biyoloji

BİYOLOJİ
Fen Liseleri (haftalık 3, yıllık toplam 111 ders saati)
GİRİŞ
İçinde yaşadığımız binyılın en önemli ihtiyaçlarından biri toplumsal
gelişmenin bir çok alanlarında çalışmalara katılmak, biyoloji biliminin
diğer bilimlerle işbirliği içinde bulunmasını sağlamaktır. Yedinci sınıf
Biyoloji dersi öğretim programı içerdiği konularla (metabolizma, hayat
devri, kalıtım, canlıların yapısı, ayrıca kordalıların diverzitesi) öğrencilerde psikomotor yeti ve becerilerin geliştirilmesini sağlamaktadır.
Biyoloji dersi öğretim programının gerçekleştirilmesinde uygulanan
yeni girişim ve stratejiler öğrencilerin eleştirel ve soyut düşünebilme
yeteneklerini geliştirir, bu dünya gerçeklerini kavramada yardımcı olur.
Biyoloji dersi öğretim programının geliştirilmesi ister metodoloji ve
içeriklerin gerçeklestirilmesi açısından, ister de öğretim sürecinde elde
edilen sonuçlar, uygulanan yöntemler ve kullanılan araçlar açısından
bilimsel bir nitelik taşımaktadır.
Biyoloji dersi öğretim programı öğretmenin yapacağı işlerden çok,
öğrencinin edineceği bilgi ve becerilere önem vermektedir.
Başka bir deyişle, Biyoloji dersi öğretim programı öğrencilerin,
içinde insanın da bulunduğu canlı dünyaya karşı ilgisini uyandırır, doğanın ve canlıların korunması konusunda sorumluluklarını artırır, doğanın
biyolojik zenginliklerini tanıyarak çevre bilinci ile doğru kullanmalarını
sağlar. Bütün bunlar, aynı zamanda yeni binyılın getireceği sorunlarla
başa çıkmayı sağlayacaktır.
UZAK HEDEFLER
 Hayatsal olaylara ait esas kanunları, canlıların organizasyon, yapı
ve gelişimlerini kavrayabilme;
 Canlılar alemindeki çeşitliliği, canlıların ekolojik dengenin sağlanmasındaki rolünü kavrayabilme;
171
 Bilimsel çalışmalarda ihtiyaç duyulan bilgilere ulaşabilme ve bu
bilgilerden yararlanarak insan ve çevrenin yararları doğrultusunda
etkinlik gösterebilme.
GENEL HEDEFLER
 Tutum ve değerlerin geliştirilmesi açısından
- Canlılara ve çevreye karşı saygılı ve sorumlu davranarak ekolojik dengeyi sağlayabilme;
- Kişisel davranışları (iş birlikçilik, açıklık, hoşgörürlük, saygınlık, gönüllülük, eleştirilik ) geliştirebilme;
 Bilgi açısından
- Biyolojik kavram ve terimleri kavrayabilme;
- Biyolojik kavram ve ilkeleri kavrayıp aralarında ilişki kurabilme;
- Biyolojik işlem ve yöntemleri uygulayabilme;
 Anlama açısından
- Biyolojide uygulanan işlem ve yöntemleri kavrayabilme;
- Etki-tepki ilişkilerini kavrayabilme;
- Biyoloji gerçek ve ilkeleri kavrayabime;
 Uygulama açısından
- Biyolojik sorunlari çözebilme ;
- Bilimsel çalışmalarda ihtiyaç duyulan bilgilere ulaşabilme;
- Diğer bilim dallarındaki gelişmelerden biyolojide yararlanabilme;
 Bilgi alış verişi açısından
- Bilimsel olaylar arasında ilişki kurabilme;
- Yararlı olan ve yararlı olmayan bilgileri birbirinden ayırt
edebilme;
- Bilim ve bilimsel yöntemlerin özellikerini kavrayabilme;
 Eleştirel düşünme açısından
- Biyolojide edinilen bilgi ve becerileri günlük hayatta
uygulayabilme;
- Iş birliği içinde çalışmayı alışkanlık haline getirebilme.
- Gerçekleri yargılardan ayırt edebilme;
- Önemli bilgileri önemsiz olanlardan ayırt edebilme.
