yaşlanma eylem planı 2015-2019

advertisement
I
N
A
L
P
M
E
L
Y
E
A
M
N
A
L
YAŞ
9
1
0
2
5
201
Botkyrka’da güven
içinde yaşlanma
R
E
L
I
K
E
İÇIND
Önsöz..................................................................................... 3
Giriş....................................................................................... 4
Neden Yaşlanma Eylem Planı................................................ 4
Botkyrka’da yaşayan yaşlılar.............................................. 5
Botkyrka’da sağlığımız nasıl?................................................. 5
Nüfusun gelişimi ve gelecekte yaşlılar................................... 6
Etkinlikler ve toplanma mekanları...................................... 9
Kültürel faaliyetler................................................................. 10
Kütüphaneler........................................................................ 10
Dijital katılım – internet kullanımı.......................................... 11
Toplanma mekanları ve açık hava aktiviteleri....................... 11
Kapsamlı bir dernek hayatı ve gönüllü kuruluşlar................. 12
Arama ve tespit etme........................................................... 13
Daha fazla katılım................................................................. 13
Güvenilir ve erişilebilir konutlar........................................ 17
Yaşlı vatandaşlar Botkyrka´da nasıl yaşıyor . ...................... 18
Yaşlı olarak nasıl yaşanmak istenir?.................................... 18
İhtiyaçlara göre uyarlanmış konut........................................ 19
Evde yardım ve güvenlik...................................................... 19
Tekniksel çözümler ve yardımcı gereçler............................. 19
Değişik konaklama şekilleri.................................................. 20
Yetişkinkonutları ve korunaklı konutlar. .................................. 20
Bakım ve gözetim konutları................................................... 21
Yakın çevrenin önemi........................................................... 21
İyi bir bakım........................................................................ 25
Yaşlılar için bakım ihtiyacı.................................................... 26
Verilen bakımda farklı ihtiyaçların karşılanması................... 27
Demans.............................................................................. 27
Kültürlerarası yaşlı bakımı ve Fin idari bölge....................... 27
Katılım ve etkileşim.............................................................. 28
Yaşlının yakınlarına destek................................................... 29
Yemek ve beslenme............................................................. 29
Kaliteli çalışma..................................................................... 29
Z
Ö
S
N
Ö
Botkyrka yaşlanmak için iyi bir belediye olmalı.
Gelecekteki olanakları ve aşılması gereken zorlukları
tanımlamamız için böyle bir yaşlanma eylem planı geliştirdik.
Yaşlanma eylem planında, geleceği düşünerek önümüzdeki birkaç
yıl içinde belediyenin ne gibi yatırımlar yapacağını açıklıyoruz.
Yaşlı nüfusun sayısı ve toplam nüfustaki oranı artıyor. Aynı
zamanda emekli olduktan sonra sağlıklı bir yaşam beklentisi olan
insanların sayısı giderek artmakta. İnsan ömrünün uzaması refah
toplumu için bir başarıdır fakat bununla birlikte, yaşlılar için kaliteli
bir bakım, sosyal etkinlikler, yaşlı bireylerin bir araya geleceği
lokaller ve oturacakları konutlar hakkında talepler yükselmektedir.
Botkyrka’da yaşlanan bir birey, kendini güvende hissetmeli.
Botkyrka’nın yaşlı bireyleri gerektiği zaman iyi bir bakım
alacaklarına güvenmeliler. Farklı ihtiyaçları karşılayabilen konut
çeşitleri olmalı: kiralık evler, güvenli konutlar, bakım ve gözetim
olanakları olan konaklama tesisleri gibi. Belediye, insanların
emekli olduktan sonra aktif ve iyi bir yaşam sürdürebilmelerini
sağlamalı. Yaşlı bireyler gerek nerede oturmak istedikleri
gerekse oturdukları konutlarda ne gibi bir bakım hizmeti almak
istedikleri konusunda söz sahibi olmalı ve diğer insanlar gibi
kendi hayatlarını ve günlük yaşamlarını kendileri etkileyebilmeli.
Bu belediyenin bir sakini olarak sizin de yaşlanma eylem
planı ile ilgili çalışmalarımıza ilgi duyacağınızı umuyoruz.
Botkyrka’nın yaşlılar için daha da iyi bir belediye olması için
neler yapılması gerektiği hakkında görüşleriniz, önerileriniz
ve düşünceleriniz varsa lütfen bizimle temasa geciniz.
Son olarak yaşlanma eylem palanına katkıda
bulunan herkese teşekkür ederiz.
Tuva Lund (S)
Botkyrka Belediyesi
Yaşlanma Eylem Planı 2015-2019
politik komisyon başkanı
3
GIRIŞ
Yaşlanmak, yaşlı olmak – nedir,
yaşlanınca insan nasıl oluyor? 65 yaşını doldurur
doldurmaz insan hemen yaşlılar sınıfına mı dâhil
oluyor? Bir yaşlının nasıl olduğu konusunda
birçok görüş var ve insanın kendisini bu
klişeleşmiş imajlarla özdeştirmesi zor olabilir.
Kişinin kendini nasıl hissettiği, nasıl tanımladığı,
ilgi alanları tamamıyla bireyseldir ve kişiden
kişiye değişir. Aynı şekilde kişinin günlük
yaşamındaki ihtiyaçları ve geleceğe yönelik
beklentileri farklıdır.
Yaşlılarla ilgili ve iyileştirilmesi gereken birçok
alan var - bizim belediyemizde de. Belediye
olarak biz önümüzdeki yıllarda, konaklama,
erişebilirlik, bakım ve gözetim, koruyucu sağlık,
sağlığı özendiren çalışmalar, yaşlılara yönelik
aktivite ve bir araya gelme lokalleri gibi alanlarda
gelişmeler yapmak istiyoruz. Gelecekteki
ihtiyaçları karşılayabilmek için bu alanlarda farklı
yatırımlar yapılmalıdır. Aktiviteler ve Toplanma
lokalleri, Güvenli ve Ulaşılabilir Konaklama,
İyi bir Bakım başlıklı bölümlerde yapılacak
yatırımları tanımlıyoruz. Her bölümün sonunda
belediyenin geliştirecekleri özetle yazılıdır.
4
A
D
’
A
K
R
Y
K
T
O
B
R
A
L
I
L
Ş
A
Y
N
A
YAŞAY
Neden bir Yaşlanma Eylem Planı?
Yaşlanma Eylem Planında, 65 ve 65 yaş üstü
nüfus için belediyenin neler yaptığı, gelecekte
hangi güçlükleri aşmamız gerektiği ve nasıl
bir planlama yapılacağı tanımlanmaktadır.
Ele aldığımız konuların arasında: Yasli olarak
nasil bir yerde oturmak istenir? Bakım ve
gözetim alanında gelecekte ne gibi ihtiyaçlar
doğabilir? Belediyemizde oturanların kendilerini
iyi hissetmeleri ve sağlıklı kalmaları için
ne gibi önkoşullar yaratılabilir? Katılımcı
olmaları ve günlük yaşamlarını anlamlı bir
şekilde sürdürebilmeleri için ne gibi imkânlar
oluşturulabilir?
Bunları tanımlamakla yaşlı bireylerimizin
belediyeden neler beklediklerine dair bilgi ve
yaşlılık dönemlerini planlama fırsatı vermiş
oluyoruz. Yaşlanma Eylem Planı ile Botkyrka’da
yaşlanmanın güvenli olduğunu belirtmek
istiyoruz. Hedef grubunda mümkün olduğu kadar
çok kişi Yaşlanma Planının içeriğini bilmesi
için bu plan Botkyrka’daki yaşlı nüfusun en çok
konuştuğu dillere tercüme edildi.
Botkyrka’da zamanımızda yaşayan ve
gelecekte yaşayacak olan yaşlı nüfus hakkında
neler biliyoruz? Bazı şeyler hakkında oldukça
eminiz, bazı şeyler hakkında da tahmini bilgilere
sahibiz. Yaşlılar hakkında bugün ve geleceğe
yönelik bildiklerimiz ve tahmin ettiklerimiz,
belediyenin ileride nasıl çalışacağını yönlendirir.
Ne gibi ihtiyaçların, ne gibi aşılması gereken
güçlüklerin olduğunu, nelere öncelik vermemiz
gerektiğini ve en çok hangi alanda yararlı işler
yapabileceğimizi gösterir.
Botkyrka’da sağlığımız nasıl?
Son on yıllık dönemlerde İsveç’te insanların
giderek daha sağlıklı oldukları görülmektedir.
Ortalama yaşam süresi artıyor ve artmaya devam
edeceği de bekleniyor. Yaşam süresi, özellikle
sağlıklı geçirilen yıllar ile uzamakta fakat hastalık
ve fonksiyonel yetersizliklerle karşılaşma
ihtimalimiz de kaçınılmaz. Yaş ilerledikçe gerek
bedensel gerek psikolojik sorunların oluşma
riski artar. Şimdi emekliye ayrılanların çoğu, iyi
bir yaşam kalitesi, iyi bir fonksiyonel kapasite,
sağlıklı ve aktif bir hayat sürdürme imkânlarına
sahip. Yas ilerledikce kisiye bagli olarak
degisiklikler baslar.
Sosyo-ekonomik gruplar- farklı eğitim ve gelir
düzeyi olan kadın ve erkekler - arasındaki sağlık
düzeyi farklı olduğu gibi, Botkyrka ile Stockholm
ili ve ülkenin genelinde de sağlık düzeyi farklıdir.
Sağlık düzeyinde bu farkların çoğu, yaşam
koşulları ve düzeylerindeki farklılıklara dayanir.
Belediye, sağlığı etkileyen bu farklılıkların
ne olduğunu bilirse, yaşlılar dâhil belediyede
yaşayanların tümünün kendilerini sağlıklı
hissetmeleri için çalışabilir.
Sosyo-ekonomik düzey ve sağlık arasında bir
bağlantı vardır. Botkyrka ‘da, hem belediyenin
farklı bölgelerinde hem de bölgelerin kendi
arasında gelir düzeyi ve dağılımında büyük
farklar var. Gelir düzeyi sağlık hizmetlerinden
yararlanma oranıyla bağdaşıktır. Geliri düşük
olan kişiler sağlık hizmetlerinden daha az
yararlanıyor. Fiziksel ve sosyal aktivite, sağlıklı
beslenme gibi sağlığa yararlı ya da sigara ve içki
gibi sağlığa zararlı alışkanlıklara bakıldığında,
gelir düzeyindeki farklılığın, sağlık durumunda
da farklılık oluşturduğunu belirgin bir şekilde
görebiliyoruz. Yaşlılarda en çok düşme
sakatlanmaya neden olmaktadır.
5
Botkyrka belediyesinde sağlık durumlarını iyi
olarak değerlendiren kişilerin sayısı, tüm ilin
geneline nazaran daha düşük. Fakat 65 yaşın
altındakiler arasında, sağlık durumlarını iyi
olarak değerlendiren kişilerin sayısı artmakta;
bu da gelecekte yaşlıların daha sağlıklı olacağı
anlamına gelmektedir. 40’lı yıllarda doğanlar
ancak 2020’li yıllarda daha büyük çapta sağlık
sektörüne başvurma ihtiyacını duyacaklar. Gelir,
yaş, cinsiyet, tek başına ya da biriyle birlikte
yaşamak, yalnızlık duygusu, endişe ve anksiyete
psikolojik sağlığı etkiler. Sosyal ağları olan,
sosyal aktivitelere katılan ve sosyal ilişkileri olan
yaşlıların sayısı giderek artıyor. Kadınlar grup
aktivitelerine erkeklerden daha fazla katılıyor
fakat bununla birlikte kadınlar erkeklerden daha
az hareket ediyor. Botkyrka’da fiziksel aktivite
yapanların oranı diğer bölgelere nazaran daha
düşük. İsveç çapında fiziksel olarak aktif olmayan
insanların oranı azalmaktadır, umarız ki bu eğilim
Botkyrka’ya da yayılır.
yükselmekte. Daha önce erkeklerin eğitim düzeyi
daha yüksekti fakat kadınlar giderek bu farkı
kapatıyorlar. Aradaki farkın azalmasına rağmen
gelecekte erkeklerin yaşlılık emekli maaşı yine
de kadınlardan daha yüksek olacak. Yaşlı nüfus
gittikçe daha iyi ekonomik koşullara sahip
oluyor fakat şimdi olduğu gibi gelecekte de bazı
emeklilerin gelir düzeyi düşük olacak.
