okul öncesı çocuklarda amblıyopı prevalansı ve

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
® OKUL ÖNCESI ÇOCUKLARDA AMBLIYOPI PREVALANSI VE
NEDENLERININ ARASTIRILMASI
Yrd. Doç. Dr.Üzeyir ERDEM, Doç. Dr. Fatih Mehmet MUTLU, Y. Hem. Kadriye TATAR, Prof Dr.
H.Ibrahim ALTINSOY
GATA Göz Hastaliklari AD/Ankara
ÖZET
Amaç: Gelismis toplumlarda 45 yas altinda yaklasik %2,5’luk prevalansiyla en önemli körlük
sebebi olan ambliyopinin nedenlerini ve risk faktörlerini arastirmak
Gereç ve Yöntem: Ankara’daki bazi kres ve anaokullarindaki 3-6 yas grubu çocuklar yas,
cinsiyet, dogum bilgileri, anne babanin egitim düzeyleri, dogum öncesi ve dogum sonrasi
problemler, aile hikayesi anamnezleri ve görme keskinlikleri alindiktan sonra patoloji
düsünülenler göz hastaliklari uzmani tarafindan görme keskinligi, duksiyon ve versiyon
hareketleri, açma kapama testi, biyomikroskopik ve fundoskopik muayene ile sikloplejik
refraksiyon muayenesin e tabi tutuldular. Görme keskinligi 0,8 ve altinda olan ve organik
herhangi bir patoloji saptanmayan çocuklarin gözleri ambliyop olarak degerlendirildi.
Bulgular: Taramaya tabi tutulan 202 çocuktan 56 tanesinde görme kusuru saptandi ve göz
hastaliklari uzmanina sevk edildi. Yapilan muayenede bunlardan 6’sinda ambliyopi tesbit
edildi. Ambliyopi prevalansi %2,97 olarak bulundu.
Sonuç: Risk faktörlerinden, aile hikayesi pozitif olanlarda olmayanlara göre 3 kat daha fazla
ambliyopi tespit edildi, ancak bu istatistiksel olarak anlamsiz bulundu. Ambliyopinin en sik
nedeni olarak %50 siklikla ezotropya bulundu. Bunu %33,3 siklikla hipermetropastigmatizma
ve %16,6 siklikla deprivasyon ambliyopisi izledi.
Anahtar Kelimeler: Ambliyopi, okul öncesi çocuklar, prevalans, risk faktörleri
Investigation of the Prevalance and Causes of Amblyopia in Preschool Children
Purpose: Investigation of the causes and risk factors of amblyopia which is the most
important cause of legal blindness with a prevalance of 2,5% among people under 45 years
old in developed countries.
Material and Methods: A screening test was performed to 3-6 years old preschool children
and kindergartens in Ankara. The records included age, sex, birth problems, education level
of the parents, pre and postnatal problems, family history and visual acuities. Suspected
cases were sent to the ophthalmologist for the examination of visual acuity, and duction and
version, biomicroscopic, ophthalmoscopic and cycloplegic refractive examinations. Visual
acuity of 8/10 or less without any organic cause was accepted as amblyopia.
Results: Fifty six of the 202 children were sent to the ophthalmologist because of low vision.
Ophthalmologic examination revealed 6 amblyopia cases. The prevalance of amblyopia was
2,97%.
Conclusion: Ambliyopia was 3 times more frequent in cases with a positive family history
compared with cases without a family history. But this value was statistically insignificant. The
most frequent causes of amblyopia were esotropia (50%), hypermetropic amblyopia (33,3%),
and deprivation amblyopia (16,6%).
Key Words: Amblyopia, preschool children, prevalance, risc factors.
Sorumlu Yazar (Corresponding Author):
Dr Üzeyir ERDEM, GATA Göz Hastaliklari AD, Etlik/Ankara
E-mail: erdemuzeyir@hotmail.com
Tel: 0312 3045873
Fax: (312) 321 0492
202
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
GIRIS
Göz hekimligini ilgilendiren en
önemli konulardan birisi koruyucu
göz
sagligi
ve
körlüklerin
önlenmesidir. Koruyucu önlemler,
uygulandigi döneme, uygulamanin
yayginligina ve uygulanan yöntemin
etkinligine göre degisik derecede
yararli olurlar (1).
