yaşlıda ilaç kullanımı - Türk Geriatri Dergisi

Geriatri 2 (1): 33-38, 1999
Turkish Journal of Geriatrics
DERLEME
YAŞLIDA
İLAÇ KULLANIMI
Dr. Pınar AKAN
Dr. Deniz ERDİNÇLER
Dr. Vecdet TEZCAN
Dr. Tanju BEĞER
DRUG USE
in the ELDERLY
ÖZET
ABSTRACT
Yaşlanma ile birlikte hastalık insidansının artması nedeniyle,
geriatrik grubu oluşturan altmış beş yaşın üzerindeki kişilerde
polifarmasi yaygındır. Yaşlılarda ilaç kullanımı poliklinik
hastalarında günde üç ila altı iken, bu sayı yatan hastalarda
ortalama olarak on ila on beş olabilmektedir. Birçok hastalığın
birlikte bulunmasının oluşturduğu klinik tabloya ek olarak; çoğul
ilaç kullanımının ve bu ilaçların yan etki ve etkileşimlerinin de
varolan patolojilere olan katkılarının ayırt edilebilmesi için, ilaç
farmakolojisinin yaşlılardaki özelliklerinin iyi bilinmesi gereklidir.
Bunun yanı sıra yaşlanmaya özgü fizyolojik, metabolik ve
psikososyal faktörlerin de bilinmesi gereklidir. Yaşlılarda renal
klirens neredeyse yarıya inmiştir. Hepatik klirenste belirgin bir
değişiklik olmamasına rağmen, splanknik kan akımındaki
değişiklikler ve motilitede oluşan bazı faktörlerden ötürü
ilaçların eliminasyonunda farklılıklar olmaktadır. Yaşlanma ile
birlikte sıklıkla görülen bir başka özellik olan kognitif
fonksiyonlardaki kayıp da, tedaviyi olumsuz yönde
etkilemektedir, ilaçların alınmasının unutulması ile yetersiz
tedavi veya fazla alınması ile ilaç toksisitesi ile karşılaşmak
olasıdır. Tedavideki en önemli kişi hastadır; ancak hekimin
tutumu kompliyans sağlanmasındaki en önemli faktörlerden
biridir. Bu derlemede yaşlanma ile oluşan fizyolojik
değişiklikler, bunların ilaç farmakolojisine olan katkıları, önemli
organ sistemi etkileşimleri,ilaçların yan etkileri ve birbirleri
arasındaki etkileşimler ve yaşlı kişilere reçete yazılırken
üzerinde durulması gereken noktalar ele alınmıştır.
Drug therapy is an important aspect in the management of the
geriatric age group. Polypharmacy is common in the age group
above sixty-five due to the increase of disease in this age
group. Up to three to six number of drugs are used in the
geriatric outpatients; with this number increasing to ten to
fifteen drugs in hospitalized patients. The presence of multiple
diseases converges into a complicated clinical situation; where
the effects of the diseases, the side effects and drug
interactions merge. Factors influencing the success of
treatment in the elderly are based on sound knowledge of drug
pharmacokinetics and pharmacodynamics as well as education
of the patient in order to obtain maximal benefit fom the
prescribed therapy. Significant points in compliance in the
elderly are rnultiple and complex drug regimens, adverse drug
effects, high cost of medications, unsatisfactory patientphysician relationship, and cognitive impairment of the patient.
Cognitive impairment is especially important in this age group
where forgetfulness leads to inadequate therapy on one hand,
and drug toxicity due to usage errors on the other. The role of
the physician has shifted from diagnostician to educator in the
present medical attitude of preventing strategies.
Key Words: Geriatric. Drug, Polypharmacy, Compliance,
Toxicity.
Anahtar Sözcükler: Geriatri, İlaç kullanımı, Polifarmasi,
Kompliyans, Toksisite.
