İÇ KONTROL EL KİTABI - İç Kontrol Sistemi

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
İÇ KONTROL EL KİTABI
Temmuz 2013
İÇİNDEKİLER
İÇ KONTROL SİSTEMİ ............................................................................................. 1
İÇ KONTROLÜN TARİHİ GELİŞİMİ............................................................................ 3
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda İç Kontrol ve Tanımı ...... 10
İÇ KONTROLÜN AMAÇLARI NELERDİR? ................................................................ 11
İÇ KONTROLÜN BİLEŞENLERİ ................................................................................ 12
Kontrol Ortamı .....................................................................................................12
Kontrol Ortamının Temel Unsurları: ....................................................................13
Risk Değerlendirme .............................................................................................14
Kontrol Faaliyetleri ..............................................................................................15
Bilgi ve İletişim .....................................................................................................16
İzleme ..................................................................................................................16
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI ..................................................................... 17
Kontrol ortamı standartları ..................................................................................17
Risk değerlendirme standartları ..........................................................................17
Kontrol faaliyetleri standartları ...........................................................................17
Bilgi ve iletişim standartları .................................................................................17
İzleme standartları ...............................................................................................17
Kamu İç Kontrol Standartlarına Neden İhtiyaç Vardır?........................................18
İdarelerde İç Kontrol Çalışmaları Nasıl Yürütülür?...............................................18
İÇ KONTROLDE ROL VE SORUMLULUKLAR ........................................................... 19
Üst Yönetici (Rektör)............................................................................................19
Harcama Yetkilileri;..............................................................................................20
Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı; ....................................................................21
Personel; ..............................................................................................................21
İç Denetçiler;........................................................................................................21
Merkezi Uyumlaştırma Birimi; .............................................................................22
Sayıştay; ...............................................................................................................22
İÇ DENETİM NEDİR? ............................................................................................. 23
İÇ KONTROLÜN İÇ DENETİMLE İLİŞKİSİ ................................................................. 23
İÇ KONTROL SİSTEMİ
İç kontrol; kurumun yönetimi ve personeli tarafından hayata
geçirilen tamamlayıcı bir süreç olup kurumun misyonunu gerçekleştirmesinde
ve hedeflerine ulaşmasında oluşabilecek riskleri öngörerek makul bir güvence
sağlar.
İç kontrol, kurumun karşı karşıya kaldığı değişimlere sürekli bir
biçimde uyum gösteren dinamik bir süreçtir. Yönetim ve her düzeydeki
personel kurumun misyonunu ve genel hedeflerini başarması için riskleri
karşılayan ve makul güvence sağlayan bu sürece müdahil olmak
durumundadır.
İç kontrol, sadece finansal işlemler ve raporlama ile ilgili değil;
yönetimi, idare süreçlerini, stratejiyi ve kurumun diğer faaliyet ve
operasyonlarını kapsayan, uyum ve performans ölçeğinde uygulanan tüm
yönetim ve organizasyon süreçlerinin kontrolünü ifade eder. Bu yönüyle iç
kontrol sadece finansal kontrol anlayışından çok daha geniş çerçevelidir.
-1-
İç kontrol tek bir olay ya da tek bir durum olmayıp bir kurumun
faaliyetlerini içine alan eylemler bütünüdür. Bu eylemler bir kurumun