Gelisen dünyamizda, çocuklarin
saglikli bir gelecege sahip olmalari,
istedikleri
bir
meslek
dalina
kavusmalari için iyi bir görmenin
saglanmasi
ve
göz
sagliginin
korunmasi gerekir. Bunun için de bazi
göz hastaliklarinin erken teshis ve
tedavisine ihtiyaç vardir. Bunlardan
birisi de halk arasinda göz tembelligi
de denilen ambliyopilerdir (2).
Ambliyopi,
muayene
ile
saptanabilen organik bir patoloji
olmaksizin
tam
bir
gözlük
tashihine ragmen, bir ya da iki
gözün
görme
keskinliginin
azalmis olmasi durumudur (3, 4).
Zamaninda teshis ve tedavi
edilmedigi takdirde %2,5’lik
prevelansiyla, yasamin ilk 45
yilinda en çok görülen körlük
sebebidir. Askerler üzerinde
yapilan
bir
çalismada
ambliyopinin
diger
oküler
patolojilerden 10 kat fazla
görüldügü, ambliyop kisilerin
saglam gözlerinin de oküler
hastaliklar ve travma yönünden
potansiyel körlük riski altinda
oldugu bildirilmistir (3).
Genç eriskinlerde ambliyopinin yol
açtigi görme kayiplari tüm oküler
hastaliklar ve travmanin yol açtigi
kayiplarin toplamindan daha fazladir
(5). Bir gözü ambliyop olan
203
insanlarin, kazalara bagli olarak diger
gözlerini kaybetme olasiliklari da
artmaktadir (6).
Çagdas yasamin giderek artan
görsel ihtiyaçlari ambliyopiyi sürekli
büyüyen bir sosyoekonomik problem
haline getirmektedir. Bu konuda çok
sayida prevalans çalismasi yapilmis
ve farkli yas gruplarinda % 0,2 (2)
ile
%5,4
arasinda
oranlar
saptanmistir
(3).
Genel
popülasyonda ambliyopi sikliginin
ortalama % 2,0-3,5 dolaylarinda
oldugu söylenebilir (4).
Ambliyopide tam körlük sözkonusu
degildir. Ancak santral görmenin
azalmasi ambliyop gözün bulgusu
olarak
karsimiza
çikar.
Klinik
bakimdan ortaya çikan tablo görme
eselinde iki gözün görme keskinligi
farkinin normale göre iki sira veya
daha az bulunmasidir.
Ambliyopideki görme azligi ile
refraksiyon kusuruna bagli görme
azligi nitelik olarak birbirinden oldukça
farklidir. Refraksiyon kusurunda imaj
bulaniktir. Ambliyopide ise imaj
dalgalanmalar
halinde
görülüp
kaybolmaktadir. E harfi F gibi, C harfi
G gibi algilanabilir. Karisiklik ve fark
edememe temel yetersizliktir. Bunlarin
yaninda
binokuler
tek
görme
fonksiyonunda da çesitli derecelerde
patolojiler vardir (6, 7, 8).
Von
Noorden’in
ambliyopi
siniflamasinda ambliyopiler nedenlerine
göre 4 grupta degerlendirilir (5):
Anizometropik
veya
yüksek
ametropik
ambliyopide
görme
azliginin nedeni tek ya da her iki
gözdeki kirma kusurudur. 2,0 diyoptri
ve üzerinde bilateral hipermetropi,
1,50
diyoptri
ve
üzerinde
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
astigmatizma ile 1,0 diyoptri ve
üzerinde anizometropi ambliyopiye
siklikla eslik eden kirma kusurlaridir
(7). Yüksek ametropi söz konusu
oldugunda ambliyopi bilateraldir,
ancak daha sik görülen ambliyopi sekli
anizometropiye bagli tek tarafli olandir.
Strabismik
ambliyopi
anormal
binoküler etkilesime baglidir ve
kayan gözde supresyon sonucu
hemen daima tek gözde görülür.