Geliş: 23.12.998
Kabul: 06.01.1999
İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Geriatri Bilim Dalı-İSTANBUL
İletişim: Uz. Dr. Pınar AKAN: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Geriatri Bilim Dalı Sekreterliği-Aksaray/İSTANBUL Tel:
(0212)632 00 30, (0212)588 48 00/1509
GERİATRİ
1999, CİLT: 2, SAYI: l, SAYFA: 33
GİRİŞ
Yaşlanma, canlı organizmaların, türe özel bir zaman süresinde, iç ve dış çevredeki değişikliklere uyum yeteneğinin
azalması sonucu, homeostazisi sürdüremedikleri yaşam
dönemidir. Bu süreç kaçınılmaz olarak ölümle sonuçlanır.
Genel olarak insan ve diğer memelilerde gözlemlenen bu
süreçte, parenkim dokusundaki kayıplar esastır. Bu kayıplar
kişiden kişiye ve aynı organizmada dokudan dokuya uni-form
bir paralellik göstermezler. Bu nedenle biyolojik yaş ile
kronolojik yaş çoğunlukla çakışmaz.
Yaşlılık birden fazla patolojinin ve onlara ait belirti ve
bulguların sıklıkla birlikte bulunduğu bir yaşam dönemidir.
Diabetes mellitus, ateroskleroz ve komplikasyonları, kronik
obstruktif akciğer hastalıkları, enfeksiyonlar, osteoartroz,
osteoporoz, kanserler ve merkez sinir sistemini tutan patolojiler ileri yaşlarda belirgin olarak ortaya çıkmakta veya ağırlaşarak ciddi hastalık tablolarına yol açmaktadır. Bu tür
hastalıkların birden fazlasını taşıyan yaşlı kişiyle karşılaşan
hekim, tedaviye yönlendiğinde polifarmasi uygulamak
zorunda kalabilmekte ve bu uygulamanın sonunda ilaçların
istenen etkilerinin yanı sıra, yan etki ve toksisitelerinin de
arttığı gözlenmektedir. İlaçların yan etkileri ve toksik etkilerinin en sık görüldüğü yaşlılık dönemine ait çalışmalar ise ne
yazık ki çok az sayıdadır. Üzerinde pek çok çalışma
gerektiğine hiç şüphe olmayan bu konuda, araştırmalar için
önemli engeller mevcuttur. Bu engeller arasında:
1- 65 yaş üzerinde hiç bir hastalığı bulunmayan gönüllü
sağlıklı kişileri bulmaktaki zorluk.
2- Yaşlanmayla organlarda meydana gelen değişikliklerin
uniform ve aynı hızda oluşmaması.
3- Fonksiyonel kapasitede olan değişikliklerin kişiden kişiye
büyük farklılıklar göstermesi nedeniyle anlamlı istatistiksel
sonuçların elde edilmesindeki güçlükler sıralanabilir.
Herkesin bir diğerinden ve her kişinin bir organının diğer
bir organından farklı hızlarda yaşlanmasının oluşturduğu
heterojenisite, gerontoloji ile uğraşanların en gerçek
handikapını oluşturmaktadır.
Tüm bu zorluklara rağmen yaşlılarda farmakokinetik ve
farmakodinamik araştırmalar önemli ve eğitici sonuçlar vermektedir. İlaçların yan etki ve toksik etkilerinin yaşlılarda
gençlere kıyasla 3 ila 7 kat fazla olması; özellikle
antikoagülan, antibiotik, kardiyovasküler sistem ilaçlara ait
komplikasyonların yaşlılarda ölüme yol açabilmesi, konunun
önemini bizlere göstermektedir.
Altmış beş yaş üzerindeki hasta grubunda her dört kişiden
birisinde yanlış ilaç tedavisi yapılmaktadır. Yaşlı grupta
ortalama 4-6 hastalık olduğu,ve yatan hastalarda ortalama 810, poliklinik hastalarında ise 3-8 ayrı ilaç kullanıldığı
düşünülürse, problemin ileri boyutlarda olduğu anlaşılır (1).
Bu derlemede yaşlılarda yaşa bağlı fizyolojik değişikliklerin yanı sıra; farmakokinetik ve farmakodinamik ilaç etkileşimleri, hasta uyumu ve yaşlılarda ilaç tedavisi planlanırken alınması gereken önlemler ele alınacaktır.
