Işık Kaynakları Genel olarak ışık kaynaklarında şu özellikler aranır. 1-Etkinlik faktörünün büyük olması 2-Ömrünün uzun olması 3-Şekil bakımından kararlı ve sarsıntıya dayanıklı olması 4-Işık renginin mümkün oldukça güneş ışığına yakın olması 5-İşletmenin basit olması Işık Rengi Sıcak(kırmızımsı beyaz) Orta Sıcak(beyaz) Soğuk (mavimsi beyaz) Aydınlık Düzeyi <500 500-1000 1000-2000 2000-3000 >3000 Renk Sıcaklığı <3300 K° 3300< <5300 K° >5300K° Sıcaklık Hoş Orta Sıcak Nötr Soğuk Soğuk Rahatsız edici Hoş Nötr Yapay Rahatsız edici hoş 1-Akkor Telli Lamba 3 kısımdan oluşurlar.Işık yayan tel hava boşaltılmış veya dolgu gazı ile doldurulmuş(asal gaz) cam balon ışık yayan telden elektrik akımı geçmesini sağlayan başlık. İçindeki telden elektrik akımı geçmesi ile birlikte tel akkorlaşır ve ışık meydana gelir.Kullanmış olduğu enerjinin yaklaşık %99 u ısı enerjisi olarak kaybolurken %1 i ışığa dönüşür. a-)Kömür Telli Lambalar İçinde tel olarak kömürleştirilmiş selüloz bulunur. Lambasının ışık dağılım yüzeyi dönel simetriye sahiptir.En çok 2000 C° ye kadar ısıtılabilirler.Bunun üzerinde tel tozlaşır.En ekonomik çalışma şartlarında etkinliği 3-4 lümen /Watt tır. b-)Tungsten Telli Lambalar Günümüzde akkor telli lambaların %99 u tungsten tellidir.2500C° ye kadar ısıtılabilirler. Etkinlik faktörü lamba büyüklüğü ve tel kesitine göre 20 lm/watt a kadar çıkabilir. Lamba içindeki tel çift helisel olarak sarılırsa etkinlik %20 lere kadar artar ve lamba boyutu küçülür.Dolgu gazı olarak kripton gibi ısı iletim katsayısı düşük bir gaz seçilirse K lambası denilen ışık verimi ve kalitesi daha yüksek lambalar elde edilir. ATL içine iyon konulursa Tungsten halojen lamba elde edilir.Metal iyonları ile tungsten parçacıklarının buharlaşan kısmı birleşerek 1400 C° üzeri sıcaklıklarda tekrar ayrışma yaparlar.Bu sayede başlangıç ışık akısı 2000 saat boyunca korunur.5-2000 Watt ve 60-50000 lümen aralıklarında 220 V ve 12 V ile çalışan çeşitleri vardır. ATL Ekonomik ve Elektriksel Etütleri P 5-2000 W K° 2390-2850 lm e 7.5-20 lm/w Uç ve tutucu kayıpları %3.5-%2 Cam balonun geçirme faktörü %89-%92 Akkor Telli Lambanın Elektriksel Büyüklüklerinin Gerilimle İlişkisi Akım i in ( u 1,2 ) un Güç P Pn ( Işık akısı n ( u 1,523 ) un u 3,613 ) un Ömür t tn ( u 13,5 ) un U<Un → i,P,ɸ ↓ t↑ U>Un → i,P,ɸ ↑ t↓ Maliyet Hesabı 1lm.h ne kadara mal olur? f f s fi f=1lm.h maliyeti fs=satın alma maliyeti fi=işletme maliyeti f a b (tl ) p.e.t 1000.e kwh a :lambanın satın alma fiyatı b :enerji satın alma fiyatı 2-Ark Lambaları İki elektrotu arasındaki boşalma sırasında elektrotlar akkor hale gelinceye kadar ısınan lambalardır. Projeksiyon ve projektör tekniğinde çok kullanılırlar. Parıltıları çok büyüktür ve noktasal işlev görebilirler. Günümüzde dış aydınlatmada çok az iç aydınlatmada hiç kullanılmaz.Kömür ve maden elektrotlu olarak çeşitleri vardır.Ekonomik ömürleri kısadır. 3-Deşarj Lambaları Gazlar genel olarak yalıtkandır. Fakat enerji verilip serbest elektronlar üretilirse iletken hale geçerler.Verilen gücün büyüklüğü gazın cinsi basıncı kabın ve elektronların geometrik boyutları iletkenlik mertebesini değiştirir.Elektrik alanın etkisi altında serbest elektronlar anoda doğru hızla hareket ederler.Bu sırada gaz atomları ile çarpışırlar. Bu çarpışmada: 1-Elektronların hızları küçükse atoma çarpan elektronlar elastik olarak yansırlar ve enerji kaybı ısıya dönüşür. 2-Elektronların hızları atomların uyarım gerilimini eşdeğer büyüklükte ise atoma çarpan elektron enerjisini atoma verir. 3-Elektronların hızları atomların iyonizasyon gerilimine eşdeğer büyüklükteyse atom iyonize olur ve yeni parçacıklar oluşur. Yine ısınma meydana gelir. Deşarj lambası içinde 3 farklı ışık bölgesi vardır. Özellikle katot yakınında negatif ışık meydana gelir.Gece lambaları bu prensiple çalışır.Negatif ışığın hemen ötesinde ışıksız karanlık bir bölge mevcuttur(Hitraff karanlık bölgesi).Gözümüz bu bölgeyi anlayamaz. Tüp içinde iyonizasyon ve çarpışmalar sonucu görünen ışık pozitif ışık olarak adlandırılır. Akım Sınırlayıcı Araçlar 1-Endüktif Balast 2-Kapasitif Balast Tek başına kullanılırsa yüksek gerilim darbesi üretir. Endüktans bobini ile seri bağlı konsansatörden oluşur. 3-Kaçak Akılı Transformatör Ateşleme gerilimi şebeke geriliminden yüksek lambalarda kullanılır. 4-Çift Endüktanslı Balast Direk devreye sokulan flüoresanlı lambalarda kondansatör ile birlikte kullanılır. Elektrotları ısıtılarak yüksek gerilimle lamba tutuşması nı sağlar. 5-Transistör Doğrultmalı Akım Sınırlayıcılar Doğru gerilimle beslenmesi gereken lambalarda kullanılır.(araba farı) Ateşleme Araçları 1-Yardımcı elektrotlar ön boşalmanın gerçekleştiği yerdir. 2-İç ateşleme teli veya çizgisi: Patlayıcı yerlerde ön boşalmayı sağlar. 3-Dış ateşleme teli veya çizgisi: Elektrotları ısıtan yüksek gerilim ateşleme teli (ignitron)