Enzimler

Süper kahraman
Kaptan Enzim
Sağlığımızın
koruyucusu
ENZIMLER
Doç.Dr.Pınar AKSOY SAĞIRLI
ENZİMLERİN ÖNEMİ
 Biyokimyasal
süreçlerin merkezinde yer
alırlar.
 Tüm metabolizma enzimler sayesinde yürür.
 Hastalık tanısında önem taşırlar.
 Birçok ilaç enzimlere etki ederek tedavi edici
özelliklerini gösterir.
TARIHÇE

Grekçe " enzymos " mayalandırmak,
maya gibi kabarmak

1877’de "Enzim" terimi ilk kez Wilhelm
Kühne (1837-1900) tarafından ortaya
atıldı.

1897’de Alman fizyolojist Eduard
Buchner fermentasyonun canlı içermeyen
ortamda da oluştuğunu gösterdi.

1907’de Nobel kimya ödülünü kazandı.
Eduard Buchner

Buchner, şekeri fermente eden madde için "zymase"
terimini kullandı.

Enzim terimi, cansız maddeler örn. pepsin gibi kimyasal
maddeler için,

Ferment terimi, canlı organizmalar tarafından yapılan
fermentasyon için kullanıldı.

1926’da James B Sumner üreaz’ın saf
protein olduğunu buldu ve kristalize
etti ve 1937’de de katalaz’ı kristalize
etti.

James Batcheller
Sumner
1946’da Nobel kimya ödülü ikiye
bölündü. Yarısı, enzimlerin kristalize
edilebildiğini kanıtlayan Sumner’a
diğer yarısı ise enzimlerin saf protein
olduklarını kanıtlayan Northrop ve
Stanley’e verildi.
John Howard
Northrop
Wendell Meredith
Stanley

1965’te David Chilton Philips ve ark.
İlk kez lizozim enziminin yapısını X- ışını
kristalografisi yöntemi kullanarak çözdü.
Yapısal biyolojinin başlangıcı
Enzimlerin etki tarzı

1894’te Emile Fischer, Anahtar-kilit modeli

1930’lar Haldane enzim ve substrat arasında zayıf bağlar
olduğunu öne sürdü.

1958’de Koshland, "induced fit " (uyum oluşturma) modeli
Substrat
Substratın bağlanmasıyla
Enzim cok az şekil değiştirir
Ürün
Aktif alan
Substrat enzimin
aktif bölgesine gelir
Enzim/Substrat
Kompleksi
Enzim/Ürün
Kompleksi
Ürün aktif bölgeden
ayrılır
ENZİMLERİN YAPISI
Metabolizma reaksiyonlarını
hızlandıran protein yapısında
biyolojik katalizörlere ENZİM
denir.
Bazı enzimlerin katalitik etki
gösterebilmeleri için gereksinim
duydukları protein olmayan
organik bileşiğe veya metal
iyonuna KOFAKTÖR denir.
Kofaktörlere göre gruplandırma
Kofaktör
Organik
Prostetik grup
Koenzim
(Sıkı bağlı)
(Gevşek Bağlı)
İnorganik
(metal iyonları)
Metalloenzimler İyon aktivatörler
(Sıkı bağlı)
(Gevşek Bağlı)
DEĞIŞIK BIR SINIFLANDIRMA:

Koenzim: kompleks organik bileşikler (NAD,
FAD, TPP vb.)

Kofaktör: metal iyonları (Mg+2, Fe+2, Mn+2)
veya basit organik bileşikler




Substrat: Enzimlerin etki ettikleri maddelere substrat
adı verilir.
Kofaktör: Enzimin kataliz edeceği kimyasal reaksiyonu
belirler.
Apoenzim: Enzimin etki edeceği substratı belirler.
Holoenzim (enzim): Apoenzim ve kofaktörün
oluşturduğu yapıya denir.
HOLOENZIM
Kofaktör
Katalitik alan
Koenzim
Apoenzim
Holoenzim
Metal iyonu içeren enzimler:
-Cu2+ içeren enzimler
Askorbat oksidaz
Tirozinaz
-Zn2+ içeren enzimler
Karbonik anhidraz (eritrosit duvarında bulunur)
 Fe-porfirinli enzimler
-Sitokromlar
-Katalaz
-Peroksidaz
 Kofaktör içermeyen enzimler: Pepsin, tripsin

ENZİMLERİN REAKSİYON HIZLARINA ETKİSİ
BIR REAKSIYONUN HIZI NASIL
ARTTIRILABILIR?
Reaktanların konsantrasyonunun arttırılması
 Temperatürü arttırarak (böylece moleküllere
enerji verilmiş olur),
 Ortama katalizör katılarak. Enzimler
reaksiyon hızına etki eder, dengeye etki etmez.
 pH değişikliği

Aktivasyon enerjisi (Ea, ΔG+) ve serbest enerji değişimi (ΔG°)
ENZIM SUBSTRAT BIRLEŞMESI

Aktif bölge: Enzimin substratla birleştiği ve katalitik
reaksiyonun meydana geldiği kısma denir.
Aktif Bölge
1. Substrat bağlayan
kısım (apoenzim)
2. Katalizleyici kısım
(kofaktör veya bazı özel
amino asid dizileri)
Anahtar-Kilit Modeli
ENZİM KİNETİĞİ
Enzimatik reaksiyonun hızı
 Düşük substrat konsantrasyonlarında reaksiyonun hızı
substrat konsantrasyonu ile doğru orantılıdır.

Substrat konsantrasyonu arttıkça enzimatik reaksiyonun
hızı substrat konsantrasyonu ile orantılı olarak artmaz
daha az artar.