GERİATRİ
1999, CİLT: 2, SAYI: l, SAYFA: 34
YAŞA BAĞLI DEĞİŞİKLİKLER VE
FARMAKOKİNETİK
Emilim:
İlaçlar inhalasyon, cilt, cilt altı, adale içi, damar içi olarak
da kullanılabiliyorsa da; en çok tercih edilen yol per os kullanımdır. Dolayısıyla ilaçların emilimindeki en önemli doku
gastrointestinal sistemdir. Emilim üç şekilde olabilmektedir;
1- Pasif difüzyon
2- Aktif transport
3- Pinositozis (Yağlı ya da katı partiküllerin hücreler
tarafından alınıp bağırsak duvarından venöz veya lenfatik
sistemle taşınmalarıdır).
Aktif veya pasif transport olabilmesi için, ilacın sıvı vasatta
erimiş olması gereğinin yanı sıra; ilacın polar-non-polar
özellikleri-yani yağda veya suda çözünürlüğü, ionizasyon
durumu önem kazanmaktadır.
Yaşla birlikte tükürük salgısında azalma olduğundan
tabletlerin ve kapsüllerin eriyebilirliği azalacaktır. Özofagus
motilitesi de azalmaktadır. Böylece özofagusta ilaçlara bağlı
erozif ülserler görülebilir.
Gastrointestinal sistemin özelliklerinden olan;
a- Mide boşalma süresi
b- İnce bağırsak geçiş süresi
c- Emilim yüzey genişliği
d- İlgili bölgedeki kan akımı, emilimi etkileyen diğer
faktörlerdir.
Yaşlanmayla birlikte:
a- Hücre sayısı azalır (efektif emilim yüzeyi)
b- Motilite ve sfînkter aktivitesi azalır
c- Kan akımı azalır
d- Bazal ve uyarılmış mide asidi salınımı azalır (2) (Zayıf
asit olan barbitüratlar böylece kanda artar)
e- Mide asidindeki azalmaya bağlı olarak hızlanması
beklenen mide boşalması, motilitedeki yavaşlamaya bağlı
olarak uzar
f- Yaşlanmayla aktif transport azalır (Tiamin, kalsiyum
emilimi azalır).
Yiyeceklerin ilaç Emilimine Etkieri
Splanknik kan akımı, yiyeceklere bağlı olarak artmasıyla
emilimi arttırabileceği gibi; besinler ilaçlar ile çözünmez
kompleksler oluşturarak emilimi kötü yönde de etkileyebilir.
Başka ilaçlar ve hastalıkların etkisi: Bütün bunların yanı
sıra, beraber alınan diğer ilaçlar emilimi kötü yönde etkilemektedirler (Örneğin: Antiasitler digoksin, tetrasiklin ve A
vitamini emilimini azaltırlar). İlaç emilimi, gastrik pH'yı
yükselten ilaçlar (Simetidin) veya mide geçişini yavaşlatan
ilaçlar (antikolinerjik) ile etkilenebilir. Splanknik kan akımını
azaltan tıbbi durumlar da (konjestif kalp yetersizliği, damar
yetersizliği) 65 yaş grubunda sık rastlanılan durumlardır ve
emilimi olumsuz yönde etkilerler (3).
Yaşlılarda İlaç Dağılımı
Emilimden sonra ilaçların pek çoğu, plazmada proteinlere,
özellikle albümine bağlanırlar. İlaçların etkilerini, plazmadaki
serbest şekillerinin miktarı belirler. Burada önemli olan
hususlar, albümine bağlanma gücü ve albümin miktarıdır.
İlaçların bağlandığı majör protein olan albüminin düzeyi
sağlıklı yaşlılarda normal sınırlardadır. Akut hastalıklar
(interlökin albümin sentezini inhibe eder), kronik hastalıklar
(artmış ve uzun süren protein katabolizması) veya protein
malnütrisyonu (%15 yaşlıda bulunur) albümin düzeylerini
düşürebilir (4). Bu durumda ilaçların serbest formları
plazmada normalde olması gerekenin 2-3 katma çıkabildiği
için, yan etki ve toksik etkilerin sık görülmesine yol açarlar
(Örnek: Fenilbutazon, tolbutamid vb.) (Tablo 1).