faaliyetleri boyunca süreklilik temelinde meydana gelir.
İç kontrol insanlardan etkilenir. Bu süreç sadece politika kuralları, el
kitapları ve talimat metinleri değildir. Kurumun her seviyesinde yer alan
insanlar iç kontrolün bir parçasıdır ve uygulanmasından sorumludur.
İç kontrolün etkinliğinde en büyük rolü yönetim üstlenir. İdareciler iç
kontrol sisteminin etkili bir biçimde işlediğinin güvencesini verebilmek için
uygun politikalar oluşturmalı ve güvence sağlamalıdırlar. İç kontrol
uygulanırken, hedeflere ulaşılmasını etkileyecek belirsizlikler öngörülmeli ve
önlemler alınmalıdır; bu anlamda idareciler risk yönetimi konusunda da
sorumludurlar.
-2-
İÇ KONTROLÜN TARİHİ GELİŞİMİ
Günümüzde iç kontrol kavramı gerek kamu sektörü gerekse özel
sektör tarafından büyük ilgi görmektedir. Bu ilgi sonucunda iç kontrole
yönelik farklı yaklaşımlar ve düşünceler ortaya atılmıştır.
İç kontrole yönelik temel düşünceler 1940’lı yılların başında ABD’de
kamu muhasebesi ve iç denetim meslek kuruluşları tarafından yayınlanan iç
kontrolün denetime ilişkin uygulamalarını açıklayan rapor, kılavuz ve
standartlarda görülmektedir. Bu yayınlarda ayrıca iç kontrolün tanımına,
unsurlarına,
değerlendirilmesine
ilişkin yöntemlere
ve
kişilerin
sorumluluklarına da değinilmiştir.
1970’lere kadar birçok iç kontrol sistemi ortaya çıkarılmış, iç kontrol
uygulamaları iyileştirilmiştir. 1973’te Watergate siyasi skandalı sonucunda
kanun yapma ve düzenleyici yetkiye sahip kurumlar iç kontrole büyük önem
atfetmiştir. Kamu kaynaklarının kanunlara aykırı biçimde yabancı hükümet
yetkililerine rüşvet ve benzeri yollarla aktarıldığının ortaya çıkarılması üzerine
giderlerin beyanını zorunlu kılan “ Foreign Corrupt Practices Act” ( FCPA )
çıkarılmıştır. “Yolsuzluk Kanunu” olarak isimlendirebileceğimiz bu kanun, tüm
kurumlarda uygulanmaya başlanmış bu sayede iç kontrolün etki alanı
genişlemiştir. Ayrıca söz konusu kanun sağlam bir iç kontrol sistemiyle
yolsuzlukların önlenebileceğinin altını çizmiştir.
-3-
1974’te kurulan ve Cohen Komisyonu olarak bilinen “The Commission
on Auditors’ Responsibilities”, üst yönetimin şirketin mali raporlarıyla birlikte
iç kontrol sisteminin koşullarını gösteren raporlar hazırlamasını tavsiye eden
bildirgeler yayımlamıştır. Cohen Komisyonu raporunun 1978’de yayınlanmasının ardından Financial Executives Institute (FEI), üyelerine Cohen Komisyonu raporlarını destekleyen ve bunların uygulanmasına ilişkin bir bildirge
yayımlamıştır.
1979’da Amerikan Menkul Kıymetler ve Kambiyo Komisyonu (SEC),
yönetim raporları için zorunlu kurallar getiren bir önerge hazırladı. Bu teklif,
daha sonra yüksek maliyetli oluşu nedeniyle eleştirilerek iptal edildiyse de, iç
kontrol sisteminin uygulanmasının yönetimin önemli sorumluluklarından biri
olduğunu ve iç kontrol sisteminin etkililiğine ilişkin bilgilerin yatırımcılar için
önem taşıdığını ifade etmesi açısından önem taşımaktadır. Yolsuzluk
Kanununun uygulanmasını sağlamak amacıyla, iç kontrol sisteminin kurulması
ve değerlendirilmesi hakkında kılavuzluk yapabilecek Minahan Komitesi
olarak adlandırılan Özel Danışma Kurulu oluşturulmuştur. 1980’den 1985’e
kadar geçen süreç, iç kontrolün profesyonel standartlarının geliştirilmesi ve
mükemmelleştirilmesine şahit olmuştur.
-4-
 1980’de bağımsız denetçilerin iç kontrol sistemini değerlendirmesi ve
raporlama konularında bir standart yayınlanmış,
 1982’de daha önceki rapor revize edilmiş,
 1983’te İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) İç kontrolün kurulması,
geliştirilmesi ve değerlendirilmesinde katılımcıların rolü ve kontrolün
doğasında var olan iç denetçilere ilişkin bir standart yayımlamış,
 1984’te bilgisayar süreçlerinin iç kontrole etkileriyle ilgili ilave
standartlar yayımlanmıştır.
Treadway Komisyonu olarak bilinen Sahte Mali Raporlama Ulusal
Komisyonu, 1985 yılında The American Institute of Certified Public
Accountants (AICPA), American Accounting Association, Financial Executives
Institute (FEI), Institute of internal Auditors ve Institute of Management
Accountants (IMA) in ortak sponsorluğunda kurulmuştur. Treadway
Komisyonunun en önemli hedefi; sahte mali raporların nedenlerini belirlemek
ve meydana gelme olasılığını azaltmaktır.
-5-
Treadway Komisyonunun 1987’de yayımlanan raporu, kamu
kurumlarının yöneticileri ve yönetim kurullarına, kamu muhasebesiyle