Substrat konsantrasyonu daha fazla arttırılırsa reaksiyon
hızı sabitleşir ve artık hız substrat konsantrasyonuna
bağlı değildir. Enzim substrat ile doymuştur.
Michaelis-Menten Teorisi
ENZİM KİNETİĞİ
Michaelis-Menten Teorisi
Michaeli-Menten denklemi
Michaelis-Menten Teorisi




Km, enzimatik reaksiyonun hızı, maksimum hızın
yarısına eşit olduğu andaki substrat
konsantrasyonudur ve molarite olarak ifade edilir ve
enzimin substratına olan ilgisini belirler
Enzimin herbir substratına özgü bir sabit değerdir.
Km değeri düştükçe enzimin substratına olan
affinitesi artar
Km büyüdükçe enzimin substratına olan affinitesi
azalır
Vmax, ortamda yeterli substart bulunduğunda enzim
konsantrasyonuna göre değişir.
Leonor Michaelis
1875-1949
Maud Menten
1879-1960
MICHAELIS-MENTEN KINETIĞININ ÖZELLIKLERI
 Km,
bu
eşitliğin
sabitidir.
konsantrasyonlarından bağımsızdır.
Enzim
ve
substrat
Vmax, enzim konsantrasyonuna ve enzim doygunluğu sağlayan
substrat konsantrasyonuna göre değişir.
Km ve Vmax, pH, temperatür ve diğer faktörlerle değişebilir
[S]’a bağlı olarak değişen hız eğrisi, dikdörtgen biçiminde
hiperbolik bir fonksiyon verir.
0º davranış
1º davranış
MICHAELIS-MENTEN KINETIĞININ DOĞRUSAL
IFADESI
Lineweaver-Burk grafiği
ENZİM İNHİBİSYONU
Enzimatik tepkimelerin hızını azaltan veya
enzimlerin kataliz görevini yerine getirmelerini
tamamen engelleyen maddelere inhibitör adı
verilmektedir.
Enzimlere bağlanabildikleri halde, substrat gibi
davranmayan ve ürün oluşturmayan bu maddeler
enzimin katalitik görevini yerine getirmesini
engellemektedir. Bu olaya da inhibisyon denir.
ENZIM İNHİBİTÖRLERİ
A. REVERSİBL İNHİBİSYON
kompetitif
nonkompetitif
ankompetitif
Yarışmalı inhibisyon dört farklı durumda olur;
1. Substratın yapısal analogları, enzimin aktif
bölgesine bağlanmak için substrat ile yarışır.
Enzimin substrata olan ilgisini azalttıklarından
Km değeri artar.
2. İki substratlı reaksiyonlarda; ikinci substratın
yüksek konsantrasyonları enzime bağlanmak için
birinci substrat ile yarışır.
3. Reaksiyon sonucunda oluşan ürün inhibitör gibi
davranır.
4. Kofaktör olarak metal iyonu gerektiren bazı
reaksiyonlar benzer metal iyonları ile inhibe
olurlar.
1.Kompetitif İnhibisyon (Yarışmalı)
Kompetitif inhibisyonda Km değerinde artış olur. Yani max. hıza erişmek için gereken
substrat konsantrasyonu artar. Vmax değişmez.
ÖRN.
● Suksinat dehidronejanaz’ın malonik asid, okzalat ve okzalasetat ile inhibisyonu.
FADH2
FAD
COOH
CH - COOH
CH2
CH2
suksinat dehidrojenaz
COOH
Suksinik asid
HOOC - CH
Fumarik asid
COOH
CH2
COOH
Malonik asid
ÖRN.
● Metanol
zehirlenmelerinde yararlanılır.
2. Nonkompetitif inhibisyon (Yarışmasız, karışık)
Nonkompetitif inhibisyonda, inhibitör, enzime aktif alan dışındaki bir
yerden bağlanır bu bağlanma enzimin üç boyutlu yapısını değiştirir.
Aktif bölge substratı bağlar ancak “transition state” stabilize edecek
kadar ve reaksiyonu kataliz edecek kadar uzun değildir.
Nonkompetitif inhibition, Vmax’ı düşürür ve enzim artık aynı
etkinlikte reaksiyonu kataliz edemez. Reaksiyon, kompetitif
inhibisyonda olduğu gibi [S] artırarak geri döndürülemez. Km
değişmez. Çünkü substratın enzime olan afinitesi değişmemiştir.
ÖRN.




CO, CN-, H2S: Fe-porfirin içeren enzimlerin (sitokromlar,
katalaz, peroksidaz) inhibitörüdür.
NaF: Aktivasyonları için Ca2+ gerektiren enzimlerin (bazı
fosforilazlar) inhibitörüdür.
CN-, EDTA: Bakırlı enzimlerin (tirozinaz, askorbat oksidaz,
ürat oksidaz) inhibitörüdür.
Hg, Pb, Ag gibi ağır metaller: Enzimlerin aktif merkezinde
veya enzimin konformasyonunda önemli olan, –SH grubu ile
reaksiyona girerek inhibisyon yaparlar. Örn. Civa iyonları
üreaz’ı inhibe eder.
3. Unkompetitif İnhibitör
İnhibitör sadece ES kompleksine bağlanır. Substrat
konsantrasyonunun artması inhibisyon derecesini arttırabilir.
İnhibitör substratın aktif bölgesi dışındaki kısmına bağlanır. Bu
tür inhibisyon çoğunlukla 2 substratlı enzimlerde görülür. Km
ve Vmax azalır.
Örn. Bağırsaklarda alkali fosfataz’ın L-fenilalanin tarafından
inhibisyonu.
ENZIM INHIBISYONU SONUCU MICHAELIS-MENTEN VE
LINEWEAVER GRAFIKLERINDEKI DEĞIŞIKLIKLER
B. İRREVERSIBL INHIBISYON
● İrreversibl inhibitörler enzimin aktif
bölgesine kovalan olarak bağlanarak
enzimin yapısını değiştirir. Bu nedenle geri
dönüşümsüzdür.
● Sıklıkla reaktif fonksiyonel gruplar
içerirler. Bunlar;
Aldehit, haloalkalen, fenil sülfonat,
florofosfonat gibi gruplardır.
● Bu elektrofilik gruplar kovalan bağ
oluşturmak üzere amino asidlerin yan
zincirlerindeki –OH veya –SH grupları ile
reaksiyona girer.
ÖRN.
● Asetilkolin esteraz’ın sinir gazı (Nitrojen Mustard) zehirleri
tarafından inhibisyonu
● Gümüş, civa ve oksidan ajanlar irreversibl inhibitörler arasında
sayılabilir.
DIĞER INHIBITÖRLER



Soya fasulyesinde tripsin inhibitörü.
Ascaris solucanında tripsin inhibitörü varlığı, solucanın
bağırsaklarda sindirilmeden yaşamasını sağlar.
İnhibitörleri, yarışmalı ve yarışmasız olmak üzere kesin sınırlarla
birbirinden ayırmak çoğunlukla mümkün değildir.
ENZİM AKTİVATÖRLERİ (Proenzimler=zimojenler,
preproenzimler)