Deprivasyon
ambliyopisi
digerlerine göre daha az rastlanilan
bir
ambliyopi
türüdür,
bunda
baslangiçta retinada imaj olusumunu
engelleyen, genellikle organik bir
bozukluk vardir (katarakt, vitreus
hemorajisi, pitozis gibi). Ancak bu
bozukluk ortadan kalktiktan sonra da
görme bozuklugu devam eder.
Dördüncü grup ambliyopi, organik
ambliyopilerdir. Çok net tanimi
yapilmamis olmakla birlikte, organik
patolojilerle birlikte görülen görme
kayiplarinin,
bu
nedenlerle
açiklanamayacak bölümü olarak tarif
edilebilir,
bunlarda
çogu
kez
anizometropi ve sasiligin rol oynadigi
ileri sürülmektedir. Hangi grupta
olursa
olsun,
ambliyopiye
yol
açabilecek nedenler ambliyojenik
faktörler olarak bilinir ve okul öncesi
yas grubunda sikliklari ortalama %515 arasindadir (5).
Ambliyopi gelisiminde ambliyojen
uyaran ile ne zaman karsilasildigi çok
önemlidir. Bu amaçla sensitif ve
kritik
periyodlar
tanimlanmistir.
Sensitif periyod görme sisteminin
uyaran azligina duyarli oldugu
dönemdir. Genel olarak bu dönemin
dogumla basladigina inanilmaktaysa
da, bazi çalismalar 6 haftaya kadar
gecikebilecegini
göstermektedir.
Yenidogan
sariligi
nedeniyle
hayatlarinin ilk haftalarinda kapama
alan
çocuklarda
ambliyopi
gelismemesi bu iddiayi destekler (5).
Ayrica sensitif periyod tüm visüel
fonksiyonlar için uniform degildir;
spektral sensitivite için 3-6 ay,
uzaysal rezolüsyon için 2 yila kadar,
binoküler fonksiyonlar için daha uzun
sensitif periyodlardan söz edilebilir.
Kritik periyod ise tedavi ile görmenin
artabilecegi dönemi belirler. Bu
dönem sensitif periyodla birlikte
baslar ve çesitli çalismalara göre 6-12
yasina dek sürer (5). Sensitif ve kritik
periyod
kavramlari,
ambliyopi
tedavisinin ancak belirli bir zaman
diliminde
uygulanirsa
etkili
olabilecegini gösterir. Bunun için
ambliyopinin bu zaman dilimi içinde
saptanmasi gereklidir. Ambliyopi ve
ambliyojenik faktörleri saptamaya
yönelik taramalar da bu nedenle okul
öncesi yas grubuna yönelik olmalidir.
Nedeni ne olursa olsun ambliyopi
ile ilgili yapilan çalismalarda 7 yas
sonrasinda tedaviye yeterli cevap
alinamadigi görülmektedir. Yapilan
çalismalarda okul öncesi dönemde
hastaligin erken tanisinin önemi
vurgulanmaktadir (5). Bu nedenle
çalismamizda kres ve anaokullarini
hedef olarak seçtik ve okul öncesi
dönemdeki ambliyopi prevalansini ve
risk faktörlerini arastirdik.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çalismanin kapsamina Ankara’daki
TSK’ne bagli kres ve anaokullarindaki
3-6 yas grubu çocuklar alindi. Verilerin
toplanmasi, ön tarama ve göz
hastaliklari uzmani tarafindan yapilan
204
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
poliklinik muayenesi seklinde iki
asamali olarak yapildi.
Ön tarama muayenesi öncesinde
kres ve anaokullarina gidilerek
ögretmenlere ambliyopi ve görme
keskinligini ölçme hakkinda bilgi
verildi ve çocuklari “E” eseli ile
muayeneye nasil hazirlayabilecekleri
ögretildi.
Ayrica
ebeveynleri
ambliyopi konusunda aydinlatmak
amaciyla hazirlanan bir metin anket
formu ile birlikte ailelere gönderildi.
Çocugun yasi, cinsiyeti, dogum
bilgileri (kilosu, haftasi, dogum sekli),
anne babanin egitim düzeyleri,
akrabalik olup olmamasi, dogum
sonrasi problemler (kuvöz vs),
gebelik ile ilgili problemler (diabet,
hipertansiyon), diger aile fertlerinde
sasilik, ambliyopi, gözlük kullanimi
veya geçirilmis göz hastaligi hikayesi
varligi,
göz
doktorlarina
gidip
gitmedigi, geçirilmis travma veya
havale öyküsü gibi tanimlayici
bilgiler ebeveynlerden detayli bir
sekilde ögrenildi. Tablo 1’de çesitli
çalismalarda ortaya konan bu risk
faktörleri özetlenmistir (13,14,15).
Tablo-1. Ambliyopi olusumunda rol oynayan baslica faktörler
1- Yas
2- Dogum bilgileri
a) Dogum sekli
b) Dogum yeri
c) Dogum kilosu
d) Dogum haftasi
3- Anne-babanin tutumu ve egitim düzeyi
4- Akraba evliligi
5- Postnatal problemler
6- Aile öyküsü (anne,baba ve kardeslerde mevcut) olan
a) Göz cerrahi girisim
b) Sasilik
c) Ambliyopi
d) Gözlük (Refraksiyon)
e) Diger Sorunlar
7- Çocugun daha önce geçirdigi göz hastaliklari
8- Primer saglik hizmetlerinin sunumu
9 Çocukta havale öyküsünün varligi
10 Travma öyküsünün varligi
11Çocugun geçirdigi sistemik hastaliklar
Ailelerden alinan bilgi formlarinin
arkasina ön muayene formu eklendi.
Bu konuda egitimli bir hemsire kres
ve anaokulu ögretmenlerinin yardimi
205
ile ön muayenelerini tamamlayarak
görme keskinligi 0,8 ve altinda
olanlari, iki göz arasinda iki sira veya
üzerinde görme keskinligi farki
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
olanlari, genel inspeksiyon ile
patolojiden süphe edilenleri, sasilik
veya göz hareket bozuklugu olanlari
belirleyerek
göz
hastaliklari
uzmanina sevklerini sagladi. Ön
tarama muayenelerinde Amerikan
Pediatri Akademisinin okul öncesi
çocuklarda önerdigi protokol (14)
esas alinmistir (Tablo 2).
Tablo-2. Amerikan Pediatri Akademisinin, koruyucu göz hekimligi, okul öncesi
çocuklarda uygulanan görme tarama protokolü.
A- Yeterli Tibbi ve Aile Hikayesi
B- Göz Muayenesi Yöntemi
1. Yenidoganda Muayene
a) Her iki gözün inspeksiyonu
b) Pupiller kirmizi reflenin kontrolü
c) Göz hareketlerinin degerlendirilmesi
2. Alti Aylik Çocukta Muayene
a) Her iki gözün inspeksiyonu
b) Fiksasyon kontrolü
c) Pupiller kirmizi reflenin kontrolü
d) Göz hareketlerinin degerlendirilmesi
3. Dört Yasindaki Çocukta Muayene
a) Her iki gözün inspeksiyonu
b) Görme keskinliginin ölçülmesi
c) Fiksasyon kontrolü
d) Pupiller kirmizi reflenin kontrolü
e) Göz hareketlerinin degerlendirilmesi
C- Referans Kriterleri
1. Genel inspeksiyonda patoloji varligi
2. Anormal isik veya kirmizi refle varligi
3. Sasilik süphesi
4. Görme muayenesinde 0,8 veya altinda görme keskinligi veya iki göz
arasinda iki sira veya üzerinde görme keskinliginde fark varligi.
Göz
hastaliklari
uzmaninca
inspeksiyon,
görme
keskinligi
muayenesi
tekrari,
duksiyonversiyon
hareketlerinin
degerlendirilmesi, kapama açma
testi, biyomikroskopik muayene,
gözdibi muayenesi, siklopleji sonrasi
refraksiyon ölçümleri yapildi. Görme
keskinligi 0,8 ve altinda olan ve
organik
herhangi
bir
patoloji
saptanmayan
çocuklarin
gözleri
ambliyop
olarak
kabul
edildi.
Hastaneye gönderilen çocuklarin
kesin tanilari ön tarama formlarinin
arkasina
islenerek
istatistiksel
degerlendirmede kullanildi. Çalismaya
alinan çocuklardaki ambliyopi sikligi
ve prevalansi saptandi. Risk faktörleri
Ki-Kare testi ile degerlendirildi.
206
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
BULGULAR
1996-1997
egitim
yilinda
Ankara’daki
TSK
kres
ve
anaokullarindaki 3-6 yas gurubundan
toplam 202 (103 kiz, 99 erkek)
çocuk çalismaya alindi. Ön tarama
muayeneleri
sonucunda
56
çocuk (30 kiz, 26 erkek) görme
kusurlu bulunarak kesin tani amaciyla
GATA Göz Hastaliklari Poliklinigine
sevk edildi. Poliklinik muayenesine
gelen 43 çocugun kesin tanilari
oftalmolojik muayene ve testlerle
belirlendi.
Tablo-3. Ön tarama sonucu sevk edilen çocuklarin yas özelliklerine göre
dagilimi
Yas
3
4
5
6
TOPLAM
Taranan Çocuk Sayisi
15
56
65
66
202
Ön tarama sonucunda taranan ve
hastaneye sevk edilen çocuklarin yas
özelliklerine göre dagilimi Tablo3’dedir. Yas gruplari yönünden
Sevk Edilen Çocuk Sayisi
4 (%26,7)
13 (%23,2)
19 (%29,2)
20 (%30,3)
56 (%27,7)
incelendiginde 3-4 yas grubundaki
ambliyopi prevalansi %1,3 iken, 5-6
yas grubunda ise %3,8 olarak
bulunmustur.
Tablo-4. Ön muayene sonucu sevk nedenleri ve dagilimlari.
Sevk Sebebi
Sevkedilen çocuk sayisi
n=56*
Görme keskinligi 0,8 ve alti
48 (%85,7)
Sasilik süphesi
15 (%26,8)
Göz hareketlerinde anormallik
1 (%1,8)
Inspeksiyon anomalisi (Enoftalmus)
1 (%1,8)
* Birden fazla ön tani konabildiginden tablodaki degerlerin toplami 65’tir.
Bu
çocuklarin
sevkedilme
nedenleri Tablo-4’de, sevk edilen
çocuklarda
degerlendirilen
risk
faktörleri
dagilimi
Tablo-5’te
verilmistir. Risk faktörleri yönünden
ambliyopi prevalansi yönünden bu iki
grup arasinda fark gözlenmemistir.
Tablo-6’da Ambliyopi tanisi alan
çocuklarin
muayene
bilgileri,
Tablo-7’de risk faktörleri müsbet
207
bulunanlarla bulunmayanlar arasinda
Ambliyopi dagilimi özetlenmistir.
Ambliyopinin en sik nedeni olarak
%50 siklikla ezotropya bulundu.
Bunu
%33,3
siklikla
hipermetropastigmatizma ve %16,6
siklikla deprivasyon ambliyopisi izledi.
Ambliyopi sikligi çalismamizda 36 yas gurubunda % 2,97 olarak
bulunmustur.
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
Tablo-5. Ön tarama sonucu sevk edilen çocuklarda degerlendirilen nedenlerin
dagilimi (n=56).
Dogum Dogum Dogum Postnatal Riskli
Aile
Öz
bilgileri kilosu haftasi
öykü
gebelik öyküsü geçmisi
Vajinal
Dogum
41
(%73,2)
Sezeryan
15
(%26,8)
2,5 – 4 kg
47
(%83,9)
2,5 kg ve alti
1
(%1,8)
4 kg ve üzeri
8
(%14,3)
Prematür
1
(%1,8)
Postmatür
0
Kuvöz
tedavisi
2
(%3,6)
Hipertansiyon
1
(%1,8)
Diabet
1
(%1,8)
Akraba
evliligi
2
(%3,6)
Sasilik
3
(%5,4)
Ambliyopi
3
(%5,4)
Gözlük
kullanimi
33
(%58,9)
Göz
muayenesi
18
(%32,1)
Gözlük
kullanan
6
(%10,7)
Havale
öyküsü
4
(%7,1)
Kafa travmasi
3
(%5,4)
208
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
Tablo-6. Ambliyopi tanisi konan olgularin poliklinik muayene bilgileri
Ön
taramadaki
görmeler
Sag
Sol
Muayene
sonu tashihli
görmeler
Sag
Sol
Ambliyopi nedeni
1
0,6
0,6
0,6
0,8
2
0,4
0,6
0,5
0,8
3
0,8
0,5
1,0
0,6
4
0,7
0,4
1,0
0,6
5
0,8
0,4
0,9
0,6
Sasilik ambliyopisi
Sol göz
ezotropya+Hipermetropastigmat
6
0,8
0,7
1,0
0,8
Sasilik ambliyopisi
Sol ezotropya+Hipermetropastigmat
TARTISMA
Çalismamizda 3 -6 yas grubu
okul
öncesi
çocuklarda
ambliyopi sikligi %2,97 olarak
bulunmustur.
DaCunha
ve
Jenkins bu orani 1961 yilinda
Ingiltere’de
bir
ana-ç o c u k
sagligi merkezinde 3 yasindaki
çocuklarda
yaptiklari
bir
ç alismada
%1,7
olarak
bildirmislerdir. Yine ayni yil
Russel ve arkadaslari 3 -6 yas
grubu
çocuklarda
yaptiklari
çalismada bu orani %1,3 olarak
bulmuslardir.
Nawratzki
ve
Oliver
1972
yilinda
4,5-5
yaslarindaki
1161
çocukta
209
Anizometropik ambliyopi
Her iki göz Hipermetropastigmat
Anizometropik ambliyopi
Her iki göz Hipermetropastigmat
Deprivasyon ambliyopisi
3 yasinda enfeksiyon nedeni ile sol
gözü bir hafta kapali kalmis
Sasilik ambliyopisi
Sol göz
ezotropya+Hipermetropastigmat
yaptiklari çalismada ambliyopi
sik ligini
%2,2
olarak
bildirmislerdir (6).
Ilkokul dönemindeki çocuklarda
yapilan
çalismalarda
ise;
Frandsen
1949
yilinda
Danimarka’da 7 ve yukari yastaki
çocuklarda yaptiklari çalismada
ambliyopi prevalansini %2,6
olarak bulurken Woo 1968 yilinda
%3,85, Ran t e n e n v e T o m m i k i
1971’de %1,8, Haase ve Muhling
1979’da
%4,1
olarak
açiklamislardir (6,7). Vereckeen
ve arkadaslari 1966 yilinda
Belçika’da yaptiklari çalismada
ambliyopi oranini %3,5 olarak
bulmustur (7).
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
Tablo-7. Toplam da risk faktörleri müsbet olanlarla olmayanlar arasinda
ambliyopi dagilimi.
Risk faktörleri
Ambliyopi
var
Ambliyopi
yok
Toplam
*p
Sezeryan
Vaginal
1 (%2,1)
5 (%3,2)
45
151
46
156
0,58
2,5 > X > 4kg
4 = X = 2,5kg
1 (%6,2)
5 (%2,5)
15
181
16
186
0,265
Miad disi
Miadinda
1 (%50)
5 (%2,5)
1
195
2
200
0,059
Kuvöz ted.
Kuvöz yok
2 (%40)
4 (%2,0)
3
193
5
197
0,007
HT ve DM
Hast. yok
0 (%0)
6 (%3)
3
193
3
198
**
Akraba evliligi +
Akraba evliligi -
1 (%25)
5 (%2,5)
3
193
4
198
0,114
Aile öyküsü +
Aile öyküsü -
4 (%5,6)
2 (%1,5)
66
130
70
132
0,185
Göz hekimi muayenesi+
Göz hekimi muayenesi-
3 (%6,9)
3 (%1,8)
40
156
43
159
0,112
Havale +
Havale -
1 (%9,9)
5 (%2,6)
10
186
11
191
0,289
Travma +
1 (%9)
10
11
0,289
Travma 5 (%2,6)
186
191
* Ki-kare testi kullanildi (Beklenmeyen hücre degeri 5 ten küçük olanlarda
Fischer’in kesin sonucu kullanildi)
** Istatistik degerlendirme yapilamadi.
Risk
faktörleri
yönünden
inceledigimizde
çalisma
grubumuzdaki çocuklarin %49’u
erkek (99) ve %50,99’u kiz (103)
olup ambliyopi prevalansi yönünden
bu
iki
grup
arasinda
fark
gözlenmemistir. Diger çalismalarda
da cinsiyetin ambliyopide risk
faktörü olarak önemli olmadigi
vurgulanmistir (6).
Yas
gruplari
yönünden
incelendiginde 3-4 yas grubundaki
ambliyopi prevalansi %1,3 iken, 5-6
yas grubunda ise %3,8 olarak
bulunmustur. Ingram 1971 yilinda
yaptigi bir çalismada ezotropyali
210
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
çocuklarin
5-6
yaslarinda
pik
yaptigini bildirmistir (8). Bizim
çalismamizda da bu yas grubundaki
ambliyopili
çocuklar
çogunlugu
olusturmaktadir
ve
ezotropya;
ambliyopi
nedenlerimiz
arasinda
%50 ile ilk sirada yer almaktadir. Bu
durum bizim çalismamizda 5-6 yas
grubunda ortaya çikan ambliyopi
sayisinin neden fazla oldugunu izah
etmektedir.
Seksiyo ve zor dogum nedeni ile
girisimli dogumlarin orbital travma
riskini artiracagi ve dolayli olarak
ambliyopi
nedeni
olabilecegi
vurgulanmistir (9). Orbita travmalari
ve intrakranial hemorajilere bagli
olarak pitozis, göz kasi paralizileri
olusabilmekte ve ortaya çikan sasilik
ve pitozislere bagli olarak ambliyopi
gözlenebilmektedir (4).
Çesitli
kaynaklarda
dogum
kilosunun fazla olmasi bebege
yapilan girisim riskini artirmakta ve
travma artisina neden oldugu
bildirilmektedir (9). Çalismamizda ise
4 kg’in üzerinde olan çocuklarda
ambliyopi sikligi %6,2 bulunurken,
4kg’in altinda olan çocuklarda bu
oran %2,5 olarak bulunmustur.
Ancak bu fark istatistiksel olarak
anlamsiz bulunmustur (p>0,05).
Dogum haftasi, dogum sonu
bebegin kuvözde kalmasi, riskli
gebelikler
ve
akraba
evliligi
yönünden sayilarin azligi nedeniyle
istatistiksel
degerlendirme
yapilamamistir.
Anne baba ve kardeslerden birinde
sasilik, ambliyopi ve kirma kusuru
yönünden pozitif hikaye varsa çocukta
da ambliyopi olasiliginin arastirilmasi
gerektigi bildirilmistir (10).
211
Olgularimizi aile öyküsü açisindan
inceledigimizde ise ailesinde sasilik,
ambliyopi ve refraksiyon kusuru
olanlarda ambliyopi sikligi %5,6 iken,
aile hikayesi olmayanlarda bu oran
%1,5 olarak bulunmustur (Tablo7).
Bu fark oldukça yüksek gibi görünse
de istatistiksel olarak anlamsiz
bulunmustur (p>0,05).
Poliklinik muayenesi sonucunda
ambliyopi tanisi konan çocuklar
nedenler yönünden incelendiginde; 3
olguda
ezotropya+hipermetropik
astigmatizma, diger 2 olguda ise
hipermetropik anizometropi, 1 olguda
da (%16,6) deprivasyon ambliyopisi
tesbit edilmistir. Bizim çalismamizda
en sik görülen ambliyopi nedeni
ezotropya
ve
hipermetropik
anizometropi olarak gözlenmistir.
Diger neden ise deprivasyon olarak
görülmüstür.
Ozan N ve arkadaslarinin ilkokul
çocuklarinda
yaptiklari
bir
taramada,
hipermetrop
astigmatlarda %72,28 oraninda
ambliyopi gözlendigi bildirilmistir
(11). Çalismamizdaki hipermetropi
orani ambliyopilerde 5/6 olarak
görülmüstür.
Deprivasyon
ambliyopisi 1/6 (1 olgu) oran inda
saptanmistir. Önemli refraksiyon
kusuru bulunmayan bu hastamizin
2,5 yasinda gözünün 2 hafta
kadar enfeksiyon nedeniyle kapali
kaldigi öyküsü mevcuttu. Hubel
ve
Wiesel,
deprivasyon
ambliyopisi ile ilgili bir çalismada
yeni dogmus kedilerin göz
kapaklarini dikmisler ve tekrar
açtiklarinda geri dönüsü olmayan
vizüel kayip oldugunu görmüsler
(12).
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (9)
Arastirilan risk faktörleri önemli
görünse de istatistik yönden yeterli
düzeyde bulunmamistir. Taranacak
olgu
sayisinin
artirilmasi
ile
istatistiklerin
anlam
kazanacagi
açiktir.
Ülkemizde
okul
öncesi
çocuklardaki
ambliyopiyi
risk
faktörleri ve prevalans yönünden ele
alan daha genis çalismalara ihtiyaç
oldugu
görülmektedir.
Toplum
sagligi yönünden toplumun yaklasik
%3'’nü ilgilendiren ve 7 yas öncesi
tani konulmasi tedavi edilebilirlik
yönünden zorunlu olan böyle bir
hastaligin toplum içinde en aza
indirilebilmesi için daha genis benzer
saha taramalarinin okul öncesi
çocuklarda
her
yil
yapilmasi
gerektigini düsünüyoruz. Bu konuda
gerek üniversitelere ve diger çesitli
bakanliklara
bagli
oftalmoloji
kliniklerine ve gerekse MEB ile Saglik
Bakanligina önemli görevler düstügü
kanisindayiz.
KAYNAKLAR
1. Dirican R, Bilgel N. Halk Sagligi.
Uludag Basimevi, 2.Baski: 98-102,
Bursa, 1973.
2. Ayberk N. XII. Kis Sempozyumu Açilis
Konusmasi. Dogan ÖK, Pekel H.
(Ed’ler), T.O.D., XII. Kis Sempozyumu
Bülteni. Konya, 1, 1990.
3. Von Noorden GK. Theory and
Management of Strabismus. Binocular
Vision and Ocular Motility. 4th ed. The
C.V. Mosby Company. St. Louis.
PP344,1990.
4. Rubin SE, Nelson LB. Amblyopia,
Diagnosis and Management. Pediatric
Clinics of North America, 40: 277-735,
1993.
5. Von Noorden GK. Examination of
patient III. Sensory signs, symptoms
and adaptations in strabismus. In:
Binocular Vision and Ocular Motility.
Lauren Craven ed. Mosby year book,
Fifth ed. 1996. Ch 13, 216-223.
6. Ciuffreda KJ, Levi DM, Selenow A.
Amblyopia, Basic and Clinical Aspects,
Butterworth-Heinemann, pp:1-38, 1990.
7. Leske MC, Hawkins BB. Screening:
Relationship on Diagnosis and Therapy.
Clinical Ophthalmology. Duane TD,
Jaeger EA. (Ed) 54:1-16, 1984.
8. Ingram RM. The Problem of Screening
Children for Visual Defects. British
Journal of Ophthalmology. 61:47,1977.
9. Basak I. Yenidogmus bir Çocukta Orbita
Hematom Vakasi. Istanbul Göz Klinigi
Bülteni 13:117,1955.
10. Stager DR, Birc EE, Wealey DR.
Amblyopia
and
the
pediatrician
pediatric annals 19:301-315,1990.
11. Ozan N, Ökten Z, Erda S. Ilkokul
Çocuklarinda Ambliyopi Sikligi ve
Nedenleri. T.O.D.XX. Ulusal Oftalmoloji
Kongresi Bülteni, U.Ü. Basimevi, Bursa,
S: 323-326,1989.
12. Duane TD, Jaeger EA. Clinical
Ophthalmology.Harper
and
Row
Publishers.
Revised
Edition
Philadelphia.10:1-1,1985.
13. Ingram RM. The Problem of
Screening Children for Visual Defects.
British Journal of Opthalmology. 61: 47, 1977.
14. Campbell LR, Charney E. Factors
Associated Wiht Delay in Diagnosis of
Childhood Amblyopia Pediatrics. 87:
178-185, 1991.
15. Stager DR, Birc EE,Wealey DR.
Ambliyopia and the pediatrician
pediatric annals 19: 301-315, 1990.
212