Gelecekte birçok emeklinin teknolojik
alışkanlıkları olacak ve birçok kanal aracılığıyla
bilgi alabilecekler ve iletişim kurabilecekler.
Teknik çözümlere karşı insanların tutumları
farklıdır. 40’lı ve 50’li yıllarda doğmuş insanlar
bir önceki nesle kıyasla, kendi durumlarını
etkilemeye daha alışkın olacaklar. Gelecekte
ne tür bir yaşlı nüfus olacağı, bu nüfusun nasıl
hareket edeceği ve ne gibi ihtiyaçların ortaya
çıkacağı belediyenin faaliyetlerini etkileyecek.
Belediye gelecekte, bilinen ve henüz bilinmeyen
ihtiyaçları karşılamaya hazır olmalı.
Nüfusun gelişimi ve
gelecekte yaşlılar
Botkyrka’nın genç bir nüfusu var fakat yaşlı
nüfusun oranı da artmakta. Bu gelişme sadece
Botkyrka’da değil, hem İsveç’in tümünde hem de
Avrupa’da da görülmektedir. 2020 yılına kadar
65-79 yaş grubu büyük ölçüde çoğalacak. Sonra
bu artış 80 ve üzeri yaş grubunda devam edecek.
65-79 yaş grubunda kadın ve erkek nüfusu
göreceli olarak eşit, 80 ve üzeri yaş grubunda ise
kadın nüfusu daha fazla.
Botkyrka’da 65 yaş ve üstü grubunun üçte birini
yabancı kökenliler, 55-64 yaş grubunun hemen
hemen yarısını ise yabancı kökenliler oluşturuyor.
Bu da gelecekteki yaşlı nüfusun çoğunu,
başka ülkelerden gelen insanların oluşturacağı
anlamına geliyor. Bugün Botkyrka’da emekli
grubun çoğunu Finlandiya, Türkiye ve eski
Yugoslavya’dan gelen insanlar oluşturuyor.
Gelecekte de yaşlıların çoğu bu ülkelerden
gelen insanlar olacak fakat uzun vadede Irak,
Polonya, Şili, ve Suriye’den gelen insanların
yaşlılar grubunda sayısı artacak. Bu da belediyen
yaşlılara yönelik etkinliklerinde kültür ve lisan
yeterliliğine ağırlık vermesini gerektirecek.
65 yaşından sonra çalışmaya devam etmek
isteyenlerin sayısı gittikçe artmakta. Şimdilerde
Botkyrka’da 65 yaşın üzerindeki nüfus içinde
kadınların yüzde altısı erkeklerin ise yüzde on
ikisi çalışıyor. Yaşlı nüfusun eğitim düzeyi gittikçe
6
Botkyrka’da tipik bir 65 yaş
üstü birey
65 yaş üstü tipik bir Botkyrka’lı nasıldır?
Böyle bir kişiyi tanımlamak zor. Bu belediyede
özgeçmiş, kültür ve kişisel tercihlerde o
kadar çok çeşitlilik var ki… Botkyrka´da bu
durum diğer belediyelere oranla çok daha
fazla. Botkyrka’da kökleri başka ülkelerde
olan bireylerin oranı yüzde ellinin üzerinde ve
Botkyrka’da 100 kadar değişik dil konuşuluyor.
Günümüzde Botkyrka’da yaşayan 65 yaş
ve üstü nüfusun çoğu İsveç doğumlu. İkinci
büyük grup Finlandiya, üçüncü büyük grup
ise Türkiye doğumlu. Kendilerini etnik
Türk, Süryani, Asuri ya da Kalde olarak
özdeştiren insanlar üçüncü gruba dâhil.
Yaşlanma Eylem Planında 65 yaş üstü
grubuna ait olan 3 ayrı kişiyi -Margit, Antti
ve Meryem’* tanıyacağız. Tabi ki ait oldukları
tüm grubu temsil etmiyorlar. İnsanların
ortak birçok tarafları olsa da, yine her insan
kendine özgüdür. Her kişi ayrı bir bireydir. Her
insan kendi çapında var olanın en iyisidir.
*Bu üç kişi hayali kişilerdir ancak özellikleri gerçek
kişlerle yapılan mülakat ve söyleşilere dayanıyor
Margit
87 yaşında. Karlskrona’da doğdu. 11 yıldır
dul. Uttran semtinde bir villada oturuyor.
Akraba ve arkadaşlarıyla çoğunlukla telefonda
konuşarak ya da mektuplaşarak haberleşiyor.
50’li yılların başında Söderby hastanesinde
çalışmak üzere Salem belediyesine taşındı.
Evlendikten sonra ilk önce kocasıyla
birlikte Tumba’da bir apartman dairesine
sonra da Uttran’da bir villaya taşındılar.
‘’Belki de bilgisayar kullanmayı öğrenmeliyim.
Henüz çok geç değil, değil mi?”
Margit, okul öncesi öğretmenlik eğitimi
gördü. Emekliye ayrılana kadar okul
öncesi eğitim kuruluşlarında çalıştı.
İki kızı var. Biri Tullinge’de diğeri ABD’de yaşıyor.
Margit’in üç torunu var üçü de ABD’deki kızının
yanında kalıyor. Margit onları çok özlüyor.
Oturduğu semti çok seviyor. Doğaya
yakın olmanın keyfini çıkarıyor.
Bazen kendini yorgun hissediyor, artık yaşının
ilerlediğini fark ediyor. Belediyenin ‘’evde yardım’’
(hemtjänst)hizmetlerinden temizlik, çamaşır
yıkama, alış veriş gibi yardımlar alıyor ancak
yemeğini hala kendisi yapmayı tercih ediyor.
‘’Dışarıda olmayı ve yürüyüş yapmayı
seviyorum, hemen hemen her gün yürüyüşe
çıkmaya çalışıyorum. Gücümü elektrikli
süpürge ile evi süpürmeye harcayacağıma
yürüyüşe saklarım daha iyi. Haftada
iki kez genç kız ya da erkekler bana
gelip yardım ediyorlar. İyi gidiyor fakat
değişik insanların gelmemesini isterdim.
Aralarında tabi ki tercih ettiklerim var…’’
Margit’in birçok arkadaşı ve tanıdığı var
ancak çoğu Margit’in yakınında oturmuyor.
Bazen kendini yalnız ve tedirgin hissediyor.
Margit’in görüştüğü kişilerin hemen
hemen hepsi İsveç doğumlu.
‘’İsveç kültürüne sahip insanların dışında
başka kültürlerden insanlarla pek fazla
temasım olmadı; ancak şimdi ‘’evde yardım
‘’hizmetinden gelen kişiler haricinde.
Mesela favori yardım meleğim Eritreyalı.
O kadar iyi bir insan ki, beni hep dinler’’
Yürüyüşler haricinde Margit bulmaca çözmeyi,
radyo dinlemeyi ve özellikle caz müziğini seviyor.
Arada bir Tumbas solrum lokaline gidiyor.
Margit sardunya çiçeklerini çok seviyor. Pencere
kenarlarını süsleyen belki 40 çeşit sardunyası var.
Mümkün olduğu kadar – kendini
güvende hissettiği müddetçe- villasında
yaşamaya devam etmek istiyor. Ancak
kötüleşip kendine bakamayacak duruma
gelirse taşınmayı düşünüyor.
‘’Yaşlılara özgü hizmet alma olanakları
olan bir ev benim için uygun olabilir.
Orada yardım alma olanağı var ve insan
kendi başına kalmıyor. Ancak kesinlikle
biriyle birlikte oturmam. Kendime ait bir
evim olsun isterim. Etrafımda insanların
olması iyi ancak köşeme çekilip başımı
dinleme imkânımın olmasını isterim, üstelik
sardunyalarıma da yer olması gerekir.’’
7
E
V
R
E
L
K
I
L
N
ETKI
I
R
A
L
N
A
K
E
M
A
M
N
TOPLA
Kültürel faaliyetler
Etkinliklere katılma ve aktif olmanın
birçok nedeni ve birçok da çeşidi var. Yürüyüş
yapmak, kitap okumak, biriyle sohbet etmekten,
bir eğitim grubuna katılmak, sanat galerilerini
gezmek ve tenis oynamaya kadar her şey
bir aktivite olabilir. Her insanın bir etkinliğe
katılması için kendine özgü nedenleri vardır; özel
ilgi, sağlık ya da sosyal ilişkiler kurma isteği gibi.
Aktif olmanın aklımıza gelmeyen pek çok olumlu
etkisi vardır. Kültürel aktiviteler sağlığa iyi gelir
ve insanın geleceğe daha umutla bakmasını
sağlar. Herhangi bir etkinlik için bir araya
gelmek insana iyi bir duygu verir ve hayata
anlam kazandırır. Fiziksel aktivitenin sağlık
için iyi olduğu uzun zamandan beri bilinen bir
gerçek. Yaşlıların fiziksel olarak aktif olmaları
yeterliliklerini daha uzun süre korumalarına
yardımcı olur. Toplantı lokalleri, aktiviteler, açık
hava alanları, dernek ve gönüllü kuruluşların
yaptığı çalışmalar, sağlığı özendiren sosyal
ve kültürel katkılardır. Arama ve tespit etme
çalışmaları da sağlığı koruma ve özendirme
çalışmalarının bir parçasıdır.
Aktiviteler için her birimiz farklı önkoşullara
sahibiz ve bu koşullar yaşımız ilerledikçe değişir.
Botkyrka belediyesi kişinin enerji seviyesi,
oturduğu semt ya da fonksiyonel yetersizliği
fark etmeksizin herkese uygun bir aktivitenin
olmasını istiyor. Bununla birlikte herkese uygun
bir şey sunmak, herkese ulaşmak ve belediyenin
her yerinde bir etkinlik düzenlemek Botkyrka
belediyesi için aşılması gereken zorluklar
arasındadır. Botkyrka’da zengin bir dernek
yaşantısı var; sadece yaşlıların bulunduğu
dernekler olduğu gibi yaşlılara yönelik etkinlikler
düzenleyen dernekler de var. İyi bir işbirliği
sayesinde Belediye ve Botkyrka’nın bütün
dernekleri aktivite düzenlemek konusunda
birbirini tamamlayabilir. Botkyrka belediyesi,
yaşlı bireylerin sağlıklarını uzun süre korumaları,
kendilerini iyi hissetmeleri ve iyi bir yaşam
kalitesine sahip olmaları için iyi koşullar
oluşturmak istiyor.
1Belediyede,
Belediyenin kültür ve serbest zamanları
değerlendirme etkinliklerinde yaşlılar ön planda
tutuluyor. Yaşlılar için düzenlenen, çok sayıda
hem istedikleri zaman katılabilecekleri hem
de herkese açık olan etkinlikler var. Belediye
yaşlıların ilgilerini çeken kültürel aktivitelere
katılmalarını kolaylaştırmaya çalışıyor ve yeni
aktivitelerde yer almalarını teşvik ediyor. Bu tür
etkinlikler sayesinde insanların birçok yerde bir
araya gelmesini umuyoruz. Gelecekte belediye,
yaşlıların yaratıcılığına odaklanan projelerin
sayıca artmasını destekleyecektir.
Aktivitelere, sanatçıların ve derneklerin iştirak
ettiği herkese açık seminerler, çeşitli yerlerde
düzenlenen konserler örnek olarak verilebilir.