Enzime bağlanarak onun aktivitesini arttıran
maddelerdir.
Genellikle enzimin allosterik regülasyonunda rol
oynarlar.
Bu tür enzimler bazı iyonların, organik maddelerin veya
enzimlerin kendilerinin aktif şekilleriyle aktive edilirler.
Enzimlerin inaktif şekilleri, bazen pro- öneki veya –ojen
son eki ile gösterilir.
Proenzimler = zimojenler, preproenzimler
Proenzimler = zimojenler, preproenzimler
ENZİM AKTİVİTESİNİN ÖLÇÜLMESİ
Bir internasyonal ünite enzim aktivitesi: 1 mikromol (mol)
(10-6 mol) substratın belirli ve özel şartlarda, 1 dakikada
değişikliğe uğramasını kataliz eden enzim miktarıdır (= 1U;
U/L olarak gösterilir).
Spesifik aktivite: 1mg enzim proteininin aktivitesidir. U/mg ile
gösterilir.
Katal: Uluslararası Biokimya ve Moleküler Bioloji Birliği
(IUBMB)’nin önerdiği birimdir. Mol/saniye olarak ifade edilir.
Enzim konsantrasyonu ise katal/L olarak ifade edilir.
1U = 10-6mol/60 s = 16.7 x 10-9mol/s veya 1n katal/L = 0.06
U/L.
ENZİM SİSTEMLERİ
Enzim sistemlerinde bir enzimin oluşturduğu ürün, kendisinden sonra
gelen enzim için substrattır.



Enzim sistemlerinde yer alan enzimler sitoplazmada
dağılmış halde bulunabilecekleri gibi, serbest olmayıp
birleşmiş halde de bulunabilirler. Bazı enzim
sistemlerinde yer alan enzimler birbirleriyle sıkı sıkıya
bağlı olarak bulunur, bunlar enzim kompleksini
oluşturur.
Örn.
Yağ asidi sentaz (7 enzim)
Piruvat dehidrojenaz ve 2-oksoglutarat dehidrojenaz
(3er enzim)
YAĞ ASİDİ SENTAZ KOMPLEKSİ
İZOENZİMLER (İZOZİMLER)
İzoenzim (izozim), organizmada aynı reaksiyonu kataliz
ettikleri halde, değişik dokularda farklı molekül yapısında
bulunan enzimlere denir.
Laktat dehidrojenaz (LDH) laktik asidin piruvik aside yükseltgenmesini
sağlar.
Laktat dehidrojenaz’ın temelden farklı iki değişik tipi
[H (heart=kalp) ve M (muscle=kas)] vardır, bunlar da 4’er özdeş
altbirim (H ve M alt birimleri) içerirler. H ve M izoenzimlerinin
molekül ağırlıkları aynı olmakla birlikte (33.500), amino asid
bileşimleri ve immunolojik özellikleri farklıdır.
Kalp LDH’ı saf tetramer (H4), kas LDH’ı saf tetramer (M4) olup diğer
dokularda ayrıca H ve M altbirimlerinin birleşmesiyle M3H, M2H2 ve
MH3 olmak üzere üç tip daha LDH bulunur. İzoenzimler
elektroforezle birbirlerinden ayrılabilirler. Elektroforezde LDH
elektroforetik mobiliteleri birbirinden farklı, molekül ağırlıkları aynı
olan beş fraksiyona ayrılır.
İzoenzimler
CK
LDH
iki tipi olan tetramerik bir
enzim
H
M
(heart=kalp)
(muscle=kas)
H4M3HM2H2MH3M4
olmak üzere
5 izoenzimi vardır
iki tipi olan dimerik bir
enzim
B
(brain=beyin)
M
(muscle=kas)
Sitosolik: BB MB MM
izoenzimleri ve
Mitokondriyal CK izoenzimi
olmak üzere
4 izoenzimi vardır
ENZİMLERE ETKİ EDEN ETKENLER