Tablo-1: Proteinlere yüksek oranda bağlanan ilaçlar
Öneriler
• Yaşlı hastalarda suda çözünen ilaçlar verilirken daha düşük
dozda başlanmalı ve yan etkiler olabileceği düşünülerek düşük
terapötik indeksi olan ilaçlar için (Ör: Digoksin) ilaç plazma
düzeyleri kontrol edilmelidir.
Protein için yarışan ilaçlar olduğunda (warfarin, fenitoin,
tolbutamid, oral hipoglisemik ajanlar) serbest kalan diğer
ilacın yan etkileri (warfarin: kanama, glipizid: hipoglisemi)
ölümcül olabilir. Serbest kalan ilaçlar ayrıca daha hızlı
metabolize olabilmektedirler. Yağda çözünen ilaçlar damar
kompartımanının dışında çözündükleri için, plazma protein
düzeyinden çok etkilenmezler (4). Birlikte kullanıldığında
heparin, digoksin ve digitoksinin bağlanma yerlerinden
ayırarak; kan düzeylerinde serbest formların artmasına neden
olur.
Yaşlılarda Vücut Kompozisyonunun Değişmesi
Yaşla birlikte kas kitlesi %30 azalırken, vücut suyu oranı
%15 azalır. Ancak vücut yağ kitlesi %30 kadar arttığından,
ağırlık değişmez. Sonuçta suda eriyen ilaçların dağılım hacmi
(Vd) azalırken yağda eriyen ilaçların etki
• Ayrıca hastalar ilaç yan etkileri konusunda uyarılmalı ve
izlenmelidir (Ör: Digoksin ile kalp bloku ve bulantı,
aminoglikozidler ile kreatinin yükselmesi).
• Özellikle uzun etkili yağda eriyen sedatifler açısından
yaşlılarda sedasyon süresi yakından takip edilmelidir.
• Protein için yarışmada olan; veya hepatik veya renal
fonksiyon bozukluğu varlığında; proteinlere yüksek oranda
bağlanan ilaçlar kullanıldığında; serum albümin düzeyi
ölçülmelidir. Albümin 3.5 gr/dl altında bulunduğu durumlarda
daha düşük dozda ilaç verilmesi düşünülmelidir. Ayrıca
hastalar izlenmeli ve plazma düzeyleri ölçülmelidir (Not:
Klinik laboratuarlar genellikle serbest ilaç düzeyleri yerine
total ilaç düzeyini ölçerler).
Eliminasyon
Bilindiği gibi, ilaç eliminasyonu iki yolla yapılmaktadır,
a- Biotransformasyon
GERİATRİ
1999, CİLT: 2, SAYI: l, SAYFA: 35
problemler olan dehidrasyon, hipotansiyon veya kardiyak
atımın azalması gibi durumlar yaşlılarda GFR'de daha da
belirgin bir düşüşe neden olarak ilaçlanıl toksisitesini arttırmaktadır (1).
Böbreklerde konsantrasyon etme yeteneğinin kaybolması
nedeniyle kan volümünün azalmasına karşı direncin azalması,
sodyum konsantrasyonu sağlanamaması ve voltun kaybı
karşında küntleşmiş renin ve anjiotensin üretimi başka renal
değişikliklerdir.
Öneriler
• Potansiyel olarak toksik ilaç kullanımı olacak hastalarda
mutlaka glomerul fîltrasyon hızı ölçülmelidir. Orta veya ileri
derecedeki renal yetersizlikte tubüler sekresyon artmış olacağı
için kreatinin klirensi GFR'yi olduğundan yüksek gösterebilir.
Nomogramlar bu nedenle tercih edilmemelidir.
• Renal atılıma dayanan ilaçlar azaltılmalı veya doz aralıkları
arttırılmalıdır. GFR normalin %25 altına inmişse ilaç dozu
%50-75 azaltılmalı veya doz aralığı iki-üç misli arttırılmalıdır.
• Renal fonksiyonu bozması düşünülen ilaçlar (nonsteroid
antiinflamatuarlar, aminoglikozidler) dikkatle ve kısa süre
kullanılmalıdır.
Ayrıca, potasyum tutucu diüretikler ve ACE inhibitörleri
alan kişiler potasyum düzeyleri açısından çok yakından
izlenmelidirler. Özellikle sık kullanılan digoksin yaşlılarda
yarı dozda verilmelidir.
Ayrıca, hipotansiyona yol açtığı düşünülen ilaçlar mümkün
olduğunca kesilmelidir.
Hacim kaybına karşı küntleşmiş cevap
Yaşlı hastalarda sık görülen bir durumdur. İzlemek için
ortostatik hipotansiyondaki kriterler geçerlidir. Serebral
yetersizlik belirtileri (konfüzyon,kognitif bozukluk) veya
azalmış periferik dolaşım (kas yorgunluğu, azalmış renal
akım) aranmalıdır.
Santral ve otonom sinir sistemleri
Yaşlılar santral sinir sistemine etkili olan ilaçlara karşı aşırı
hassasiyet göstermektedirler. Alzheimer hastalığı olan
kişilerde asetilkolin düzeyleri düşük olduğundan antikolinerjik ilaçlar verildiğinde kognitif fonksiyonlarında belirgin
bozulma olabilir.
Antikolinerjikler aynı zamanda tükürük miktarında azalma,
akut mesane sfinkteri kasılması, konstipasyon, ve akut glokom
krizine yol açabilirler.
Öneriler
Hastalara başlangıçta kısa bir hafıza testi uygulanmalıdır.
Postüral hipotansiyon; idrar yapmada güçlük açısından
sorgulama gereklidir.
İLAÇ YAN ETKİLERİ VE ETKİLEŞİMLERİ
YAŞA BAĞLI DEĞİŞİKLİKLER VE
FARMAKODİNAMİ
Kardiyovasküler Sistem
Postüral Hipotansiyon
75 yaşın üzerindeki kişilerin %5-15'nde karotis baroreseptörlerinde duyarsızlık oluşması; azalmış kalp hızlanması ve
vazokonstriksyon bu probleme katkıda bulunur.
Volüm kaybı karşısında dirençsizlik
Kardiyak atım volümü artması ve kalp hızındaki yavaşlama
nedeniyle hacim kaybına yeterli yanıt olmayabilir. Zaten 65
yaşından sonra serebral kan akımı ve otoregülasyonu da
azaldığı için hacim azalması, kardiyak atım azalması veya orta
derecede hipotansiyonda (TA <80 mmHg olsa) dahi serebral
iskemi riski belirgin biçimde artmaktadır.
Öneriler
• 75 yaşın üzerindeki hastalarda postüral hipotansiyon
açısından en az bir kere değerlendirme yapılmalıdır. Diüretik,
vazodilatör ve negatif inotropik ajan alan tüm hastalarda
düzenli olarak ortostatik hipotansiyon araştırılmalıdır.
• Postüral hipotansiyon için hasta 5 dakika yatar durumda
kaldıktan sonra tansiyon ölçülür ve 3 dakika ayakta kaldıktan
sonra tekrar ölçülür. Sistolik kan basıncında 20-30 mmHg'lik
bir azalma diagnostik olmaktadır (Baş dönmesi veya nabız
sayısında 10 vurudan fazla azalma olması da kabul edilebilir).
• Postüral hipotansiyon saptanmış olan hastalar aniden
kalkarken, gece tuvalete giderken dikkatli olmaları konusunda
uyarılmalıdırlar.
Yaşlıların çok sayıda ilaç kullanmaları nedeniyle, ilaçlara
bağlı yan etkilerin görülme sıklığı artmaktadır. İlaç
etkileşimleri kümülatif veya etkide değişiklik yaratmak şeklinde olabilir.
Kümülatif İlaç Etkileşimleri
Digoksin ve verapamil kullanımı ile A-V blok oluşumu,
nonsteroid antiinflamatuarların kullanılması ile tuz tutulumu
ve β betablokerlerin negatif inotrop etkisinin kalp yetersizliğini aggrave edişi, diüretik ve ACE inhibitör ilaçların
birlikte kullanılışının böbrek perfüzyonuna olumsuz etkisi, ve
sedatiflerle antikolinerjiklerin birlikte kullanılmasına bağlı
kognitif bozukluklar kümülatif etkilerdendir.