uğraşan kişilere, Amerikan Menkul Kıymetler ve Kambiyo Komisyonuna,
akademilere ve diğer kanun yapma yetkisini haiz kurumlara iç kontrole ilişkin
çeşitli tavsiyeler içermektedir. Treadway Komisyonunun himayesinde iç
kontrol literatürünün yeniden gözden geçirilmesi için bir çalışma grubu
oluşturulmuştur.
Sonuç olarak; sponsor kurumların iç kontrol sisteminin kurulması ve
etkinliğinin değerlendirilmesi için genel kabul görecek standartlar belirleyen
bir projeyi üstlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu amaçla Treadway Komisyonunu
Destekleyen Kuruluşlar Komitesi “iç kontrol bütünleşik sistemi” raporunu
yayımlamıştır. Bu rapor, COSO iç kontrol modeli olarak bilinmektedir.
-6-
Avrupa Birliğinin genişleme sürecinde mali kontrol alanında yapılan
çalışmalar sonucunda COSO modeline dayalı bir iç kontrol sistemi
benimsenmiştir. Avrupa Birliğine üye ve aday ülkelerin buna uygun iç kontrol
sistemi oluşturmaları beklenmektedir. Avrupa Komisyonu 31.12.2003
tarihinden itibaren geçerli olmak üzere iç kontrol standartlarını belirlemiştir.
ABD’de 1982 tarihli Federal Yöneticilerin Mali Güvenilirliği Yasası (The Federal
Manager’s Act) kamuda iç kontrol standartları belirleme görevini ABD
Sayıştay’ına (GAO) vermiştir. 1996 tarihli Mali Yönetimi Geliştirme Yasası ve
bu tarihe kadar çıkarılan çeşitli yasalar iç kontrolü mali yönetimin ayrılmaz bir
parçası olarak görmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Sayıştayınca COSO
modeline dayalı “Federal Devlette İç Kontrol Standartları” belirlenerek
yayımlanmıştır. Bu Standartlar 2000 mali yılının başlangıcından itibaren de
uygulanmaya başlanmıştır.
-7-
Uluslararası Sayıştaylar Birliği (INTOSAI) iç kontrol standartlarını
hazırlamak üzere değişik gelenekleri temsil eden dokuz üye ülkeden oluşan
bir komite kurmuştur. Uzun süren çalışmalar sonucunda COSO modeli esas
alınarak hazırlanan iç kontrol standartları taslağı INTOSAI Yönetim Kurulunun
1991 yılı Ekim ayında Washington’da yapılan toplantısında kabul edilmiştir.
Söz konusu taslak, INTOSAI üyelerine gönderilip görüş ve önerileri alındıktan
sonra standartlara son şekli verilmiştir. 2004 yılında “Kamu Sektörü İçin İç
Kontrol Standartları Kılavuzu” çıkarılmıştır.
Öte yandan toplam kalite yönetimi, kalite süreçlerinin belgelenmesi,
Avrupa Mükemmellik Ödülü (EFQM), yalın yönetim vb. şeklindeki yönetim
süreçlerinin sürekli iyileşmesini esas alan çeşitli yaklaşımlarda, kendi
sistemleri içindeki benzer iç kontrol süreçlerini oluşturmuşlardır. Temel amaç
süreçlerin bitmeyen şekilde iyileştirilmesi, daha verimli, daha etkin,
maliyetleri daha düşük, daha şeffaf, kolay hesap verebilir kurumlar
oluşturmaktır.
-8-
-9-
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda İç
Kontrol ve Tanımı
24.12.2003 tarihli ve 25326 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunuyla kamu
mali yönetim sistemimiz uluslararası standartlar ve Avrupa Birliği
uygulamalarına uygun bir şekilde yeniden düzenlenmiş ve bu kapsamda etkin
bir iç kontrol sisteminin oluşturulması da amaçlanmıştır.
5018 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatta, COSO modelini esas alan bir
tanım yapılmaktadır. Kanunun 55 inci maddesinde; İç Kontrol, "idarenin
amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin
etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların
korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, mali
bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini
sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle
iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünü" olarak tanımlanmıştır.
- 10 -
İÇ KONTROLÜN AMAÇLARI NELERDİR?
 Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik
ve verimli bir şekilde yönetilmesini,
 Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun
olarak faaliyet göstermesini,
 Her türlü malî karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun
önlenmesini,
 Karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve
güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini,
 Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara
karşı korunmasını sağlamaktır.
- 11 -
İÇ KONTROLÜN BİLEŞENLERİ
Kurumun hedeflerini gerçekleştirip gerçekleştiremediği
konusunda makul güvence elde etmek amacıyla tasarlanan iç kontrol
birbirleriyle bağlantılı beş bileşenden meydana gelir. Bu bileşenler;
kontrol ortamı, risk değerlendirme, kontrol faaliyetleri, bilgi ve iletişim
ile izleme olarak kabul edilmektedir.