Enzim konsantrasyonu
Substrat konsantrasyonu
Temperatür
pH
Zaman
Reaksiyon ürünleri
Işık ve diğer fiziksel etkiler
Hormonlar ve diğer maddeler
Enzim konsantrasyonu
Eğer pH ve sıcaklık uygunsa
yeterli miktara substrat bulunan
bir ortamda, enzim yoğunluğu
arttıkça reaksiyon hızı da artar.
Sınırlı miktarda substrat bulunan
bir ortamda, enzim yoğunluğu
artırılırsa reaksiyon bir süre
devam eder ve sonra durur.
Feed-back inhibisyon= Olumsuz ürün denetimi
Bazı enzim reaksiyonlarında oluşan ürünler enzimleri
inhibe ettiklerinden reaksiyon ilerledikçe reaksiyon hızı,
yüksek enzim konsantrasyonunda bile azalır. Ürünlerin bu
tür inhibisyonuna feed-back inhibisyon (geriye dönük
inhibisyon= olumsuz ürün denetimi) denir.
Feed-back inhibisyon ile etkilenen enzimler allosterik
enzim’lerdir.
Sitrik asit siklusu gibi yolaklarda bir enzimin ürünü diğer enzimin
substratı olur. Bu metabolik yolaklarların ilk tersinmez aşamalarının
kontrol edilebilmesiyle tüm yolağın hücre tarafından kontrol altına
alınması sağlanabilir. Enzimli metabolik yolaklarda bu ilk tersinmez
adımın kontrolü de bir engelleyici tarafından sağlanır aslında bu
engelleyici yolağın son ürünüdür. Yolak işledikçe son ürün miktarı
artar. Son ürün miktarı gereken seviyeyi geçince artık daha fazla ürün
üretimi gereksiz olacağı için yolağın durdurulması gerekir. Yolağın son
ürünü, enzime etkin nokta dışında bir yerden bağlanır ve enzimin
yarışmasız engelleyicisi olur. Etkin noktanın yapısı değiştiği için artık
substrat bağlanamaz.
Bu şekilde düzenlenebilecek olan enzimlere de allosterik enzimler
denir.
Substrat konsantrasyonu
Enzim miktarı sabit tutulup
substrat yoğunluğu artılırsa,
reaksiyon hızı en yüksek
noktaya ulaştıktan sonra sabit
kalır. Bunun nedeni
enzimlerin bir süre sonra
substrata doymuş hale
gelmeleri ve hiç boş
kalmaksızın çalışmalarıdır.
Temperatür
Enzimler protein yapılı
olduğundan, proteinleri etkileyen
sıcaklık değişimlerine
duyarlıdırlar.Tepkime hızının
yükselmesi, sıcaklıkla doğru
orantılıdır. Fakat belirli bir
noktadan itibaren düşmeye başlar
ve tamamen durur. En iyi
çalışabileceği sıcaklığa Optimum
Sıcaklık denir. Bu değer pek çok
canlıda 30 - 40 °C arasındadır.
(İnsanda 36,5 °C )
pH
Enzimler pH değişimine karşı çok
duyarlıdırlar. Genellikle çok fazla
asidik ve alkalik ortamda
etkisizdirler. Bazı hallerde
enzimler en yüksek etkinliği belirli
bir pH derecesinde gösterirler. Bu
pH derecesine "Optimum pH"
denir. Örneğin, proteini parçalayan
pepsin, midenin pH 2’lik asidik
ortamında maksimum çalışır; buna
zıt olarak pankreastan salgılanan
ve yine protein sindiriminde rol
alan tripsin, ancak pH 8,5’da
optimum olarak çalışabilir.
DÜZENLEYİCİ (REGÜLATÖR) ENZİMLER
Bazı enzimlerin katalitik
fonksiyonlarının yanı sıra
metabolizma reaksiyonlarını
düzenleyici, kontrol edici etkileri
vardır.
Bu nedenle bu enzimler
düzenleyici (regülatör) enzim
olarak adlandırılır.
Düzenleyici enzimlerin aktiviteleri
sinyal verici moleküllerle
düzenlenir.
Bu enzimler; sinyal verici moleküllerle etkilenme şekillerine
göre iki gruba ayrılır:
1) Allosterik enzimler (allo: diğer, başka; allosterik: başka yer)
2) Kovalan bağlanma ile etkilenen enzimler
1.ALLOSTERIK ENZIMLER
Allosterik yer, reaksiyon ürünü, enzim proteini ile substratın
birleştiği yerin dışında bir yerde birleşebilir. Bu yere allosterik
yer adı verilir.
Allosterik etki: Allosterik yere bağlanan madde enzimin etkili
bölgesinde biçimsel bir değişiklik meydana getirebilir. Bunun
sonucu olarak enzim proteininin şeklinin değişmesi nedeniyle
enzimin substratla birleşmesi, substratın yapısına ve
konsantrasyonuna bağlı olarak inhibisyona sebep olabileceği
gibi aktivasyona da sebep olabilir. Bu etkiye allosterik etki
denir.
Eğer inhibisyon oluşuyorsa bu inhibisyon şekline allosterik
inhibisyon veya son ürün inhibisyonu, son ürün tarafından
inhibe edilen enzime de allosterik enzim denir.
Allosterik enzim
E1
A
E2
B
E3
C
D
Feed-back inhibisyon
Efektör (sinyal verici molekül, modülatör), aktif bölge dışındaki
bağlanma bölgelerine bağlanan maddelere denir.
pozitif efektör (aktivatör), enzimin aktivitesini arttıran efektör,
negatif efektör (inhibitör), enzimin aktivitesini azaltan efektör
Allosterik aktivatör ve inhibitörler
Allosterik enzimler Michaelis-Menten kinetiğine
uymazlar.
Örn. Fosfofruktokinazın allosterik regülasyonu
2.KOVALAN BAĞLANMA ILE ETKILENEN
ENZIMLER
Çeşitli kimyasal grupların enzime kovalan bağlanması sonucunda
düzenleyici enzimlerin yapılarında değişiklikler meydana gelir.
Böylece regülatör enzim aktif veya inaktif şekle dönüşür. Genellikle
bu dönüşmeyi de enzimler katalizler.
HASTALIK TANISINDA ENZİMLER
İnsanlarda görülen
hastalıkların tanı veya
ayırıcı tanısının yapılması
ve sağaltımın izlenmesinde
enzimatik ölçümlerin
uygulanması ile ilgilenen
bilim dalı, klinik
enzimoloji olarak
adlandırılmaktadır.
Hücresel enzimler çeşitli nedenlerle hücre dışına çıkarlar:
-Hücre membran hasarı