172
Biyoloji dersi öğretim programı 11. sınıf genel ve özel amaçlarına
uygun olarak üç bölüm ve yedi altbölüme ayrılmıştır.
11. sınıf Biyoloji dersi öğretim programı organizasyonu aşağıdaki
tabloda verilmiştir:
Tab.1.
PROGRAM İÇERİĞİ
KATEGORİLER
I. HAYATSAL
OLAYLAR
II. CANLILARIN
YAPISI
III. CANLILAR
VE ÇEVRE
Ders Saati
Yüzdelik %
I.1. METABOLİZMA
17
15.31
I.2. HAYAT DEVRİ
15
13.51
I.3. KALITIM
10
9.00
II.1. DOKULAR
6
5.40
II.2. ORGANLAR
8
7.20
II.3. ORGANİK
SİSTEMLER
22
19.81
III.3. BİYODİVERZİTE
12
10.61
Pratik Çalışma
14
12.61
Serbest Ders Saatleri
7
6.30
111
99.75
ALT KATEGORİLER
Toplam
173
KATEGORI
ALT KATEGORI
I. HAYATSAL
OLAYLAR
I.1.
METABOLIZMA
174
PROGRAM İÇERIĞI
I.1.1.HAYATIN FİZİKSEL,
KIMYASAL ve HÜCRESEL
ESASI:
 Su ve Canlılar;
 Karbonhidrat, Yağ ve
Proteinlerin Yapısı ve
Biyolojik Önemi;
 Maddelerin Hücre Zarından
Geçmesi;
 Fotosentez;
 Hücre Solunumu;
 Biyokatalizorlerin
Anabolizma ve
Katabolizmadaki Rolü;
KAZANIMLAR
Bu konuları başarıyla tamamlayan her
öğrenci :
 Suyun çözücü, ısı düzenleyici, taşıyıcı
olarak önemini ve hücredeki fiziolojik
görevini açıklar;
 Asit, baz ve tuzları birbirinden ayırt eder
ve pH'nın biyolojik önemini açıklar;
 Plazmoliz, deplazmoliz ve turgorun hücre
hayatındaki önemini, ayrıca sitoliz
nedenlerini açıklar;
 Biyomonomer ve biyopolimerlerin
yapısını açıklar;
 Biyomonomerlerin biyopolimerlere,
biyopolimerlerin de biyomonomerlere
dönüşümünü açıklar;
 Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin yapısını
Pratik Çalışma:
ve biyolojik önemini açıklar;
 Alyuvarların Değişik
 Amino asitlerin yapı ve görevini açıklar;
Çözeltilerdeki Davranışı;
 Peptid bağının oluşumunu ve proteinlerin
 Fotosentezin Incelenmesi;
strüktürel yapısını açıklar;
 Yaprak Terlemesinin Stahl
 Inorganik ve organik katalizörleri
Yöntemiyle Incelenmesi;
birbirinden ayırt eder;
 Katalaz Enzimi Etkinliğinin
 ATP'nin hücredeki rolünü açıklar;
İncelenmesi.
 Vitaminlerin biyokimyasal
reaksiyonlardaki rolünü açıklar;
 Enzim ve koenzimlerin biyokimyasal
reaksiyonlardaki rolünü açıklar;
DERSLER
ARASI İLIŞKI
Fizik, Kimya
 Değişik etkenlerin (pH, sıcaklık,
inhibitörler v.b.) enzimlere etkisini açıklar;
 Fotosentezin ışık ve karanlık safhası
reaksiyonlarını açıklar;
 Hücre solumunun oksijenli, mayalanmanın
da oksijensiz solunum olduğunu ayırt eder;
 Mayalanmanın günlük yaşamdaki önemini
açıklar;
 Heterotrof ve ototrof canlılarda
metabolizma olayını açıklar;
 Fotosentez ve hücre solunumu arasındaki
bağlılığı inceler;
 Kloroplast ve klorofilin görevini
(ayrıntılara girmeden) açıklar;
 Fotosentez etkenlerini (ışık, CO2, sıcaklık
v.b.) tartışır;
 Bitkisel hormonların düzenleyici etkisini
açıklar;
 Inhibitörlerin etki mekanizmasını açıklar;
 Fotosentezin yapraklarda
gerçekleştiğini tespit eder;
 Terlemenin yapraklarda gerçekleştiğini
tespit eder;
 Alyuvarların izotonik, hipotonik ve
hipertonik çözeltilerdeki davranışını
inceler;
 Sıcaklık ve pH'nın katalaz enzimine
etkisini açıklar.
175
I.2.1. HÜCRE BÖLÜNMESİ:
Mitoz ve Meyoz
I.2.2. HAYVANLARDA
GELİŞME VE BÜYÜME
 Gametogenez;
 Döllenme;
 Embriyon Gelişimi;
 Doğum;
 Büyüme;
 Üreme;
 Yaşlanma;
 Ölüm
I. HAYATSAL
OLAYLAR
I.2. HAYAT
DEVRİ
I.2.3. Kurbağa Örneğindeki
Anamniyotların, İnsan
Örneğinde Amniyotların
Embriyon Gelişimi;
I.2.4. Bitkilerde Gelişme ve
Büyüme Fizyolojisi.
Pratik Çalışma:
 Soğan Kökü Hücrelerinin
Bölünmesi;
 Kurbağa ve Tavuk
Embriyon Gelişimi.
176
Bu konuları başarıyla tamamlayan her
öğrenci:
 Hücre bölünmesini açıklar, mitoz ve
meyoz arasındaki farkları ayırt eder;
 DNA ve kromozomların hücre
bölünmesindeki görevini inceler;
 Memelilerde üreme organlarının yapısını
ve eşeyli üremeyi açıklar;
 Memelilerde gelişim safhalarını –
embriyon öncesi gelişim (gametogenez,
döllenme), embriyon gelişimi ve embriyon
sonrası gelişimi (doğum, büyüme, üreme,
yaşlanma, ölüm) açıklar;
 Omurgalılarda başkalaşmalı (kurbağa) ve
başkalaşmasız (insan) gelişimi açıklar;
Fizik, Kimya,
 Embriyon gelişiminin birkaç safhada
Biyokimya
gerçekleştiğini açıklar;
 Yapay döllenmeyi açıklar;
 Hayvanlarda dış ve iç döllenmeyi açıklar;
 Bitkilerde "Tohumdan tohuma" gelişimi
(ayrıntılara girmeden) açıklar;
 Tohumlu bitkilerin gelişim ve büyüme
fizyolojisini, gelişme ve büyümeyi
etkileyen etkenleri açıklar;
 Çiçeklenme ve fotoperiyodizmin
fizyolojisini açiklar;
 Insanda üreme sisteminin yapı ve görevini
açıklar;
 Hormonların menstrual döngü ile
bağlılığını ve fiziki-ruhi davranışlara
etkisi;
 Insanda gebeliğin süresini ve gebeliğe ait
safhalar arasındaki bağlılığı açıklar;
 Insanda cinsel aksaklıkları ve bu
aksaklıkların biyokimyasal, fizyolojik,
hormonal ve kromozomal nedenlerini
(ayrıntılara girmeden) inceler;
 Üreme ve kalıtımın canlıların
gelişimindeki önemini açıklar.
I.3.1. Nükleik Asitlerin (DNA
ve RNA) Yapı ve Görevi;
I.3.2. Protein Sentezi;
I.3.3. Mendelin Çalışmaları;
I.3.4. Eşey Tayini ve Eşeye
Bağlı Kalıtım;
I.3.5. Kalıtsal Hastalıklar.
I. HAYATSAL
OLAYLAR
I.3. KALITIM
Pratik Çalışmalar :
 Eşeye Bağlı Kalıtım;
 Mısır Melezleri;
 Genetik Şifre ve Protein
Sentezi.
Bu konuları başarıyla tamamlayan her
öğrenci:
 J. Watson ve F. Crick DNA molekül
modelinin biyoloji, tıp ve
biyoteknolojideki önemini değerlendirir;
 Nükleotid (şeker, baz, fosfat), sarmal iplik,
hidrojenür bağ terimlerini açıklar ve azot
bazlarını adlandırır;
 DNA ve RNA arasındaki farkları açıklar;
 DNA'nın çoğalması (replikasyon) olayını
Fizik, Kimya,
açıklar;
Matematik
 Nükleotidlerin, enerji taşıyıcı moleküllerin
(ATP) yapı taşları olduğunu açıklar;
 Protein sentezini ve DNA ile RNA'nın
sentezdeki önemini "Genetik şifrenin
yazılması" ve "Genetik şifrenin okunması"
deyimlerini açıklar;
 "Kod", "Kodon" ve "Antikodon"
kavramlarını açıklar;
177
 Mendel'in kalıtım yasalarını açıklar;
 Kalıtsal olan ve kalıtsal olmayan
özellikleri, genotip ve fenotipi, monohibrit
ve dihibrit çaprazlaşmayı birbirinden ayırt
eder ve oğul döldeki genotipleri belirler;
 Mendel yasalarından yararlanarak değişik
özelliklerin kalıtımını inceler;
 Eşeye bağlı kalıtımı, baskın ve çekinik
özellikleri, akraba evliliklerinin
neticelerini açıklar;
 Kalıtsal hastalıkları ve neticelerini açıklar;
 Insanda eşeye bağlı hastalıkları ve akraba
evliliklerinin neticelerini açıklar;
 Monohibrit ve dihibrit çaprazlamaya ait
problemleri çözer ve açıklar;
 Değişik mısır ırk ve melezlerinin
özelliklerini karşılaştırır;
 CD'lerden yararlanarak protein sentezini
yorumlar.
II. 1. DOKULAR
II.
CANLILARIN
YAPISI
II.1.1. Bitkisel Dokular;
II.1.2. Hayvansal Dokular;
II.2.1. Bitkisel Organlar;
II.2.2. Hayvansal Organlar.
Pratik Çalışma:
 Suyun Odun doku (ksilen)
ile Taşınması;
178
Bu konuları başarıyla tamamlayan her
öğrenci:
 Bitkisel ve hayvansal doku ve organların
yapı ve görevini inceler ve açıklar;
 Bitki ve hayvanların esas özelliklerini
açıklar;
 Bitki ve Hayvanlarda özelleşmiş doku ve
organları adlandırır ve ayırt eder;
Morfoloji,
Anatomi,
Embrijoloji,
Fizik
 Bitki hareketleri.
II.2
DOKU ve
ORGANLAR
Not: Öğrenciler hücre, doku ve
organları ilk okulda öğrendiler.
Bu sınıfta organlara ait bilgiler
genişletilir.
II. 3. ORGANIK
SISTEMLER
II.3.1. ORGANİK
SİSTEMLER:
 Denetleyici ve Düzenleyici
Sistemeler
 Duyu organları;
 Destek ve Hareket Sistemleri;
 Sindirim Sistemi;
 Dolaşım sistemi;
 Solunum Sistemi;
 Omurgalılarda böbrek, kalp ve karaciğer
gibi organları organik sistem kapsamında
açıklar;
 Bitkilerde maddelerin taşınmasını
sağlayan yapıları açıklar;
 Bitki ve hayvanların yapısındaki farkları
ayırt eder;
 Değişik organların yapı ve görevleri
arasındaki bağlılığı açıklar;
 Görevini yitiren organların kaderini
belirler;
 Dış etkenlerin (ışık, yerçekimi v.b.)
bitkilerin büyüme, gelişme ve
hareketlerine etkisini açıklar;
 Suyu kökten yapraklara taşıyan gövde
kısımlarını tespit eder;
 Bitkilerde fototropizm ve jeotropizm
hareketlerini deneysel olarak gösterir.
Bu konuları başarıyla tamamlayan her
öğrenci:
 Canlı sistemlerin yapı ve görevlerine ait
bilgileri kavrar ve uygular;
 Omurgalılara ait anatomik terimleri
kullanır;
 Omurgalılara ait destek ve hareket
sisteminin yapı ve görevini inceler ve
açıklar;
 Sinir sistemi ve endokrin sistemin yapı ve
Morfoloji,
Anatomi,
Embriyoloji,
Psikoloji,
Fizik,
Ekonomi,
Immunoloji.
179
 Boşaltım sistemi.
II.
CANLILARIN
YAPISI
180
görevini inceler ve açıklar;
 Merkez ve otonom sinir sisteminin yapı ve
görevini karşılaştırır ve ayırt eder;
Pratik Çalışma :
 Sempatik ve parasempatik sinir
sistemlerinin çalışmasına ait örnekler
 Kan grupları;
verir;
 Otonom Sinir Sisteminin
Kalbin Çalışmasına Etkisi;  Sinapsların yapı ve görevlerini açıklar;
 Uyarılma ve uyartı terimlerinin tanımını
 Kurbağa Derisinin
yapar;
Solunumdaki Görevi.
 Sinir hücresinin yapı ve görevini açıklar;
Not: Öğrenciler organik
 Endokrin sisteme ait bez ve hormonların
sistemleri ilkokulda öğrendiler.
yapı ve görevini açıklar;
Bu sınıfta organik sistemlere ait  Kardiyovasküler ve lenf sisteminin, ayrıca
bilgiler genişletilir.
kanın yapı görevini, bağışıklığı açıklar;
 Insan ve omurgalı hayvanların dolaşım
sistemlerini karşılaştırır, farkları ayırt eder;
 Dolaşım ve solunum sistemi arasındaki
bağlılığı açıklar;
 Pigmentlerin (Hb, Hc) solunumdaki
görevini açıklar;
 Bağışıklığı sağlayan yapıları ayırt eder ve
açıklar;
 Antijen ve antikor terimlerinin tanımını
yapar;
 Kanın koruyucu görevini açıklar;
 Bazı hastalıkların (AIDS) sebep ve
belirtilerinin tedavisini açıklar;
 Emilim ve boşaltımı molekül, hücre, organ
ve organik sistemler düzeyinde
gerçekleştiren yapıları inceler ve açıklar;
 Omurgalılarda sindirim ve boşaltım
sistemlerinin karşılaştırmalı yapı ve
görevlerini inceler ve açıklar;
 Insanın sindirim ve boşaltım sistemini
omurgalı hayvanların sindirim ve boşaltım
sistemleriyle karşılaştırır;
 Besinlerin sindirim ve emilim
mekanizmalarını açıklar;
 Vücut ısısı ve beslenme ile metabolizma
arasındaki bağlılığı açıklar;
 Su ve tuzların deri ve böbreklerle
boşaltımını açıklar;
 Sidiğin oluşumunu ve boşaltımını açıklar;
 İnsanın organik sistemlerini hayvanların
organik sistemleriyle karşılaştırır;
 İnsanda organik sistemlere ait bazı
hastalıkları açıklar.
 İnsanda kan gruplarını tayin eder;
 Sınıftaki öğrencilerinin kan grupları
yüzdeliklerini Kosova'daki yüzdeliklerle
karşılaştırır;
 Kurbağada adrenalin ve noradrenalinin
kalp atışlarına etkisini tespit eder;
 Kurbağada esas solunum organının deri
olduğunu tespit eder.
181
III.1.1. KORDALILAR;
III.1.2. OMURGALILAR;
III.
CANLILAR
VE ÇEVRE
182
III.1. BİYODİ VERZİTE
Bu konuları başarıyla tamamlayan her
öğrenci:
 Balıklar;
 Kordalıların çeşitliliğini açıklar ve
karakteristik özelliklerini anlatır;
 İkiyaşayışlılar;
 Omurgalıların (balıklar, ikiyaşayışlılar,
sürüngenler, kuşlar, memeliler) yaşam
 Sürüngenler;
ortamlarını ve yaşayış tarzlarını açıklar;
 Omurgalılarda çeşitliliğin artışını gösteren
 Kuşlar;
örnekleri gözlemler;
 Morfolojik, anatomik, embriyolojik ve
 Memeliler.
evrimsel kriterler uygulayarak
omurgalıların farklı sınıflarına ait
Pratik Çalışma:
hayvanları (kurbağa, alabalık, kertenkele,
 Çevrede Bulunan Ikiyaşayışlı
tavuk, fare) karşılaştırarak benzerlik ve
ve Sürüngenlerin Anahtar
farklılıkları tespit eder.
Kitaplar Yardımıyla
 Çevrede bulunan ikiyaşayışlı ve
Tanımlanması.
sürüngenleri tanımlar.
Not: Omurgalılar evrim
boyunca değişik ortamlarda
yaşamaya uyum sağlamıştır.
Morfoloji,
Anatomi,
Embriyoloji,
Paleontoloji,
Jeoloji.
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
Biyoloji dersi programı, birçok diğer programlar olduğu gibi, değisik
yöntemler ile gerçekleştirilebilir. Değişik yöntemlerin uygulandığı derslerin, sadece bir yöntemin uygulandığı derslerden çok daha başarılı olduğu bilinir. Her dersin kendine göre öğretim yöntemleri olduğu gibi ortak
öğretim yöntemleri de vardır.
Biyoloji dersinde uygulanabilen yöntemlerin birkaçı aşağıda verilmiştir:
 Anlatma (monolog) yöntemi;
 Konuşma (diyalog) yöntemi ;
 Metin üzerinde çalışma yöntemi;
 Gösteri yöntemi;
 İnteraktif yöntem (bilgisayar ve CD’lerin kullanılması
yöntemleri).
Öğretim yöntemlerinin olumlu ve olumsuz tarafları da vardır. Yalnız
bir ögretim
yönteminin uygulandığı derslerde öğretim programlarının öngördüğü
amaç ve ödevlerin gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Bu yüzden derslerde öğretim yöntemlerinin biri değil, birkaçı uygulanmalıdır.
Öğrenci merkezli eğitimde öğretmen, danışman ve rehber rolünü
üstlenmiştir. Derslerde uygulanacak olan yöntemlerin seçimi bizzat öğretmenin kendisine bırakılmstır. Ögretmenin GİS (giriş-işleniş-sonuç) strüktürlü derlserde uygulanabilen yöntemlerin birkaçı şunlardır: Klaster,
Küp, Kavramlar tablosu, Ven diyagrami, braynstorming, Xhigson I
ve II v.b.
Öğrencilerle çalışma şekilleri ve öğretim yöntemlerine ait ayrıntılı
bilgileri aşağıdaki kitaplarda bulabilirsiniz:
B.Musai: Modele te mësimdhënës se suksesshme; Tiran; Email:
rwct ara@aedp-soros.al.
M.Mula: Modele të mësimdhënes sipas strukturës ERR të ores,
Prishtinë 2003. Email: office @ kec-ks.org ,http://www. kecks.org .
Dokuzuncu ve Onuncu Sınıf Programları; Priştine, 2002 ve 2003,
sayfa 11-14 ve 166-169.
Pratikte yalnız bir öğretim yönteminin uygulandığı dersler genelde
yoktur. Aynı bir derste birkaç öğretim yöntemi uygulandığında çalışmalar daha ilginç ve daha dinamik olur; monotoni kırılır ve öğrencilerin
183
başarısı düzelir. Çalışmalar sırasında yapılan her değişme çalışmaları
canlandırır, ilgi ve bilgiyi artırır.
Biyolojiye ait ödev ve amaçların daha başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için “Bilinenden bilinmeyene” , “Basitten bileşiğe” , “Somuttan soyuda” , “Özelden genele” , “Büyükten küçüğe” gibi didaktik
ilkeler uygulanmalıdır.
Başka bir deyişle, öğretmen derslik, laboratuvar ve doğada gerçekliştirilen çalışmalarda öğrencileri yönlendirerek ve yardımcı olarak onların öğrenme, gözlem yapma, sıralama, ölçme, kaydetme, sonuç çıkarma,
deney yapma, kontrol etme, yani çalışarak ve yaşayarak program içeriklerini anlama ve kavramalarını sağlamaktadır. “İşitilen unutulur,
görülen bellekte tutulur, gözlenen ve yapılan ise unutulmaz” deyimi çok
anlamlı bir deyim. Öğretim amaçların gerçekleştirilebilmesi için okulda
var olan vivaryum, akvaryum ve tevaryumlardan yararlanılır. Çevrede
bulunan bitki ve hayvanları tanımlayıp sınıflandırabilmek için anahtar
kitaplar kullanılır. Bu işte öğretmenin yardımcı olması gerekir.
KAYNAK VE DERS ARAÇ İLE GEREÇLER
DERS KITAPLARI VE DIĞER KAYNAKLAR
11. sınıf Biyoloji dersi öğretim programının gerçekleştirilmesi için
önerilen kaynakça aşağıda verilmiştir:
KAYNAKÇA:




H. Çığırgan, M.Ay: fen bilgisi 4,5,6,7,8, MEB-Ankara, 1999
S. Börü, Ş. Çavak: Bıyoloji, Lise 1, MEB-Istanbul, 2001
A. Sucu, S. Bayar: Biyoloji, Lise 2, MEB-Istanbul, 2000
Ö. Bulut, S. Korkmaz: Biyoloji, Lise 3, MEB-Istanbul 2001
İnternet:
http://www.life.uiuc.edu/cgi-bin/plantbio/cell.cgi
virtual plant cell from a University of Illinois project.qeliza bimore,
struktura
http://www.libfind.unl.edu/ëglider/tutorial/animcell.html
animal cell from a course at the university of Nebraska., qeliza
shtazore, struktura
184
http://www.biology. Arizona.edu/cell bio/tutorials/pev/page2.html,
për baktere
http://biology.edu/sciconn/lessons/mccandles/pev/page2.html
,osmoza, difuzioni
http://photoscience.la.asu.edu/photosyn/default.html,frymëmarrja,
fotosinteza
http://vector.cshl.org/dnaftb/DNA ,acidet nukleike
http://www.biology.arizona.edu/cell_bio.html cell cycle tutorial,
reprodukimi
http://www.stg.broën.edu/ëebs/Mendelëeb/links to mendels,
trashigimi
http://www.massinteraction.org/html/genome/sickle cell informationtrashëgimi
http://www.naturalia.org/ZOO/in dexing.html. This is a virtual zoo
site,biodiversiteti
http://commetechlab.msu.edu/sites/dlc-me/zoo/-biodiversiteti,
avertebrorët
http://curry.edschool.virginia.edu/go/frog/home.html,This site has a
virtual frog dissection, Sistemet e organeve
http://arbl.cvmbs.colostate.edu/hbooks/pathphys/endocrine/basics/co
ntrol.html, endokrinologji, feed-back,
http://www.psych.umn.edu/psylabs/mtfs/special.htm.
Zhvillimi i bimëve, shtazëve, zigota, embrioni,fetusi, fara
Derslerde kullanılacak olan kaynaklar öğrencilere ve konuya uygun
olması şartıyla öğretmen tarafından seçilir. Öğretim sürecinde ders araç
ve gereçleri de önemli rol oynar. Ders araçlarının en önemlileri görsel
araçlar, işitsel araçlar ve görsel-işitsel araçlarıdır.
LABORATUVAR VE DOĞA ÇALIŞMALARI
11. sınıfta laboratuvar çalışmalarından başka doğa çalışmalarının
(eğitsel geziler) yapılması da öngörülmüştür. Laboratuvar ve doğa çalışmaları, öğretim programlarının bir parçasıdır. Bu çalışmalar sayesinde
teorik bilgilerin pratikte uygulanması sağlanır.
EĞİTSEL GEZİLER:
Eğitsel geziler olayları, durumları gerçek görünümüyle tanıma, takdir
etme ve bilgileri asıl kaynağından elde etme amacıyla uygulanan bir
185
tekniktir. Bu tür geziler öğrencilerde benimseme, inceleme, analiz ve
sentez yapma, mantıksal düşünme, bağımsız düşünme, sezgin ve yapıcı
olma yetilerini geliştirir.
Eğitsel gezilerin “basit bir doğa gezisi” olmaması için öğretmen
tarafından iyi hazırlanması gerekir. Hazırlıklar aşağıdaki işlemleri
kapsamalıdır:
EĞİTSEL GEZİLERİN ORGANİZASYONU
 Eğitsel gezinin konusuna uygun bir yerin (ırmak, çayır, orman,
agrokültür, milli park v.b) seçilmesi;
 Eğitsel gezinin gerçekleştiriliceği yerin bitkiler ve hayvanlar
dünyasının, ayrıca konfigurasyonun incelenmesi (eğitsel gezinin
gerçekleştirileceği yere gidiş ve dönüş yolunun, didaktik nedenler
yüzünden, aynı olmaması gerekir);
 Öğrencilerin, gözleyecekleri durum ya da olay konusu hakkında
önceden bilgilendirilmesi;
 Öğrencilerin eğitsel gezi sırasında bitki ve hayvanlara ait esas
özellikleri ayırt etmesi, canlılar arasındaki ilişkileri incelemesi,
bilgi kaybının önlemek amacıyla sonuçların hemen ve gerçege
uygun olarak not edilmesi;
 Eğitsel gezi sırasında tartışma, değerlendirme ve özetlemenin
yapılması, bitki ve hayvanlara ait malzemenin sınıflandırılması;
PRATİK ÇALIŞMALAR
Biyoloji laboratuvarı, doğa hakkında yararlı bir şekilde hangi soruların sorulabileceğini ve cevapların en iyi bir şekilde nasıl alınabileceğini
en kolaylıkla öğrenilen yerdir (Biyoloji dersi öğretim programı, 10. sınıf,
sayfa 134-171)
BİYOLOJİ LABORATUVARI VE LABORATUVAR İŞÇİSİ
(LABORANT)
Biyoloji dersi öğretim programının başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için doğadaki çalışmalardan başka laboratuvar çalışmalarının da
yapılmasına, ayrıca zengin bir kitaplığa ihtiyaç vardır. Bu işte internetten
186
de yarararlanılabilir. Laboratuvar çalışmalarında laboranta da ihtiyaç
vardır.
Laborantın laboratuvarda yapması gereken işlerden bazıları
laboratuvar bitki ve hayvanların bakımı, laboratuvar araç ve gereçlerin
sağlanmasıdır.
DEĞERLENDİRME
Bireylere verilen eğitim sonunda, istenen yönde bazı davranışların
oluşması beklenir. Bu davranışların oluşup oluşmadığını, oluştu ise de ne
derecede oluştuğunu saptamak için değerlendirmeye ihtiyaç vardır. Eğitiminin sonunda öğrencilerde gözlenen davranışların (öğrenci kazanımları)
değerlendirilmesi, gerek öğrenciler hakkında, gerekse öğretim
programları (11. sınıf öğretim programı) hakkında önemli bilgiler verir.
Değerlendirme ilkeleri aşağıda verilmiştir:
 Değerlendirmeye ait amaç ve önceliklerinin saptanması;
 Sonuçların uygun ölçme araçlarıyla değerlendirilmesi;
 Verilen bilgilerin kaliteli olmasının sağlanması;
 Değerlendirme ile tüm program içeriklerinin kapsanması;
 Verilen bilgilerin kalıcı olmasının sağlanması;
 Değişik değerlendirme tekniklerinin uygulanması;
DEĞERLENDİRME ARAÇLARI
Öğrencilerin sahip olduğu bilgi ve beceriler ölçme ile değerlendirilir.
Değerlendirmenin daha gerçekçi olabilmesi için çeşitli ölçme araçları
kullanılır.
Öğretmen ve okulun kullanabileceği bazı ölçme araçları aşağıda
verilmiştir.
 Gözlem;
 Sormaca (anket);
 Yazılı rapor;
 Sözlü rapor;
187
 Yazılı sınav;
 Sözlü sınav;
 Dosya değerlendirilmesi;
 Kriter ve davranış değerlendirilmesi;
 Test degerlendirilmesi
- Alternatif cevaplı testler;
- Kısa cevaplı testler;
- Çoktan seçmeli testler v.b.
KAZANIMLAR DERECESİ:
Öğretim yılı sonunda öğrencilerin kazanım dereceleri şöyle
değerlendirilir:
 Pekiyi (bilgi seviyesi çok yüksek);
 İyi (bilgi seviyesi yüksek);
 Orta (bilgi seviyesi orta);
 Geçer (bilgi seviyesi sınırlı);
 Geçmez (bilgi seviyesi yetersiz).
188