Bazen Botkyrka ve civarında rehber eşliğinde
geziler düzenleniyor. Bazen işitme problemi
yaşayanlar için duyma döngüsü olan ve
dinlenebilmek için oturacak yerleri olan rehber
eşliğinde sakin tempolu yürüyüşler düzenleniyor.
Bu gibi geziler şimdiki Botkyrka’yı ,geçmişini,
kültür ve doğasını konu alıyorlar. Belediye
derneklerle işbirliği yaparak, hareketli ve sakin
tempolu aktiviteler sayesinde yaşlılara yeni yerler
tanıtıyor.
Normal baskılı kitapları okumakta zorluk
çekenler için büyütülmüş karakterlerle basılmış
büyük baskılı kitaplar vardır. Okumak istemeyen
ya da okuyamayan kişilerin de kütüphaneden sesli
kitap alma imkânları vardır. Hem kütüphaneler
hem de kütüphaneden kitap almak isteyenler sesli
kitap indirebilirler ve kütüphane, evinden kitap
indirmek isteyenlere nasıl indireceğini öğretir.
Sesli kitaplar, posta ile ücretsiz eve gönderildiği
gibi ‘’boken kommer’’ (kitap geliyor) hizmeti
yoluyla da elde edilebilir.
Dijital katılım – internet kullanımı
Bilgi aktarmak ve bazı işleri internet yoluyla
yapabilmek için Botkyrka başka aktörlerle
işbirliği yapıyor. İnternet günümüzün en önemli
bilgi edinme kanalı, bu nedenle internete
erişim bir demokrasi konusudur. Belediye,
bütün vatandaşların toplumdaki gelişmeleri
kolayca izleyebilmeleri ve günlük işlerini dijital
yoldan halledebilmeleri için iyi koşullara sahip
olmalarını istiyor. Ancak bilgisayar ve internet
kullanımı hakkında birçok yaşlı sınırlı bilgiye
sahip. Bilgisayar alışkanlığı edinmeye yardımcı
olabilmek için kütüphane yol gösterebilir ve
Seniornet’e2 kütüphane lokalini kullanma
imkânını verir.
Toplanma mekanları ve açık
hava aktiviteleri
Yaş ilerledikçe insanlarla olan sosyal ilişkilerde
de eskiye kıyasla bir azalma oluyor. Bununla
birlikte iyi bir iletişim ağına sahip olmanın sağlık
için iyi olduğunu biliyoruz. Bir yaşlının diğer
kişilerle bir araya gelebilmesi için bir lokale
gitmesi, iletişim ağını genişletmesine yol açar.
Botkyrka’da, belediyeye ait olan biri Tumba
diğeri Grödinge’de olmak üzere yaşlılara
yönelik iki lokal vardır. Gönüllülerin idare
ettiği bu lokaller, belediyede yaşayan 60 yaş ve
üzeri kişiler içindir. Bu lokallerde antrenman
ve su jimnastiği yapabilir, ya da eğitim
gruplarına katılabilirsiniz. Botkyrka’da bir araya
gelebileceğiniz alışveriş merkezleri ve yerel
kafeler de vardır. Buluşma yerleri, benzeri ilgi
alanları olan kişilerin bir araya gelmesiyle de
oluşur.
Dernekler, örgütler ve belediye etkinlikleri
arasında yapılan işbirliğiyle her yıl Botkyrka’da
yaşlılar haftası düzenlenir. Böyle bir haftanın
düzenlenmesindeki amaç, yaşlılara kendilerine
uygun bir aktivite bulmaları için yeni yollar
göstermek, belediye kapsamındaki etkinliklerin
ve derneklerin yeni aktiviteler bulmalarını
desteklemektir. Yaşlılar haftası boyunca belirli bir
temada eğlenceler, konferanslar filim ve müzik
gösterileri düzenlenir.
Genellikle bu yerlere aktif olan kişiler gelerek
kendilerini aktif tutarlar ancak biz henüz aktif
olmayan kişilere de ulaşmak istiyoruz. Bu
nedenle bu yerlerin kapsamı geliştirilmeli ve
gönüllülerin gayretleriyle benzeri lokaller
belediyenin diğer yerlerinde de oluşturulmalı.
Aynı zamanda belediyenin bu tür lokalleri, kar
amacı gütmeyen örgütlerin yürüttüğü etkinlikleri
devralmaması gereklidir. Botkyrka’da geniş
yeşil alanlar var. Doğada olmak sağlığı koruma
biçimlerinden biridir, insan kendini doğada daha
iyi hisseder ve sağlığa iyi gelir.
Kütüphaneler
Herkesin kütüphane hizmetinden
faydalanabilmesi için Botkyrka, ihtiyacı olan
yaşlı bireylere ihtiyaçlarına uygun hizmet
sunuyor. ‘’Boken kommer’’ (‘’Kitap Geliyor’’)
hizmeti, kütüphaneye gelmekte zorluk çeken
kimselere, istedikleri kitapları ücretsiz olarak
evlerine gönderme hizmetidir. Belediyenin
neresinde yasadiginiz fark etmeksizin, bakım evi
ya da gözetim olanaklı konaklama tesislerinde
otursanız da bu hizmetten faydalanabilirsiniz.
işitme ve görme cihazları konusunda görme ve işitme problemi yaşayan
belediye vatandaşlarına yardım eden görme ve işitme asistan vardır.
10
Kütüphane, ‘’Boken Kommer’’ hizmetinden
faydalanmak isteyen kişilere ulaşabilmek için
evde hizmet servisi ya da evde hizmet servisinden
gelen1 asistanla iş birliği yapar.
2Seniornet,
yaşlılara yönelik kar amacı gütmeyen bir enformasyon teknolojisi kuruluşudur
11
Herkesin bu yeşil alanlara ulaşabilmesi
için belediye, insanların bu alanlarda
bulunabilmelerini ve erişebilmelerini
kolaylaştırmalı. Belediye, toplu ulaşımla bu
yeşil alanlara gelebilme imkânını kolaylaşmalı,
yeşil alanların girişlerini oto park yerleri,
banklar ve tabelalarla daha kolay ulaşılabilir
hale getirmelidir. Yeşil alanların daha güvenilir
ve daha ulaşılabilir olması için yürüyüş yolu
düzenlenmeli ve bazı yerler aydınlatılmalı.
Yürüyüş yolu boyunca insanların oturup
dinlenmeleri için banklar olmalı. Kültürel ve yeşil
alanlar hakkında bilgi verilmeli ve bu yerlere
nasıl ulaşılacağı belirtilmeli.
Kapsamlı bir dernek hayatı ve
gönüllü kuruluşlar
Yaşlıların faal olduğu ve yaşlıların oluşturduğu
birçok dernek ve kuruluş var. Amaçları kültürserbest zaman değerlendirme aktiviteleri ve
bakım ağırlıklı etkinlikler arasında değişebilir.
Dernekler yaşlıların günlük yaşamını
zenginleştirmek ve yaşamlarına anlam vermek
için katkıda bulunur. Belediyenin burada rolü,
dernek ve eğitim gruplarını teşvik etmek ve
desteklemektir.
Dernekler belediye için çeşitli yönlerden
önemlidir. Bize bilgi iletmede yardımcı olurlar ve
belediye ile birlikte etkinlikler organize ederler.
Belediye derneklerle yaptığı işbirliği sonucunda
yaşlılar grubu için yapılan çalışmaların nasıl daha
iyi geliştirilebileceğine ilişkin faydalı görüşler
ve yeni fikirler elde eder. Dernekler belediyenin
değişik bölgelerinde bulunmaları nedeniyle
birçok bireye yakından ulaşabilirler.
Dernekler yaşlılar için bir iletişim ağı ve destektir.
Gönüllü kuruluşların desteği ve belediyenin
sunduğu yaşlı bakımı birbirini tamamlar.
Belediye gönüllülerin vermek istediği desteği ya
da düzenlemek istedikleri etkinliği kabul etmeli
ve desteklemelidir. Bu nedenle belediye gönüllü
etkinliklerini artması yönünde çalışmalıdır.
Arama ve tespit etme
Arama ve tespit etmeyle ilgili çalışmaların amacı,
yalnızlık hissi ve kişinin izole olmasının önüne
geçmektir. Arama ve tespit etme, güvenliliği
artır ve birçok yaşlı bireyin evinde daha uzun
süre yaşamaya devam etmesine yardımcı olur.
Hem belediyenin hem İl Meclisinin yaşlılara
yönelik arama ve tespit etme çalışmaları vardır.
Botkyrka belediyesinin, sunduğu hizmetleri,
bakım ve gözetimle ilgili bilgileri 80 li yaşlarda
olan bireylere göndermesi, arama ve tespit etme
çalışmalarına verilecek örneklerdendir. Yaşlılık
döneminin daha iyi geçmesi amacıyla 75 yaşını
dolduranlar bir sağlık görüşmesi yapmak için
İl Meclisi tarafından çağırılırlar. Bu görüşmede
sağlık, fiziksel aktivite, beslenme, insanlarla
birlikte olma, katılım ve konut durumu gibi
konular ele alınır.
Bireylerin yararı için belediye ve İl Meclisinin
arasında etkileşim olmalı. Bu nedenle belediye,
denenme amacıyla, İl Meclisinin sunduğu sağlık
görüşmesini tamamlayan bir görüşme yapacak.
Bunun arkasındaki düşünce bireye bu görüşmede
yaşlıların bir araya gelebilecekleri lokaller, bu
grup için düzenlenen aktiviteler, konutlarının
ihtiyaçlarına göre uyumlu bir hale getirilmesi,
gözetim imkanları ya da yaşlılar için konutlar
hakkında geçerli bilgi vermektir. Gereksinim
duyarlarsa ya da örneğin eşlerini kaybettikleri
durumda belediyenin yaşlılar gözetimi ve sosyal
hizmetlerinden faydalanabileceklerine ilişkin
bilgi vermek de önemlidir. Keder insanı güçsüz
kılabilir, kendini tecrit etmeye yol açabilir ve
insanın pasif olmasına neden olabilir.
Daha fazla katılım
Belediyede fiziksel ve kültürel aktivitelere
katılma, aktiviteler düzenleme ve insanlarla
bir araya gelme gibi bir dizi olanak ve uygun
koşullar vardır. Belediye orada yaşayan herkesi
bilgilendirmekte ve katılımcı olmalarını teşvik
etmekte başarılı olmalıdır.
Fiziksel aktivitenin endişe ve tedirginliği azalttığı,
sosyal etkinliklerin yalnızlığı giderdiği bilinen
bir gerçektir. Ancak bir etkinliğe katılmak ya
da bir toplanma lokaline gitmek zor olabilir;
üstelik insan kendini yalnız hissediyorsa
engeller gözünde daha da büyür. Fiziksel
aktivitelerde de insan önünde bir sürü engel
varmış gibi hissedebilir. İnsan hareket etmeye
ya da antrenman yapmaya alışık olmayabilir.
Rahatsızlığının daha da kötüleşeceğine inanabilir,
bu yaştan sonra hareket etmenin gereksiz
olduğunu düşünebilir ya da etkisini görene
kadar çok ve uzun bir süre antrenman yapması
gerektiğini zannedebilir.
Böyle bir durumda koruyucu bir sosyal ağa
ihtiyaç duyulabilir. Belediyenin arama ve tespit
etme çalışması böyle bir durumda yardımcı
olabilir.
12
13
Belediye mevcut olan aktiviteler, toplantı
lokalleri ve yeşil alanlar hakkında daha iyi bilgi
verecektir. Bilgi açık ve net olmalı birkaç dilde
ve değişik formatlarda olmalı. Belediye her bir
kişiye yol gösterme konusunda daha iyi olmalıdır.
Yaşlılar gözetiminde görme ve işitme asistanları
(syn- och hörselinstruktörer) ve destek ve yardım
değerlendirme uzmanları (biståndshandläggare)
destek verdikleri kişilerin (brukare) katılımlarını
artırmak amacıyla onlara bilgi vermeli ve onları
teşvik etmeli. Yaşlı gruba daha iyi erişebilmenin
diğer bir yolu, vatandaş bilgilendirme
ofislerinde (medborgarkontoret) yaşlılara yol
gösteren rehberlerin olması ya da yaşlıların
ihtiyaçlarını daha iyi karşılamak amacıyla
vatandaş bilgilendirme ofislerinin kapasitesini
geliştirmektir. Yaşlıların aktivitelere ve toplanma
lokallerine gidebilmesi için evde hizmet servisi
(hemtjänst) refakat hizmeti (ledsagning) gibi bir
hizmet sunmaktadır.
Belediyenin geliştireceği alanlar
Çok kişinin katılımı için herkesin koşullarına
uygun aktiviteler düzenlenmelidir. Belediyenin
aktiviteleri herkese açık olmalı ve katılma ücreti
az olmalı. Aktiviteler insanların birbirleriyle
birlikte olmaları ve yeni arkadaşlıklar
kurmalarına yardımcı olmalıdır. Yaşlıların giderek
daha çok kendi evlerinde yaşamaya devam
etmeleri nedeniyle, aktiviteler belediyenin her
yerinde olmalı ve toplanma lokalleri belediyenin
birçok bölgesinde bulunmalı. Bunu belediye,
dernekler ve ev şirketleriyle işbirliği yaparak
gerçekleştirebilir. İyi bir yolcu taşıma şekli,
sadece yakın çevrede oturanların katılımını değil
uzakta oturanların da katılımını sağlar.
• Belediye, mevcut aktiviteler, toplanma lokal
ve yerleri, yeşil alanlar hakkında daha fazla
bilgi vermelidir.
Belediyede aktif olma imkânları çok. Yaşlılarının
sosyal, kültürel ve fiziksel aktivitelere katılmaları
için iyi koşullar hazırlanacak. Belediye,
Botkyrka’daki yaşlı nüfusunun kendini daha
iyi hissetmesi ve uzun müddet sağlıklı kalması
yönünde çalışacaktır.
• Belediye yaşlıların yeşil alanlarda
bulunabilme ve o alanlara gidebilme
olanaklarını kolaylaştırmalıdır.
• Belediye vatandaşların yaşlılara yalnızlıklarını
giderme amacıyla vermek istedikleri desteği
ya da onlar için düzenleyeceği aktiviteleri
desteklemelidir. Belediye gönüllülük bazında
yapılacak çalışmaların artmasını sağlamalıdır.
• Belediye, İl Meclisinin uyguladığı sağlık
görüşmelerini tamamlayan görüşmeler
yapmalıdır.
• Katılımcılara uygun aktiviteler
düzenlenmelidir.
• Belediye, dernekler ve konut şirketlerinin
işbirliğiyle daha fazla aktivite ve daha
fazla bir araya gelme lokallerinin olmasını
sağlamalıdır.
Antti
76 yaşında. Österbotten, Finlandiya’ da
doğdu. Eşi ve iki kedisiyle birlikte Tullinge’de
kiralık bir apartman dairesinde oturuyor.
Antti İsveç’e çalışmaya geldiğinde 25
yaşındaydı. Alfa Laval’da çalışmaya başladı
ve o zamandan beri Tullinge’de oturuyor.
Finlandiya’da, oturduğu bölgedeki çiftliklerde
her türlü tarım işiyle uğraşıyordu.
İsveç’e geldiğinde İsveççe bilmiyordu.
‘’Hiç İsveççe dil eğitimi görmedim.
Kendi kendime öğrendim. Fakat
çoğu Finli olmasına rağmen İsveççe
konuşan iş arkadaşlarım vardı.’’
Eşi hep ev hanımı oldu ve hiçbir zaman
doğru dürüst İsveççe öğrenemedi.
Çocukları – iki erkek bir kız- evde konuşulan
dil Fince olduğu için Fince biliyorlar. Kızı
şimdi Malmö’de oturuyor fakat iki oğlu
Botkyrka’da yaşıyor. Antti beş torun
sahibi. Ne yazık ki aralarından sadece üçü
Fince konuşuyor diye biraz üzülüyor.
Antti İsveççesinin fena olmadığını söylüyor
fakat gelecek için biraz endişeli.
‘’Halen İsveççe konuşabiliyor ve
anlayabiliyorum. Fakat ilerde İsveççemin
ne kadar iyi olacagini bilemiyorum.
Emekliye ayrildigimdan beri hemen
14
hemen hep Fince konuşanlarla
görüşüyorum. Fakat sık sık İsveç televizyon
programlarına bakar ve İsveççe gazeteler
okurum. Umarım faydası olur.’’
Tren istasyonundan uzak olmayan üç odalı evini
seviyor. Tek dezavantaj sauna olmaması.
Kendini yalnız hissetmiyor. Eşi ve çocukları
ve yakınında oturan iyi arkadaşları var.
Komşularıyla fazla bir iletişimi yok.
Antti, yakınındaki Finliler emekli derneğine
üye ve derneğin emekliler için düzenlediği
gezilere örneğin Helsinki gemi gezintilerine
katılıyor. O zaman en sevdiği şeye, dans
etmeye özellikle Fin tangosuna fırsat buluyor.
Doktorun şekeri azaltmasını tavsiye
etmesine rağmen sağlığının iyi olduğunu
düşünüyor. Buna karşın unutkanlığı olan eşi
için endişe ediyor ve demans geliştirecek
diye tedirgin. Gittikçe daha fazla kendisi
ev işlerini hallediyor ve eşine bakıyor.
Belediyenin yönetimindeki yaşlılar
gözetimi hakkında bir tecrübesi yok.
‘’Ben ya da eşim evde hizmet servisine
ihtiyaç duyarsak umarım ki Fince konuşan bir
yardımcı alabiliriz. Yoksa zor olacak. Bir de
personelin kedilere karşı alerjisi olmamalı.’’
15
E
V
R
I
L
I
N
E
V
Ü
G
R
A
L
T
U
N
O
K
R
I
L
I
B
E
ERIŞIL
Kendimizi en fazla güvende hissettiğimiz
yer evimiz olmalıdır. Belediye tüm belediye
nüfusuna konut sağlama sorumluluğunu taşır.
İyi ve güvenli konutlar, yaşlılar için erişilebilir3
bir konut çevresi planlamak, genel konut
alanları planlamasına giren konulardandır.
Sosyal Hizmetler Yasası uyarınca belediye özel
ihtiyaçları olan yaşlılar için özel konut biçimleri
düzenleme sorumluluğunu taşır. Yaşlılar çeşitli
şekilde oturmak isterler ve koşullar kişiye göre
değişir. İyi çalışan bir yaşlılar gözetimi olduğunu
bilmek güven duygusunu artırır.
Her insanın, oturacağı yer hakkında kendi
seçimi vardır ve konaklama şeklini kendi
planlar ancak belediyenin bu seçim için gerekli
koşulları oluşturması gerekir. Belediye konutların
tadilatında ve yeni konutlar yapıldığında,
yaşlıları da göz önünde bulundurarak bunu
geröekleştirebilir. Belediye yaşlılara yönelik yeni
konaklama şekillerine ilişkin koşullar oluşturmak
için çalışmalıdır.
Yaşlı vatandaşlar Botkyrka´da
nasıl yaşıyor
Botkyrka’nın yaşlı nüfusunun çoğu Botkyrka’ya
1960-70’li yıllarında, şimdiki Botkyrka’nın
kurulmakta olduğu dönemde, taşındı ve halen
birçoğu ilk konutunda oturmaya devam etmekte.
65ve üzeri yaştaki grubun yarısından çoğu, 70’li
yıllarda inşa edilen konutlarda oturuyor. 65-74
yaş grubundakilerin hemen hemen yarısı villa ya
da sıra evlerde oturuyor. Daha ileri yaştakilerin
oranı daha az.
Genellikle ekonomik koşullar konaklama seçimini
yönlendiriyor. Bakımı daha kolay ve ihtiyacı daha
iyi karşılayan bir evde oturmaktansa, kaldığı evde
oturmayı tercih etmenin bir nedeni ekonomik
olabilir. Yaşlı nüfusun çoğu Hallunda, Alby, Fitja
ve Norsborg’da ‘’milyonluk program’’ projesi
ile inşa edilen konutlarda oturuyor. Bu binalarda
asansör var fakat yine de yürümekte zorluk çeken
ya da fonksiyon yetmezliği olan yaşlılar için uygun
değil. Sağlık durumları bozulsa bile, çoğu kişi
evinde kalmayı tercih ediyor. Yaşlı grubun iyi bir
yaşam kalitesi sürdürerek evinde kalmaya devam
etmesi için evlerinde ya da apartman dairelerinde
gerekenlerin yapılması güncel olabilir.
18
Yaşlı nüfus artmakta ve 65 üzeri yaşlardakilerin
çoğu bakım ve gözetim olanaklı konutlarda değil
de normal koşulları olan konutlarda oturuyor. O
nedenle yeni konutlar inşa edileceğinde ya da
mevcut konutlar da tadilat yapilacagindayaşlıların
da göz önünde bulundurulması gerekir. Bu
planlanan milyonluk program projesine dâhil
olan konutların yenilenmesi icin de düşünülmeli.
Belediye yaşlıların kendi konutlarında
yaşamaya devam etmelerini çeşitli şekillerde
sağlayabilir. Yaşlı olarak nasıl yaşanmak
istenir?
Kadınların, oturdukları mekânlar hakkında
erkeklere nazaran daha fazla talepleri var.
Ancak alışveriş yerlerinin yakın olması, ulaşım,
sağlık kuruluşlarına yakın oturmak ve dışarıya
kolaylıkla çıkabilme imkânları herkes için
ortaktır. Genel olarak evinden taşınma arzusu
yaşamın son dönemlerine rasgeliyor. Sağlığın
kötüleşmesine bağlı olarak daha küçük ve
daha uyumlu bir yere ya da bakım ve gözetim
olanakları olan bir yere taşınmak istenir.
Son zamanlarda yaşlılara yönelik daha fazla
konaklama şekilleri oluşturuldu. Evde hizmet
ya da evde bakım, tıbbi ve günlük ihtiyaçları
karşıladığı sürece, bakım ve gözetim olanaklı
konaklama tesislerine geçmek genelde gerekli
değildir. Ancak kişi yalnızlık ve güvensizlik
hissederse, normal konut piyasasında yaşlılara
yönelik olarak yer alan senyör konutları
(seniorboende) ya da güvenli konutlar
(trygghetsboende) bir alternatif olabilir. Bu tip
konutlarda orada oturanın diğer kişilerle ortak
aktivite ve bir araya gelme olanakları vardır.
Böylelikle sağlığı koruyan ve özendiren bir
fonksiyon da devreye girer. Yaşlı kimsenin bakım
ve gözetim ihtiyaçları büyük değil de sadece
güvenlik ve yalnızlık söz konusuysa bu tip
konutlar, bakım ve gözetimi olanaklı konaklama
tesislerinin yükünü azaltır.
Çoğu yaşlılar başka yere taşınmamayı tercih
ediyorlar. Ayrıca yaşlılarda oluşan her yeni
rahatsızlık taşınmak için bir neden değildir.
Yaşlının konutu ihtiyaçlarına uygun ve
uyumluysa konutunda kalması genellikle iyi bir
çözüm. Birlikte yaşayan yaşlılar için de yalnızlık
ve tedirginlik genelde bir sorun oluşturmaz.
İhtiyaçlara göre uyarlanmış konut
Hareket etmekte güçlük çekiyorsanız evinizin
size göre uyarlanması gerekir. Fonksiyon
yetersizliği olanlar ki bunlara bazı yaşlılar da
dâhildir, evlerini ihtiyaçlarına göre uyarlamak
için ‘’konutu ihtiyaca göre uyarlama desteğine’’
(bostadsanpassningsbidrag) başvurabilirler. Bu
destek, örneğin kapı eşiklerini kaldırmak, küvetin
yerine duş taktırmak ya da tekerlekli iskemle için
dışarıya rampa koydurmak için kullanılabilir.
Genellikle erişebilirlik açısından Botkyrka’nın
konutlarının eksileri var. Konutların ve konut
çevresinin tasarımı yaşlıların hareketliliğini
ve evlerinin kullanımlı olmasını sınırlıyor.
Erişilebilir konutlar oluşturmak için konutları
tekrardan yapılandırmayı tasarlayanlar, yaşlıların
ne gibi sınırlanmaları olduğunu ve günlük
yaşamlarında ne gibi engellerle karşılaştıklarını
anlamaları gerekir. Konutların mimarisi, şekil
ve tasarımı herkese uygun olmalı. Bazıları için
gerekli olan erişilebilir konutlar ve erişilebilir
çevreler, birçok kişi için yaşamı kolaylaştırır
ve herkes için günlük yaşamı rahat kılar. Konut
çevresinin erişebilir olmasını sınırlayan engeller
kolaylıkla ortadan kaldırılabilir fakat en basit yol
baştan doğru yapmaktır.
Eski engelleri kaldırdıktan sonra yerine
yenilerinin oluşmaması için belediye ihalelerinde
erişebilirlik ve evrensel tasarım şart koşulmalı.
Erişilebilirlik prensibi belediyenin tadilat ve
yeni yatırımlarının doğal bir parçası olmalıdır.
‘Fırsattan istifade’’4 denilen yöntem, hem
maliyeti uygun hem de işçilik saatleri açısından
tasarrufludur.
Evde yardım ve güvenlik
Günlük işlerinizi halletmek için bir başkasının
yardımına ihtiyaç duyulduğunuzda belediyenin
rolü, size bakım ve gözetim sunmaktır. Ancak
bu durum bakım ya da gözetimi olan bir konuta
taşınmanızı gerektirmez. Evde yardım hizmeti,
oturduğunuz evde size bakım ve yardım hizmeti
verir. Amaç size ağır gelen işlerde size yardım
edecek birinin olması ve böylelikle evinizde
oturmaya devam edebilmenizdir. Belediye,
kişilerin evde yardım hizmetine güvenmeleri
ve hizmeti güvenilir bulmaları için çalışır. evde
yardım ve bakım taleplerini karşılayabilmek
için önemlidir. Belediyenin amacı gönüllü
bazında olan etkinliklerin artması için koşullar
oluşturmaktır. Gönüllülerin çalışmaları güven
verir ve sosyal ilişkilerinde kişiyi destekler.
Yaşlı ya da fonksiyon yetersizliğine sahipseniz
Botkyrkafixaren’den yardım alabilirsiniz.
Botkyrkafixaren size ampul değiştirme, perde
takma ya da çıkarma gibi işlerde yardımcı
olabilir. Botkyrkafixaren hizmet verir veamacı
aynı zamanda yaşlıların düşüp kendilerini
incitmelerini önlemektir. Botkyrkafixaren’e
daha fazla ihtiyaç olursa bu hizmetin kapsamı
artırılabilir.
Yaşlılar arasında da aile içi şiddet olabiliyor. Bir
kadın olarak yakın çevrenizden şiddet, aşağılayıcı
muamele, tehdit ya da saldırı ile karşılaşırsanız
Botkyrka Kadın Danışma Merkezi’ne
(kvinnorådgivning) başvurabilirsiniz. Burada
hem başa baş konuşmalar hem de grup olarak
konuşmalarla size destek verirler.
Tekniksel çözümler ve yardımcı
gereçler
Tekniksel çözümler ve yardımcı araçlar
alanındaki gelişmeler yaşlıların evlerinde daha
rahat kalmasını sağlıyor. Genellikle işitme cihazı
ve yürüteç (rullator) İl Meclisi – Bölge Yönetimi
(landsting) tarafından verilen yardımcı araçlardır.
Belediyede, görme ve işitmeye cihazları ve
kullanımı hakkında bilgi veren ve yardımcı olan
‘görme ve işitme asistanı’ vardır. Evde güvenliği
artıran Tekniksel çözümler de var. Botkyrka’da
yaşayan bir yaşlı olarak, güvenlik alarmı
alabilirsiniz. Düşme, aniden hastalanma ya da
endişe durumunda beraberinizde taşıdığınız alarm
butonuna basıyor ve belediye personelinin derhal
size gelmesini sağlıyorsunuz.
Tekniksel çözümlerin yaşlılar arasında daha çok
rağbet kazanacağı düşünülüyor. Örneğin, zaman
mevhumu ve günlük planlama gibi konularında
zorluk çeken hafıza ve oryantasyon zayıflığı
olan kişilere yardımcı olabilen, hatırlatma, gün
planlama takvimi gibi fonksiyonları olan daha
3Erişilebilirlik,
fonksiyon yetersizliği olan kişiler için bir lokalin, çalışma yerinin ya da herhangi bir
yerin o kişinin ihtiyaçlarına göre uyarlanması anlamında kullanılan bir tanımdır. Lokallerin tasarımı,
lokal hakkında bilgi ve personel tarafından iyi bir şekilde karşılanma tanımın içine girer.
4Fırsattan istifade-(passa på principen) maliyetin düşük olması için kullanılan bir yöntemdir. Yeni satın
alım ya da değişiklikler yapılacağı zaman durumdan istifade edilerek erişebilirlikle ilgili iyileşmeler yapılır.
19
gelişmiş elektronik aletler de vardır. Yaşlının
yakınlarına da alarmlı şilte (larmmatta), detektör
(passagelarm) gibi yardımcı cihazlar verilebilir.
Gelecekte yaşlılar teknik gereçleri kullanmaya
daha yatkın olacaklar, bu nedenle belediye,
iletişimde kullanılan teknik gereçlere daha fazla
talep olacağını hesaba katıyor. Evde bir mobil
robotun bulunması aile fertleri ile sağlık personeli
arasındaki iletişimi kolaylaştırır. Yaşlılar için
ve yaşlılar gözetiminde kullanılan bu tip teknik
gereçler sürekli gelişmekte ve yaşlıların uzun
zaman kendi kendilerini idare etmelerine
yardımcı oluyor. Belediye gelişmeleri izlemeli
ve yaşlıların bağımsız olmalarına ve kendilerini
iyi hissetmelerine olanak veren bu gelişmelerden
faydalanmalı. Belediye yeni tekniksel çözümleri
ve yardımcı aletleri kullanmaya açık olmalı.
Değişik konaklama şekilleri
Bir belediyede değişik tiplerde konutlar vardır,
bazıları yaşlılar için daha uygundur. Konut
piyasasında belirli bir grup için düşünülmüş
senyör konutları, güvenli konutlar, 55 ve üzeri
yaşlara yönelik irtifak haklı konutlar ( bostadsrätt)
gibi çeşitli tipte konutlar var. Belediye, örneğin
müteahhit ve emlak sahipleriyle birlikte olan
konutları yönlendirmeli ve söz sahibi olmalı.
Bakım ve gözetim olanaklı konaklama tesisleri
belediyenin düzenleme sorumluluğu taşıdığı bir
konaklama tipidir. Bakım ve gözetim olanaklı
konaklama tesislerinde oturabilmek için
belediyeye başvurmanız gerekir. Belediyenin
ayrıca doktor, hemşire gibi sağlık personeli olan
ve ev hizmeti verilen bir dizi servis konutları
(servicelägenheter)vardır, yaşlılar bu tip
konutlarda kendilerine ait bir dairede otururlar.
Bu tip konutlara talep azalmaktadır.
Yetişkinkonutları ve korunaklı konutlar
Senyör konutları çeşitli şekilde tanımlanabilir.
Genellikle belirli bir yaştan sonrakiler için
düşünülmüş konutlar olarak tanımlanır. Bazen
bu konutlar erişebilirlik prensibi ile uyumludur
ve bazı hizmetler almak mümkündür. Bu gibi
konutların bazıları ihtiyaçlara göre uyarlanmıştır,
iyi ulaşım koşullarına sahiptir ve herkesin bu
konutlarda oturması mümkündür. Tumba ve
Tullinge’de 55 ve üzeri yaşlarda olan kişilerin
oturabileceği (55-plusboende) irtifak haklı
konutlar var. Hâlihazırda Tullinge’de senyör
konutları tipinde kiralık daireler var. Bu konutlar
erişebilirlik prensibiyle uyumlu, rahat ulaşım
20
koşullarına ve bir toplantı lokaline sahiptir.
Senyör konutlarının sayısını artırma planları
olduğu gibi, güvenlik, erişilebilirlik ve hizmet
kavramları da geliştirilecektir.
Yaşlı nüfus için konaklama alternatiflerinin
olması önemlidir, bu nedenle belediye yaşlı
nüfusa uygun konaklama tiplerinin çoğalması icin
çalışacak. Güvenli konutlar son yıllarda yerleşmiş
olan bir kavram ve konaklama şeklidir. Ulusal
Yapı, Konut ve Planlama Kurulu’nun (Boverket)
tanımlamasına göre bu tip konaklama şekli 70
ve üzeri yaşlar grubuna yöneliktir. Bu konseptte,
konutlar dışında konut sakinlerinin birlikte yemek
yedikleri bir lokal, hobi ve sosyal alanlar ve konut
sakinlerine her türlü yardımda bulunan personel
bulunur. Güvenli konutlarda birlikte yemek
yeme ve birlikte aktiviteler yapma olanakları
vardır. Botkyrka’da henüz güvenli konutlar
konsepti yoktur fakat belediye güvenli konutların
yapılmasına ilişkin karar vermiştir.
Günümüzün konut durumunu geliştirmek için
konut piyasasının aktörleri işbirliği yapmalıdır.
Yaşlı nüfusa yönelik konaklama şekillerini
oluşturmak için en iyi çözüm, belediye
idaresindeki farklı birimler ile konut şirketleri
arasında yapılacak işbirliğidir. Örneğin mevcut
olan bir binaya personel ve hizmet eklenirse
güvenli konut oluşturulabilir. Botkyrkabyggen
ve belediye güvenli konutlar oluşturmak için bir
işbirliği yapmaya başladı. Milyonluk program
projesi kapsamında inşa edilen konutların
tadilatında yapılacak işbirliğiyle daha çok
erişilebilir ve güvenli konutlar oluşturulabilir.
Yaşlı nüfusun kendi girişimleriyle kendilerine
uygun konaklama şekilleri geliştirmeleri
bekleniyor. Yaşlı nüfusun girişimlerini onaylamak
için belediye işbirliği şekilleri geliştirmeli ve
bu girişimleri gerçekleştirmek için onlara yol
göstermeli. Yeni inşa edilen konutların masrafları
yüksek olması nedeniyle yaşlılar kendilerine daha
uygun ve daha rahat konutlara taşınamıyorlar.
Masrafları düşürme konusunda en büyük
sorumluluk müteahhitler ve emlak sektörüne
düşmektedir.
Bakım ve gözetim konutları
Evinizde gördüğünüz bakım ve gözetimden
daha fazlasına gereksiniminizvarsa bakım ve
gözetim olanaklı tesisler sizin için uygun olabilir.
İsveç’te bakım ve gözetim olanaklı konaklama
tesislerinde yer sayısı zamanla azaldı. Bugünkü
bakım ve gözetim olanaklı konaklama tesisleri,
evvelden huzur evi olarak adlandırılan konaklama
tesislerinden farklı. Burada yer bulmak için
sadece çok yaşlı olmak yeterli değil. Bakım
ve gözetim olanaklı konaklama tesislerinde
oturabilmek için belediyeye başvurmanız ve
belediyeden onay almanız gerekir.
Gelecekte bakım ve gözetim olanaklı konaklama
tesislerine olan ihtiyacı etkileyecek birçok faktör
var: Tıbbi teknoloji, demans alanında yapılan
bilimsel araştırma ve gelişmeler, koruyucu
sağlık önlemleri ve bu tip konaklamadan önce
yaşlılara uygun diğer konaklama şekilleri gibi.
Fakat ileride bu tip konaklama şekline daha
fazla ihtiyaç duyulacağının bilincindeyiz. Aynı
zamanda, belediyeye ait bu amaçla kullanılan
yerler yıpranmış durumda, tadilattan geçmeleri
ya da yenilerinin yapılması gerekiyor. Örneğin
Tumba huzur evi (Tumba äldreboende) şimdi
olduğu şekliyle kapatılacak. Bakım ve gözetim
olanaklı yeni bir tesis 2017 yılı için planlanıyor
ve demanslı yaşlılara uygun daha fazla sayıda
bakım ve gözetim olanaklı konaklama tesisleri
gerekecek. İnşaata hazır alanların az olması
nedeniyle Botkyrka imar planında bu düşünceye
de yer verilmelidir.
Yakın çevrenin önemi
Ev çevresi ve etrafı yaşlılar için çok önemlidir.
Yaşlıların özgür ve aktif kalmaları ve mümkün
olduğu kadar alışık oldukları ortamda
kalabilmeleri için oturdukları yakın çevre
erişilebilir olmalıdır. Toplu ulaşımı kolay, hizmet
veren kamu ve özel kuruluşlara yakın, rahat
hareket edebilecekleri bir dış mekân önemli
etkenlerdendir. Yürüme yollarının aydınlatılması,
istikamet tabelaları güvenliği ve erişebilirliği
artırır.
Belediye, kamuya açık lokal ve yerlerde,
örneğin tekerlekli iskemle için rampa düzeni
kurmak, merdiven basamaklarını boyayarak
daha belirgin yapmak gibi engellere çözüm
getirmekle sorumludur. Genellikle bunlar büyük
bir yenileme isteyen önlemler değil. Belediye
yönetimi kapsamında olan faaliyetleri, kamuya
açık yerleri gözden geçirmeliyiz ve noksanları
21
tamamlamalıyız. Böylelikle fiziksel çevre, hareket
ve oryantasyon yetersizliği olanlar için daha rahat
bir hale getirilebilir.
Bir denetleme organı olarak belediyenin
önemli görevlerinden biri, emlak sahiplerinin
basit engelleri kaldırarak erişilebilirlik talebini
sağlamasını denetlemektir. Fiziksel çevredeki
eksiklikleri gidermek için iyi bir denetim
şarttır. Belirli bir yeri ziyaret eden kişilerin
erişebilirlik ve engeller konusunda görüşleri,
erişebilirlik veri tabanında biriktirilir. Belediyenin
web sayfasından bu bilgiyi edinebilirsiniz.
Erişebilirlik veri tabanı şimdilik sadece Botkyrka
belediyesinin faaliyet yürüttüğü lokaller için
mevcuttur. İlerde bu veri tabanı, örneğin yürüyüş
yolları, alış veriş merkezleri gibi diğer lokal ve
yerleri de içerecek.
Botkyrka yakın çevrenin erişebilir olmasına
öncelik veriyor ancak belediye içinde bir
bölgenden diğer bölgeye kolayca gidebilmek
de önemlidir. Farklı belediye bölgeleri
arasında hareket edebilmek daha fazla imkân
ve seçeneğe yol açar. Toplu ulaşım sistemini
kullanmakta zorluk çeken yaşlılar, Vatandaşlara
Hizmet Ofisi’nde ulaşım hizmetine(färdtjänst)
başvurabilirler; bununla birlikte belediye toplu
taşıma sistemini daha iyi yapmak için çalışmalı.
Belediyenin geliştireceği alanlar
Belediye çeşitli uygulamalarla yaşlılar için iyi bir
konaklama ve oturma çevresi sağlayacak.
• Belediye yaşlıların konaklamasına ilişkin daha
fazla seçenek için çalışacak.
• Onarım ve yapılacak yeni yatırımlarda
erişilebilirlik prensibi belediyenin doğal bir
parçası olacak.
• Belediye, yaşlıların bağımsızlığına ve
esenliklerine yardımcı olan teknoloji ve
yardımcı aletlere ilişkin gelişimi takip
edecek. Belediye yeni tekniksel çözümlere
ve yardımcı aletlere karşı açık olacak ve yeni
teknoloji ve yardımcı aletleri denemek için ön
ayak olacak.
• Yaşlanma Eylem Planı döneminde en az bir
bakım ve gözetim olanaklı konaklama tesisi
planlanacak.
• Belediye faaliyetlerinin ve belediyenin halka
açık yerlerinin kolay ulaşılabilirliği gözden
geçirilecek ve eksiklikler giderilecek.
• Belediyenin hedefi, gelecekte erişebilirlik veri
tabanında, daha fazla lokal ve yerler hakkında
bilginin olmasıdır; örneğin yürüyüş yolları,
alışveriş merkezleri gibi.
Meryem
70 yaşında. Türkiye’de güney doğu Anadolu’da
doğdu. Meryem’in pasaportunda Türk yazılı
fakat Meryem Süryani olduğunu vurguluyor.
1975 yılında İsveç’e kocası ve üç kızıyla birlikte
dini inançları nedeniyle iltica etmişlerdi.
İsveç’e geldiklerinde Alby’de kiralık bir
dairede oturdular fakat bugün Meryem
Norsborg’da kocasıyla birlikte sıra
evlerin birinde oturuyor.
Anadili Süryanice. İsveç’e geldiğinde
tek kelime İsveççe bilmiyordu.
Meryem’in okuma ve yazması yoktu
fakat SFI’de okuma ve yazmayı öğrendi.
İsvççeyi çok iyi konuşmadığını düşünüyor.
Görüştüğü kişilerin çoğu Süryani, günlük
hayatında İsveççe konuşmuyor.
Meryem İsveç’e gelene kadar hiç çalışmamıştı.
‘’Türkiye’de ev kadınıydım ev işleriyle uğraşır,
çocuklarıma ve anne-babama bakardım.
İsveç’te pek çok kişiye yemek yapılan
büyük bir mutfakta çalışmaya başladım.
Bulaşık yıkadım, temizlik yaptım.’’
Yemek yapma işiyle uğraşmak isterdi, bu
konuda baya maharetli. Kocasının bir kunduracı dükkânı vardı,
Scania’da da çalıştı. O İsveççeyi iyi öğrendi.
Küçük bir bahçesi olan evini seviyor,
görüştüğü birçok iyi komşusu var.
Akraba ve arkadaşlarının yakınında oturmasına
rağmen Meryem bazen kendini yalnız hissediyor.
‘’Sanırım ülkemde kalsaydım kendimi daha
az yalnız hissederdim. Orada torunlarıma,
torunlarımın çocuklarına bakardım.
İsveç’te çocukları kreşe veriyorlar.’’
Hayatta en büyük ilgisi torunları,
torun çocukları ve kilise.
Kendini gayet sağlıklı hissediyor, arada bir
bacaklarında yorgunluk hissediyor. Buna
karşın kocasının kalp sorunu var. Çocukları
doktor ve hastane işlerini hallediyorlar. Tıbbi
terimleri anlamak bazen güç. Sağlık Ocağı
personeli bazen yetkili bir tercüman ayırıyor.
Meryem’in arzusu, eşi ve kendisi daha fazla
yaşlandığında kendi kendilerini idare edebilmeleri.
Çocuklarının çok meşgul olmaları nedeniyle,
yardıma gerek gördüğü zaman belediyenin
sunduğu gözetimi kabul edebileceğini söylüyor.
‘’Belediyenin yardımını alabilmem
için personel ve ben, birbirimizi
anlamamız lazım. Benim dilimi
konuşabilen bir personel gerekiyor.‘’
Ve dini inançlar da göz önünde bulundurulmalı.
‘’Yaşlıların konakladığı bir yere taşınmak
mecburiyetinde kalırsam papazın
beni düzenli olarak ziyarete gelmesini
isterim – en az haftada bir kere.’’
Beş çocukları ve çocuklarının aileleri
yakınında oturuyor. Sekiz torunları var
ve şimdilik iki de torun çocukları var.
22
23
IYI BIR
BAKIM
açıklamak önemlidir. Verilen yardım, kişinin
kendi yapabileceği şeyleri kapsamamalıdır. Bu,
tüm yaşlı gözetiminin temel tutumudur.
Yaşlandığımızda, günlük yaşamımızda
artık yardıma ihtiyacımız olduğunu hissettiğimiz
bir noktaya geliriz. Yaşamın bu aşamasında
belediyenin görevi iyi bir gözetim sunmaktır.
Yardım çeşitli türde olabilir ve kişinin ihtiyacına
göre uyarlanır. Yaşlılar bakımı temel ulusal
değerlerden yola çıkar ve belediye bu temel
değerleri uygulamaya koymalıdır.
Yaşlı gözetimine dâhil olan her kişinin onurlu bir
yaşamı olmalı ve kendini iyi hissetmeli. Kendi
kendini idare etme, güvenlik, anlamlı bir yaşam,
kişisel bütünlük, katılım, iyi muamele görmek ve
kaliteli yardım söz konusudur.
Giderek daha uzun yaşıyoruz ve daha uzun
sağlıklı yıllar yaşıyoruz fakat hastalıkla
yaşadığımız yıllar da uzuyor. Zamanla belediye
nüfusunun büyük bir kısmı, 65 ve üzeri yaşta
olanlardan oluşacak. Daha uzun bir süre
sağlıklı kalabiliyoruz fakat zamanla çok sayıda
insanın bakıma ihtiyacı olacak. Yaşlılar için
bakım kalitesi, günümüzde önem taşıdığı gibi
gelecekte de önem taşıyacak. Çoğu insan, iyi
bir bakımın, yakın olmasından daha önemli
olduğunu düşünüyor fakat bununla birlikte çoğu
insan evinde bakım görmek istiyor. Gelecekte
yaşlı gözetim ihtiyacı, tıp, sağlık ve gözetim
alanında yapılacak bilimsel araştırmalardan ve
koruyucu sağlık alanında yapılacak çalışmalardan
etkilenecek.
Yaşlılar için bakım ihtiyacı
Günlük yaşamını sürdürmekte zorluk çeken
yaşlı bir birey belediyeden yardım alma hakkına
sahiptir. Bu hak, Sosyal Hizmetler Yasasıyla
düzenlenmiştir. Belediyeye yazılı ya da sözlü
bir başvuruyla yaşlı gözetimi kapsamında
yardım alabilirsiniz. Yaşlının yakınları da yaşlı
adına böyle bir yardım için başvurabilir. Bir
başvuru geldiğinde yaşlı gözetiminden bir
görevli bir değerlendirme yapar ve verilecek
yardım hakkında karar verilir. Ne tür bir yardım
verileceğine ilişkin değerlendirme, yaşlı bireyin
ihtiyacına göre yapılır. Verilen karar Yaşlı bireye
bildirilir. Hangi amaçla bu yardımın verildiğini
26
Yaşlı gözetimi, yaşlı bireyin bağımsız, güven
içinde ve anlamlı bir yaşam sürdürmesini
sağlamalı. Yaşlı gözetimi, yaşlı bireylerin farklı
ihtiyaçlarını karşılamak için farklı şekillerde
uygulanır. Evde hizmet yaşlı bireye evinde
bakım hizmetleri alması için verilir ancak yaşlı
bireyin sosyal ilişkilerini özendirmesi ve aktif
bir yaşamı olması için de bazı yardımlar vardır.
Bakım ve gözetim imkânları olan konutlarda
oturulduğunda, yaşlı birey için kiralanmış bir
daire ya da odada gün boyunca gözetim ve
bakım alma imkânı vardır. Bu tip konutlarda gün
boyunca görevli personel, hemşire ve bu konuta
bağlı olan bir doktor bulunur. Beslenme uzmanı
da burada görevli olan personel ve hemşireyle
birlikte çalışır. Fizyoterapist ve ergoterapist yaşlı
bireyin fonksiyonel kapasitesini sürdürmesi ve
daha iyi olması için çalışır. Olumsuzluklar, kötü
bakım ve bakıma bağlı zedelenmeler söz konusu
olursa, yaşlı gözetiminde çalışan herkes bunu
bildirmek ve soruşturma açmakla yükümlüdür.
Böyle bir durumun tekrar edilmemesi için
gereken önlemler alınmalıdır.
Yaşlı gözetimi verilen her bireye, irtibat
sağlayacak bir kişi(kontaktman) verilir. İrtibat
kişisi, yaşlıya ihtiyacı olan yardımın verilmesini
sağlar. İrtibat kişisi yaşlı bireyle birlikte yaşlının
ne gibi ve nasıl bir yardım alacağına ilişkin bir
uygulama planı hazırlar. İstekler ve ihtiyaçlar
çıkış noktasıdır. İrtibat kişisi hem yaşlının hem
de yaşlının ailesinin iyi tanıdığı biri olmalı ve
irtibat kişisinin görevleri açık ve net olmalı.
Yaşlı gözetimi kapsamındaki tüm meslek kolları
arasında işbirliği, yaşlı bireyin ihtiyacı olan
yardımı en iyi şekilde ve zamanında almasını
sağlar.
Belediye, kendi bünyesinde yaşayan yaşlı
nüfusun evde hizmet servisine, kendisinin istediği
gibi kullanabileceği ek bir saatin verilmesi
imkânlarını incelemek için bir ön çalışma
yapacak. Bu yaşlıların seçme olanaklarını
artırabilecek, yardım değerlendirmesi birimi
ve yaşlılar gözetimi çerçevesinde gelişecek bir
alanıdır.
Hâlihazırdaki mevzuata göre, yaşlı bireye ne gibi
bir yardım verileceğine ilişkin kararı belediye
verir. Toplum yapısı değiştikçe, belediyenin bu
alanda karar verme rolü azalacaktır.
Verilen bakımda farklı ihtiyaçların
karşılanması
İyi bakım bireyin ihtiyaçlarını en iyi şekilde
karşılamaktır. Herkes farklıdır ve yaşlı gözetimi
kapsamında farklı kökenli, sağlık durumları farklı
olan, farklı ilgi alanları ve seçme olanaklarının
nasıl karşılanabileceği konusunda farklı talepleri
olan bireyler vardır. Yaşlılar gözetimi alanında
aşılması gereken zorluklardan biri, kendi kendini
idare etme ve söz geçirme gibi özelliklerin
yerine getirilmesidir. Bakım ve gözetimde farklı
ihtiyaçlarla karşılaşır ve bunlara farklı çözümler
getiririz ve bu farklı ihtiyaçları karşılamak,
gözetim ve bakımın ilginçliğini ve çok
yönlülüğünü ortaya çıkarıyor.
Demans
Demans, beyni etkileyen bunama
rahatsızlıklarının toplu adıdır. Yaşlanmayla
birlikte demans riski artar ve yaş ortalamasının
yükselmesi nedeniyle demans hastalıkları daha
yaygınlaşmıştır. Bunun sonucunda, demans
hastalarına yönelik bakım ve gözetim olanaklı
konutlara yönelik ihtiyaç artacak ve bu eğilim
devam edecektir. Demans hastalarına yönelik
bakım ve gözetim olanaklı konaklama tesisleri,
demans tanısı verilmiş olan bireyler içindir ve
buradaki bakım demans hastasının ihtiyaçlarına
göre uyarlanır. Koruyucu sağlık kapsamında
alınan önlemlerin demans hastalıklarının
ilerlemesini sınırladığı günümüzde biliniyor.
Belediye bu gelişmeleri izlemekte ve daha
fazla yaşlı bireyin demans hastalıklarından
etkilendiginde onlara iyi bir destek sağlanmak
için bir demans stratejisi geliştirdi.
Demans hastaları ya da kognitif bozuklukları
olan birey ve yakınları için, belediye İl Meclisi
ile birlikte ortak bir bakım programı geliştirdi. Bu
program, demans olan kişiler için sağlık ve bakım
içerikli genel bir tanım sunar. Yaşlı gözetimi
kapsamında demans hastaları için yapılan
çalışmalar büyük ölçüde hastalara iyi davranmak
ve sınırlar ötesi işbirliği yapmak ile ilgilidir.
Demans uzmanı olan bir hemşire hastaya destek
olur, hastanın yakınlarına ve personele destek ve
eğitim verir. Her demanslı hastalar bölümünde
demans uzmanı olan koçlar bulunur ve evde
hizmet personeli de eğitime tabi tutulur. Demanslı
hastalar zamanla bazı becerilerini yitirir. Kültürel
bakış ve dil becerisi bu bağlamda önemlidir. Yaşlı
nüfusumuzun çoğunun anadili İsveççe değil o
nedenle yaşlı bireyin dilini konuşan ve anlayan
personelin olması önemlidir.
Yaşlıların gündüzleri gidebilecekleri lokaller
(dagverksamhet) yaşlılara yönelik bir yardımdır.
Demanslı hastalar için hem sosyal ilişkilerini
yürütmeleri hem de meşgul olabilmeleri için
onlara ayrılmış lokaller vardır. Bu gibi yerler
hastaların dışarıya çıkmaları, başkalarıyla
görüşmeleri ve değişik aktiviteler yapmalarına
olanak sağlar. Amaç, yalnız kalmalarını önlemek,
fiziksel ve sosyal kapasitelerini korumaktır.
Katılımcıların kendileri ne yapmak istediklerine
karar verirler, jimnastik, dışarıda yürüyüş ve soru
cevap oyunları gibi etkinliklere katılabilirler.
Demanslı hastaların gündüzleri gidebileceği
yerlere ilişkin büyük bir talep var, bu talep
demanslı hastaların yakınları için de geçerlidir.
Bu nedenle demanslı hastaların gündüzleri
meşgul olmaları için gidecekleri yerlerin sayısı
artırılacaktır ve bireylerin farklı ihtiyaçlarını
karşılayabilmek için bu yerlerin açılış ve kapanış
saatleri daha esnek olacaktır. Gerektiğinde
bu yerlere hafta sonlarında da gitme olanağı
olacaktır.
Kültürlerarası yaşlı bakımı ve Fin
idari bölge
Belediye, yaşlı gözetimine ilişkin düşünce ve
isteklerin ne olduğunu ortaya çıkarmak için
anadili Fince olan ve diğer yabancı kökenli
emekliler arasında bir inceleme yaptı. Bu
inceleme, gelecekte dil ve kültür ağırlıklı bakım
ve gözetim olanağı olan konutlara ihtiyaç
duyulacağını gösteriyor. Belediyenin, ayrıca
yaşlı gözetimi hakkında İsveççe dışında başka
dillerde de bilgi vermesi gerekiyor. Yabancı
kökenli yaşlı nüfusun bu konutlara başvuruları
artmaktadır. Daha önceden bu yaşlılar, evlerinde
yakınları tarafından bakılıyordu, fakat artık bu
27
değişiyor. Bu nedenle bakım ve gözetim olanağı
olan konutların planlanmasında belediye mümkün
olduğu kadar yaşlı bireylerin dil ve kültürel
geçmişlerini göz önünde bulunduruyor. Mümkün
olduğu kadar personel ve hizmeti alanların
aynı dili konuşmalarına dikkat ediliyor ve yeni
konutların planlamasında kültürel geçmiş ve dil
faktörleri göz önünde bulunduruluyor.
Botkyrka belediyesi Fince idare bölümünün
kapsamındadır ve bu nedenle Finlandiya kültürü
ve diline özellikle değer vermektedir, kısmen
ya da tamamıyla Fince dili ağırlıklı yaşlı bakımı
sunabilmelidir 5. Günümüzde Fince konuşan
demanslı hastalara yönelik iki bölümümüz var.
Belediyenin Fince konuşan yaşlı nüfusunun,
Fince ağırlıklı gözetim ve bakım olanağı olan
konutlara yönelik belirgin bir ilgisi var. Belediye
Fince evde bakım temin etmek konusunda da
karar almıştır. Amaç, arzu ediliyorsa, evde
hizmetin, Fince konuşan personel tarafından
verilmesidir.
Fin idari bölgenin hedefleri yüksek ve iyi ön
koşullara sahip. Botkyrka’da çok sayıda Fince
konuşan emekli olduğu gibi çok sayıda da Fince
konuşan hizmet veren var.
Uygulama planı aracılığıyla, yaşlı gözetimi
kapsamında verilen desteğin nasıl uygulandığı
konusunda katılımcı olabilirsiniz. Uygulama planı
ile ilgili çalışmalar önceliklidir.
Yaşlı bakımı kapsamında olan yaşlı birey
ve belediyenin diğer sakinleri belediyenin
çalışmaları hakkında görüşlerini, web sayfamız
yoluyla, görüş bildirme kartlarıyla, telefon ya
da mektupla bildirebilirler. Belediye nelerin
iyi, nelerin iyi olmadığını böylece öğrenebilir.
Çalışmalarımızın daha iyi olabilmesi için bu
görüşlerden faydalanabiliriz.
Belediye, Belediye Emekliler Kurulu (KPR)
aracılığıyla emekli dernekleriyle işbirliği yapıyor.
Politikacılar ve emekli dernekleri temsilcilerinden
oluşan Emekliler Kurulu, belediyenin güncel
sorularıyla ilgili diyalog kurar. KPR diğer
belediye organlarına danışmanlık görevi yapar ve
belediye çalışmalarının içeriği ve şekillendirmesi
konusunda söz sahibidir.
Vatandaşların katılımı ve etkileşimi için belediye
etkinlikleri, hizmetleri ve planları hakkında bilgi
vermelidir. Bilgi kolay ulaşılır, net, güncel ve
çeşitli dillerde olmalı.
Katılım ve etkileşim
Belediye olarak yaşlı gözetimi kapsamında yaşlı
nüfusumuz için iyi bir iş ortaya çıkarmak için
yaşlı bireylerin ne istediklerini sormalıyız ve
onları dinlemeliyiz. Bakım ve gözetim olanağı
olan bir konut orada oturanın evidir. Yaşamın bu
döneminde bir başkasına bağımlılığımız artıyor
ve bağımsızlığımız azalıyor. Belediyenin burada
büyük bir sorumluluğu var ve bu sorumluluğu
iyi yürütmeli. İnsanın evinde kendini güvende ve
rahat hissetme duygusu kişiden kişiye değişir bu
nedenle belediye burada yaşayanların düşünce ve
görüşlerini almak istiyor. Belediye bunu bakım ve
gözetim olanaklı konaklama tesislerinde etkileşim
ve katılım forumları oluşturarak mümkün kılmalı.
Etkileşim için bir forum olan yaşlı gözetimi
kapsamındaki Hizmet Alanlar Kurulu(brukarråd)
geliştirilmeli ve daha iyi olmalı.
51
Ocak 2010’da İsveç, ülkenin beş kabul edilmiş ulusal azınlıklarını ve dillerini güçlendirecek bir
yasa çıkarmıştır. (Önerge 2008/09:158) Bununla birlikte birkaç yerel yönetim ve bölge yönetimleri
Laponca, Tornedal Fincesi ve Fince dillerinde idari bölge haline gelmiştir. Botkyrka Fince idari
bölümü için seçilen bir belediyedir.kommunerna att ingå i det finska förvaltningsområdet.
28
Yaşlının yakınlarına destek
Yaşlı kişinin aile üyelerinin yükünü azaltmak
amacıyla aile yakınlarının durumlarına da dikkat
edilir ve onlara da destek verilir. Örneğin eşinize
evde bakıyorsanız, hasta olan anne ya da babanıza yardım ediyorsanız ya da bakım ve gözetim
olanağı olan bir konutta oturan bir akrabanıza
yardım ediyorsanız size bu yardım verilebilir. Bir
aile üyesi olarak kendi adınıza yardım için başvurabilirsiniz. Verilen destek talep ve ihtiyaca bağlı
hem bireysel hem de grupça verilen bir destektir.
Söz konusu desteklere şu örnekler verilebilir:
yol gösterme, destekleyici konuşmalar ve bilgilendirme. Kısa süreli bakım evi, dönüşümlü
bakım, gündüz aktiviteleri, nöbetleşe bakım gibi
dolaylı yardımlar da var. Kısa süreli bakım evi
(korttidshem) bakıma ihtiyacı olan kişinin geçici
olarak bakım ve gözetim olan bir evde kısa süre
bulunmasıdır. Belediye, yaşlı gözetimi kapsamında olan tüm etkinliklerde aile üyeleri perspektifi
olması yolunda çalışacak.
Yemek ve beslenme
Gıda ve yemek yeme, sağlık ve sıhhat için
önemlidir ve bakımın merkezi bir parçasıdır.
Doğru beslenme sağlığımızı korur ve hastalıktan
sonra çabuk iyileşmemizi sağlar. Yemeklerin
besleyici ve kaliteli olmasının yanı sıra yemeğin,
sosyal ilişkilerde de önemli bir rolü vardır. Yemek
saatleri büyük bir istekle beklediğimiz saatler
olmalı, çeşidi bol, tadı iyi ve güzel bir şekilde
sunulmalı. Yemek yediğimiz ortam da iç açıcı bir
ortam olmalı.
Belediyede mümkün olduğu kadar yemekleri
yaşlıların arzularına ve ihtiyaçlarına hitap edecek
şekilde hazırlamaya çalışıyoruz. Çoğu insan alışık
olduğu damak tadına uygun yemekler ister. Evde
hizmet servisinden yemek tedarik edenlerin çeşitli
şekillerde yemek seçme imkânları vardır. Çoğu
insan yemek yerken birinin ona refakat etmesini
ister. Tek başına yaşayan yaşlıların bu ihtiyacını
karşılamak için belediye gayret etmelidir. İstisnai
durumlar hariç yemekler belediyenin kendi
mutfağında hazırlanır, böylelikle yemeğin iyi
kalitede olması garanti altına alınır. Belediye,
gelecekteki bakım ve gözetim olanaklı konaklama
tesislerinde yemek yapma imkânlarının olduğu
bir mutfak olmasına gayret edecektir. Yemek
servisi alanlar senede iki kez yemekler hakkında
bir değerlendirme yapar. Yemeğin kalitesine
önem vererek, yemeği yiyen yaşlı bireylerin
görüşlerini alarak, iyi, gıdası bol yemekler ve
keyifli bir yemek saati olmasını sağlayacağız.
Kaliteli çalışma
Belediyenin iyi bir bakım ve gözetimden
sorumlu olması, çeşitli şekillerde ve çeşitli
düzeylerde kaliteli bir iş yapması demektir.
Onur garantimizin çıkış noktası Sosyal Sağlık
Genel Müdürlüğü’nün yaşlı gözetimine ilişkin
ulusal değerleridir ve her bireyin ihtiyacı
olan, kendi kendine karar verme, bütünlüğünü
koruma, güvenlik, refah ve iyi bir muamele
görme gibi değerleri karşılamaktır. Onur
garantisi çalışmalarımız kalitenin ne olduğunu
gösterir ve belediyenin bir sakini olarak
sizlerin yaşlı gözetiminden neler beklediğinizi
netleştirir. Aktiviteler katılma imkânları ve
mümkün olduğunca sağlıklı kalabilmek, onur
garantisinin kapsamında olan örneklerdir.
Belediye, ihtiyaçlarınızı anlayabilen personelle
karşılaşmanızı ve gereken bakım ve gözetimi
almanızı sağlamalıdır. Ayrıca ruhsal rahatsızlık
ya da madde bağımlılığı olan yaşlı bireyler için
yaşlı gözetimi, sosyal hizmetler ve sağlık sektörü
ortak bir çalışma yürütmelidir. İç denetim ve
kullanıcı anketleri aracılığıyla kalite izlenmekte
ve kalitenin yükselmesi için sürekli çalışmalar
yapılmaktadır.
Yaşamın son döneminde destek ve bakım vermek
yaşlı gözetiminin önemli bir parçasıdır. Gözetim
ve bakım olanaklı konaklama tesislerinde
yanınızda bir personel bulunur, gerektiğinde ağrı
hafifletici tedavi verildiği gibi yakınlarınıza da
destek sunulur.
Yaşlı gözetiminde çalışan personelden yüksek
performans göstermeleri beklenir. Her bir bireye
iyi bir bakım verilebilmesi için personel çeşitli
eğitimlerden geçer. Sağlık ve Bakım Kurulu’nun
mesleki yeterlilik stratejisi, beceri amaçlarını
ve bu amaçlara nasıl ulaşacağımıza ilişkin
alacağımız yolu gösterir. Bakım personeli için
hedef eğitiminin bakım ve gözetim programına
eşit olan bir lise eğitimine sahip olmasıdır.
Teknik çözümler ve yardımcı aletler devamlı
gelişmektedir. Yaşlılar gözetiminde yoğunluk
arttığında bu gelişmelerden faydalanmamız
29
gerekir. Yeni teknolojiyi daha fazla kullanarak
bakıma daha fazla zaman ayırabileceğimizi
umuyoruz. Yaşlı gözetiminde çok sayıda insan
çalışır ve personele gelecekte de ihtiyaç olacaktır.
Yaşlılar gözetimi hem iyi bir bakım verebilen
hem de cazip bir çalışma yeri olmalıdır. Bu da
yaşlılar gözetiminde birçok insanın çalışmak
istediği bir yer olmasını sağlayacaktır.
Koruyucu ve önleyici çalışmalarımız, teşvik
edici olmamız ve günlük yaşamlarından hoşnut
olmalarini sağlamamız sayesinde yaşlı bireylerin
esenliğini artırabiliriz. Bakım ve gözetim olanaklı
konutlarda sağlık personeli, birim şefleri ve
bakım personelinin oluşturduğu bir ekip risk
değerlendirmesi yapar. Bu ekip zamanında önlem
alabilmek için orada oturan kişilerin düşme,
kötü beslenme, yatak yaraları ya da ağız ve
diş sağlığında kötüleşme riski olup olmadığını
değerlendirir. Evde hizmet kapsamında bakımı
veren personel da yaşlı bireyde olabilecek bu
gibi durumlara dikkat eder. Yanlış ilaç tedavisi
zararlara ve hastalığa yol açar. Uygun olmayan
ilaç kombinasyonları ya da fazla ilaç yanlış ilaç
tedavisine örneklerdir. Yanlış ilaç tedavilerini
önlemek için belediyenin bakım ve gözetim
olanaklı konutlarında yılda en az bir kere ilaçlar
gözden geçirilip kontrol edilir. İlaç kontrolü
belediyenin sözleşme imzaladığı doktorlar
tarafından yapılır. Daha iyi bir ilaç kontrolü
olması için belediye, eczane ile işbirliği yapar.
Bakım ve gözetim olanaklı konutlarda oturanlar
için aktivitelere katılmak kolay olmalıdır ancak
her yaşlı bireyin durumu farklıdır. Genellikle
katılacakları etkinliğin, ya oturdukları yerde ya da
oturdukları yere yakın bir yerde olması gerekir.
Her bakım ve gözetim olanaklı konaklama
tesisinde aktiviteleri düzenleyen bir kültür
görevlisi vardır. Hem tekrarlanan hem de yeni
düzenlenen kültür ve sağlıkla ilgili aktiviteler
vardır. Her gün küçük çapta olsa da bir tür
aktivite düzenlenir. Genellikle bu aktiviteler orada
oturanlar için önem taşır. Konaklama tesisleri
bazı basit spor aletleriyle donatılırsa orada oturan
yaşlılara istedikleri zaman fiziksel aktiviteler
yapabilme olanağı sağlanabilir. Gelecekteki
konaklama tesislerinde örneğin sıcak bir banyo
alabilme gibi refahı artıran özellikler olmalıdır.
Belediye çeşitli şekillerde yaşlı insanların günlük
yaşamlarında anlamlı faaliyetlerin olmasını teşvik
eden çalışmalara devam edecektir. Bakım ve
gözetim olanaklı konaklama tesislerinde oturan
herkesin varoluşsal ihtiyaçları karşılanmalı ve
dini inançlarını ifa etme imkânları tanınmalıdır.
30
Belediyenin geliştireceği alanlar
İyi bir bakımın birçok bileşeni var. Bu bölümde
geleceği de hesaba katarak yaşlı bakımının bazı
bileşenlerini tanımladık. Her bir bireye iyi bir
bakım vermeliyiz ve yakınlarını desteklemeliyiz.
• Belediye, planlama aşamasında, verilen
hizmet saatleri dışında yaşlı bireyin kendisinin
istediği gibi kullanacağı ek bir saat verebilme
imkanlarını araştıracaktır.
• Demanslı hastalar için gündüz aktiviteleri
artırılacak ve aktivitelerin olduğu lokallerin
açılış ve kapanış saatleri esnek olacaktır.
• Bakım ve gözetim olanaklı konaklama
tesissilerimizin faaliyetleri, mümkün
olduğunca orada oturanların dilleri ve
kültürlerine uygun olarak planlanacaktır.
• Personelin dil becerileri mümkün olduğunca
bakım ve gözetim olanaklı konaklama
tesislerinde yaşayan yaşlıların konuştukları
dillerle eslesmelidir.
Benzer ve farklı
Margit, Antti ve Meryem gibi günümüzün
yaşlılarının pek çok farklı fakat aynı zamanda
da birçok ortak tarafları var. Oturdukları muhiti
seviyorlar ve oradan taşınmak istemiyorlar.
Herkes arkadaşlarının dostlarının olmasını
ister ve ihtiyaçları, arzuları, kültürel tercihleri,
dini inançları, dilleri ve sağlık durumlarının
çerçevesinde kendilerine davranılmasını ister.
Herkes sağlıklı olmak ve kendi evinde yaşamak
ister. Diğer taraftan yalnız ve izole olmak istemez.
Herkes kendini güvende hissetmek ister.
Tabi ki –özgeçmişleri ne olursa olsun- gelecekte
de yaşlıların benzer düşünceleri ve benzer
talepleri olacağından oldukça eminiz.
Herkesin tek tek arzu ve taleplerini
karşılayabilmek belediye için zorlu bir görevdir.
Uzun vadeli bir plan- yaşlanma eylem planı – bu
görevi başarma yolunda atılan önemli bir adımdır.
• Belediye, bakım ve gözetim olanaklı
konaklama tesislerinde katılım ve etkileşime
imkan verecektir. Etkileşimin bir forumu
olarak Hizmet alanlar kurulu geliştirilmeli ve
yaşlı bakımı alanında daha iyi olmalı.
• Belediye, yaşlı gözetiminin tüm
faaliyetlerinde yaşlı bireylerin aile üyelerinin
görüşlerini de dâhil edecektir.
• Belediye, sağlık ve bakım personelinin
yeterliklerini güçlendirmeye devam edecektir.
• Belediye çeşitli şekillerde yaşlı insanların
günlük yaşamlarında anlamlı faaliyetlerin
olmasını teşvik eden çalışmalara devam
edecektir.
31
Daha fazla bilgi için
Telefon ediniz
Kontaktcenter 08-530 610 00
E-posta
kontaktcenter@botkyrka.se
Daha fazla okumak isterseniz
www.botkyrka.se
Ziyaret
Alby medborgarkontor
(Vatandaşlara Hizmet Ofisi)
Alby Centrum, Albyvägen 2-4
Fittja medborgarkontor
Fittja Centrum, Fittjavägen 3-9
Hallunda medborgarkontor
Hallunda Centrum, Hallundaplan 1
Tullinge medborgarkontor
Tullinge Centrum, Nyängsvägen 3
Tumba medborgarkontor
Tumba torg 101 (Tumba Centrum’un üst katında)
Download