-Hücre ölümü
-Enzim üretiminde artış
Klinik enzim ölçümleri
Serum
İdrar
Gut sıvısı
Plazma enzimleri
1. Fonksiyonal plazma enzimleri
2. Fonksiyonel olmayan plazma enzimleri
Fonksiyonel ve fonksiyonel olmayan enzimlerin farklılıkları
Fonksiyonel plazma
enzimleri
Fonksiyonel olmayan
plazma enzimleri
Plazma
konsantrasyonları
Plazma kons. Dokuya
oranla yüksek
Normal şartlarda plazma
konsantrasyonu dokuya
oranla çok düşük
Fonksiyonu
Fonksiyonları biliniyor
Bilinmiyor
Substratı
Substratlaı plazmada
mevcut
Substratları plazmada
yok
Sentez yeri
Karaciğer
KC, Kalp, iskelet kası,
beyin gibi farklı organlar
Hastalıktaki etkisi
Karaciğer hastalıklarında Farklı organ
azalır
hastalıklarında artar
Örnek
Protrombin gibi
pıhtılaşma faktörleri,
Lipoprotein lipaz,
psödokolinesteraz
AST, ALT, CK, alkalin
fosfataz, asit fosfataz,
lipaz
Fonksiyonel olmayan enzim kaynakları
Hücre Hasarı, Miyokard infarktüsü ve viral hepatit gibi
hücre hasarının olduğu hastalıklarda enzimler kana salınır.
Normal yolun tıkanması, örneğin safra yolunun tıkanması
sonucu alkalin fofataz artar.
Enzim sentezinin artması, tıkayıcı karaciğer hastalığında
alkalin fosfatın sentez hızı artar.
Geçirgenliğin artması, hipoksik
membranının geçirgenliği artar.
durumlarda
hücre
Fonksiyonel olmayan enzimlerin
tıptaki önemi nedir?
1. Hastalık tanısında, farklı organların hastalıkları
farklı enzimlerin artışına sebep olur.
2. Hastalığın prognozunda, tedavi öncesi ve sonrası
enzim düzeyleri farklılık gösterir.
HASTALIK TANISINDA Önemli ENZİMLER
Hast. tanısında en sık kull.Enzimler
Hastalık
Serum pankreas amilaz’ı
Bazı pankreas kanserlerinde ve pankreas
iltihabında artar
Serum asid fosfataz ve prostat spesifik
antijen (PSA)
Prostat kanserlerinde artar.
Serum alkali fosfataz
Kemik hastalıklarında, bazı kemik tutulumu olan
kanser türlerinde ve kolestaz (safra akımının
durması)’da artar.
Kreatin kinaz (CK)
Kas distrofisinde, karaciğer hastalıklarında ve
miyokard infarktüsünde artar.
GOT (Glutamat okzalasetat transaminaz;
Aspartat transaminaz, AST)
Miyokard (kalp kası) infarktüsünde, karaciğer
hastalıklarında ve sarılıkta artar.
GPT (Glutamat piruvat transaminaz;
Alanin transaminaz, ALT):
Karaciğer bozukluklarında, sarılıkta artar.
Laktat dehidrojenaz (LDH):
Kalp, karaciğer, kas hastalıklarında ve bazı
kanserlerde (Örn. Lösemi) artar.
-Glutamil transpeptidaz (-GT):
Karaciğer, safra kesesi ve pankreas
hastalıklarında artar.
ENZİMLERİN ECZACILIKTA KULLANIMI
Bugün tıp ,eczacılık, tarım, hayvancılık, çevre, gıda, kağıt,
tekstil, deterjan vb. birçok alanda enzimler kullanılmaktadır.
Son yıllarda biyoteknoloji alanında gelişmelerle elde edilen
enzimlerin kullanımının en fazla olduğu alan gıda
endüstrisidir. Proteazlar ve amilazlar bu alanda en çok
kullanılan enzimlerdir.
Eczacılıkta da enzimler kullanılmaktadır. Bu alandaki en iyi
örneği, hazım kolaylaştırıcı bazı ilaçların bileşimindeki
Proteini parçalayan proteaz , nişastayı parçalayan selüloz ,
Yağları parçalayan lipaz ve Laktozu parçalayan laktaz
enzimlerdir.
Enzimlerin eczacılıkta kullanıma bir diğer örnek de penisilin
amidan enzimidir.
ENZİMLERİN ECZACILIKTA KULLANIMI
1.
2.
Bazı enzimler direk olarak
ilaç olarak kullanılabilir
Ya da Enzim inhibitörleri
tedavi amaçlı kullanılabilir
ENZİMLERİN ECZACILIKTA KULLANIMI
1.Bazı enzimler ilaç olarak kullanılır.
a. Karaciğer, safra kesesi, pankreas hastalıklarından kaynaklanan
sindirim bozukluklarında protein, karbohidrat ve lipidleri hidroliz
eden enzimler ilaç olarak kullanılır. Sindirim enzimleri;
Multanzim (pankreatin (lipaz-amilaz-proteaz), ağır sindirim rah.)
Pankreoflat
Pankrean
Flaton (pankreatin, hemiselülaz)
Festal
b.Yara tedavisinde, dokunun oluşması için peptid bağlarını ve
heteropolisaklaridleri hidroliz eden enzimler kullanılır.
Hiyaluronidaz (lasonil)
2.Enzim inhibitörleri ilaç olarak kullanılır
İlaç olarak kullanılan reversibl inhibitörler:
İlacın adı
İnhibe ettiği enzim
Tedavi
Lovastatin
HMG-CoA redüktaz
Hipolipemik (lipid düşürücü),
Hipokolesterolemik
Allopurinol
Ksantin oksidaz
Hipoürisemik (gut hastalığı)
Asetazolamid
Metazolamid
Karbonik anhidraz
Diüretik
Metotreksat (=ametopterin)
Dihidrofolat redüktaz
Kanser
Aspirin
Prostaglandin sentetaz
Antienflamatuvar
Sitozin arabinozid
DNA polimeraz
RNA polimeraz
Antiviral, kanser
ACE inhibitörleri
Enapril
Cilazapril
Lisinopril
Anjiotensin dönüştürücü
enzim (ACE)
Antihipertansif
İlaç olarak kullanılan İrreversibl inhibitörler
İlacın adı
Sulfanilamid
İnhibe ettiği enzim Tedavi
Dihidrofolat sentetaz Antibakteriyel
Hidrazinler
Monoamin oksidaz
(MAO)
Antidepresan,
psikostimülan
Penisilin
Transpeptidaz
Antibiyotik
Sefalosporin
Klavulanik asid
Transpeptidaz
-Laktamaz
Antibiyotik
Antibiyotik adjuvanı
(adjuvan: etki
arttırıcı)
Enzim İnhibisyonu
İlaçlar farmakolojik etkilerini genellikle enzimlerin
normal faaliyetlerinde değişikliğe neden olarak
gösterirler.
Bu da genellikle enzim inhibisyonu şeklindedir.

Sülfonilamid
Antimikrobiyal maddelerdir
Bakteriyositatik etkiye sahiptirler
 Mikroorganizmaların folik asid sentezi sırasında moleküle
PABA yerine sülfanilamid girmesi
FOLIK ASID



Bir karbon atomlu köklerin, moleküller arasındaki
geçişlerinde önemli rol oynar. Bazı amino asitlerden
aldığı köklerin pürin ve pirimidin sentezinde kullanılır.
DNA'nın sentezinde vazife alır.
Bu vazifeyi yapabilmesi için bu vitaminin 5,10metiltetrahidrofolat halinde olması gerekir. Bu geçiş ise
B12 yokluğunda mümkün olmaz. Buna göre
megaloblastik kansızlığa, B12'nin, dolaylı olarak tesiri
vardır.
 Mikroorganizmaların folik asid sentezi sırasında moleküle
PABA yerine sülfanilamid girmesi
Folik asid sentezi olmaz, mikroorganizma ölür
 Folik asid redüktaz inhibitörleri
Folik asid tetrahidrofolik asid (THFA)’e dönüştükten sonra tek karbon
atomlu grupları taşıma görevini yapar.
Folik asid redüktaz inhibitörleri,
Aminopterin
Ametopterin
Yapı olarak folik aside çok benzerler, folik asidle yarışarak bu enzimle
birleşir ve enzimi inhibe ederler.
Sonuç olarak, THFA meydana gelemez, purin biosentezi, dolayısıyla da
RNA, DNA biosentezi önlenir. Bu nedenle bu ilaçlar kanserde, özellikle
de lösemide kullanılır.
 Monoamino oksidaz inhibitörleri
Adrenalin, noradrenalin, serotonin,
tiramin gibi biolojik aminler sinir
iletiminde nörotransmiter olarak görev
yaparlar. Monoamin oksidaz (MAO) ise
bunları oksidatif dezaminasyona
uğratarak etki göstermelerini önler.
MAO inhibitörleri (izokarboksazid,
nialamid, fenelazin) bu enzimi inhibe
ederek, bu aminlerin inaktivasyonuna
engel olur ve etkilerinin devamını
sağlar. Bu nedenle psikostimulan olarak
kullanılırlar.
 Hidroksimetilglutaril-CoA (HMG-CoA) redüktaz
inhibitörleri
HMG-CoA redüktaz inhibitörleri (Örn. Lovastatin) kolesterol
biosentezini inhibe ettiğinden hipolipidemik ve hipokolesterolemik
olarak kullanılır.
HO
O
O
O
H
O
H3 C
C
C
HO
O
C
-
SCoA
O
HMG-CoA
H3 C
CH3
O
H
H
CH3
H3 C
Lovastatin
MEVCUT STATINLER
 Ksantin oksidaz inhibitörleri
Allopurinol yapı olarak hipoksantine benzediğinden, kompetitif
inhibisyonla ksantin oksidaz’ı inhibe ederek, ürik asid yapımını
durdurur. Aşırı ürat yapımından kaynaklanan gut (damla, nikris)
hastalığında, hipoürisemik olarak kullanılır.
 Anjiotensin dönüştürücü enzim (ACE=Angiotensin
Converting Enzyme) inhibitörleri
Damar daraltıcı etkisiyle tansiyonu yükselten anjiotensin II’nin
biosentezini sağlayan ACE enzimini inhibe eden ilaçlar hipertansiyon
tedavisinde kullanılır.
İlaç
Günlük Doz
Benazepril
10 mg
Captopril
50 mg
(25 mg bid)
Enalapril
5 mg
Fosinopril
10 mg
Lisinopril
10 mg
Moexipril
7.5 mg
Perindopril
4 mg
Quinapril
10 mg
Ramipril
2.5 mg
Trandolapril
2 mg
Transpeptidaz inhibitörleri
Bakterilerin hücre duvarlarının oluşmasında yer alan penta
glisin köprüleri transpeptidaz adlı bir enzimin etkisiyle iki
alanini birbirine bağlar.
Alanil alanin yapısında olan penisilinler, kompetitif
inhibisyonla bu enzimi inhibe ederler, bunun sonucunda
bakterinin hücre duvarı parçalanır.
Bakteri Hücre duvarı
NAGA
NAMA
glu
NAGA
NAMA
NAGA
ala
liz
ala
ala
-ala
transpeptidaz
+pentaglisin (5 glisin)
NAGA
NAMA
NAGA
NAMA
NAGA
ala
glu
ala
liz
gli
gli
gli
gli
gli
ala
glu
NAMA
NAGA
liz
ala
NAMA
NAGA
NAMA
Bakteri hücre duvarının şematik yapısı. (NAGA=N-Asetil glukozamin; NAMA=N-Asetil muramik asid).
ENZİMLERİN SINIFLANDIRILMASI
Enzimler “Uluslararası Biokimya ve Moleküler Bioloji
Birliği (IUBMB)’nin Enzim Komisyonu (E.C.)” tarafından
6 sınıfa ayrılmıştır:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Oksidoredüktazlar
Transferazlar
Hidrolazlar
Liyazlar
İzomerazlar
Ligazlar
Her enzime,
 kısa ve günlük kullanışa elverişli bir “önerilmiş isim”
 katalizlediği reaksiyona göre “sistematik isim”
 uluslararası araştırma dergileri, özetler ve indekslerde
yer alan doğru ve açık tanımını yapan “klasifikasyon
numarası” verilmiştir.
2. Örnek:
ATP + kreatin
ADP + kreatin fosfat
 önerilmiş isim: kreatin kinaz
 sistematik isim: ATP : kreatin fosfotransferaz
 klasifikasyon numarası: EC.2.7.3.2
EC
2
7
3
2
enzim komisyonu
ana sınıf (= transferaz)
alt sınıf (= fosfotransferaz)
alt-alt sınıf (= alıcısı azotlu bir grup)
özel seri numarası
Bu altı sınıfın alt sınıfları ve alt-altsınıfları vardır. Her
enzimin bir numarası vardır ve bu numara E.C. olarak
belirtilir.
Örneğin: Suksinil Co A hidrolaz (E.C. 3.1.2.3)
3: Enzim sınıfı: Hidrolaz
1: Enzim altsınıfı: Ester bağlarını hidroliz eder.
2: Enzim alt-altsınıfı: Tioester bağlarını hidroliz eder.
3: Enzimin kendi özel numarası, bu enzimin alt-altsınıfta
üçüncü enzim olduğunu gösterir.
1. OKSİDOREDÜKTAZLAR
Redoks tepkimelerini katalizlerler.
Koenzimler (Donor-Akseptör) NADH, NADPH; FADH2
R-CH2OH + NAD+
(Primer Alkol)
R-CHO + NADH+H+
(Aldehid)
Enzim : EC.1.1.1.1, Alkol NAD+ oksidoredüktaz
Oksidoredüktazların sınıflandırılması-1
1- >CHOH gruplarına,
2- –CHO veya >CO gruplarına,
3- >CH–CH gruplarına,
4- >CH–NH2 gruplarına,
5- –CH–NH– gruplarına,
6- NADH veya NADPH’a,
7- Diğer azotlu bileşiklere,
8- Sülfür gruplarına,
9- Hem gruplarına,
10- Difenollere ve bunlarla ilgili gruplara,
11- Akseptör olan bir peroksid üzerine etki eden,
12- Donör olan hidrojene etki eden oksidoredüktazlar vb. olmak
üzere alt gruplara ayrılırlar.
Oksidoredüktazların sınıflandırılması-2
1- Dehidrojenazlar ve sitokromlar
a) Nikotinamid nukleotidli enzimler
b) Flavin nukleotidli enzimler
c) Fe3+ porfirinli enzimler (sitokromlar)
d) Lipoatlı enzimler
e) Kinonlu enzimler
2-Oksidazlar
3- Oksijenazlar olmak üzere de sınıflandırılabilir.
1- Dehidrojenazlar
Özellikleri;
-Hidrojen atomu (H+ + e-) taşır,
-Diğer bir deyişle, dehidrojenasyon yaparlar.
-Bir substrattan hidrojenin uzaklaşmasını kataliz eden
enzimlerdir. Hava oksijeni ile doğrudan doğruya temasları
yoktur.
-Oksijen hidrojen alıcısı olarak davranmadığı için bu
enzimler koenzimlere ihtiyaç duyarlar.
-Koenzim hidrojen alarak indirgenir ve daha sonra
hidrojenlerini substrata vererek tekrar yükseltgenmiş
duruma geçer.
Dehidrojenaz sınıfı enzim
grupları
ÖRNEK
Taşıdığı grup
Nikotinamid nukleotidli
oksidoredüktazlar
Gliserol fosfat dehidrojenaz
Laktat dehidrojenaz (Glikoliz)
Malat dehidrojenaz
L-Glutamat dehidrojenaz
NADP’li: Glukoz-6-fosfat dehid.
hidrojen atomu (H+ + e-)
Flavin nukleotidli
enzimler
Suksinat dehidrojenaz (TCA)
Kolin dehidrojenaz
Açil CoA dehidrojenaz
hidrojen atomu (H+ + e-)
Sitokromlar (Fe3+
porfirinli enzimler),
Sitokrom a ve sitokrom a3, Sit b, c1, c sadece elektron taşırlar
mitokondride; sit P450 ve sit b5
endoplazmik retikulumda bulunur.
Lipoatlı enzimler
Dihidrolipoil asetil transferaz
Dihidrolipoil süksiniltransferaz
Kinonlu enzimler
Koenzim Q
2H+ +2 e(α-keto asidlerin
dekarboksilasyonu)
Nikotinamid nukleotidli dehidrojenazlar
Trigliserid biosentezi
Glikoliz
TCA
Pentoz fosfat yolu
Flavin nukleotidli enzimler
TCA
Β-oksidasyon
Lipoatlı enzimler
Kinonlu enzimler
2- Oksidazlar,
Bir substrattan elektronların (veya hidrojenlerin) taşıyıcı olan
kofaktörleri aracılığıyla H2O veya H2O2 teşkil etmek üzere
oksijene aktarılmasını kataliz eden enzimlerdir.
Vücuttaki oksidasyon reaksiyonları sırasında bazen peroksid bazen
de superoksid radikalleri oluşur, bunlar toksik radikallerdir.
Bu radikallerin zehirsizleştirme reaksiyonlarını oksidazlar katalizler:
Örn
Zehirsizleştirme reax.
Katalaz
peroksid radikalini zehirsizleştirir
Peroksidaz
peroksid radikalini zehirsizleştirir
Superoksid dismutaz
superoksid radikalini zehirsizleştirir.
Glutation peroksidaz
peroksid radikalini zehirsizleştirir (Bkz.
Glutation).
Oksidazlar içerdikleri kofaktöre göre de alt-alt sınıflara
ayrılırlar:
1. Bakırlı oksidazlar (askorbat oksidaz, ürat oksidaz)
2. Demir-porfirinli oksidazlar (katalaz, peroksidazlar, sitokrom oksidaz)
3. Flavin nukleotidli oksidazlar (L-amino asid ve D-amino
asid oksidazlar, ksantin oksidaz, Monoamin oksidaz,
Diamin oksidaz)
Bazı oksidazlar amino asid metabolizmasında etkilidir:

L- amino asid oksidazlar (kofaktörü FMN): L-amino asidlerin
oksidatif dezaminasyonunu katalizler.

D- amino asid oksidazlar (kofaktörü FAD): D-amino asidlerin
oksidatif dezaminasyonunu katalizler.
(İnsan organizmasında L-amino asidler bulunur.)
3- Oksijenazlar
Organik bir substrata oksijen girmesini kataliz eden enzimlerdir.
2 alt sınıfa ayrılırlar:
a) Dioksijenazlar
b) Monooksijenazlar (hidroksilazlar)
a) Dioksijenazlar
Bir oksijen molekülünün her iki atomunun substrat molekülüne
girmesini kataliz ederler.
İki oksijen atomu aromatik halkadaki C=C (çift bağlı karbon
atomlarına) bağına iştirak eden karbonlara girerse halka açılması
meydana gelir.
Örneğin triptofan-2,3-dioksijenaz.
b) Monooksijenazlar (Hidroksilazlar):
Substrata, oksijen molekülünün 2 oksijen atomundan birinin
hidroksil (-OH) grubu halinde girmesini kataliz ederler.
Diğer oksijen atomu genellikle suya indirgenir, bu atomun suya
indirgenebilmesi için başka bir indirgen faktör gereklidir.
İndirgen faktörler: Ubikinon, glutation, Fe2+-2-oksoglutarik asid,
askorbat, NADH, NADPH
Örneğin fenilalanin-4-monooksijenaz.
Örn.
Fenilalanin-4-monooksijenaz,
Kinürenin-3-monooksijenaz,
Tirozin-3-monooksijenaz,
Prolin monooksijenaz,
Lizin monooksijenaz,
steroid monooksijenaz
Enzim sistemleri halinde işlev yapan Monooksijenazlar
Örneğin
sitokrom b5 (sit b5), doymuş yağ asidlerinin doymamış şekle
dönüştürülmesinde görev yapan monooksijenaz enzim sisteminde rol
alır.
sitokrom P450 (sit P450), steroid maddelerin biosentezindeki
hidroksilasyon reaksiyonlarıyla ksenobiyotiklerin metabolizmasındaki
(ilaç ve toksik maddelerin zehirsizleştirilmesinde) hidroksilasyon
reaksiyonlarında (Faz I) yer alan monooksijenaz enzim sisteminde
vardır.
Sit b5 ve sit P450 ile katalizlenen reaksiyonlar karaciğerin düz yüzeyli
endoplazmik retikulumunda gerçekleşir.
2. TRANSFERAZLAR
1-Tek karbonlu gruplarını aktaran,
2- Aldehit veya keton gruplarını aktaran (Trasaldolaz, transketolaz),
3- Açil gruplarını aktaran (Asetil açil transferazlar),
4- Glikozil gruplarını aktaran (Glikojen sentetaz),
5- Azotlu grupları aktaran (Glutamat okzalasetat transaminaz,
Glutamat piruvat transaminaz)
6- Fosfotrasferazlar
Fosfomutazlar; fosfoglukomutaz
Fosfokinazlar; Glikokinaz, fruktokinaz, galaktokinaz
7- Kükürt içeren grupları,
8- Selenyum içeren grupları aktaran enzimler olmak üzere çeşitli alt
sınıflara ayrılırlar.
Enzim
Aktarılan grup
Örnek
Transaçilazlar,
asetil veya açil gruplarını
asetil-CoA açiltransferaz
Transaminazlar,
transaminasyon (amino
gruplarının aktarılmasını)
Glutamat okzalasetat
transaminaz ve Glutamat
piruvat transaminaz
Fosfotransferazlar,
fosfokinazlar
fosfat grubu
Glukokinaz, fruktokinaz,
fosfoglukomutaz
3. HİDROLAZLAR
Hidroliz reaksiyonlarını (suyun H+ ve OH- iyonları yardımıyla
moleküllerin yıkılmasıdır) kataliz ederler.
1- Ester bağlarına,
a. Karboksiesterazlar (Lipaz, Kolesterol esteraz)
b. Tiolesterhidrolazlar (asetil CoA hidrolaz, Süksünil CoA
hidrolaz)
c. Fosfotazlar (fosfomonoesterazlar, fosfodiesterazlar)
d. Sülfatazlar
2- Glikozil bileşiklerine,
a. O-glikozil bileşiklerine etki eden
α-glikozidaz, β-galaktozidaz
β-D-fruktofuranozid fruktohidrolaz
β-glukoronidaz, oligodekstrin-6-glokanohidrolaz,
α-amilaz, hiyaluronidaz, heparinaz
b. N-glikozil bileşiklerine etki eden
Nükleozidaz
c. S-glikozil bileşiklerine etki eden
3- Peptid bağlarına,
Karboksipeptidaz A ve B
Pepsin
Rennin
Tripsin
Kimotripsin
Katepsinler
Trombin
4- Diğer C–N bağlarına,
Üreaz, Glutaminaz, Asparaginaz, Arginaz
5- Asid anhidrid bağlarına,
ATP fosfohidrolaz