Kontrol Ortamı
Kontrol ortamı iç kontrol sisteminin temel bileşenidir. Kamu
idarelerinde iç kontrol sisteminin düzgün biçimde işleyebilmesi için sağlam bir
kontrol ortamına ihtiyaç duyulmaktadır. Kontrol ortamı bileşeninde sıkıntı
yaşanması halinde diğer bileşenlerin işleyişi olumsuz etkilenecektir. Düzgün
işleyen bir kontrol ortamı; kurumun hedeflerinin bilindiği, görev ve
sorumlulukların açıkça belirlendiği, organizasyonel yapının raporlama ve
hiyerarşik ilişkileri gösterdiği, insan kaynakları uygulamalarının objektif
kurallara bağlandığı, yönetimin ve personelin etik değerleri benimsediği,
personelin yeterliliğinin artırılması için ihtiyaç duyduğu eğitim ve donanımın
sağlandığı ve yöneticilerin kontrollere uyarak çalışanlara örnek olduğu bir
çalışma ortamını ifade eder. Bu çerçevede kontrol ortamı, genel olarak
kurumun iç kontrol bilinci, değerleri, iş görme biçimi ve prosedürlerini,
çalışanların yöneticiler ile ilişkileri gibi hususları içeren kurum kültürünü ifade
etmektedir.
- 12 -

