IV.ÜNİTE ZAMAN İÇİNDE BİLİM BULUŞLARIN SERÜVENİ ÖĞRENME ALANI: BİLİM-TEKNOLOJİ ve TOPLUM ÖZGÜR GÜVERCİN 7.Sınıf SOSYAL BİLGİLER BİLİM NEDİR? “Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir ereğe yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci.” “Genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgesel bilgi.” En çok buluş hangi medeniyete aittir? LİDYA ÇİN FENİKE MISIR SÜMER ÇİVİ YAZISI Sümer/Mezopotamya MÖ 3200 TEKERLEK Sümer/ Mezopotamya MÖ 3000 Ürün Toplama Makinesi Babil / Mezopotamya MÖ 3500 MÖ 1300 ALFABE MÖ 700 PARA MÖ 540 Geometri Okulu Fenikeliler/ Suriye Lidyalılar/ Anadolu Thales-İyon/ Anadolu NOT: Buluşlar genellikle sorunlara çözüm bulmak için yani ihtiyaçlar sonucu ortaya çıkmıştır. BARUT, PUSULA, KAĞIT, MATBAA ÇİN İCAT ETMİŞTİR TALAS SAVAŞI TÜRK ve MÜSLÜMANLAR ÖĞRENMİŞTİR AVRUPA HAÇLI SEFERLERİ İLE ÖĞRENECEKTİR İlk Takvimi - MISIR Medeniyeti bulmuştur. (Güneş Yılı Esaslı Takvim) Ay Yılı Takvimini - SÜMER Medeniyeti bulmuştur. Ziggurat tapınağın son katındaki gözlemevi sayesinde bulunmuştur. NOT: Bu iki medeniyette ASTRONOMİ gelişmiştir diyebiliriz. TEKERLEK = SÜMER (MÖ 3200) Tekerlek nerelerde kullanılmıştır? • Kütüklerle yükler taşınmıştır. (Taş,Gemi) • Kağnı, at arabası, araba, dişli. ÖNEMİ: Ulaşımı hızlandırmış, kültürel etkileşimi artırmıştır. BARUT = ÇİN (MÖ 5000) BARUT hangi aletlerde kullanıldı? Havayi fişek, maytap. • Tüfek, tabanca, top (Şahi) • ÖNEMİ: Önce eğlence daha sonra savaş aleti olarak kullanıldı. Büyük toplar yapılınca surlar yıkılabildi. BARUT ve TOP FEODALİTE’NİN (DEREBEYLİK) YIKILMASINA SEBEP OLACAKTIR KRALLIKLAR GÜÇLENECEKTİR MÜREKKEP = ÇİN-MISIR (MÖ 1300) Mürekkep nerelerde kullanılmıştır? • • • • Çin’de taşa yazı yazıldı. Mısırlılar papirüslere yazı yazmışlardır. (Tüy kalem) Kağıt bulunmuştur. Doğal boyalar. (bitkiden) Mürekkep, yazı ve kağıdın yaygınlaşmasının sonuçları nedir? • Kitaplar yazıldı. • Okuma-yazma oranı arttı. • Kültürel gelişime sebep oldu. Sümerlilerin Ziggurat adı verilen tapınağın son katından gözlem yaparak Ay yılı takvimini bulmuş olmalarından yola çıkarsak, Ziggurat tapınağı Sümer medeniyetine hangi alanda fayda sağlamıştır? A. Felsefe B. Tarih C. Eğitim D. Astronomi Sümerlilerin Ziggurat adı verilen tapınağın son katından gözlem yaparak Ay yılı takvimini bulmuş olmalarından yola çıkarsak, Ziggurat tapınağı Sümer medeniyetine hangi alanda fayda sağlamıştır? A. Felsefe B. Tarih C. Eğitim D. Astronomi MUM • Yaklaşık 2000 yıl önce kullanılmaya başlanan mum, aydınlatma işini görmüştür. • 19.yüzyılda gazyağıyla aydınlatma yaygınlaşınca önemini yitirmiştir. CAM = MEZOPOTAMYA (MÖ 300) • • Eski dönemlerde kral ve zenginlerin sahip olabileceği değerli taşlara alternatif olarak üretilmiştir. Roma döneminde her alanda kullanılmıştır. NOT: Çeşm-i Bülbül, Anadolu cam atölyelerinde üretilen bir cam türüdür. Günümüzde modern cam sanayi teknikleri bile bu camı üretememektedir. Çeşm-i Bülbül YAZI İnsanlar kendini ifade etme arzusu ile resim yapmaya başlamışlardır. Mağara Resimleri: Yontmataş Devri YAZI: Sümer Medeniyeti (Çivi yazısı) Yazının icadı ile TARİH devirleri başlamıştır. Yazıdan önceki dönem ise “Tarih öncesi”dir. Yazının İcadı MÖ 3500 Tarih Öncesi Devirler Milat (Hz.İsa’nın doğumu) 0 Tarih Devirleri NOT: Güney Amerika uygarlığı olan İnkalar “Khipu” (Kipus) adı verilen düğümlerden oluşan ip demetlerini kullanarak anlaşma sağlıyorlardı. Çince’de 40 bin kadar şekil ve harf kullanılmaktadır. Bundan dolayı öğrenilmesi oldukça zor bir dildir. Türkçe’nin ilk örnekleri Orhun Anıtları’dır. Bu yazıya Hakanca denir. BULUŞ EŞLEŞTİRMESİ Güneş yılı takvimi ÇİN Ay yılı takvimi LİDYA Para SÜMER Yazı (Çivi Yazısı) MISIR Resim Yazısı (Hiyeroglif) Barut SÜMER MISIR Bazı buluşlar başka buluşların alt yapısını oluşturur ya da kendinden önceki buluşun önemini arttırır. Mürekkep Barut Cam Tekerlek Matbaa Top Mikroskop Araba Aşağıdaki buluşlardan hangisi insanlığa ilerleyen zamanlarda fayda yerine zarar getirmiştir? A. Mürekkep B. Matbaa C. Tekerlek D. Barut Aşağıdaki buluşlardan hangisi insanlığa ilerleyen zamanlarda fayda yerine zarar getirmiştir? A. Mürekkep B. Matbaa C. Tekerlek D. Barut Tarih Devirleri, aşağıdaki medeniyetlerin hangisinde başlamıştır? A. Mısır B. Mezopotamya C. Anadolu D. Roma Tarih Devirleri, aşağıdaki medeniyetlerin hangisinde başlamıştır? A. Mısır B. Mezopotamya C. Anadolu D. Roma Biruni, Selçuklu hükümdarı Gazneli Mahmut’un ve Sultan Mesut’un himayesinde bilimsel çalışmalar yapmıştır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A. Biruni tıp alanında araştırma yapmıştır. B. Türk hükümdarları bilime önem vermiştir. C. Gaznelilerde gaza ve cihat anlayışı gelişmiştir. D. Biruni din ilimleri üzerinde çalışmıştır. Biruni, Selçuklu hükümdarı Gazneli Mahmut’un ve Sultan Mesut’un himayesinde bilimsel çalışmalar yapmıştır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A. Biruni tıp alanında araştırma yapmıştır. B. Türk hükümdarları bilime önem vermiştir. C. Gaznelilerde gaza ve cihat anlayışı gelişmiştir. D. Biruni din ilimleri üzerinde çalışmıştır. Yeniçağ Avrupası’nda meydana gelen aşağıdaki gelişmelerden hangisinin coğrafi keşiflerin başlamasında etkili olduğu söylenebilir? A. Barut’un ateşli silahlarda kullanılması. B. Kağıdın Avrupa’da kullanılması. C. Okuma-yazma oranının artması. D. Pusula’nın sapma açısının hesaplanması. Yeniçağ Avrupası’nda meydana gelen aşağıdaki gelişmelerden hangisinin coğrafi keşiflerin başlamasında etkili olduğu söylenebilir? A. Barut’un ateşli silahlarda kullanılması. B. Kağıdın