Karbohidratların, lipidlerin ve proteinlerin sindirimi sırasında
mide-bağırsak sisteminde (gastrointestinal sistemde) hidrolazlar
yer alır.
Glikozidlerin, oligo- ve polisakkaridlerin glikozid bağlarını
hidroliz eden enzimlere glikozidaz’lar denir.
Enzim
Oligo, polisakkarid
Bağ
-Glukozidaz
maltoz
Glikozid bağı
-Galaktozidaz
laktoz
Glikozid bağı
-D-Fruktofuranozid
sakkaroz
Glikozid bağı
nişasta
Glikozid bağı
fruktohidrolaz
-Amilaz
Proteinlerin sindirimi sırasında etkili hidrolazlar




Örn.
Tripsin,
kimotripsin,
pepsin peptid bağlarını hidroliz eden enzimlerdir.
Lipidlerin sindirimi sırasında ester bağlarına etkili hidrolazlar

Örn. Lipaz

Rennin (labferment, kimozin): Kazeindeki
peptid bağlarını hidroliz ederek süt kazeinini
çöktürür. Bu enzim bebeklerin mide özsuyunda
bulunur, bebeklerin sütten beslenmelerini sağlar.

Fosfataz’lar, fosfat bağlarını hidroliz eden
hidrolazlardır.
H2O
Pi
ADP
ATP
ATP fosfohidrolaz
H2O
Pi
Glukoz-6-P
Glukoz
glukoz-6-fosfataz
4. LİYAZLAR
Liyazlar, bir organik moleküldeki grupların hidrolitik veya oksidatif
olmayarak ayrılmasını kataliz ederler
1- C–C liyazlar,
a. Karboksi liyazlar
Piruvat dekarboksilaz
2-oksoglutarat dekarboksilaz
α-aminoasid dekarboksilazlar
tirozin, histidin, DOPA dekarboksilaz
b. Aldehit Liyazlar
Fruktoz-1,6- difosfat D gliseraldehit-3-fosfat- liyaz
c. Keto asid liyazlar
Sitrat okzalasetat liyaz (Sekil)
2- C–O liyazlar,
Karbonik anhidraz
Fumarat hidrataz
3- C–N liyazlar,
Arginino süksinat liyaz
4- C–S liyazlar,
5- C–halojen liyazlar,
6- P–O liyazlar,
7- Diğer liyazlar

Örn. (Keto asid liyaz) Sitrat oksalasetat liyaz sitrattan oksalasetatın
ayrılmasını kataliz eder.
H2C - COOH
sitrat okzalasetat liyaz
O = C - COOH
HO - C - COOH
H2C - COOH
H2C - COOH
+ CH3 - CO ~ SCoA
Asetil-CoA
Okzalasetat
Sitrat
Dekarboksilazlar (molekülden CO2 ayrılmasını katalizleyen
enzimler) da liyazlar sınıfına girerler. Örn. Tirozin dekarboksilaz.
5. İZOMERAZLAR
İzomerazlar, substratın molekül içi değişiklerini kataliz
ederler
1- Rasemazlar
2- Epimerazlar,
3- Cis-trans izomerazlar,
Epimerazlar, epimer şekerleri birbirine dönüştüren
izomerazlardır. Organizmaya gıdalarla alınan
monosakkaridlerin hepsi karaciğerde glukoza
dönüşür.
Örn. Galaktozun karaciğerde glukoza dönüşmesi bir
epimerazın katalitik etkisiyle olur.
6. LİGAZLAR
Ligazlar, iki molekülün birleşmesini kataliz ederler.
Bu birleşme için gerekli enerji ATP, ADP gibi yüksek enerjili
fosfat bileşiklerinden sağlanır. Ligazlar,
1- C–O ligazlar (Amino asid-RNA ligaz),
2- C–S ligazlar (Asetil CoA sentetaz, Açil CoA sentetaz),
3- C–N ligazlar (Asparagin sentetaz, Glutatyon sentetaz),
4- C–C ligazlar (piruvat karboksilaz, Asetil CoA
karboksilaz),
5- Fosfat-ester (DNA LİGAZ)
6- N–metal bağlarını oluşturan enzimler olmak üzere alt
sınıflara ayrılırlar.
Karboksilazlar, moleküle karbondioksid katan,
diğer bir deyişle –COOH grubu oluşturan
enzimlerdir. Karboksilazların kofaktörü biotin’dir.
Örn. Piruvat karboksilaz,
asetil-CoA karboksilaz
1. Oksidoredüktazlar
• dehidrojenazlar
• oksidazlar
• redüktazlar
• peroksidazlar
• katalaz
• oksijenazlar
• hidroksilazlar
4. Liyazlar
• dekarboksilazlar
• aldolazlar
• hidratazlar
• dehidratazlar
• sentazlar
• liyazlar
2. Transferazlar
• transaldolaz
• transketolaz
• acil, metil, glikozil ve
fosfotransferazlar
• kinazlar
• fosfomutazlar
5. İzomerazlar
• rasemazlar
• epimerazlar
• izomerazlar
• mutazlar
3. Hidrolazlar
• esterazlar
• glikozidazlar
• peptidazlar
• fosfatazlar
• tiyolazlar
• fosfolipazlar
• amidazlar
• deaminazlar
• ribonükleazlar
6. Ligazlar
• sentetazlar
• karboksilazlar