PowerPoint Sunusu

BİTKİ VİRÜS HASTALIKLARI
Dr. Aydan KAYA
Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü
VİRÜS, zehir veya koku anlamına gelir.
İleri derecede parazit
hastalık meydana
getiren (enfeksiyöz )
etmenlerdir.
ÖZELLİKLERİ
 Submikroskobik’tirler ( Işık mikroskobunda
görülemeyecek kadar küçüktürler).
ÖZELLİKLERİ
 Tek tip nükleik asit içerirler (RNA ya da DNA).
 Genetik materyal bir
protein kılıf ile çevrilidir.
ÖZELLİKLERİ
 Yalnız canlı hücrelerde çoğalır ve yaşarlar.
(Obligat parazit)
 Antibiyotiklere duyarlı değildirler.
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Genel görünüş:
Anormal renk
Cüceleşme
Büyümede duraklama
Rozetleşme
Göçme (Kuvvet kaybı)
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Anormal renk
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Cüceleşme
Büyümede duraklama
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Rozetleşme
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Göçme (Kuvvet kaybı)
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
RENK DEĞİŞİKLİKLERİ
Yapraklar
Mozaik
Kloroz (Sararma)
Aklaşma
Kızarma
Kahverengileşme ve kararma
Bronzlaşma
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Mozaik
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Kloroz (Sararma)
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Kahverengileşme ve kararma
Bronzlaşma
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Renk değişiklikleri
Yapraklar
Beneklenme
Halkalı lekeler
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Çizgililik
Bantlaşma
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Damar bantlaşması
Damar kahverengileşmesi
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Renk değişiklikleri
ÇİÇEKLER
Renk eksiklikleri
Kesiklikler
(Petallerde anormal
leke, çizgi ve bant
oluşumu)
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Renk değişiklikleri
MEYVELER
Tüm meyvede
Meyvenin
kısımlarında
( Damarlanma,
beneklenme)
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Renk değişiklikleri
MEYVELER
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Renk değişiklikleri
MEYVELER
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Şekil değişiklikleri
YAPRAKLAR
Biçim bozuklukları
Epinasti (geriye bükülme)
Daralmalar
Küçülmeler
Kalınlaşmalar
Enationlar
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
YAPRAKLAR
Biçim bozuklukları
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
YAPRAKLAR
Biçim bozuklukları
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
YAPRAKLAR
Epinasti (geriye bükülme)
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
YAPRAKLAR
Daralmalar
Küçülmeler
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Şekil değişiklikleri
ÇİÇEKLER
Çeşitli tipte şekil değişiklikleri
Anormal çiçek kısımları
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Şekil değişiklikleri
MEYVELER
Deformasyon ve
normalden büyük oluş
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Şekil değişiklikleri
Tümör şeklinde kabarcıklar
Anormal çekirdek oluşumu
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Şekil değişiklikleri
GÖVDE
Şekil bozuklukları
Boğum aralarının kısalması
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
DİĞER BELİRTİLER
Solgunluk
Zamansız yaprak dökümü
Erken veya geç çiçeklenme
Anormal meyve tadı
Zamklanma
Kabuk kavlaması
Odunda çıkıntılar
Aşı uyuşmazlığı
Sürgün oluşumunda artma
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Solgunluk
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Erken veya
geç çiçeklenme
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Zamklanma
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Kabuk kavlaması
Odunda çıkıntılar
BİTKİLERDE OLUŞTURDUKLARI BELİRTİLER
Aşı uyuşmazlığı
BİTKİLERDE TAŞINMA YOLLARI
Aşı ile
 Enfekteli bitki materyali vejetatif üretimde
kullanıldığında (yumru ,soğan, rizom, kol ve çelik)
 Mekanik yolla (bitki özsuyu ile)
 Tohum ve polen ile
 Vektörler ile
Hayvansal vektörler ( Böcekler ve nematodlar)
Bitkisel vektörler ( Parazitik tohumlu bitkiler)
BİTKİLERDE TAŞINMA YOLLARI
Hayvansal vektörler
Böcekler
Isırıcı ağız parçalarına sahip böcekler( Çekirge,
kelebek larvaları, Diptera larvaları ve Coleopter’ler)
 Sokucu emici ağız parçalarına sahip böcekler
(yaprak bitleri, beyaz sinekler, yaprak pireleri,
ağustos böcekleri, unlu bitler, psillid’ler, thrips’ler,
akarlar)
BİTKİLERDE TAŞINMA YOLLARI
Nematodlar
Alınma süresi beslenme arttıkça artar.
Virüsler birkaç haftadan birkaç aya kadar
kalırlar.
Daha sonraki nesillere geçiremezler.
Tarlada yavaş yayılırlar.
VİRÜS HASTALIKLARI İLE
MÜCADELE YOLLARI
Virüs hastalıklarının kontrolünde
 Taşınma şekli
 Konukçunun üretim şekli
mücadele yollarını belirler.
1. ÜRETİM MATERYALİNİN TEMİZLİĞİ:
Virüs ve virüs benzeri hastalık etmenlerinden
arındırılmış sağlıklı, sertifikalı, ismine doğru üretim
materyali kullanılmalıdır.