Bir ilacın diğerini etkilemesi
Antagonizm oluşması (azalmış prostaglandin üretimi
nedeniyle NSAİİ'ların furosemidin diürez etkisini azaltması ve
antihipertansif ilaçlara karşı cevap yetersizliği oluşturması),
etkinin azalması (sitokrom P-450 sisteminin sime-tidinden
dolayı yavaşlaması nedeniyle propranolol metabolizmasının
yavaşlaması) ve ikinci bir ilacın etkisine bağlı olarak ilaç
metabolizmasının hızlanması (sigaranın hepatik enzimleri
indüklemesiyle teofilinin etkisinin hızla azalması) olabilir.
YAŞLILARDA KOMPLİYANS
Kompliyans kişinin davranışlarının (diyet, yaşam tarzı
veya ilaç kullanımı) verilen tıbbi veya sağlık tavsiyeleri ile
uyum sağlaması olarak tanımlanabilir (8). Tedaviye uyumsuzluk bilinçli veya bilinçsiz olabilir, ancak sanılanın aksine
GERİATRİ
1999, CİLT: 2, SAYI: 1, SAYFA: 37
her zaman hastanın aleyhine olmaz (9). Günümüzde tanı
koymadaki kolaylıklar ve hekimin öncelikle koruyucu rol
almasına rağmen kompliyans eksikliği artık tıp dünyasındaki
'en önemli sorun' olarak görülmektedir (10). Verilen
tedavilerin yarısı yanlış kullanım nedeniyle yararlı olmazken,
hastaların %14 ila 21’inin verilen reçeteleri almadıkları
saptanmış (l 1). Yaşlılarda bu duruma ek olarak kognitif
bozuklukların sıklıkla olması, eklem bozukluklarına bağlı ilaç
kutularının açılmasındaki zorluk, yan etkilerin sık olması
problemin boyutlarını arttırmaktadır (12,13). Yaşlıların üçte
biri ila yarısı ilaç kullanımına uymamaktadır.
Kardiyak ve diabetik ilaçlarla uyum %80-90 iken, analjezik, antiasit, sedatif ve antibiotiklere olan uyum %50'nin
altındadır (14). Günde alınan ilaç sayısı arttıkça uyum azalmaktadır. Tek ilaç kullanırken hata payı % 15 iken , bu oran
iki veya üç ve dört ilaç alındığında sırasıyla %25 ve %35
olmaktadır (15).
Hasta-hekim ilişkisinin kopuk oluşu, karmaşık ilaç alma
programı ve hastanın tedaviye inanmaması nedeniyle kasten
ilacını kullanmaması nonkompliyansın nedeni olabilir. Hekim
hastaya verdiği tedavinin ayrıntılarını sadece sözel olarak
değil, ayrıca yazılı olarak vermelidir. Hastaya kullanılan
ilaçların tedavi amaçlı veya önlem amacıyla verildiğinin
belirtilmesi, hastanın tedavideki en önemli ortak kabul
edilmesi, yaşlılarla uğraşan hekimler için iyi bir stratejidir
(16). Kognitif bozukluğu olan hastaların yakınlarına veya
bakmakla yükümlü kişilere tariflerin verilmesi gereklidir.
İlaçların maliyeti veya teminindeki zorluklar da uyumsuzluk nedenidir. Bu nedenle mümkün olduğunca aralıklı
olarak ilaç alacak şekilde reçete düzenlenmesi gereklidir.
Öneriler
Hastanın ilaçlarını düzenli kullanmasını sağlamak için:
1- Hastanın ilaç kullanma nedenini anlamasını sağlamak ve
kolay uygulanır bir tedavi programı vermek gerekir.
2- Kognitif fonksiyonları bozuk olan kişilerde bir akraba veya
başka bakıcıyı bilgilendirmek uygun olur.
3- Kullanmakta olduğu tüm ilaçların kutularını getirmesini
istemek doğru olur.
4- Her muayenede ilaçların yan etkileri teker teker sorulmalıdır.
5- Her fırsatta ilaçların azaltılması için tedavi programı
gözden geçirilmelidir.
6- Tedavinin genel olarak masraflarını değerlendirmek
gerekir.