Avrupa’da kullanılması. C. Okuma-yazma oranının artması. D. Pusula’nın sapma açısının hesaplanması. Avrupa’da derebeylik yönetiminin sona ermesinde, aşağıdakilerden hangisi doğrudan etkili olmuştur? A. Matbaanın icadı B. Pusulanın geliştirilmesi C. Topun icadı D. Kağıdın ucuza mal edilmesi Avrupa’da derebeylik yönetiminin sona ermesinde, aşağıdakilerden hangisi doğrudan etkili olmuştur? A. Matbaanın icadı B. Pusulanın geliştirilmesi C. Topun icadı D. Kağıdın ucuza mal edilmesi Aşağıdakilerden hangisi insanlığı daha az etkilemiştir? A. Kadeş Antlaşması B. Yazının bulunması C. Fransız İhtilali D. Kavimler Göçü Aşağıdakilerden hangisi insanlığı daha az etkilemiştir? A. Kadeş Antlaşması B. Yazının bulunması C. Fransız İhtilali D. Kavimler Göçü PUSULA DENİZCİLİĞİN GELİŞMESİNE COĞRAFİ KEŞİFLERİN YAPILMASINA SEBEP OLMUŞTUR İpek COĞRAFİ KEŞİFLER’in NEDENLERİ ve baharat yolunun Müslümanların elinde bulunması. Avrupa’da coğrafi bilgilerde gelişme sağlanması. Avrupa’nın, doğunun zenginliklerini ele geçirmek istemesi. Avrupa’da cesur gemicilerin yetişmesi ve gemicilik sanatının ilerlemiş olması. asya avrupa osmanlı mısır afrika ÇİN hindistan COĞRAFİ KEŞİFLER AMERİKA’nın KEŞFİ (Kristof Kolomb, Ameriko Vespuçi) ÜMİT BURNU’nun KEŞFİ (Bartelmi Diyaz, Vasko Dö Gama) DÜNYANIN DOLAŞILMASI (Macellan, Del Kano) Coğrafi Keşiflerin Sonuçları Avrupalılar, sömürge imparatorlukları kurdular. Akdeniz limanları, İpek ve Baharat yolları eski önemini kaybetti. Bunun yerine Atlas Okyanusu limanları önem kazandı. Avrupalılar yeni bitki ve ürünleri tanıdılar. (domates, patates, tütün) Hıristiyanlık yayıldı. Buna karşılık dünyanın düz olduğunu söyleyen kilise ve din adamlarına güven azaldı. Ticaretle uğraşan Burjuva sınıfı zenginleşti. Keşfedilen yerlere, özellikle Amerika’ya Avrupa’dan bir çok insan göç etti. Amerika’da Aztek ve İnka medeniyetlerinin varlığı ortaya çıktı. Sömürgeciler tarafından tahrip edilmiştir. Zenginleşen Avrupa, kültür ve sanat hareketlerini destekleyerek, Rönesans ve Reform hareketlerinin doğmasına zemin hazırladı. KAĞIT ve MATBAA OKUMA-YAZMA ORANININ ARTMASINA BİLİMİN GELİŞMESİNE RÖNESANS ve REFORM’a SEBEP OLACAKTIR RÖNESANS 15. Yüzyılda İTALYA’da BAŞLADI KAĞIT ve MATBAA, YUNAN ESERLERİ, ZENGİNLİK, İSTANBUL’UN FETHİ. Rönesans’ın sonuçları Skolastik düşünce (kilise düşüncesi) etkisini kaybederek, pozitif düşünce ortaya çıktı. Deney ve gözleme dayalı bilim gelişti. Bilim ve teknikte ilerlemeler oldu. (Dünyanın dönüşü, kan dolaşımı) Kilisenin otoritesi zayıfladı. Reform hareketlerine zemin hazırladı. Rönesans dönemi bilginleri William Shakespeare Leonardo da Vinci Giovanni Bellini Michelde Montaigne Ben kimim? Benim adım Martin Luther. Almanya’da yaşan bir din adamıyım. Ama Katolik Kilisesi’nin kurallarına karşıyım. Bu yüzden İncil’i Almancaya çevirip herkese Hıristiyanlığın gerçeklerini anlatacağım. Dinde REFORM yapacağım. REFORM 16. Yüzyılda ALMANYA’da BAŞLADI MARTİN LUTHER ÖNCÜ YENİ MEZHEPLER ORTAYA ÇIKTI REFORM’UN NEDENLERİ *Kilise; aforoz, enterdi ve endülijans yetkileri ile halkı sömürmüştür. * Okur-yazar oranının artması halkı bilinçlendirdi. * Rönesans ve coğrafi keşiflerin olumlu etkileri. * İncilin ulusal dillere çevrilmesi. * Din adamlarının zengin, halkın fakir olması. YENİ MEZHEPLER PROTESTANLIK (ALMANYA) KALVENİZM (FRANSA) ANGLİKANİZM (İNGİLTERE) PRESBİTERYAN (İSKOÇYA) MEZHEP SAVAŞLARI ve ANTLAŞMALAR ALMANYA’da (1555 Ogsburg Barışı) FRANSA (1598 NANT Fermanı) İle kısmen inanç serbestliği gelmiştir. Reformun sonuçları Kilisenin halk üzerindeki etkisi azaldı. Eğitim-öğretim, dinin etkisinden kurtuldu. (Laik eğitim başlamış oldu) Katolik kilisesi kendini düzenlemek zorunda kaldı. Kilisenin mallarına el koyuldu. (Katolik kilisesinden ayrılan ülkelerde) 1. İskoçya’daki Kalvenizm’e ne ad verilmiştir? 2. Fransa’da, İhtilalin başlamasında etkili olan ve soylular, rahipler ve halk temsilcilerinden oluşan meclisin adı nedir? 3. Kral yada imparatorun yanında meclis var ise bu yönetim biçiminin adı ne olmalıdır? 4. Kilisenin eğitim ve bilimin gelişmesini engelleyen düşünce sisteminin adı nedir? SKOLASTİK PRESBİTERİYEN ETAJENERÖ PARLAMENTO MONARŞİ MEŞRUTİYET Osmanlı Devleti’nin Reform hareketlerini desteklemesi, I. ticaretin geliştirilmesi, II. Haçlı dünyasının parçalanması, III. İnanç özgürlüğünün sınırlandırılması politikalarından hangilerini benimsediğine kanıt olarak gösterilebilir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II Osmanlı Devleti’nin Reform hareketlerini desteklemesi, I. ticaretin geliştirilmesi, II. Haçlı dünyasının parçalanması, III. İnanç özgürlüğünün sınırlandırılması politikalarından hangilerini benimsediğine kanıt olarak gösterilebilir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II FRANSIZ İHTİLALİ İHTİLALİN ÇIKMASINDA AYDINLANMA ÇAĞININ ETKİSİ OLMUŞTUR BURJUVA (TÜCCAR-ORTA) SINIFIN ÇALIŞMALARI İLE ÇIKMIŞTIR Fransız İhtilali’nin sonuçları Milliyetçilik (ulusçuluk) akımı yayılmıştır. İmparatorluklar parçalanmaya, ulus devletler kurulmaya başlamıştır. Özgürlük, adalet, eşitlik kavramları dünyada yaygınlaştı. Yeniçağ sona erdi, yakınçağ başladı. Bu nedir? SANAYİ DEVRİMİ (Endüstri İnkılabı-Bilimsel Rönesans) İNGİLTERE’de BAŞLAMIŞTIR BUHARLI MAKİNE’nin YAPILMASI (James Watt) Sanayi Devrimi’nin Sonuçları Üretim arttı. Pazar ve hammadde arayışı arttı. Sömürgecilik faaliyetleri hız kazandı. İşçi ve işveren sınıfı oluştu. Yeni düşünce akımları ortaya çıktı. (Kapitalizm, liberalizm, komünizm) Osmanlı’da geleneksel üretim (el tezgahı) Avrupa’da seri üretim (makine-fabrika)