Sağlıklı bitki yetiştirmek için üretimde
kullanılacak üretim materyali (tohum, yumru, aşı
kalemi, aşı gözü) tamamen sağlam olan bitkilerden
alınmalıdır.
1. ÜRETİM MATERYALİNİN TEMİZLİĞİ (devamı):
Yeni bahçeler, eskilerden uzak yerlerde ve
virüsten arındırılmış fidanlarla kurulmalıdır.
Tohum
alınacak
tarlalar
korunmak için izole edilmelidir.
enfeksiyondan
Ayrıca, tohumların uygun şekilde depo edilmiş,
genetik açıdan temiz ve özellikleri bilinen üretim
alanlarında
yetiştirilmiş
olmalarına
özen
gösterilmelidir.
2. BİTKİYİ SAĞLIKLI YETİŞTİRMEK:
Bitkiyi sağlıklı yetiştirmek için önce en uygun üretim
yerinin, tür ya da çeşidin seçilmesi, sonra da toprak
işlemesi, sulama ve gübreleme gibi bakım işlerinin
yerine getirilmesi gerekir.
3. KÜLTÜR VE BAKIM TEDBİRLERİ:
Virüs enfeksiyonlarının yayılmasının bir nedeni de
kültür ve bakım tedbirleridir.
Mekanik olarak özsu ile yayılan virüsler açısından;
bitkiler arasında dolaşılması ve özellikle sera ve
bahçelerde bakım işlemleri sırasında hasta bitkilerden
sonra sağlıklı bitkilere temas yayılmayı artırmaktadır.
3. KÜLTÜR VE BAKIM TEDBİRLERİ (devamı):
Bakım işleri sırasında kullanılan ekipman
uygulamalar
sırasında
deterjan
ile
temizlenmelidir.
Hastalıklı bitkiler ve bitki
alanından uzaklaştırılmalıdır.
artıkları
üretim
4. EKİM VE HASAT ZAMANI:
Bazı durumlarda ekim
ve hasat
değiştirilmesi yararlı görülmektedir.
zamanının
Ekim erkene alınırsa vektörlerin çoğaldığı sırada
bitkiler
daha
az
hassas
bir
devrede
bulunacaklarından virüs enfeksiyonları daha az
görülecektir.
5. YABANCI OTLARLA MÜCADELE:
Çok
yıllık
yabancı
otlar
enfeksiyon kaynağı olarak veya
simptom göstermeyen taşıyıcılar
olarak ortaya çıkacaklarından
enfeksiyondan
korumak
için
alınacak
tedbirlerin
başında
yabancı
otlarla
savaş
gelmektedir.
Kışlayan otlarda virüs enfeksiyonu ertesi
kalabilir, ara konukçu olarak iş görürler.
yıla
Yalnız virüslerin kış konukçuları olarak değil ,
vektörlerin kış konukçuları olarak da yabancı otlar
önemlidir.
6. VEKTÖRLERLE MÜCADELE:
6.1. Malç, net ve sarı levha kullanımı:
Bitkiler arasındaki toprağı yansıtıcı bir yüzey
(alüminyum folyo ya da gri malç gibi) ile kaplama
yaprakbitlerini uzaklaştırarak virüs enfeksiyonlarını
önleme ve azaltmada etkili olmaktadır.
Ayrıca,
yaprakbitleri
ve beyaz sinekler için,
sarı rengin çekiciliğine
dayanan sarı tuzaklar
da kullanılmaktadır.
6.2 . Kimyasal Madde Kullanımı:
Seralarda ilaçlama ile virüs vektörü olan böcekler yok
edilebilir. Dış koşullarda ise vektörlerle savaş daha
büyük problemdir.
Sistemik insektisitler ileri bir adım olmasına rağmen
enfeksiyondan
korumada
tam
bir
çözüm
olmamaktadır. Persistent ve non-persistent olan
virüslerde durum farklıdır. Böceğin ölmesi için gerekli
zamandan daha uzun bir süre, virüsün böcek
vücudunda kalması gerekiyorsa, bu takdirde sistemik
ilaçların etkisi görülebilir.
6.2 . Kimyasal Madde Kullanımı (devam):
Bazı durumlarda vektörlerin kışlamasının önüne
geçilmeye çalışılmaktadır. Pek çok virüsün vektörü
olan Yeşil şeftali yaprak biti (Myzus persicae) şeftali
ve kayısılarda kışlar. Bu kış konukçularında uygun
mücadele yöntemleri ile bırakılmış yumurtalar ve
ertesi yılın ilk populasyonu yok edilebilir.
7. DAYANIKLILIK ISLAHI :
Virüs hastalıklarının kontrolünde amaca
uygun yol virüse dayanıklı çeşitlerin tarımıdır.
en
Dayanıklılık ıslahı, dayanıklı ya da tolerant
çeşitlerin seçimini kapsar.
Dayanıklı çeşitlerde zaman zaman yeni virüs
ırklarının oluşması mümkün olmaktadır.
Tolerant çeşitlerin yetiştirilmesi daha değerli bir
yoldur. Bu çeşitler hastalığa yakalanmakta fakat
ürün kaybı az olmakta ya da hiç olmamaktadır.
TEŞEKKÜR EDERİM