7- Olabildiğince günde tek doz kullanılan ilaçlar tercih
edilmelidir.
8- Hastalara önceden sözlü ve yazılı olarak ilaç dozu, kullanacağı saatler, süresi ve yan etkileri bildirilirse, hasta hekime
ağırlaşmadan başvuracaktır.
Hekimliğin altın kurallarından olan 'Primum Kon Nocere',
sanki yaşlılar için söylenmiş bir uyarı olmalıdır, Yaşlılıkla
uğraşan hekimler ilaç tedavisi uygularken şu prensibi mutlaka
uygulamalıdırlar:
'Az miktarda başlayalım. Azar azar arttıralım'.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Sonuç
Genel olarak yaşlılarda kullanılan ilaçların yan etkilerinde
artış beklenmesi gereken bir durumdur. Tüm önlemlere
rağmen ilaç kullanımında aksaklıklar ve beklenmedik etkiler
ortaya çıkacaktır (10). Hastaya olabildiğince yararlı
GERİATRİ
ve kolay uygulanabilir, yan etki ve ilaç etkileşimleri en aza
indirgenmiş bir ilaç şeması düzenlense bile, hasta ilacın
yararına inanmadığı veya uygulamadığı durumda hekim olarak
başarılı olmuş sayılmayız. Günümüzde hekimler tedavi edici
kişi olma özelliğinden de öte; hastayı tedavisini uygulamaya
ikna edici özellik taşımak durumundadır (17). Bu nedenle
hasta-hekim ilişkisi eskisinden de çok değer kazanmıştır.
Hastasına ilaçların sakıncalarını hatırlatmakla birlikte hekim,
aynı zamanda tedavideki aksaklıkların yol açabileceği
komplikasyonları abartmadan ancak gerçekçi bir biçimde
anlatmalıdır (20).
1999, CİLT: 2, SAYI: l, SAYFA: 38
16.
17.
Lonergan ET: Geriatrics. First Ed. U.S A., Appleton and
Lange, 1996.
Erdinçler DS. Yaşlıda İlaç Kullanımı. Sendrom 1998;10:3540.
Krasinski SD, Russell RM, Samloff IM: Fundic Atrophic
Gastritis in the Elderly Population.J Am Ger Soc 1985;
33:340.
Abrams WB, Beers MU, Berkow R: Merck Manual of Geriatrics, Second Edition. U.S.A., Merck and Co.; 1995.
Vestal RE: Aging and Pharmacokinetics:.Impact of altered
physiology in the elderly. Physiology and Cell Biology of
Aging 1979; 8:198.
Wynne HA, Cope LH, Mutch E et al.The effects of age upon
liver size and liver blood flow in man. Hepatology 1989;
9:297.
Rowe JW, Andres R, Tobin JD et al: The effect of age on
cre-atinine clearance in man: A cross-sectional and
longitudinal study. J Gerontol 1984; 31:155.
Stewart RB, Caranasos GJ: Medkal compliance in the
elderly. Medical Clinics of North America 1989; 73:15511563.
Brody DS: The patient's role in clinica! deasion-making, Ann
Int Med 1980; 93:718-22.
Eraker SA, Kırscht JP, Becker MH: Understanding and
improving patient compliance. Ann Int Med 1984; 100:25868.
Roth HP, Caron HS:Accuracy of doctor's estimates and
patient's statements on adherence to a drug regimen. Clin
Pharmacol Ther 1978; 23:361.
Ouslander JG: Drug therapy in the elderly.Ann Int Med 198
l; 95:711.
Robbins LJ, Jahnigen DW: Child resistant packaging and the
geriatric patient. J Am Geriatr Soc 1984; 32:450.
Reid J: Medication compliance in the elderly. J Clin Exp
Gerontol 1985; 7:31.
Hulka BS, Kupper LL, Cassel JC et al :Medication and
misuse: physician-patient discrepancies. J Chronic Dis 1975';
28:7-21.
Kunze M; Psychological background of noncompliance in
old age. Gerontology 1982; 116:122.
Inui TS, Yourtee EL, Williamson JW: Improved outcomes in
hypertension after physician tutorials. Ann Int Med 1976;
84:646-51.