F – 67075 Strasbourg Cedex
social.charter@coe.int