Kontrol Ortamının Temel Unsurları:
Kontrol ortamının temel unsuru “kurum” ve “insan” dır.

Kişisel ve mesleki dürüstlük ilkeleri

Yönetimin ve personelin etik değerleri benimsemesi

Üst yönetimin iç kontrole yönelik destekleyici tutumu

Kurumsal (organizasyonel) yapı

Personelin mesleki yeterliliği ve performansı

İnsan kaynakları politikaları ve uygulamaları

Yönetim felsefesi ve iş yapma tarzı
Kurumun etkin bir iç kontrol sistemi kurabilmesi için iyi işleyen bir
kontrol ortamında idarenin misyon ve organizasyon yapısının önceden tespit
edilmiş olması ve personelin performansının düzenli aralıklarla
değerlendirilmesi gerekmektedir.
- 13 -

Risk Değerlendirme
İdareler kendilerine tahsis edilen kaynakları amaç ve hedeflerine
ulaşmak için kullanırlar. Bu kaynakların kullanımı için alınan kararlar yürütülen
faaliyet, süreç ve projeler beraberinde riskleri de getirir. Risk değerlendirme,
idarelerin vizyon ve misyonları doğrultusunda belirledikleri amaçlara
ulaşmalarına yardımcı olan bir araçtır.
Risk değerlendirmesi, kurumun hedeflerini gerçekleştirmesini
engelleyen önemli riskleri tespit ve analiz etme, bunlara uygun yanıtlar
verilmesini belirleme sürecidir. Riskler değerlendirilirken idarenin
karşılaşacağı potansiyel olaylar ile birlikte idarenin kendine özgü durumu
(örneğin kurumun büyüklüğü, faaliyetlerinin karmaşıklığı, yürüttüğü
faaliyetlerde tabi olduğu mevzuat, siyasi öncelikleri, kamuoyu ilgisi) da göz
önünde bulundurulmalıdır. Risk değerlendirmesi, riskler tespit edildikten
sonra risklerin ölçülmesi ve önceliklendirilmesi aşamalarını kapsar. Risk
değerlendirme, tespit edilmiş risklere karşılık verilip verilmeyeceğine ve
karşılık verilecekse fayda/maliyet dengesi açısından en uygun olan karşılığın
seçilmesine yardımcı olur.
- 14 -

Kontrol Faaliyetleri
Kontrol faaliyetleri, öngörülen bir riskin etki ve/veya olasılığını
azaltmayı ve böylece idarenin amaç ve hedeflerine ulaşma olasılığını artırmayı
amaçlayan eylemlerdir. Kontrol faaliyetlerinin belirlenmesi risk değerlendirmesinin tamamlanmasına bağlıdır. Yönetim, görevlerin ve hedeflerin
gerçekleştirileceğine dair makul güvence elde etmek için risk yönetimini esas
almak suretiyle kontrol faaliyetlerini planlamalı, bunları organize etmeli ve
yönlendirmelidir. Kontrol faaliyetleri, hem mali hem de mali olmayan
kontrolleri kapsamakta olup idarenin tüm faaliyetleri için bir bütün olarak
tasarlanıp uygulanmalıdır. Kontrol faaliyetleri, idarelerin karar, faaliyet ve
işlemlerini yürütürken öngördükleri risklerin üstesinden gelmek için
geliştirilen araçlardır.
Kontrol faaliyetlerini; yetki devri ve onay prosedürleri; görevlerin
birbirinden ayrılması (yetkiyi devretme, uygulama, kaydetme, inceleme);
kaynaklara ve kayıtlara erişim yetkisi üzerindeki kontroller; teyitler,
mutabakatlar; iş görme performansına yönelik incelemeler; faaliyetler,
eylemler ile ilgili süreçler ve gözetim gibi unsurlar oluşturmaktadır.
- 15 -

Bilgi ve İletişim
Bilgi ve iletişim, gerekli bilginin ihtiyaç duyan kişi, personel ve
yöneticiye belirli bir formatta ve ilgililerin iç kontrol ve diğer sorumluluklarını
yerine getirmelerine imkân verecek bir zaman dilimi içinde iletilmesini
sağlayacak bilgi, iletişim ve kayıt sistemini kapsar. Hedeflerini gerçekleştirmek
için kurumun her kesiminde bilgiye ihtiyaç vardır. Etkin bir iç kontrol ve
kurumun hedeflerini gerçekleştirmek için organizasyonun bütün
kademelerinde bilgiye ihtiyaç vardır.

