Osmanlı –Rus Savaşı

Dağılma Dönemi Padişahları:
1-IV. Mustafa (1807-1808)
2-II.Mahmut (1808-1839)
3-Abdülmecit (1839-1861)
4-Abdülaziz (1861-1876)
5-V. Murat (1876-1876)
6-II. Abdülhamit (1876-1909)
Dağılma Döneminin genel
politikası:(Denge Politikası):
Avrupalı Devletlerin kendi
aralarındaki rekabetten faydalanarak
elindeki toprakları korumak ve
varlığını devam ettirmektir.
Dağılma Dönemi siyasi Olayları:
Osmanlı –Rus Savaşı (1806-1812):
Nedenleri:
1-Rusya’nın balkanlardaki azınlıkları Osmanlı aleyhine
kışkırtmaları
2-Osmanlı Devletinin Rus yanlısı Eflak- Boğdan beylerini
görevden alıp , boğazları kapatması
Ruslar savaş ilan etti.Eflak- Boğdan’ı işgal etti.Ruslar savaş
devam ederken Fransa ile Tilsit Antlaşmasını
imzaladılar.Osmanlı buna karşılık İngiltere ile Çanakkale(Kale-i
Sultaniye )antlaşmasını imzalayarak İngiltere’nin desteğini aldı.
Savaş Osmanlının aleyhine sonuçlandı.Savaş sonunda
Bükreş Antlaşması imzalandı.(1812)
Buna göre;Eflak –Boğdan Osmanlıya geri verildi.
Rus ticaret gemilerinin boğazlardan serbestçe
geçmesine izin verildi.
Sırbistan’a imtiyazlar verildi.
Önemi:İlk defa bir azınlığa imtiyaz verildi.
Osmanlı Devletinde Milliyetçilik Hareketleri:
1-Sırp Ayaklanması (1804):
Nedenleri:
1-Milliyetçilik akımı
2-Rusların balkanlardaki halkı kışkırtması
3-Merkezi otoritenin zayıflaması
4-Yeniçerilerin halka kötü davranmaları
5-Osmanlı-Rus-Avusturya savaşlarının Sırp
topraklarında
yapılması
Sırplar Karayorgi başkanlığında ayaklandılar.Bu
isyan bastırıldı.Bir müddet sonra Miloş başkanlığında
Sırplar tekrar ayaklandılar.Osmanlı Rusya’nın olaya
karışmasını önlemek amacıyla Miloş Sırp Prensi olarak
tanındı.Osmanlıya bağlı Sırbistan Prensliği kuruldu.
NOT:Milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlılara karşı
ilk ayaklanan ve ayrıcalık alan Sırplardır.
2-Yunan Ayaklanması(1821):
Nedenleri:
1-Milliyetçilik akımı
2-Rumların ticaret sayesinde zenginleşmeleri
3-Etnik-i Eterya Cemiyetinin kurulması ,Yunan
Devletinin kurulması yolunda çalışmalara başlaması
Eflak İsyanı:Rumlar ilk isyanlarını Eflak’ta
çıkarmışlardır.İsyan bastırılmıştır.
Mora İsyanı:Rumlar Mora’da isyan çıkardılar.Mora
isyanının giderek yayılması üzerine II. Mahmut isyanı
bastırmak amacıyla Mora ve Girit valiliklerinin kendisine
verilmesi şartıyla Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’dan
yardım istedi.Gönderilen donanma yardımı ile isyan kısa
sürede bastırıldı.
Navarin Olayı(1827):
Mora isyanının bastırılmasından İngiltere,Fransa ve
Rusya rahatsız oldular.Çünkü;bu bölgede güçlü bir Mısır
valiliği yerine güçsüz bir Osmanlı Devleti onların
çıkarlarına daha uygun geliyor.İngiltere,Fransa ve Rusya
aralarında anlaşarak Osmanlı Devletinden Yunanistan’ın
bağımsızlığını tanımasını istediler.II.Mahmut bu teklifi
reddedince Navarin’de Osmanlı ve Mısır donanmaları
yakıldı.(1827)
Osmanlı-Rus Savaşı(1828-1829):
Nedeni:
Osmanlı Devleti Navarin olayını protesto ederek üç
devletten tazminat ödemelerini istemesi
Ruslar balkanlardan ve Kafkaslardan saldırıya
geçtiler.Rus ordusunun Edirne’ye kadar ilerlemesi
üzerine Osmanlı Devleti antlaşma istedi.Edirne
Antlaşması imzalandı.(1829)
Buna göre; Yunanistan bağımsız olacak.
Sırbistan’a özerklik verilecek.
Tuna üzerinde ve doğuda önemli kaleler Ruslara
verilecek.
Rus ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe
geçebilecek.
Önemi: İlk defa azınlık bir toplum bağımsızlık kazandı.
Mısır Sorunu ortaya çıktı.
Cezayir’in Fransızlar Tarafından İşgali(1830)
Kanuni Döneminde Cezayir Osmanlıya katıldı. Osmanlı Devletinin Yunan
isyanı ile uğraşmasını fırsat bilen Fransa Cezayir’i işgal ederek
,topraklarına kattı.Böylece;K.Afrika’da ilk defa bir toprak parçası elimizden
çıktı.(1830)
Mısır Sorunu –M. Ali Paşa’nın İsyanı :
Mısır Valisi M.Ali Paşa Mora isyanı sırasında Osmanlı Devletine yardım
etmiştir.Navarin’de donanmasını kaybetmiştir.Kendisine vaadedilen Mora
ve Girit valiliğini alamamıştır.Bunun üzerine;II. Mahmut’tan Suriye ve Girit
valiliklerini istemiştir.Padişah II. Mahmut bu teklifi kabul etmemiştir.M.Ali
Paşa isyan hareketine başladı,Akka’yı kuşattı.Osmanlı kuvvetleriyle yaptığı
mücadeleyi kazandı.Osmanlı bu durum karşısında Rusya’dan yardım
istedi.Mısır Sorunu böylece; uluslararası sorun haline geldi.
İngiltere ve Fransa aracılık yaparak Kütahya Antlaşmasının imzalanmasını
sağladılar.(1833)
Buna göre;M.Ali Paşaya Mısır valiliğine ek olarak Suriye ve Girit valiliği,
Oğlu İbrahim Paşaya Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği
verildi.
Fakat;bu antlaşma iki tarafı da memnun etmedi.Bir süre için Mısır Sorunu
çözümlendi.
Hünkar İskelesi Antlaşması(1833)
II.Mahmut İngiltere ve Fransa’ya güvenmediği için
Rusya ile bu antlaşmayı imzaladı.
Buna göre;- Osmanlı Devleti Rusya savaş zamanında
birbirlerine yardım edeceklerdir.
-Osmanlıya bir saldırı olursa Rusya yardım
gönderecek , masrafları Osmanlı tarafından ödenecek.
-Rusya’ya bir saldırı olursa Osmanlı donanma
göndermeyecek, buna karşılık boğazları diğer devletlere
kapatacak.
-Antlaşma 8 yıl geçerli olacak.
Önemi:Bu antlaşma ile Boğazlar sorunu ortaya
çıktı.Osmanlı Devleti Boğazlar üzerindeki egemenlik
hakkını son kez kullanmıştır.
M.Ali Paşa’nın Yeniden İsyanı(Nizip Savaşı)
Kütahya Antlaşması’nın her iki tarafı da memnun etmemesi üzerine
M.Ali Paşa tek başına hareketlerini sürdürmeye devam etti.Osmanlı
gittikçe büyüyen M.Ali Paşa tehlikesi karşısında ittifak arayışına
girdi.1838’de İngiltere ile Balta Limanı Antlaşması yapıldı.İngiltere’ye
verilen kapitülasyonlar genişletildi.Ticari haklar verildi.
1839’da M.Ali Paşa bağımsızlığını ilan etti.Osmanlı ile yapılan Nizip
savaşını kazandı.Bu olayın ardından
İngiltere,Avusturya,Prusya,Rusya,Osmanlı Devleti ve M.Ali Paşa
Londra’da konferansa katıldılar.Londra Antlaşması imzalandı.(1840)
Buna göre;-Mısır hukuk bakımından Osmanlıya bağlı
kalacak,yönetimi M.Ali Paşa ve oğullarına bırakılacak.
-Yönetim babadan oğula geçecek.
-Mısır Osmanlı Devletine vergi ödeyecek.
-Suriye,Adana ve Girit Osmanlı Devletine verilecek.
Önemi:Bu antlaşma ile Mısır Sorunu çözülmüş oldu.
Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841):
-Boğazlar osmanlı’nın gemenliğinde olacak.
-Barış zamanında hiçbir savaş gemisi boğazlardan
geçemeyecek.
Önemi:Bu alınan kararlarla boğazlar ilk defa uluslararası
bir statüye bağlanıyor.Boğazlar üzerinde Osmanlı’nın
mutlak hakimiyeti sona eriyor.
Kırım Savaşı (1853-1856)
Nedenleri:Rusya’nın Osmanlı üzerindeki emelleri
Kutsal Yerler Sorunu
Macar Mültecileri’nin Osmanlıya sığınması
Savaşın Temel Nedeni: Osmanlı’nın giderek güç kaybetmesi,Ortadoğuda siyasal ve
askeri boşluğun oluşması, bu boşluğun doldurulması konusunda büyük devletler
arasındaki çıkar çatışmalarıdır.
Savaşın Gelişimi: Ruslar isteklerinin kabul edilmemesi üzerine Sinop’ta bulunan bir
Osmanlı Donanmasını yaktı.(1853 Sinop Olayı)Eflak,Boğdan’ı işgal etti.Kars Rusların
eline geçti.Bunun üzerine;İngiltere,Fransa ve Piyemonte savaşta Osmanlı Devletinin
yanında yer aldılar.Ortak bir donanma oluşturularak Kırım’a çıkarıldı.Bu ortak güce karşı
başarılı olamayan Rusya, barış istemek zorunda kaldı.Paris Antlaşması
imzalandı.(1856)
Katılan Devletler;İngiltere,Fransa,Piyemonte,Rusya,Osmanlı Devleti Avusturya,Prusya
Buna Göre;-Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak,Avrupa Devletler hukukundan
yararlanacak.Toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisinde olacak.
-Boğazlar 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesine göre yönetilecek.
-Eflak, Boğdan Özerk olacak.
-Karadeniz tarafsız bir deniz olacak,Osmanlı Devleti ve Rusya donanma
bulundurmayacak.
-Tuna nehri tüm ticaret gemilerine açık olacak.
Önemi:Osmanlı Devleti ilk kez bir Avrupa Devleti sayıldı.Osmanlı Devleti ilk defa
İngiltere’den borç para aldı.(1854)
Osmanlı-Rus Savaşı (1877-1878) (93 Harbi):
Nedenleri:1-Rusya’nın Karadeniz’in tarafsızlığı ilkesini bozması
2-Rusya’nın Panislavizm politikası
3-Balkan bunalımı
4-Osmanlının İstanbul Konferansı kararlarına uymaması
1876 İstanbul Konferansına tüm Avrupa Devletleri
katıldı.Amaç;Balkan Bunalımını çözmektir.Alınan kararlar;
-Sırbistan ve Karadağ’dan Osmanlı askerlerini çıkarılacak
-Bulgaristan’da Doğu ve Batı Bulgaristan adıyla iki ayrı eyalet
kurulacak.
-Bosna-Hersek’e muhtarlık verilecek.
Osmanlı Devleti bu kararları kabul etmeyince Rusya savaş ilan
etti.Balkanlarda Osmanlı müdafaasını gerçekleştirdi.
(Plevne)Fakat;Ruslar Edirne’ye kadar ilerlediler.II.Abdülhamid barış
istedi.
Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması(1878):
1-Büyük Bulgaristan Krallığı kurulacak.
2-Sırbistan, Romanya (Eflak-Boğdan) ve Karadağ bağımsız
olacak.
3-Bosna- Hersek’e muhtariyet verilecek.
4-Teselya Yunanistan’a verilecek.
5-Kars, Ardahan,Batum ve Doğu Beyazit Ruslara verilecek.
6-Girit ve Ermenilerin yaşadığı yörelerde ıslahatlar
yapılacak.
Önemi:Ermeni Sorunu ilk kez ortaya çıkmıştır.Bu antlaşma
uygulanamamıştır.
Bu Antlaşmayla Rusya, sıcak denizlere ulaşma olanağını
yakalamış;Balkanlarda kendi üstünlüğünü
oluşturmuştu.Bu durum, Avrupalı Devletlerin çıkarlarına
ters düşüyordu.Avrupalı Devletler antlaşmanın
koşullarının değiştirilmesi konusunda Rusya’ya baskı
yaptılar.Rusya yeni bir antlaşma imzalamak zorunda kaldı.
Berlin Antlaşması (1878):
Katılan Devletler:İngiltere,Fransa,Almanya,İtalya,Rusya,
Avusturya,Osmanlı Devleti.
Buna göre;-Bulgaristan toprakları üçe ayrılacak.Makedonya,Doğu
Rumeli ve Asıl Bulgaristan.
-Kars,Ardahan, Batum Rusya’ya ve Doğu Beyazit
Osmanlılara verilecek.
-Bosna- Hersek Osmanlı topraklarında sayılacak,ancak
yönetimi bir süre için Avusturya’ya bırakılacak.
-Diğer koşullar Ayastefanos Antlaşmasıyla aynıdır.
Önemi: Rusya’nın Balkan hâkimiyeti önlendi. Rusya’nın sıcak
denizlere inmesi engellenmiştir. Ermeni Sorunu tekrar gündeme
geldi. Berlin Antlaşması Osmanlı için bir Dönüm noktasıdır.
Berlin Antlaşmasından Sonra Kaybedilen Yerler:
-1878 Kıbrıs’ın İngiltere tarafından üs olarak kullanılması,
-1881 Tunus’un Fransa tarafından işgali,
-1882 Mısır’ın İngilizler tarafından işgali,
-1885 Doğu Rumeli Bulgaristan’a bağlandı,
-1908 Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti,
-1908 Girit Yunanistan’a bağlandı,
-1908 Bosna-Hersek Avusturya’ya bağlandı.
IXX. Yüzyıl Islahatları:
Genel Özellikleri:
1-Batının bilim ve tekniği ülkeye getirilmeye çalışılmıştır.
2-Yönetim,eğitim,hukuk,toplumsal,askeri,vs,alanda yenilikler yapılmıştır.
3-Amaç;Batının Osmanlının iç işlerine karışması engellenmek
istenmiştir.Fakat başarılı olunamamıştır.
II. Mahmut Dönemi:
1-İdari Alanda Yapılan Islahatlar:
1-Sened-i İttifak (1808):II.Mahmut ile Ayanlar arasında imzalanmıştır.Buna
göre;Padişah ayanların varlığını kabul etmiştir.ilk kez Osmanlı padişahının
mutlak otoritesi sınırlandırılmıştır.
2-Divan kaldırılarak,yerine nazırlıklar kuruldu.
3-Müsadere (ölen vatandaşın ,memurun mallarına devlet tarafından el
konulması) kaldırılmıştır.
4-Reisül küttaplık dış işleri bakanlığına çevrildi.
5-Tımar ve Zeamet kaldırılmış,devlet memurları maaşa bağlanmıştır.
2-Askeri Alanda Yapılan Islahatlar:
1-Nizam-ı Cedit kaldırıldı,yerine Sekban-ı Cedit kuruldu.
2-Yeniçerilerin baskısı ile Sekban-ı Cedit kaldırıldı,yerine Eşkinci Ocağı açıldı.
3-Vakay-i Hayriye olayı ile yeniçeri ocağı kaldırıldı.Böylece;yeniliklerin
önündeki engel kalktı,padişahların yönetimde gücü artmıştır.(1826)
4-Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu kuruldu.
3-Kültürel Alanda Yapılan Islahatlar:
1-İlköğretim İstanbul’da zorunlu duruma getirildi.
2-Avrupa’ya ilk kez öğrenci gönderildi.
3-Medreselerin yanında yeni tip batılı eğitim kurumları açıldı.
4-İlk resmi gazete çıkarıldı..(1831 Takvimi-i Vekayi)
4-Sosyal Alanda Yapılan Islahatlar:
1-Bektaşi tarikatı yasaklandı.
2-Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı.
3-Posta,pasaport ve karantina işlemleri düzenlendi.
4-Memurlara fes takma zorunluluğu getirildi. Kılık-kıyafetleri
düzenlendi.
5-Ekonomik Alanda Yapılan Islahatlar:
1-Yeni gümrük tarifeleri uygulandı.
2-Yerli malların kullanımı teşvik edildi.
3-İstanbul’da kumaş fabrikası açıldı.
4-Ticari yol yapımına önem verildi.
Osmanlı Devletinde Demokrasi Hareketleri:
Tanzimat Dönemi:(1839-1876)
1839’da Tanzimat fermanının yayımlanmasından, 1876’da I. Meşrutiyetin ilanına
kadar süren döneme Tanzimat Dönemi denir.
Tanzimat Fermanı:(Gülhane-Hatt-ı Hümayunu)(3 Kasım 1839)
Temel Amacı: Devleti dağılmaktan kurtarmak, İmparatorluğun bütünlüğünü
sağlamak, Avrupa Kanun ve düzenini sağlamak.
Sultan Abdülmecid ve Sadrazam Reşit Paşa’nın çalışmalarıyla Tanzimat Fermanı
ilan edildi.
Maddeleri:
Müslüman ve Gayrimüslim halkın can ve mal güvenliği devlet garantisi altında
olacak
Vergiler herkesin gelirine göre eşit alınacak
Mahkemeler herkese açık olacak hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak
Her Osmanlı vatandaşı askerlik yapacak
Rüşvet kalkacak, herkes kanun önünde eşit olacak
Önemi:
İlk kez padişah kendi gücünün üzerinde kanun üstünlüğü olduğunu kabul etmiştir.
Hukuk devletine geçiş başlamıştır. Laik ve anayasal düzene geçişin ilk aşamasıdır.
Tanzimat Fermanının yayınlanması Mısır ve Boğazlar sorununun çözümünde
İngiltere’nin Osmanlıların yanında yer almasında etkili olmuştur.
Islahat Fermanı: (28 Şubat 1856)
Amacı:
Azınlıklara haklar vererek onları Müslümanlarla kaynaştırmak.
Tanzimat Fermanının yetersiz olması Kırım Savaşı sonrasında
yapılacak Paris Antlaşmasında Osmanlının aleyhine kararlar
alınmasını önlemek.
Maddeleri:
Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacak
Azınlıklara küçük düşürücü sözler kullanılmayacak
Azınlıklar da devlet memuru olabilecek, kilise ve okul yapabilecek
Azınlıklar İl Meclislerine seçilebilecek
Azınlıklar bedelli askerlik yapabilecek
İşkence ve angarya yasaklanacak
Önemi:
Tanzimat Fermanı ile başlayan Müslüman-Hristiyan eşitliği tam olarak
sağlanmıştır.
Tanzimat Fermanı ile Islahat Fermanının Ortak Özellikleri:
Hukuka bağlı devletin temelleri atılmıştır.
Padişahın mutlak otoritesi sınırlandırılmıştır.
Her ikisi de Abdülmecid döneminde ilan edilmiştir.
Osmanlı Devletinin bir Avrupa Devleti sayılmasında etkili
olmuşlardır.
Tanzimat Fermanı ile Islahat Fermanının Farkları:
Tanzimat Fermanı tüm Osmanlı vatandaşları için Islahat
Fermanı Azınlıklar için yayınlanmıştır.
Tanzimat Fermanının yayınlanmasında dış baskı yokken
Islahat Fermanının yayınlanmasında Avrupalı Devletlerin
baskısı vardır.
Tanzimat Fermanının askerlik maddesine Azınlıklar tepki
gösterirlerken Islahat Fermanına Müslümanlar tepki
göstermişlerdir.
Tanzimat Dönemi Islahat Hareketleri:
Medreselerin yanında modern, laik okullar açılmıştır.
Azınlıklar ve yabancılar kendi okullarını açmışlardır.
Kız Öğretmen Okulu ve Kız Sanayi Okulu açılmıştır.(Dar’ül
Muallimin)
İlk üniversite Dar’ül Fünün açılmıştır.
Galatasaray Lisesi açılmıştır
Yeni kanunlar hazırlanmıştır.
Mecelle Kanunu hazırlanmıştır.(Kişi, aile, miras)
İntizam Sistemi kaldırılmıştır.
Ziraat bankası kurulmuştur.
İlk kağıt para (gaime) bastırılmıştır.
İlk özel gazete Tercüman’ı Ahval çıkartılmıştır.
I. Meşrutiyet: (23 Aralık 1876)
II. Abdülhamit döneminde Genç Osmanlıların çalışmalarıyla ilan
edilmiştir. İlan edilmesinde etkili olan düşünce akımı Osmanlıcılıktır.
Amaç:
Osmanlı İmparatorluğunu dağılmaktan kurtarmak. Azınlıkların
yönetime katılmasını sağlayıp ulusal ayrılıkçı hareketleri önlemek
amacıyla II. Abdülhamid Meşrutiyeti ilan etmiş ,Kanun-i Esasiyi
yürürlüğe koymuştur.Kanun-i Esaside;kişi özgürlüğü,basın
özgürlüğü,din ve vicdan özgürlüğü gibi konular yer almıştır.
Yürütme Gücü;Padişah ve Bakanlar Kurulu
Yasama Gücü;Ayan ve Mebusan Meclisi
Meclisi açma kapama yetkisi Padişaha aittir.Meclis
Padişaha karşı sorumludur.
Önemi: İlk kez anayasal düzene geçildi.Rejim değişti.Halk ilk defa
yönetime katıldı.(erkek nüfus)
***II.Abdülhamid 1877-1878 Osmanlı –Rus savaşını ileri sürerek Meclis-i
Mebusanı kapatmıştır,tek başına (30yıl)baskıcı yönetim sürdürmüştür.
İstibdat Yönetimi: (1877-1908)
II. Addülhamid I.Meşrutiyete son vererek ülkeyi baskıyla yönetmeye
başlamıştır.Hafiye örgütü kuruldu.Polis örgütü güçlendirildi.Ümmetçilik akımı
güçlendirildi.
II.Meşrutiyetin İlanı (23 Temmuz 1908):
İttihat ve Terakki Cemiyetinin çalışmalarıyla ilan edilmiştir.İlan edilmesinde etkili
olan akım Türkçülüktür.
Amacı:II.Abdülhamid’in istibdat yönetimini sona erdirip halkın yönetime katılımını
sağlamak amacıyla II.Abdülhamid baskılara dayanamayarak II.Meşrutiyeti ilan
etmiş,Kanun-i Esasi yeniden yürürlüğe girmiştir.
31 Mart Ayaklanması (13 Nisan 1909)
Meşrutiyet karşıtları rejime karşı ayaklandılar.Ayaklanmayı Hareket Ordusu
bastırmıştır.II.Abdülhamid tahtan indirildi.V.Mehmet (Reşad) Sultan oldu.
Mevcut rejime yönelik tek isyandır.Anayasada bazı demokratik değişiklikler yapıldı.
Fikir Akımları:
1- Osmanlıcılık: (Genç Osmanlılar)
2-İslamcılık : (Mehmet Akif Ersoy)
3-Batıcılık : (Genç Osmanlılar )
4-Türkçülük: (İttihat ve Terakki )
5-Adem-i Merkeziyetçilik: (Prens Sebahattin)
Bu fikir akımlarının halk kitlelerine indirgenememesi ve fikirlerin birbirlerine karşı
ortaya atılmış olmaları nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır.