İSKELET SİSTEMİ Hayvan vücuduna desteklik görevi yapan ve

İSKELET SİSTEMİ
Hayvan vücuduna desteklik
görevi yapan ve koruyan,
kaslarla bağlantı yaparak
hareketi sağlayan sisteme
iskelet ve kas sistemi denir.
HAYVANLARDA İSKELET:
Hayvanlarda iç ve dış
iskelet olmak üzere iki
çeşit iskelet vardır.
1.Dış İskelet: Vücudun dış kısmında
organik ve inorganik maddelerden
oluşur. Epitel hücreleri tarafından
yapılmıştır. Su ve ısı kaybını engeller.
Büyümeyi sınırladığı için zaman zaman
yenilenir. Dış iskeletin üzerinde hiçbir
vücut örtüsü bulunmaz. Genellikle
omurgasızlarda görülür. Bazı bir
hücrelilerde sitoplazma tarafından
salgılanan dış örtüler bir dış iskelet
oluşturur. Dış iskelette kaslar iskeletin
iç yüzüne bağlanmıştır.
2.İç İskelet: Embiryonun mezoderm
tabakasından oluşur. Kıkırdak
dokunun, kemik dokuya dönüşmesi
ile meydana gelir. Boyca büyümeyi
sınırlayıcı değildir. Hayvan ile
beraber büyür. Dış iskeletten farklı
olarak kaslarla örtülüdür. En basit
iç iskelet amphioxusta görülür. Sırt
tarafında notakord denilen sırt ipi
şeklindedir.
1.Süngerimsi Kemik: Kırmızı kemik
iliği ile dolu olup düzensiz boşlukları
vardır. Kemik hücreleri lakün adı
verilen boşluklar içinde bulunur.
2.Sıkı Kemik: Hücreler arası boşluklar
yoktur. Sarı kemik iliği bu boşlukları
doldurur. Ancak kılcal damarları
taşıyan ince mikroskobik kanalları
vardır. Kemiğin uzun eksenine uzanan
paralel kanallara havers kanalları
denir. Havers kana
Kemiğin Yapısı: Kemiğin %30
u protein yapısındaki osein
adlı kemik ara maddesinden,
%45 i CaPO4, MgPO4, CaCo3
gibi inorganik maddelerden
%25 ise sudan oluşur.
Kalsiyum ve karbonat tuzları
ile fosfat kemiğe sertlik ve
dayanıklık verir.
1.Uzun Kemikler: Kol ve bacaklarda
bulunur. İki ucu şişkin silindirik kemiklerdir.
Kemiğin boyuna uzamasını baş kısmı ile
gövdesi arasında bulunan kıkırdak doku
sağlar. Bir süre sonra kemikleşir. Bundan
sonra kemiğin uzaması eklem kıkırdağı
tarafından devam ettirilir. En dışta enine
büyümeyi ve onarılmayı sağlayan kemik
zarı (periost) vardır. Baş kısmında dışta
ince tabaka halinde sıkı kemik dokusu
ortada süngerimsi kemik doku bulunur.
Gövde kısmı tamamen sıkı kemik dokudan
yapılmıştır. Ortadaki boşluğu sarı kemik
iliği doldurur. Süngerimsi kemik dokuda ise
kırmızı kemik iliği bulunur.
2.Yassı Kemikler: Kalınlığı
eni ve boyundan az olan
kemiklerdir. Göğüs, kafatası,
kürek ve kaburga
kemikleridir. Kemik zarı
altında sıkı kemik dokusu ve
bunun ortasında süngerimi
kemik doku yer alır. Kırmızı
kemik iliği ile doludur. Sarı
kemik iliğinin yer aldığı bir
kanal yoktur.
3.Kısa Kemikler:
Eni, boyu ve kalınlığı eşit
olan kemiklerdir. Omurga ile
el ayak bileklerinde bulunur.
Dıştaki kemik zarının altında
sıkı kemik, ortasında ise
süngerimsi kemik bulunur.
Süngerimsi kemiğin içinde
ise kırmızı kemik iliği vardır.
a)Kafatası İskeleti: Alın(1),
yan kafa (2), ard kafa(1),
şakak(2), temel(1) ve
kalbur(1) kemiklerinden
oluşur. Oynamaz eklemlerle
birbirlerine bağlanırlar. Beyin
ve beyinciği tamamen
kapatarak korurlar. Yalnız
omurilik ve sinirlerin giriş
çıkışlarını sağlayan delikler
vardır.
b)Yüz İskeleti:
Tırnakçık(2), elmacık(2),
burun(2), sapan(1),
boynuzcuk(2), üst çene(2),
damak(2), alt çene(1)
kemiklerinden oluşur.
Oynamaz eklemlerle birbirine
bağlanmıştır. Sadece alt çene
kemiği yarı oynar eklemlerle
şakak kemiğine bağlıdır.
2.Gövde İskeleti: Sinir sistemi ve iç organları
korur. Vücudu dik tutar. Gövdeyi oluşturan
kemikler, omurga, kaburga, göğüs, omuz ve kalça
kemiklerinden oluşmuştur. Omurga, boyundan
kuyruk sokumuna kadar uzanan 33 omurun üst
üste gelmesi ile oluşmuştur. Her omurda iki yan
çıkıntı, bir dikensi çıkıntı, omur cismi, omur deliği,
omur yayları ve eklem çıkıntıları vardır. Üst üste
gelen omurlar kıkırdak disklerle birbirine
bağlanarak omurgayı oluştururlar. Omurlar üst
üste geldiğinde omur delikleri birleşerek omurga
kanalını oluştururlar. Omurga kanalını omurilik
doldurur
Omurga beş bölgeye
ayrılır.
Boyun (7)
Sırt (12)
Bel (5)
Sağrı (5)
Kuyruk sokumu (4)
3.Üye İskeleti: Kol ve bacak
kemiklerinden meydana gelmiştir.
Kas sistemi ile birlikte çalışırlar.
Otuz bir kolda, otuz bir bacakta
olmak üzere yüz yirmi kemikten
oluşur.
a)Kol Kemikleri: Pazı(1), ön kol(1),
dirsek(1), bilek(8), tarak(5),
parmak(14)
b)Bacak Kemikleri: Uyluk(1),
dizkapağı(1), kaval(1), baldır(1),
bilek(7), tarak(5), parmak(14)
EKLEMLER
İki kemiğin birleştiği
yerde bulunurlar. İçerdikleri
eklem sıvısı miktarı hareket
yeteneklerini belirler. Buna
göre üç gruba ayrılırlar
1.Hareketli Eklemler: Kol
ve bacaklarda bulunurlar.
Ortak bir kapsülle
çevrilmişlerdir. Kapsülle
eklem arasındaki boşluk
eklem boşluğudur.
Kemikler arasındaki
boşluklar kiriş bağları
denilen doku ile doludur.
2.Hareketsiz Eklemler:
Kemikler testere dişi gibi
girinti ve çıkıntılarla
birbirine bağlanmıştır.
Tamamen hareketsizdirler.
Kafa tası kemiklerinde
görülür. Kemikler arasında
eklem sıvısı bulunmaz.
3.Az Hareketli Eklemler:
Omurgada olduğu gibi
kemiklerin kısıtlı hareket
etmesini sağlayan
kemiklerdir. Omurlar
arasındaki kıkırdak
dokunun esnekliğine bağlı
olarak kısıtlı hareket
ederler. Eklem sıvısı azdır.
KAS SİSTEMİ
Kaslar kasılabilen, dolayısıyla da
hareketleri sağlama özelliği olan
yapılardır. Vücuda desteklik eder,
hareketi sağlar, vücut ısısını meydana
getirir. Ayrıca iç organları bağlar ve
onları askıda tutar. Çeşitli
organizmalarda farklı kas tipleri
vardır. Protistlerde çizgisiz kas
telcikleri bulunur. Basit özellikte
olmasına rağmen bir tek hücreli olan
parmesyumda kontraktif kofullar kas
işlevi görür.
1.Düz Kaslar: Hücreleri mekik
şeklindedir. Büyüklükleri
bulundukları yere göre değişir.
Çekirdekleri hücrenin orta
kısmında bulunur. Tek
çekirdeklidirler.
Sitoplazmasına sarkoplazma,
hücre zarına ise sarkolemma
denir.
Düz kaslar istem dışı hareket
eden kaslardır. Kasılmaları yavaş
ve düzenlidir. Otonom sinir
sistemi kontrolünde çalışırlar.
Eklembacaklılar hariç tüm
omurgasızlarla omurgalıların
dolaşım, sindirim, solunum gibi
sistemleri meydana getiren
organların duvarlarında önemli
ölçüde düz kaslar bulunur.
2.Çizgili Kaslar: İskelet
sistemiyle bağlantılı olan
kaslardır. Beyin kontrolünde
isteğe bağlı olarak çalışırlar.
Kasılma hareketleri merkezi
sinir sistemine ait motor
sinirlerle kontrol edilir. Düz
kaslara oranla daha hızlı
kasılabilirler.
3.Kalp Kası: Çizgili kas
olmasına rağmen irademiz
dışında kasılma faaliyeti gösteriri
(Otonom sinir sistemine bağlıdır).
Bu kas enine bantlaşma gösterir.
Kas telleri kısa boylu olup tek
çekirdeklidir. Birbirine
bağlandıkları yerde ara diskler
bulunur. Sürekli çalıştıkları için
oksijen gereksinimleri çok
fazladır.
ALİ DAĞDEVİREN
www.fendosyasi.com