İzleme
İzleme; idarenin amaç ve hedeflerine ulaşma konusunda iç kontrol
sisteminin beklenen katkıyı sağlayıp sağlamadığının iç kontrol standartlarına
uyum çerçevesinde değerlendirilmesi ve sistemin iyileştirmeye açık alanlarına
yönelik eylemlerin belirlenmesidir. İzleme ile idarenin faaliyetlerinin misyon
doğrultusunda, hedeflerle uyumlu olarak yürütülüp yürütülmediği, risk
yönetimi esasları çerçevesinde gerekli kontrollerin öngörülüp öngörülmediği,
söz konusu kontrollerin uygulanıp uygulanmadığı, iletişimin açık ve yeterli
olup olmadığı gibi hususlar tespit edilip değerlendirilmektedir. Bu nedenle
izleme iç kontrol sisteminin diğer bileşenleriyle etkileşim halinde işleyen bir
süreçtir.
- 16 -
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI
İç kontrol standartları, merkezi uyumlaştırma görevi çerçevesinde
Bakanlık tarafından belirlenir ve yayımlanır. İdareler, malî ve malî olmayan
tüm işlemlerinde bu standartlara uymakla ve gereğini yerine getirmekle
yükümlüdür. Kanuna ve iç kontrol standartlarına aykırı olmamak koşuluyla,
idarelerce görev alanları çerçevesinde her türlü yöntem, süreç ve özellikli
işlemlere ilişkin standartlar belirlenebilir. İç Kontrol Standartları COSO modeli,
INTOSAI Kamu Sektörü İç Kontrol Standartları Rehberi ve Avrupa Birliği İç
Kontrol Standartları çerçevesinde 18 Standart 79 genel Şart belirlenmiştir.

Kontrol ortamı standartları
1. Etik değerler ve dürüstlük.
2. Misyon, organizasyon yapısı ve görevler
3. Personelin yeterliliği ve performansı
4. Yetki devri

Risk değerlendirme standartları
5. Planlama ve programlama
6. Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi

Kontrol faaliyetleri standartları
7. Kontrol stratejileri ve yöntemleri
8. Prosedürlerin belirlenmesi ve belgelendirilmesi
9. Görevler ayrılığı
10. Hiyerarşik kontroller
11. Faaliyetlerin sürekliliği
12. Bilgi sistemleri kontrolleri

Bilgi ve iletişim standartları
13. Bilgi ve iletişim
14. Raporlama
15. Kayıt ve dosyalama sistemi
16.Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların bildirilmesi

İzleme standartları
17. İç kontrolün değerlendirilmesi
18. İç denetim
- 17 -

Kamu İç Kontrol Standartlarına Neden İhtiyaç Vardır?
Kamu kaynaklarını;
 Mevzuata uygun,
 ekonomik, verimli ve etkili
bir şekilde kullanmak suretiyle,
 hedefleri başarmak
 yetkili mercilere hesap verebilmek,
için Kamu İç Kontrol Standartlarına ihtiyaç vardır.

İdarelerde İç Kontrol Çalışmaları Nasıl Yürütülür?
Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nce
yayınlanan Kamu İç Kontrol Rehberinde; iç kontrol sisteminin oluşturulması,
uygulanması ve geliştirilmesi çalışmalarının üst yöneticinin liderliği ve
gözetiminde,
Strateji Geliştirme
Biriminin teknik
desteği
ve
koordinatörlüğünde ve harcama birimlerinin katılımıyla yürütülmesi gerektiği
belirtilmektedir.
- 18 -
İÇ KONTROLDE ROL VE SORUMLULUKLAR

Üst Yönetici (Rektör)
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununda üst yöneticinin
hesap verme sorumluluğu “üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının
ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan
ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve
uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve
verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye
kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin
gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların
yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı
sorumludurlar.
Bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, malî hizmetler
birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirirler.” şeklinde tanımlanmıştır.
Üst yönetici, iç kontrol sisteminin kurulması ve gözetilmesinden,
harcama yetkilileri ise görev ve yetki alanları çerçevesinde, idari ve malî karar
ve işlemlere ilişkin olarak iç kontrolün işleyişinden sorumludur. İdarede
yeterli ve etkili bir iç kontrol sisteminin kurulmasını sağlamak, işleyişi izlemek
ve gerekli tedbirleri alarak geliştirmek üst yöneticinin sorumluluğundadır. Üst
yönetici, genel olarak izleme görevini üstlenmekle birlikte kurumun hedefleri
doğrultusunda faaliyetlerini yürütmesinden ve iç kontrol sisteminin düzgün
biçimde işleyişinin sağlanmasından sorumludur.
Üst yöneticiler bu sorumluluğu, her yıl, iş ve işlemlerinin amaçlara, iyi
malî yönetim ilkelerine, kontrol düzenlemelerine ve mevzuata uygun bir
şekilde gerçekleştirildiğini içeren iç kontrol güvence beyanını düzenleyerek
yerine getirirler. Ayrıca üst yönetici idaresince her yıl hazırlanan iç kontrol
sistemini değerlendirme raporunu onaylayarak Merkezi Uyumlaştırma
Birimine iletilmesini sağlar.
- 19 -

Harcama Yetkilileri;
Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst
yöneticisi harcama yetkilisidir. Harcama Yetkilisi birimlerinde etkili bir iç
kontrol sistemi oluşturmak, uygulamasını sağlamak ve izlemek, zayıf yönleri
geliştirmekle sorumludur.
Harcama yetkilileri ve diğer yöneticiler, mesleki değerlere ve dürüst
yönetim anlayışına sahip olunmasından, mali yetki ve sorumlulukların bilgili
ve yeterli yöneticilerle personele verilmesinden, belirlenmiş standartlara
uyulmasının sağlanmasından, mevzuata aykırı faaliyetlerin önlenmesinden,
kapsamlı bir yönetim anlayışıyla uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın
sağlanmasından görev ve yetkileri çerçevesinde sorumludurlar.
Harcama yetkilileri iç kontrol sorumluluğunu iş ve işlemlerin
amaçlara, iyi mali yönetim ilkelerine, kontrol düzenlemelerine ve mevzuata
uygun bir şekilde gerçekleştirildiğini içeren iç kontrol güvence beyanını her yıl
düzenleyerek yerine getirirler.
- 20 -

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı;
Strateji geliştirme birimi yöneticisi iç kontrol sisteminin kurulması
çalışmalarını başlatmak, bu amaçla kurum genelinde yürütülen çalışmaları
koordine etmek ve teknik destek sağlamakla sorumludur.
Strateji geliştirme birimi yöneticisi aynı zamanda ön mali kontrol faaliyetinin
yürütülmesini sağlar. Strateji Geliştirme Daire Başkanı, idarede faaliyetlerin
mali yönetim ve kontrol mevzuatı ile diğer mevzuata uygun olarak
yürütüldüğünü, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde
kullanılmasını temin etmek üzere iç kontrol süreçlerinin işletildiğini,
izlendiğini ve gerekli tedbirlerin alınması için düşünce ve önerilerinin
zamanında üst yöneticiye raporlandığını içeren strateji geliştirme birim
yöneticisinin beyanını düzenleyerek sorumluluğunu yerine getirir.

Personel;
İç kontrol tüm personelin görevinin bir parçasıdır. Kurumda çalışan
herkes iç kontrol sisteminin hayata geçirilmesinde rol oynar. İç kontrol
yalnızca bir birimdeki personelin yürüteceği bir görev değildir. Kurumda
çalışan herkesin yürüttüğü faaliyetlerin içine sinmiş bir süreçtir. Bu nedenle
ilave bir iş ya da görev olarak düşünülmemelidir.

İç Denetçiler;
İç denetçiler, iç kontrol sisteminin işleyişini sürekli olarak incelemek,
güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesini sağlamak ve geliştirilmesi için
değerlendirme ve tavsiyeler sunmak suretiyle iç kontrol sisteminin
geliştirilmesine katkıda bulunurlar.
- 21 -

Merkezi Uyumlaştırma Birimi;
Merkezi uyumlaştırma birimi, mali yönetim ve kontrol ve iç denetim
hakkında yeni düzenlemelerin uygulanmasını koordine etmek amacıyla
uluslararası kabul görmüş standartlara ve en iyi uygulamalara dayalı iç kontrol
ve denetim yöntemlerinin geliştirilmesinden sorumludur.
5018 sayılı Kanun kapsamında, mali yönetim ve kontrol alanında
merkezi uyumlaştırma birimi Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel
Müdürlüğü, iç denetim alanında merkezi uyumlaştırma birimi ise İç Denetim
Koordinasyon Kuruludur.
İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmeliğin 9. maddesinde Merkezi uyumlaştırma biriminin görevleri
sayılmıştır. Buna göre merkezi uyumlaştırma birimi;
 İç kontrol standartlarını belirler ve bu standartlara uyulup uyulmadığını
izler,
 Ön malî kontrole ilişkin standart ve yöntemler ile ön malî kontrole tâbi
malî karar ve işlemleri ve bunların kontrol usul ve esaslarını belirler,
 İç kontrol alanında idareler arasında koordinasyonu sağlar ve idarelere
rehberlik hizmeti verir,
 İç kontrol ve ön malî kontrole ilişkin genel ve özel nitelikli
düzenlemelerde idarelerle işbirliği yapar, çalışma toplantıları düzenler,
 İç kontrol ve ön malî kontrol düzenleme ve uygulamaları hakkında
idarelerden rapor ve bilgi alarak sistemlerin işleyişini izler,
 İdarelerin malî hizmetler birimlerinin çalışma usul ve esaslarını belirler,
 Ulusal ve uluslararası iyi uygulama örneklerini araştırır, bunların
uygulanması yönünde çalışmalar yapar,
 İç kontrol ile malî yönetim ve kontrol sistemine ilişkin olarak eğitim
programları hazırlar.

Sayıştay;
Kamu idarelerinde iç kontrol sistemlerinin işleyişini değerlendirirler.
Dış denetim organı olarak yapacağı düzenlilik denetimlerinde kamu idaresinin
iç kontrol sisteminin düzgün biçimde işleyip işlemediğini değerlendirmektedir. Bu kapsamda kamu idarelerinde Kamu İç Kontrol Standartlarına
Uyum Eylem Planı kapsamında yürütülen faaliyetleri, üst yönetici ve harcama
yetkilileri tarafından imzalanan iç kontrol güvence beyanlarını ve iç denetçi
tarafından hazırlanan raporları dikkate alacaktır.
- 22 -
İÇ DENETİM NEDİR?
İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve
geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre
yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla
yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. Bu
faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk
yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve
geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel
kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. İç denetim, iç
denetçiler tarafından yapılır.
İÇ KONTROLÜN İÇ DENETİMLE İLİŞKİSİ
 İç denetim, iç kontrol sisteminin parçası olan yönetimsel bir
fonksiyondur.
 İç denetim, dış denetçiler ve yönetim, iç kontrol sistemini, önemli
yanlışlıkları görmek ve riskleri azaltmak için kullanır.
 İç denetçiler, denetim faaliyetlerinde iç kontrol sisteminin işleyişini
incelerler. İç kontrol bir sistemdir ve kurumun iş akışları arasına
yerleştirilmelidir.
 İç denetim fonksiyonu, iç kontrol sisteminin etkinliğini ve verimliliğini
belli aralıklarda riskleri önceliklendirerek değerlendirir.
 İç denetçiler şu unsurları da gözden geçirir:
• Finansal ve operasyonel bilgilerin bütünlüğü ve güvenilirliği
• Organizasyon politikalarına, yönetmeliklerine ve yasalara uygunluk
• Varlıkların korunması
• Kaynakların ekonomik ve etkin kullanımı
 İç denetim, iç kontrol sisteminin yeterliliği, etkinliği ve işleyişiyle ilgili
olarak yönetime bilgiler sağlar, değerlendirmeler yapar ve önerilerde
bulunur.
 İç denetçiler, iç kontrol sisteminin düzenlenmesi ya da uygulanması
süreçlerine ve iç kontrol tedbirlerinin seçimine dâhil edilemez.
 Kamu idaresinde etkin bir iç kontrolün kurulması ve sürdürülmesinden
üst yönetici sorumludur.
 Üst yönetici iç denetçilerden, iç kontrol ilkelerine ve iç kontrol sisteminin
oluşturulmasına yönelik görüş alabilir.
- 23 -
Hazırlayan: Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı