D vitamini eksikliği - Ana Sayfa, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
İç Hastalıkları Anabilim Dalı
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı
HASTA BİLGİLENDİRME FORMU
D VĠTAMĠNĠ EKSĠKLĠĞĠ
D vitamini başta kemikler olmak üzere vücudumuzun pek çok yerinde önemli görevleri olan bir vitamindir.
D vitamini eksikliği veya yetersizliği erişkinlerde Osteomalazi ve çocuklarda Raşitizm denilen hastalığa neden olur.
D vitamini eksikliğini önlemek için yeterli güneş maruziyeti ve D vitamini içeren gıdaların tüketimi önemlidir. Tüm
önlemlere karşın D vitamini eksikliği birçok ülkede, özellikle yaşlılarda önemli sağlık sorunlarına yol açmaktadır.
D Vitamini Nedir?
D vitamini vücutta önemli görevleri olan yağda çözünen bir vitamindir.
Diyetle alınan kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilmesini sağlar.
Kemik erimesine yol açan bir hormon olan, paratiroid hormonun salgılanmasını önler.
Vücutta kalsiyum ve fosfor dengesini sağlar, kemik ve kasların sağlığı için gereklidir.
Bağışıklık sistemine olumlu etkiler yapar.
Hipertansiyon, kalp hastalıkları, bazı kanser ve otoimmün hastalıklara karşı koruyucudur.
D Vitaminin Doğal Kaynakları
D vitamini, güneş ışınları etkisiyle deride oluşur. Günlük D vitamini gereksinimi; kollar, bacaklar ve yüzün 20
dakika gün ışığına maruz kalmasıyla karşılanabilir. Gerekli güneş ışığı miktarı, kişini yaşı, deri rengi, maruziyet süresi ve
varsa diğer tıbbi sorunlara göre değişir.
D vitaminin deride yapımı, yaşla giderek azalır. Deri rengi koyu olan kişilerde, yeterli D vitamininin deride oluşması için,
özellikle kış aylarında uzun süreli gün ışığına gereksinim vardır. Güneş koruyucular (faktör 20 ve fazlası) kullananlarda
deride D vitamini oluşamaz.
D vitaminin diğer önemli kaynağı gıdalardır. Bazı gıdalarda D vitamini doğal olarak bulunur (yağlı balıklar, balık
yağı, yumurta…).
Tereyağ, süt, yulaf, tatlı patates, yumurta sarısı, sıvı yağlar, karaciğer, özellikle yağlı olan tuzlu su (deniz)
balıklarından somon, sardunya ve ton balığında bulunur. Bitkilerden maydanoz, ısırgan otu, yoncada mevcuttur.
Bazı ülkelerde süt ve süt ürünleri, ekmek, tahıllar D vitamini ile zenginleştirilmektedir. Ülkemizde henüz böyle bir
uygulama yoktur.
D Vitamini Eksikliğinin Nedenleri
D vitamini eksikliği 3 ana nedenden kaynaklanır:
Yetersiz güneş maruziyeti ile birlikte gıdalarla yetersiz D vitamini alımı
D vitamininin barsakdan yetersiz emilimi
Karaciğer veya böbrek hastalığı olanlarda, D vitamininin etkin formuna dönüşememesi
Bazı ilaçlar
OMU İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji Bilim Dalı
Hasta Eğitim Formları
Sayfa 1
Yetersiz D vitamini alımı
Bebekler, çocuklar, ve yaşlılarda sıklıkla görülür. Anne sütünde D vitamini çok azdır, hazır mamaların bazıları D vitamini
ile zenginleştirilmiştir. Yaşlılar, hastalıkları nedeniyle gıda kısıtlamaları olduğundan (damar sertliği vs için) süt ve sütlü
gıdalardan, yağlı balıklardan kaçınırlar. Ayrıca yaşlılarda gıda alımı normal olsa bile, barsaktan D vitamini emilimi
azalmıştır.
Yetersiz Güneş Işığı Maruziyeti
Bebek ve çocukların uzun süreli güneşe maruziyeti, deri kanseri riskini artırdığından doktorlar tarafından önerilmez.
Şişmanlar, esmerler ve yetersiz güneş ışığı alan erişkinlerde, D vitamini eksikliği riski vardır. Yaşlandıkça vücutta D
vitamini oluşumu ve depoları azalır. Bu durum kış aylarında ve kuzey bölgelerinde yaşayanlarda daha belirgindir. Yaz
aylarında ise, güneş koruyucuların kullanımı deride D vitamini oluşumunu engeller.
D vitamini emilimini engelleyen hastalıklar
Bazı hastalıklar, barsaklarda D vitamini emilimini engeller. Çölyak hastalığı, Crohn hastalığı ve kistik fibrozis bu hastalıklar
arasında sayılabilir.
Mide veya barsakların bir kısmının çıkarıldığı veya aşırı şişmanlık tedavisinde uygulanan gastrik- bypass ameliyatları
sonrasında da D vitamini eksikliği görülebilir.
Ġlaçlar
Kortikosteroidler (kortizon) kalsiyum emilimini ve D vitamini metabolizmasını bozarak osteoporoza yol açabilir. Şişmanlık
(Obezite) tedavisinde kullanılan orlistat ve kolesterol düşürücü ajan olarak kullanılan kolestiramin, D vitamininin
barsaklardan emilimini engellerler. Epilepsi (Sar’a) tedavisinde kullanılan fenobarbital ve fenitoin içeren ilaçlar D
vitamininin karaciğerde etkin forma dönüşmesine engel olarak etkinliğini azaltır.
Karaciğer ve böbrek hastalıkları
Karaciğer ve böbrekte, deriye gelen güneş ışını ile oluşan veya gıdalar yoluyla aldığımız D vitaminini etkin hale
dönüştüren maddeler (enzimler) bulunmaktadır. Kronik karaciğer veya kronik böbrek hastalığı olan kişilerde, bu
maddeler yeterli miktarda bulunmadığından, D vitamini etkin hale dönüşememekte ve eksiklik tablosu oluşmaktadır.
Bazı ailesel hastalıklarda da, D vitamini eksikliği görülebilir.
D Vitamini Eksikliğinin Sonuçları Nelerdir?
Kanda kalsiyum düzeyinin düşüklüğü (Hipokalsemi )
Kanda fosfor düzeyinin düşüklüğü (Hipofosfatemi)
Çocukluklarda kemiklerin yumuşaması ve eğrilmesi (Raşitizm)
Erişkinlerde kemiklerin yumuşaması ve kas güçsüzlüğü (Osteomalazi)
Kemik kütlesinin azalması ve kemik kırılganlığının artışı (Osteoporoz)
D VĠTAMĠNĠ YETERSĠZLĠĞĠ
D vitamininin kanda belirgin şekilde azalmış olması D vitamini yetersizliği olarak adlandırılır, belirgin belirti ve
bulguları yoktur.
D vitamini eksikliği ve yetersizliğinin tanınması ve tedavi edilmesi, kemikler, kaslar ve yukarda belirtilmiş (Hipertansiyon,
kalp ve damar hastalıkları, kanser vs) diğer birçok hastalıkların önlenmesi yönünden çok önemlidir.
D Vitamini Eksikliğinin Tanısı
D vitamini eksikliği ve yetersizliği tanısı kanda bakılan D vitamini (25OHD) düzeyleri ile konabilir.
·
30 ng/ml üzeri normal
·
20-30 ng/ml arası D vitamini yetersizliği
·
20 ng/ml altı D vitamini eksikliği olarak tanımlanır
D Vitamini Düzeyi Kimlerde Bakılmalı?
D vitamini düzeyi tayini pahalıdır, rutin olarak ölçülmemelidir.
Yatağa ve eve bağımlı kişilerde
Bakımevleri ve huzur evlerinde kalanlarda
OMU İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji Bilim Dalı
Hasta Eğitim Formları
Sayfa 2
D vitamini eksikliği ve yetersizliğine yol açabilecek bir hastalığı olanlarda
Osteoporozu olanlarda
Düşük travmalı kırık öyküsü olanlarda (örneğin ayakta dururken düşenlerde)
Kan kalsiyumu düşük (Hipokalsemisi) olanlarda
Kan fosforu düşük (Hipofosfatemisi) olanlarda
D vitamini metabolizmasını etkileyecek ilaçları kullananlarda
Kanda D vitamini düzeyi bakılmalıdır
D Vitamini Eksikliğinin Tedavisi
D Vitamini preparatları ile yapılır
Ülkemizdeki preparatlar, ya sadece D vitamini, veya kalsiyum ya da multivitaminlerde içerirler. D vitamini damla, şurup,
draje, kapsül, çiğneme tableti, efervesan tablet ve ampül şeklinde piyasada bulunmaktadır.
Alınması gereken doz
D vitamini eksikliğinin nedenine ve ciddiyetine göre değişebilir, bu nedenle doktorunuza danışmalısınız.
D vitamininin barsakdan emilmesiyle ilgili sorun yaşayanlara D vitamini enjeksiyonla verilir.
Dikkat edilmesi gereken noktalar
D vitamini eksikliğinin tedavisinde günlük kalsiyum alımının da yeterli olması gerekir.
31-50 yaş arası erişkinlerde: 1000 mg kalsiyum
51 yaş üstü erişkinlerde 1200 mg kalsiyum alınmalıdır.
Kalsiyum gıdalarla alınabileceği gibi D vitaminiyle kombine formulasyonlarla da alınabilir.
Yan etkiler
D vitaminin gereğinden fazla alınması D vitamini zehirlenmesi denilen bir tablo yaratır. Bu durumda kan kalsiyumu
yükselir (hiperkalsemi) ve buna bağlı sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu durumu önlemek için ilaç prospektusları dikkatli
okunmalı, D vitamini içeren birkaç ilaç bir arada alınmamalıdır. (Örneğin multivitaminler ve D vitamini preparatları bir
arada alınmamalıdır).
D Vitamini Eksikliğinin Önlenmesi
Normal D vitamini düzeylerine sahip olmak için günlük alınması gereken D vitamini miktarı deri rengi, güneş maruziyeti,
diyet alışkanlıkları ve altta yatan diğer tibbi sorunların olup olmamasına göre değişir. Deride yeterli D vitamini
oluşumu için, haftada en az 2 kez ( saat 10:00 ile 15:00 arası hariç, çünkü bu saatler arasındaki güneş ışınları deri
kanseri olasılığını artırır) yüz, kollar, bacaklar ve sırtın güneş koruyucu sürülmeden 20-30 dakika gün ışığına maruz
bırakılması D vitamini sentezi için yeterli olmaktadır. Sisli havaların sık olduğu bölgeler, fabrika dumanları veya araba
egzosları ile aşırı kirlenen havanın solunduğu alanlar, kapalı giyim tarzı tercihleri yeterli D vitamini oluşumunu engeller.
Genel olarak, erişkinlerde normal D vitamini düzeylerini sağlamak için gereken D vitamini dozu 400- 800 IU’dir. Bu
miktarda D vitamini içeren bir takviyenin alınması yeterli olacaktır. Bebekler ve çocuklar için verilen multivitaminlerin
çoğuna da D vitamini eklenmektedir. Ülkemizde bebekler için sadece D vitamini içeren damlalar bulunmaktadır.
NOT: Yukardaki bilgilendirmeler ışığında, kendisi veya çevresinde D vitamini eksikliği olduğunu düşünenlerin Tanı ve
Tedavi için Ġç Hastalıkları veya Endokrinoloji Uzmanına başvurmasını öneririz
OMU İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji Bilim Dalı
Hasta Eğitim Formları
Sayfa 3