Wegweiser Psoriasis

advertisement
PSORİASİS
Hastalar için danışma
el kitabı
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 1
22.05.12 16:59
İÇİNDEKİLER
diZin
PSORİASİS
Hastalar için danışma el kitabı
Sedef hastalığı
1
İçindekiler
2
Önsöz
4
Hastalıkla ilgili bilgiler
6
sedef hastalığı nedir?
6
kimler hastalığa yakalanır?
7
sedef hastalığı nasıl meydana gelir?
8
Vücutta neler olur?
10
sedef hastalığının tipik belirtileri nelerdir?
11
şikayetler nerede ortaya çıkar?
12
sedef hastalığı nasıl seyreder?
13
Hangi yandaş olguları hesaba katmalıyım?
14
sedef hastalığı nasıl teşhis edilir?
15
2
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 2
22.05.12 16:59
İÇİNDEKİLER
diZin
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
Tedaviyle ilgili bilgiler
16
sedef hastalığı nasıl tedavi edilir?
16
Harici tedavi
17
sistemik tedavi
23
biyolojik ilaçlar
28
tamamlayıcı tedaviler
34
Sedef hastalığı ile yaşamak
Günlük yaşamda destek
38
38
Sözlük
45
Daha fazla bilgi
49
internet adresleri
49
kitap önerileri
49
3
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 3
22.05.12 16:59
ÖNSÖZ
prOfesÖr dr. JÖrG CHristOpH prinZ, mÜniH
Değerli hasta,
Vücudunda hastalığa yol açan süreçleri anlamak, teşhis ve tedavi
ile ilgili bilgi edinmek, hastaya iyileşme yolunda destek olur. bu,
özellikle tıbbi terminolojide psoriasis olarak adlandırılan plak tipi
sedef hastalığı gibi kronik hastalıklar için geçerlidir.
plak tipi sedef bulaşıcı değildir, ancak gözle görülebilir. Hastalar bu nedenle başka insanlarla ilişkilerinde kendilerini büyük bir
baskı altında hissederler. çevredeki insanlar pullanmalara, kızarıklığa ve değişime uğramış tırnaklara karşı bazen ters tepki göstermektedir. bu nedenle birçok hasta hastalık sırasında giderek
daha fazla kendi içine kapanır. Hasta bunu önlemek için güvendiği bir doktorla birlikte plak tipi sedefe karşı aktif bir şekilde
mücadele etmelidir. derideki değişiklikler her hastada farklı olabildiği gibi, hastalık sırasında da değişiklik gösterebilir. Her üç
sedef hastasından birinde eklem şikâyetleri de mevcuttur, yani her
üç sedef hastasından biri aynı zamanda psoriasis artriti hastasıdır.
semptomlar hafif eklem şişliklerinden ve hafif ağrılardan başlayarak şiddetli ağrılara ve hareket kabiliyetinin önemli ölçüde kısıtlanmasına varıncaya değin çok farklı olabilir.
bu hastalığın perde arkasını henüz yavaş yavaş anlayabilmekteyiz. tıbbi araştırmalar sayesinde sedef hastalığının ve psoriasis
artritinin tedavisinde son yıllarda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. artık plak tipi sedef hastalığı ile psoriasis artritinin tedavisine
yönelik birçok terapi mevcuttur.
4
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 4
22.05.12 16:59
ÖNSÖZ
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
bir hasta için bunların içerisinde hangisinin en yararlı olduğunun
kişisel olarak belirlenmesi gereklidir. biyolojik ilaç (ing. “biologics”) uygulamaları gibi modern tedavi yöntemleri sayesinde artık
hastayı şikayetlerinden büyük ölçüde ve hatta tamamen kurtarmak mümkündür.
başarılı bir tedavinin ön koşulu, hastanın tedaviye aktif bir şekilde
katılmasıdır. Hastalar için hazırlanmış olan bu danışma el kitabının, sedef hastalığı hakkında birçok önemli ve güncel bilgi içermesi nedeniyle bilgi edinme uğraşınıza katkıda bulunacağı inancındayım. bu el kitabı doktor ile yapacağınız görüşmenin yerine
geçemez. sadece sedef hastalığının ve tedavinizin perde arkasını
anlamanıza ve ortaya çıkan sorularınızı doktorla görüşmenize
katkıda bulunacaktır.
Jörg C. prinz olarak size
aydınlatıcı ve ilginç bir okuma diliyorum.
5
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 5
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
sedef Hastalığı nedır?
Sedef hastalığı nedir?
sedef hastalığı derinin boynuzlaşma bozukluğu ve iltihabını içeren
iyi huylu bir deri hastalığıdır. ağrımayan, ancak sıkça kaşıntıya yol
açan pullu kırmızı lekeler hastalık için tipiktir. Gümüşi beyaz renkli
deri pulları ve etkilenen bölgelerdeki keskin sınırlı kızarıklıklarının
yanı sıra, teşhis koymayı güçleştiren başka deri semptomları da
mevcuttur. el ve ayak tırnakları da hastalıktan etkilenebilir.
sedef hastalığının seyri neredeyse her zaman kroniktir. dolayısıyla, hastalık bir kere başladıktan sonra, semptomlar gerilese
dahi, hiçbir zaman tam olarak geçmez. Her üç hastadan birinde
buna ek olarak psoriasis artriti, yani eklem iltihabı gelişir.
6
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 6
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
kımler Hastalığa yakalanır?
Kimler hastalığa yakalanır?
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
sedef hastalığı en yaygın deri hastalıklarından biridir. almanya’da
tahminen 1,6 ile 3 milyon arasında insan – batılı ülkeler genelinde
her 100 kişiden yaklaşık ikisi bu hastalıktan muzdariptir.
sedef hastalığı her yaşta ortaya çıkabilmekle birlikte, erken çocukluk ve yaşlılık dönemlerinde ilk kez baş gösterdiği nadirdir. dört
hastadan üçü 40 yaşından önce ve özellikle 15 ile 25 yaşları arasında hastalanır (tip 1). bu yaşlarda hastalığa yakalananların
akrabaları arasında da sıkça sedef hastalığı görülmektedir, dolayısıyla sedef hastalığının bu tipiyle ilişkili, hastalık riskini artıran
kalıtımsal bir faktör mevcuttur. sedef hastalığı bu grupta nispeten
daha ağır bir şekilde ve daha sık nüksederek seyreder.
diğer hastaların çoğu şikayetlerinin 50 ila 60 yaşlar arasında
başladığını bildirmektedir (tip 2). bu grupta kalıtımsal faktörler
daha az rol oynuyor gibi görünmekte ve hastalık daha stabil ve
daha az nüksederek seyretmektedir.
7
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 7
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
sedef Hastalığı nasıl meydana Gelır?
Sedef hastalığı nasıl meydana gelir?
sedef hastalığının nedenleri ve oluşumu hakkında pek çok şey
henüz bilinmemektedir. sedef hastalığının oluşumunda muhtemelen kalıtımsal faktörler önemli bir rol oynamaktadır. Günümüzde
artık hastalığa yakalanma riskiyle ilişkili birden fazla gen bilinmektedir. ancak bu durum tek başına, plak tipi sedef hastalığının
ortaya çıkmasını açıklamaz. kalıtımsal faktöre ek olarak bazı
tetikleyicilerin de bulunması gereklidir.
Hastalığın ilk kez ortaya çıkmasında veya sık sık nüksetmesinde
etkili olan tetikleyiciler şunlar olabilir:
• stres, bedensel veya psikolojik sıkıntılar
• enfeksiyon hastalıkları, örneğin streptokok enfeksiyonları
• mekanik veya fiziksel tahrişler (sürtünme, baskı, güneş yanığı)
• aşırı alkol tüketimi
• ilaçlar (örneğin lityum, beta blokerler, aCe baskılayıcılar,
sıtmaya karşı kullanılan klorokin ilacı)
• Hormonal değişiklikler
• fazla kilo veya aşırı kilo almak
• iklim değişikliği veya nemli ve soğuk bir iklimde yaşamak gibi
çevre faktörleri
8
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 8
22.05.12 16:59
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
“ Hastalık bana baştan beri yabancı
değildi – bazı akrabalarım da bu hastalıktan muzdaripti.”
9
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 9
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
VÜCUtta neler OlUr?
Vücutta neler olur?
bugün elimizde olan bilgilere göre, iltihaptan ve derinin pullanmasından derideki bağışıklık tepkilerinde meydana gelen bir
değişim sorumludur. psoriasis artritinde görülen eklem iltihabı da
da vücudun böyle bir immün yanıtına dayanmaktadır. bu ilişkide
bağışıklık sistemine ait hücrelerin haberci maddeleri önemli bir rol
oynar. bunlar vücudun savunma sistemini, örneğin hastalık getiren bir mikroba karşı savaşmak için harekete geçirir ve iltihaplanmayı destekler.
Vücudun kendini savunmasında rol oynayan çok sayıda haberci
madde mevcuttur. Önemli haberci maddelerden biri tümör nekroz faktörü alfa’dır (tnf-α). Ona bu ad, ilk defa bir kanser araştırması kapsamında keşfedildiği için verilmiştir. bugün artık tnfα’nın çeşitli kronik iltihaplı hastalıklarda bir rol oynadığını
biliyoruz. bu haberci maddeye gerek plak tipi sedef hastalığında
değişikliğe uğramış deri bölgelerinde, gerekse de psoriasis artritinde iltihaplı eklemlerin eklem sıvısında yüksek yoğunluklarda
rastlanmaktadır. bazı modern biyolojik ilaçlar tnf-α haberci
maddesinin plak tipi sedef hastalığı ve psoriasis artritinin sinyal
zincirinde oynadığı bu rolden yararlanarak onu bloke etmek suretiyle deride ve eklemlerde oluşan iltihabın yavaş yavaş yatışmasını
sağlamaktadırlar.
10
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 10
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
sedef Hastalığının tipik belirtileri nelerdir?
Sedef hastalığının tipik belirtileri nelerdir?
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
sedef hastalığı lekelerindeki (tıbbi terimi “plak”) deri tabakalarının tümü değişime uğramıştır. Gümüşi parlak pullarla kaplı, keskin sınırlı, cilt düzeyinden yükselmiş kırmızı leke öbekleri çok
tipiktir (psoriasis vulgaris, en sık rastlanan biçimi). bu bölgedeki
bütün deri tabakaları oldukça kalınlaşmıştır. boynuzsu hücrelerin
aşırı ve hızlı bir şekilde çoğalması bu tipik gümüşi pulların nedenidir. ilgili deri bölgelerinin kırmızı bir renk almasının gösterdiği
gibi, buna bir de iltihap eklenmektedir. bu öbeklerin büyüklüğü,
biçimi, yaygınlığı ve bulunduğu yerler insandan insana değişir.
deri değişikliklerinin kenarlardan dışa doğru yayıldığı, mercek
şeklindeki öbeklerden oluşan bir tipi daha vardır ki, bu daha çok
enfeksiyonlardan sonra ortaya çıkar (psoriasis guttata). diğer tipleri, örneğin sarı renkte sivilceler oluşturur (psoriasis pustulosa –
püstüler psoriasis).
1
tnf-α
11
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 11
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
şikayetler nerede Ortaya çıkar?
Şikayetler nerede ortaya çıkar?
sedef pulları daha ziyade dizlerin ve dirseklerin gerilen taraflarında, kalçanın üzerindeki kuyruksokumu bölgesinde ve saçlı kafa
derisinde ortaya çıkmaktadır. saçlı bölgenin bitişiğinde yer alan
deride de sıklıkla rastlanır. Hastalık kulağın içinde ve arkasında ve
daha nadir olarak doğal vücut kıvrımlarında, örneğin koltuk altlarında, kadınlarda meme altlarında, göbekte veya kasıklarda da
ortaya çıkabilir. sedef hastalığı oralarda ve kıllı bölgelerde daha
çok kaşıntıya yol açar ve daha eziyet verici olur.
Hastalığa yakalanan her iki kişinden birinde zamanla tırnakların
yapısı da değişir. tırnaklar örneğin, sarı bir renk almakta (“yağlı
tırnak”) veya beneklenir. bu durum özellikle psoriasis artiriti hastalığı eşliğinde ortaya çıkmaktadır.
nadiren kolların ve bacakların katlanan taraflarında (psoriasis
inversa) veya avuç içlerinde ve ayak tabanlarında da (psoriasis
planta et palmaris) görülür.
“İlk yıllar pek o kadar dramatik
değildi, ama sonra gitgide daha
kötüleşmeye başladı.”
12
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 12
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
sedef Hastalığı nasıl seyreder?
Sedef hastalığı nasıl seyreder?
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
plak tipi sedef hastalığı kişiye bağlı olarak çok farklı seyredebilir,
vakaların çoğunluğunda hastalık kroniktir, yani bazen hafif, bazen
şiddetli şekliyle tekrar tekrar ortaya çıkar. bazı durumlarda ise kişiler hayatlarında sadece bir kez hastalıktan şikâyetçi olmaktadır.
Gerek genetik yatkınlığın, gerekse de süreç üzerinde etkili olan
tetikleyici faktörlerin sadece hastalığın başlangıcında değil, akış
sürecinde de rol oynadığı düşünülmektedir. bu bağlamda, genellikle genç yetişkin yaşlarda başlayan tip 1, ileri yaşlarda başlayan
tip 2’ye kıyasla, daha ağır bir seyir izleme ve daha sık ve şiddetli
ataklar oluşturma eğilimi gösterir.
sedef hastalığının derideki tipik belirtileri tedaviyle bastırılsalar
veya tamamen ortadan kalksalar dahi, bu hastalık geri planda
varlığını korumaya devam eder. bu durum, görünüşte sağlıklı
olan deride hala karakteristik değişikliklerin var olması şeklinde
de kendini gösterir.
13
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 13
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
HanGi yandaş OlGUları Hesaba katmalıyım?
Hangi yandaş olguları hesaba katmalıyım?
sedef hastalığına yakalanan yaklaşık her üç kişiden birinde
eklemler de etkilenmektedir (psoriasis artriti). eklemlerle ilgili
şikâyetler genellikle deride görülen belirtilerden sonra ortaya
çıkar, ancak bazen bunlarla birlikte ve hatta daha önce de ortaya
çıkabilirler. tutulma yerleri sıklıkla dizler, ayak bilekleri, el ve ve
ayak parmağı eklemleri, daha nadir olarak omurga ve kuyruksokumu kemiğidir. Genellikle az sayıda eklem aynı anda iltihaplanır.
Hastalanan eklemlerin sabahları tutuk olması ve şişmesi tipiktir
(“sosis parmak” veya “sosis ayak parmağı”). psoriasis artriti
sadece can sıkıcı ve ağrı verici olmayıp, yeterince tedavi edilmediği takdirde, eklemlerin, kirişlerin ve kıkırdak dokusunun büyük
değişikliklere yol açarak hastanın bir nesneyi kavramasını veya
tutmasını eziyete dönüştürebilir.
bunun yanında başka kronik hastalıklar da, örneğin obezite,
şeker hastalığı (tip 2 diyabet), yüksek tansiyon, koroner kalp hastalığı ve yağ metabolizması bozukluğu gibi “medeniyet
hastalıklarımız”dan birçoğu da, sedef hastalarında daha sık
görülmektedir. bu hastalıklardan birçoğuna yaşam şeklimizi
değiştirerek karşı koyabiliriz.
14
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 14
22.05.12 16:59
HASTALIKLA İLGİLİ BİLGİLER
sedef Hastalığı nasıl teşHis edilir?
Sedef hastalığı nasıl teşhis edilir?
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
doktor, sedef hastalığı teşhisine özellikle derideki tipik belirtilere
dayanarak varmaktadır. bu bağlamda özellikle hastalığa sık yakalanan vücut bölgelerindeki deriye ve tırnaklara dikkat eder. deri
semptomlarının hangi bölgelerde bulunduğundan hareketle, yalnızca derinin kıvrımlarında rastlanan ve başka bir şekilde tedavi
edilmesi gereken mantar enfeksiyonu gibi hastalıkları dışlar.
doktor için plak tipi sedef hastalığına işaret eden önemli bir gösterge de auspitz fenomenidir (küçük kanama odakları). Öbeklerde
bulunan pulların kazınması durumunda, bunlar balmumu gibi
çözülür (mum lekesi fenomeni). kazımaya devam edildiği taktirde
son bir deri parçası çözülür ve derimizin orta tabakasında (dermiste) çiy damlası şeklinde noktasal bir kanama meydana gelir.
doktorun normalde plak tipi sedef hastalığının teşhisi için bir
biyopsiye, yani plaktan alınan bir doku numunesine ihtiyacı yoktur.
ancak öbeklerin başka bir hastalıktan kaynaklanması durumunda,
biyopsi faydalı olabilir.
15
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 15
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
sedef Hastalığı nasıl tedaVi edilir?
Sedef hastalığı nasıl tedavi edilir?
sedef hastalığı kişiden kişiye farklı şiddette gelişen ve farklı seyir
gösteren bir hastalıktır. Hastalığa yönelik birçok tedavi olanağı
bulunmaktadır. size uygun bir tedavinin belirlenebilmesi için bir
uzman doktorun, yani bir deri doktorunun (dermatolog) denetiminde tedavi görmeniz önem taşımaktadır; psoriasis artritinde
buna ek olarak bir de romatolog gereklidir. Güvendiğiniz bir doktora başvurun. sedef hastalığı gibi ömür boyu süren bir hastalıkta,
doktorunuzla sağlam bir güven ilişkisi inşa etmeniz özellikle
önemlidir.
sedef hastalığının tam olarak iyileştirilmesi henüz mümkün değildir. bu nedenle, tedavinin hedefi uzun süreli şikâyetsiz bir döneme
ulaşmaktır. ancak, hastalığın zaman zaman nüksetmesini tam
olarak önlemek mümkün değildir. tedavi iyi bir deri bakımının
yanı sıra, ilkin dıştan uygulanan ilaç ve ışın terapilerini ve bunların
yeterli olmaması durumunda sistemik uygulanan ilaçları kapsar.
16
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 16
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
HariCi tedaVi
Harici tedavi
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
söz konusu deri bölgelerine dıştan uygulanan ilaçlara topik ilaçlar
denir. bu bağlamda, başka topik ilaçlarla veya sistemik (içsel)
terapilerle birlikte uygulanabilen çeşitli etkin maddeler mevcuttur.
sedef hastalığı atakları sırasında çoğu kez üre (yüzde 3 –10
yoğunlukta) veya salisilik asit (yüzde 3 – 5 yoğunlukta) içeren merhemler kullanılmaktadır. boynuzsu deri tabakasının çok kalın
olduğu bölgelerde salisilik asit yüzde 20 yoğunluğa kadar uygulanabilir, ancak bu durumda böbreklere zarar verme riski artmaktadır. yağ ve tuzlu banyolar pulları yumuşatarak daha kolay soyulmalarını sağlarlar. birçok hasta bunu çok keyifli bulmaktadır.
dıştan uygulanan her şey, yüzeyde kalmaz, içeriye işleyebilir.
Özellikle yüksek yoğunlukta dıştan uygulanan bazı etkin maddeler kan dolaşımına ulaşarak tüm vücutta bazı etkilere neden olabilmektedir. bu nedenle topik terapi her zaman bir uzman doktorun talimatları doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. doktor tedavinin
sonuçlarını ve olası yan etkilerini de düzenli bir şekilde kontrol
edecektir.
17
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 17
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
HariCi tedaVi
Ditranol
ditranol eskiden uygulanan katranın sentetik olarak elde edilen bir
türevidir. Hafif ve orta dereceli sedef hastalıklarında dört ile sekiz
hafta arasında süren bir uygulamanın akabinde hastaların çoğunda çok olumlu bir iyileşme ve hatta şikâyetlerin tamamen yok
olduğu görülür.
kremin dezavantajı deride sıkça tahrişlere (kızarma, yanma) yol
açmasıdır. ditranol bu nedenle her zaman bir parmaklık veya eldivenle sürülmelidir. derinin hafif bir şekilde kızarması sedef hastalığının tedavisinin etkili olduğunu göstermesi açısından arzu edilen bir durumdur, ancak ditranol tahriş edici özellikleri nedeniyle
göz ve mukoza bölgelerinde uygulanmamalıdır. koltuk altlarında,
memelerin altında ve kasıklarda da dikkatli olmak gerekir. ditranolün hoş olmayan bir başka özelliği de derinin, iç çamaşırlarının
ve hatta lavabo ve küvetin kahverengiye boyanmasıdır.
başka terapilerle kombine edildiğinde, tedaviler birbirleriyle etkileşebilir. Örneğin üreli ve salisilik asitli preparatların aynı anda kullanılması ditranolün etkisini artırır. ditranolün ışığa karşı duyarlılık
yaratan bir ilaçla birlikte kullanılması durumunda ise, bu kez söz
konusu ilacın etkisi artar. bu tür kombinasyonlar tedavinin etkisini
bilinçli bir şekilde artırmak üzere uygulanabilir.
18
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 18
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
Kortikoidler
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
Vücudun bağışıklık sisteminin hormonu olan kortizolün yapay olarak üretilen türevleri olan kortikoidler iltihap önleyici olup sedef
hastalığında da olumlu etkiler göstermektedir. Öbekler hızla yok
olur. merhem veya krem sürüldükten sonra söz konusu deri bölgesi örneğin plastik bir folyoyla veya bir eldiven giyilmek suretiyle
örtülürse, kortikoidlerin etkisi daha da güçlenmektedir.
kortikoidler hafif ve orta dereceli sedef hastalığında kullanılmakta
ve başka tedavi biçimleriyle kombine edilmektedir. salisilik asitli
preparatlarla kombine edildiklerinde etkileri daha da artırılabilir.
d3 Vitamini preparatlarıyla da sıkça birlikte kullanılırlar.
kortikoid tedavisi bırakıldıktan sonra hastalık çoğu zaman nüksetmektedir. ilaçların etkisi de zaman içerisinde azalabilir. modern
preparatlar ve bunların hazırlanış biçimleri yan etkilerin belirgin
bir şekilde azalmasına katkıda bulunmaktadır. kortikoidlerin vücut
tarafından absorbe edilmesi preparattan preparata ve merhem
veya kremde kullanılan temel maddelere göre farklı olup, uygun
bir kortikoid seçimi sayesinde sistemik yan etkiler minimize edilebilmektedir.
19
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 19
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
HariCi tedaVi
yüz, jenital bölge, boyun ve örneğin koltuk altları ve kadınların
memelerinin altları gibi derinin üst üste geldiği bölgeler özellikle
duyarlıdır. bu nedenle, doktor, söz konusu bölgenin duyarlılığına
uyum gösteren bir kortikoid seçecektir.
D3 Vitamini türevleri
kalsipotriol, kalsitriol ve takalsitol maddeleri kimyasal olarak d3
vitamininden türetilmiştir. bunlar üst deri tabakasında aşırı hücre
büyümesini önler ve boynuzsu hücrelerin olgunlaşmasını normalleştirir. bu maddeler ayrıca iltihap tetikleyici haberci maddeleri
baskılayarak iltihaplanmaya karşı da etkili olmaktadır. böylece
pullanma ve kızarıklıklar azaltılır.
d3 vitamininin türevleri hafif ve orta dereceli sedef hastalığında
gerek tek başına, gerekse de ultraviyole tedavisi veya başka maddelerle birlikte uygulanır.
sedef hastalığı öbeklerinin tedavisi tam bir başarı elde edilene
kadar uzun süreli olarak sürdürülmelidir. ancak, belirgin bir iyileşme daha bir-iki hafta içerisinde görülür. tedavinin başlangıç
aşamasında bazen eş zamanlı olarak çabuk etkili bir kortikoid
uygulanır. madde sürüldükten sonra, söz konusu bölgede kısa bir
süre için rahatsız edici duygular (kaşıntı, yanma, batma) hissedile20
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 20
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
bilir. bunun dışında, bu maddelerin tümü oldukça iyi tolere edilir
ve tavsiye edilen dozajda doğru bir şekilde kullanılırlarsa, hemen
hemen hiçbir yan etki oluşturmazlar.
Fototerapi
Ultraviyole bölgesinde yer alan belli dalga boyu aralığındaki ışınlar (UV-a ve UV-b) sedef hastalığının tedavisinde uzun bir süredir
kullanılmaktadır. ışının bu bağlamda iltihabı hafifletmesi ve derideki hücre büyümesini normalleştirmesi hedeflenmektedir. fototerapi özellikle daha ağır ve geniş alanlı sedef hastalığında yardımcı olabilir. tedavinin, ilgili derinin tipine ve verdiği tepkiye göre
tedavinin başlangıç ve yürütme aşamalarında sürekli olarak uyarlanması gereklidir. tedavide amaçlanan, aynı hafif bir güneş yanığında olduğu gibi henüz şikâyetlere neden olmayan bir kızarıklık
elde etmektir.
Ultraviyole terapisinin etkisi çoğu zaman ışığa karşı duyarlılığı
artıran maddelerle güçlendirilir. sıkça uygulanan bir madde,
gerek tablet şeklinde alınabilen, gerekse de dıştan sürülebilen
psoralendir. psoralen ile UV-a ışınlarının sıkça uygulanan kombinasyonuna pUVa (psoralen + UV-a) denir. bir de maddenin banyo
suyuna karıştırıldığı bir pUVa’lı banyo tedavisi mevcuttur.
21
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 21
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
HariCi tedaVi
Hastaların çoğu fototerapiyi iyi tolere etmekle birlikte, aşırı dozajlarda yan etkiler meydana gelebilir. doktor bu nedenle tedaviden
sonra deriyi düzenli bir şekilde incelemelidir. sürekli bir terapi
tavsiye edilmemektedir, deri aynı sık gerçekleşen güneş yanığında veya solaryum kullanımında olduğu gibi zamanından önce
yaşlanıp zarar görebilir. sistemik psoralen uygulamasının fototerapi ile kombinasyonunda uzun vadede bazı deri kanseri türlerine ilişkin bir risk meydana gelebilir. Gözler ultraviyole ışınlara
karşı çok duyarlıdır ve tedavi sırasında uygun bir gözlükle korunmalıdır. eş zamanlı olarak siklosporin kullanılıyorsa, pUVa terapisi uygulanamaz.
22
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 22
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
sistemik tedaVi
Sistemik tedavi
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
dıştan uygulanan bir tedavi tek başına yeterli olmazsa, alınarak
kullanılabilecek bir dizi ilaç bulunmaktadır. sistemik terapi denilen
bu tedavi de yönteminde tüm maddelerin bir doktor tarafından
yazılması gerekmektedir.
söz konusu ilaçları aynen doktorunuzun açıkladığı şekilde uygulamanız önem taşımaktadır. kesinlikle doktorunuza danışmaksızın
ilacın dozajını değiştirmemeli veya ilacı tamamıyla bırakmamalısınız, bu durumda semptomlar birdenbire ve dramatik bir şekilde
artabilir.
Fumarik asit esterleri
fumarik asit organizmamızda ve aynı zamanda bitkilerde bulunan bir maddedir. fumarik asit esterleri (fumaratlar), fumarik asidin 1959 yılından beri sedef hastalığının tedavisinde kullanılan
kimyasal bileşimleridir.
bu maddenin iltihabı tetikleyen haberci maddelerin ve moleküllerin oluşumunu önleyerek derideki iltihaplanmaya karşı koyduğu
varsayılmaktadır. fumaratlar orta ve ağır dereceli sedef hastalıklarında kullanılır.
23
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 23
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
sistemik tedaVi
fumaratlar tablet şeklinde mevcuttur. madde sabit bir dozaj planı
çerçevesinde optimal etkili doza ulaşılıncaya kadar haftadan haftaya artırılan dozlarda verilir. sedef hastalığı iyileşene kadar uzun
haftalar geçebilir, yani sabırlı olmak gerekmektedir.
fumaratlar genelde iyi tolere edilir. ilaç mide ve bağırsak
şikâyetlerine ve sıcak basmalarına yol açabilir ancak başka ilaçlarla eş zamanlı olarak kullanıldığında, herhangi bir etkileşim tehlikesi bulunmamaktadır. fumaratlar vücudun bağışıklık sistemini
baskılamadıklarından, enfeksiyonlara karşı bir kırılganlık söz
konusu değildir. ancak doktorunuz tedavi sırasında kan tablosunu
ve karaciğer ve böbrek fonksiyon değerlerini kontrol edecektir.
fumaratlar genellikle topik tedavilerle kombine edilir.
Metotekstrat
metotekstrat (mtX) senelerden beri romatizmal hastalıklarda ve
plak tipi sedef hastalığında kullanılmaktadır. mtX yüksek dozajlarda kanser tedavisinde de uygulanmaktadır. bu madde sedef
hastalığında ve psoriasis artritinde göreceli düşük dozajlarda
uygulanmakta olup, özellikle iltihap önleyici bir etki gösterir. maddenin etkisinin uygulamanın süresiyle artması nedeniyle, daha
ziyade uzun süreli terapiler için uygundur.
24
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 24
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
bu ilişkide istenmeyen yan etkilerin ortaya çıkabileceğini de belirmek gerekir. bundan örneğin, karaciğer, böbrek, kan oluşturan
hücreler ve sindirim sistemi etkilenebilir. bu nedenle, doktorunuz
böyle bir tedavinin sizin için uygun olup olmadığını dikkatle
değerlendirecek, gerekli olan en düşük dozu seçecek ve tedavi
süresince kan, karaciğer ve böbrek değerlerinizi düzenli bir
şekilde kontrol edecektir. karaciğerinizi korumak için mtX terapisi
boyunca alkol kullanımında ihtiyatlı olmanız gerekir.
bu etkin madde tablet ve şırınga şeklinde bulunmaktadır. Haftada
bir kez alınarak kullanılır. etki maddesi enjeksiyon yoluyla verilirse,
sindirim sistemi daha az etkilenir. Hazır şırıngaları kullanarak
hasta mtX’i kendi kendine deri altına enjekte edebilir. mtX embriyoya zarar verdiği için bu ilaç terapisi süresince ve bittikten altı ay
sonrasına kadar hamileliğin engellenmesi gereklidir. erkekler de
tedavi süresince ve altı ay sonrasına kadar çocuk yapmamalıdır.
25
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 25
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
sistemik tedaVi
Retinoidler
retinoidler a vitamininden yapay olarak türetilmiş ilaçlardır. Özellikle ağır seyreden sedef hastalığında asitretin retinoidi kullanılır
ve başta fototerapi olmak üzere sıklıkla diğer tedavi yöntemleriyle
kombine edilir. asitretin artan hücre çoğalma döngüsünü ve psoriatik derideki hızlanmış hücre olgunlaşmasını yavaşlatır.
asitretin tabletleri kullanılması sırasında özellikle deri üzerinde ve
mukozada istenmeyen yan etkiler meydana gelebilir. doğru ayarlanmış dozlu kullanımında kuru dudaklar tipik bir sonuçtur. kuruyan deri üzerine krem sürmek yararlı olabilir, gözlerin kuruyan
mukozası için göz damlaları iyi gelmektedir; bu durumda lens
kullanımından vazgeçilmesi gereklidir. asitretin anne karnında
oluşmakta olan yaşama zarar verir, bu yüzden aylık hamilelik testleri ve tedavinin sona ermesinden iki yıl sonrasına kadar mutlaka
korunmak gereklidir. bu nedenle doğurgan yaşlardaki kadınlarda
bu maddenin kullanımından kaçınılması tavsiye edilmektedir.
Siklosporin
bir mantardan üretilen siklosporin bağışıklık sisteminin tepkilerini
azaltmakta ve bu nedenle, vücudun reddetme tepkisini bastırmak
amacıyla uzun süredir organ nakli ameliyatlarında kullanılmaktadır.
siklosporin, düşük dozlarda olmak üzere, diğer yöntemlerin yeterince başarı vadetmediği durumlarda, ağır seyreden sedef hastalık26
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 26
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
larında da kullanılabilir. Hastaların çoğunda birkaç hafta içerisinde
deri semptomlarına yönelik belirgin bir iyileşme gözlenir.
bu tedavi iki yıldan fazla süreyle uygulanmamalıdır, zira böbreklerde istenmeyen yan etkilerin meydana gelmesi, tansiyonun yükselmesi ve başka yan etkilerin ortaya çıkması mümkündür. Uzun
süreli siklosporin tedavisi uygulandığı takdirde kansere yakalanma riskinin artması da muhtemeldir. bunun dışında siklosporin
diğer ilaçların etkisini değiştirebilir veya onların etkisiyle kendi etki
gücü ve güvenilirliği değişebilir. bu nedenlerden dolayı doktorunuz bir siklosporin tedavisinin yararlarını ve risklerini özenle tartarak değerlendirecektir. siklosporin sıklıkla topik preparatlarla
kombinasyon halinde kullanılır.
“İşim gereği zamanımın çoğunu
yolda geçiriyor olsam da, neredeyse
her şeyi denedim – homeopati,
retinoidler, steroidler, PUVA (bir
cins ultraviyole tedavisi), siklosporin. O kadar zor durumda kaldım
ki, veterinere bile gittim.”
27
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 27
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
biyOlOJik ilaçlar
Biyolojik ilaçlar
son yıllarda biyoteknolojik yöntemlerle, yani canlı hücreler içerisinde üretilen proteinleri sedef hastalığı ve psoriasis artritine karşı
sistematik tedavide kullanım olanakları doğmuştur. bunlara biyolojik ilaç adı verilmektedir. bu ilaçlar farklı yöntemler kullanarak iltihap tetikleyici haberci maddeleri engellemekte ve böylece sedef
hastalığında artış gösteren immün yanıt (bağışıklık sistemi tepkisi)
olgusunu etkilemektedir.
bu haberci maddelerden biri tümör nekroz faktörü alfa’dır (tnfα). tnf-α, sedef hastalığında ve psoriasis artritinde deride ve
eklemlerde görülen iltihap süreçlerinde önemli bir rol oynar. Haberci
madde, kendisiyle tam uyumlu olan ve iltihap oluşturma sinyalini
aktaran bir moleküle, tnf-α reseptörüne yapışır. böylece iltihap
sürecinde rol oynayan hücreler aktifleştirilir ve daha fazla iltihap
tetikleyici haberci madde salınır. çeşitli biyolojik ilaçlar tnf-α ile
bağlantılı olan bu sinyal zincirini bozarak iltihabın azalmasını sağlamaktadır. bunlara tnf-α-antagonistleri veya tnf-α-blokerleri de
de denmektedir. bu ilaçlar genellikle hızlı bir etki göstermekte ve
zaman içinde etkileri güçlenmektedir. tnf-α-antagonistleri uzun yıllardır kullanıldığından, bu biyoteknolojik ürünlere ait geniş deneyim
mevcuttur. başka biyolojik ilaçlar, interlökinler denilen ve vücut içindeki iltihap süreçlerinde rol oynayan haberci maddeleri engeller. bu
biyolojik ilaçlardan şimdiye değin sadece bir tanesi psoriasis tedavisinde kullanılmak üzere ruhsatlandırılmıştır.
28
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 28
22.05.12 16:59
TEDAVİ ÜZERİNE BİLGİLER
Tedavinin amacı:
kendini tekrar iyi hissetmek.
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
29
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 29
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
biyOlOJik ilaçlar
İltihap haberci maddesi TNF-αʼnın amaca uygun bir şekilde engellenmesi
tnf-α-antagonistleri iltihap tetikleyen haberci maddelere karşı
farklı şekillerde etki ederler. Hepsinin ortak yanı tnf-α’yı tam
hedef alan etkileridir. Günümüzde iki tür tnf-α-antagonisti plak
tipi sedef hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır: monoklonal
antikorlar ve füzyon proteinleri.
bir monoklonal antikor, vücut içinde bulunan belli bir molekül
yapısını (antijen denir) tanımak ve ona bağlanmak için özel olarak
geliştirilmiş olan bir antikordur (protein). tnf-α-antagonistleri
denilen antikorlar tnf-α’ya yapışarak onun reseptöre bağlanmasını ve iltihaplanma sürecini ilerletmesini önlerler.
diğer bir tnf-α-antagonisti de kaynaştırma yöntemiyle oluşturulan bir protein (füzyon proteini) olup, doğal tnf-α reseptörleri
gibi tnf-α’ya yapışır. füzyon proteini reseptörünün tnf-α’ya
yapışması yoluyla hızla yükselen iltihaplanma tepkisi baskılanır.
TNF-α-antagonistlerinin kullanımına ne zaman başlanacak?
biyolojik ilaçların geliştirilmesi ve üretimi çok maliyetlidir. bu
nedenle bu maddeler plak tipi sedef hastalığı ile psoriasis artritinin orta ağırlıkta veya ağır seyreden vakalarında, diğer tedavi
yöntemleri yetersiz kaldığı veya kişisel nedenlerle uygulanamadığı
30
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 30
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
hallerde, kullanılmaktadır bu yüzden doktorunuz sedef hastalığına karşı önce geleneksel tedavi yöntemlerini uygulamak isteyecektir. şayet bu şekilde başarı elde edilemezse, veya bu tedavi
Kronik plak tipi sedef hastalığının tedavi seçenekleri
hakkındaki değerlendirmelere toptan bakış*
kalsinörin
inhibitörleri
kronik plak tipi
sedef hastalığı
ditranol
hafif
topik
tedavi
kortikoidler
lazer
Vitamin d3
tamamlayıcı:
iklim/kaplıca
terapisi
orta
tamamlayıcı:
psikososyal
terapi
siklosporin
ağır
sistemik
tedavi
* tedavi seçeneklerinin dizilimi alfabetik olup,
bir değerlendirme ifade etmemektedir
+ topik tedavi
foto:
UVb, pUVa
balneo-foto
fumarik asit esteri
biyolojik
ilaç tedavisi
mtX
retinoidler
kaynak: s3 leitlinie zur therapie der psoriasis Vulgaris, 2011 – (s3 psoriasis Vulgaris için tedavi kılavuzu 2011)
31
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 31
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
biyOlOJik ilaçlar
örneğin daha önce geçirmiş olduğunuz hastalıklar nedeniyle
uygulanamaz ise, doktorunuz size bir biyolojik ilaç ile yapılacak
tedaviyi önerecektir.
tnf-blokerler (tnf-bloke edicileri) uzun yıllardır süren ağır vakalarda dahi genellikle çok iyi sonuç vermekte ve hem deride hem
de muhtemelen eklemlerde ortaya çıkan şikâyetleri azaltmaktadır.
diğer biyolojik ilaçlar ise, ya sadece plak tipi sedef hastalığında
ya da psoriasis artritinde kullanılmak üzere ruhsatlandırılmıştır.
TNF-α-antagonistlerinin uygulanması
tnf-α-antagonistleri hastaya farklı şekillerde uygulanır. Hepsinin
ortak yanı, tedavinin bu terapiyle deneyimi olan bir doktorun
kontrolü altında yürütülmesidir.
bir antikor ürününün sadece doktorunuzun muayenehanesinde
onun tarafından damar yoluyla (infüzyon) verilmesi zorunluyken,
diğer tnf-α-antagonistleri doktorun tedaviyi başlatmasından
sonra hasta tarafından da kendi evinde enjekte edilebilir (enjeksiyon). bunun için kullanıma hazır şırıngalar ve kalemler mevcuttur,
ancak bunları kullanmaya başlamadan önce doktorunuzun muayenehanesinde bir uzmanın eşliğinde alıştırma yapmanız gereklidir. Hangi sıklıkta infüzyon veya enjeksiyon yapılması gerektiği
32
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 32
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
kullanılan tnf-α-antagonistine göre değişir ve gerektiğinde preparatın cinsine göre doktor tarafından kısmi uyarlamalar yapılabilir.
Dikkat edilmesi gereken riskler
biyolojik ilaçlar hedefe yönelik etki gösterdiklerinden normal vücut
fonksiyonlarını az etkiliyor görünmektedir, yan etkileri plak tipi
sedef hastalığı ve psoriasis artritinde kullanılan diğer sistemik ilaçlara kıyasla daha azdır.
en sık rastlanan yan etkileri şunlardır: enjeksiyon yapıldıktan sonra
iğne yerinde reaksiyonlar örneğin, şişme, kızarıklık, ağrı ve kaşıntı.
ancak bu deri reaksiyonları kısa sürede geçer. ayrıca biyolojik ilaç
kullanılarak uygulanan tedavilerde enfeksiyonlar, alerjik reaksiyonlar ve yüksek ateş daha sık görülür. bu tür yan etkilerin sıklığı
kullanılan preparata göre muhtemelen farklı olacaktır. doktorunuz
olası bir enfeksiyon tehlikesi nedeniyle tedaviye başlamadan önce,
örneğin bir tüberkülöz olasılığını mutlaka dışlayacaktır.
doktorunuz sizi ayrıca seçilen preparatın yan etkileri hakkında bilgilendirecek ve size bu tedavi sırasında nelere dikkat etmeniz
gerektiğini anlatacaktır. sorularınız veya açıklığa kavuşmamış noktalar varsa, bunları mutlaka doktorunuzla konuşun.
33
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 33
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
tamamlayıCı tedaViler
Tamamlayıcı tedaviler
Kaplıca/iklim tedavisi
psoriasis hastalığı olan insanların çoğu yaz aylarında şikâyetlerinde
bir azalma hisseder. iklimin getirdiği olumlu etkiden doğal güneş
ışığı ile kaplıca tedavisinin birleştirildiği balneoterapi de yararlanmaktadır. lut Gölünde, ya da yaz aylarında kuzey denizi ve baltık
denizi kıyılarında deniz suyu ve doğal güneş ışığı kombinasyonu
aracılığıyla yapılan ışın tedavileri iyi bilinir, çünkü deniz kıyısında
güneş ışınımı özellikle yoğundur. lut Gölü özel coğrafik konumu
nedeniyle çok tuzludur – yemek tuzunun (soydum klorür) yanı sıra
diğer mineraller bakımından da zengindir. bunlar sayesinde psoriatik deriye olumlu etkide bulunur ve yoğun güneş ışığının etkisini
güçlendirir. Öte yandan, yüksek dağlardaki uyarıcı iklim de, sahip
olduğu yoğun güneş ışınımı sayesinde semptomları iyileştirici
etkide bulunabilir.
böyle bir ortamda geçirilen birkaç hafta, etkisi uzun süreli olmasa
da, hastaların çoğuna iyi gelmektedir. ayrıca, bu etki hastadan
hastaya değişiklik gösterir. tuzlu su (sole) ve yapay ışıkla yapılan
ve her yerde uygulanabilen yapay balneoterapi ve fototerapi buna
bir alternatif olabilir.
34
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 34
22.05.12 16:59
Konuyla ilgili sorularınızı doktorunuza yöneltin.
Doktorunuz tavsiyeleri ve tüm bilgisiyle yanınızda olacaktır.
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
35
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 35
22.05.12 16:59
TEDAVİYLE İLGİLİ BİLGİLER
tamamlayıCı tedaViler
Hasta eğitimi
eğitim programları sedef hastalığının içyüzünü ve tetikleyici faktörlerini ve sürekli olarak yineleyen kötüleşmeleri anlamaya yardımcı olabilir. bu programların öğeleri cilt bakımı, tedavi, beslenme, kaşıntı ve kaşınmayla daha iyi başa çıkma ve günlük
sorunların daha iyi üstesinden gelmeye yönelik bilgilerdir. birçok
hasta bu programlara katıldıktan sonra sedef hastalığını kendi
çabalarıyla daha iyi kontrol ettiklerini düşünmekte ve hastalığın
neden olduğu ruhsal sıkıntıları daha az hissetmektedir.
Rehabilitasyon
almanya’nın çeşitli uzman klinikleri psoriasis hastaları için özel
rehabilitasyon önlemleri sunmaktadır. bunlar kuzey ve baltık
denizi kıyılarında veya dağlık bölgelerde bulunmakta ve olumlu
iklim etkilerinden yararlanmaktadır. ayrıca bu kliniklerde bir çok
farklı tedavi yöntemi mevcuttur. buralarda eğitim programları da
sunulur. rehabilitasyon önlemleri doktor tarafından karara bağlanabilir.
36
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 36
22.05.12 16:59
HılfestellUnG ım alltaG
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
“ En kötüsü, hastalığı
gizlemenin olanaksızlığıydı.”
37
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 37
22.05.12 16:59
SEDEF HASTALIĞI İLE YAŞAMAK
GÜnlÜk yaşamda destek
Günlük yaşamda destek
kronik bir hastalıkla yaşamak her zaman bir yük oluşturur, hele
hastalık sedef hastalığı gibi gözle görülüyorsa. ayrıca tedavi ve
destekleyici önlemler çoğu zaman zahmet verici ve zaman alıcıdır.
tedavi sürecine şahsen katılmanız gerektiğinin bilincinde olun.
tüm tedavi önlemlerinin başarısı önemli ölçüde size de bağlıdır.
tedaviye aktif katkıda bulunun. doktorunuzla ve tıbbi personelle
birlikte çalışın – siz, hepiniz sedef hastalığına karşı birlikte mücadele eden pozitif ve özgüvenli bir duruş sayesinde hastalık ve tedaviyle ilgili baskı ve kısıtların çok daha iyi üstesinden gelebilirsiniz.
Hastalığın günlük yaşamda size kısıtlar getirmesine izin vermeyin
ve hayatınızı hayattan zevk alacak bir şekilde yaşamaya devam
edin. kendi içinize kapanmayın, tam tersine boş zamanlarınızı
aileniz ve arkadaşlarınızla birlikte değerlendirerek, seyahatler
yaparak vs. geçirin.
38
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 38
22.05.12 16:59
SEDEF HASTALIĞI İLE YAŞAMAK
Tetikleyicilerden uzak durun
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
plak tipi sedef hastalığının oluşmasında ve ilerlemesinde birçok
faktörün önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. sedef hastalığına
yakalanmış olan kişiler bu faktörlerden mümkün olduğunca uzak
durmalıdır.
•
•
•
•
stres
mekanik veya fiziksel tahrişler (sürtünme, baskı, güneş yanığı)
aşırı alkol tüketimi
ilaçlar (örneğin lityum, beta blokerler, aCe baskılayıcılar,
sıtmaya karşı kullanılan klorokin ilacı)
• fazla kilo veya aşırı kilo almak
• iklim değişikliği veya nemli ve soğuk bir iklimde yaşamak gibi
çevre faktörleri
buna karşılık, örneğin deniz kıyılarının güzel, güneşli ve sıcak ikliminde ya da dağların uyarıcı havasında tatil yapmak gibi hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilecek faktörlerden de yararlanılmalıdır.
39
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 39
22.05.12 16:59
SEDEF HASTALIĞI İLE YAŞAMAK
GÜnlÜk yaşamda destek
Beslenme ve yaşam tarzı
bünyeye uygun gıdaların alınmasına özen gösterildiği bilinçli ve
dengeli bir beslenmenin sedef hastalığını olumlu etkilediğine ilişkin
göstergeler vardır. ancak belli bir “psoriasis diyeti”nden söz edebilmek için elde güvenilir bilimsel veri yoktur.
Her hasta olmasa bile birçok hasta şu gözlemlerde bulunmaktadır:
• beslenme biçiminin değiştirilmesi, hangi biçim seçilirse seçilsin,
hastalığın seyrini değiştirmektedir,
• şeker hastalığı, kalp-damar hastalıkları ve kanserde de tavsiye
edildiği üzere bol meyve ve sebze, doymamış yağ asitleri, bol
balık ve az kırmızı etin tüketildiği bir akdeniz diyeti hastalığa
olumlu bir etkide bulunmaktadır,
• az kalorili bir beslenmenin olumlu etkileri olabilir ve,
• aşırı bir şekilde kilo alınması semptomları kötüleştirmektedir.
40
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 40
22.05.12 16:59
SEDEF HASTALIĞI İLE YAŞAMAK
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
istatistiksel olarak sedef hastalarının diyabet (şeker hastalığı), yüksek tansiyon ve kan dolaşımı bozuklukları gibi “medeniyet hastalıkları” na tutulma riski daha yüksektir.
bol meyve ve sebze, hububat ürünleri, balık, doymamış yağ asitleri, az yağ ve az kırmızı etin tüketildiği bir beslenme bazı hallerde
sedef hastalığını olumlu bir şekilde etkilemekle kalmayıp, aynı
zamanda bu uygarlık hastalıklarına da karşı koyacaktır. bu nedenle
keyif verici maddelerden uzak durulmalıdır: aşırı ve sık alkol tüketimi sedef hastalığını kötüleştirir. sigara içmek de sedef hastalığının semptomlarını güçlendirip hastalığın nüksetmesini sıklaştırabilir. bu iki faktör yukarıda söz edilen uygarlık hastalıkları açısından
da risk oluşturmaktadır.
beslenmenin yanı sıra günlük hayat içerisinde düzenli bir şekilde
hareket etmek de hastalığa karşı alınan önlemler açısından önemli
bir rol oynar. Haftada en az üç kez yarımşar saat olmak üzere
bedensel aktivitede bulunun! aktif bir hayata yönelik küçük adımlar bile yardımcı olabilir: asansör yerine merdiven, işe gidiş gelişlerde araba yerine bisiklet, kısa mesafeleri yürüyerek gitmek gibi.
41
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 41
22.05.12 16:59
SEDEF HASTALIĞI İLE YAŞAMAK
GÜnlÜk yaşamda destek
Ruhsal faktörler
sedef hastalığı hastalar için çok büyük bir yük olabilir. birçok
hasta, sedef hastalığının gözle görülür belirtileri nedeniyle kendilerini rahatsız ve dışlanmış hisseder. Hastalar kendilerini çoğu
zaman günlük hayattan ve arkadaş ve tanıdık çevrelerinden geri
çekerler. diğer insanlara özgüvenli bir şekilde yaklaşmaya ve boş
zamanlarınızda sevdiğiniz şeyleri yapmaya çabalayın. Hastalığınız hakkında konuşmaktan ve sedef hastalığının bulaşıcı olmadığını ve kötü hijyenle bir ilgisinin bulunmadığını anlatmaktan
çekinmeyin. dost ve yakınlarınızı konuya dahil etmek ve bilgilendirmek önemlidir. bu, karşılıklı anlayışı güçlendirdiği gibi, olası
risk faktörlerinden uzak durmaya da katkıda bulunur.
yoğun psikolojik baskı durumunda, hastalıkla ilgili pek çok sorunun üstesinden daha iyi gelebilmek üzere tamamlayıcı psikoterapatik yöntemler ve/veya psikososyal bakım yardımcı olabilir. Öte
yandan, ruhsal durum da sedef hastalığını doğrudan etkiler.
Örneğin birçok hastada stres sedef hastalığının kötüleşmesinde
önemli rol oynayan bir faktördür.
42
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 42
22.05.12 16:59
SEDEF HASTALIĞI İLE YAŞAMAK
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
Otojen gevşeme egzersizi, meditasyon, yoga veya tai Chi gibi
davranış terapileri ve gevşeme egzersizleri stresi azaltmaya ve
hastalığın daha iyi bir şekilde üstesinden gelmeye yardımcı olur.
böylece bir yandan da yaşam kalitesi artar ve hastalığın seyri
olumlu bir şekilde etkilenir.
bu yöntemler ayrıca, sedef hastalığıyla ilişkili depresyon ve yorgunluk gibi psikolojik sorunların çözümüne de katkıda bulunur.
Her yöntem her hasta için aynı derecede uygun değildir. sizin açınızdan en uygun yöntemin hangisi olduğunu bulmak için kendinize zaman ayırmalısınız. bu konuda elbette doktorunuza veya
terapistinize de danışabilirsiniz.
“ Masaj yalnızca
beden için değil, ruh
için de önemlidir.”
43
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 43
22.05.12 16:59
SEDEF HASTALIĞI İLE YAŞAMAK
GÜnlÜk yaşamda destek
Özyardım
doktor ve terapistlerin yanı sıra diğer hastalarla bilgi ve deneyim
alış verişinde bulunmak, sosyal ve sağlık sorunlarına rağmen
günlük hayatla baş etmek açısından büyük bir destek oluşturabilir.
sedef hastalığına yakalanan herkes yıllar geçtikçe kendi hastalığının bir uzmanı haline gelmektedir. bu nedenle hastalar arasındaki
ilişki hem günlük hayata yönelik önemli tavsiyelerin alınıp verilebilmesi, hem de önemli bir insani destek anlamına gelmektedir.
Özyardım grupları günlük hayata ilişkin şahsi, açık ve karşılıklı
güvene dayanan tartışmaların yapıldığı, dinleme ve karşılıklı
anlayışın ön planda yer aldığı ve bilgi ve tavsiye alış verişinin
mümkün olduğu bir ortam sunar.
almanya’da “deutsche psoriasis bund e.V.” (dpb) (alman psoriasis birliği) sedef ve psoriasis artriti hastalarının çıkarlarını temsil
etmektedir. www.psoriasisbund.de adresi altında yerel yardımlaşma gruplarını ve bağlantı kurabileceğiniz kişileri bulabilirsiniz.
44
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 44
22.05.12 16:59
SÖZLÜK
a-Z
Akut
aniden başlayan ve hızlı
ilerleyen (karşıtı: kronik)
Bağışıklık sistemi
vücudun koruma sistemi;
organizmadaki yabancı maddelerin veya bozulmuş vücut
hücrelerinin savuşturulmasını
sağlayan hücreler, antikorlar,
haberci maddeler vb.
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
Anamnez
tıbbi geçmiş
Antagonist
belli bir yapıya karşı yönelik
madde
Antijen
bağışıklık sisteminde bir tepki
tetikleyebilen, vücuda yabancı
veya vücuda ait madde
Antikor
bağışıklık sisteminin bir tepkisi
olarak meydana gelen ve
spesifik bir şekilde belli bir
madde veya yapıya (antijen)
karşı yönelen bir protein
Artrit
eklem iltihabı
Balneoterapi
kaplıca tedavisi
Biyolojik ilaç; (İngilizce:
Biologics)
biyoteknolojik yöntemlerle elde
edilen maddeler, “biyolojik
maddeler”, (ingilizce biologics,
biologicals)
Dermatit
iltihaplı deri hastalığı
Dermatoloji
tıbbın deri hastalıklarıyla
ilgilenen dalı
45
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 45
22.05.12 16:59
SÖZLÜK
a-Z
Fototerapi
doğal ve yapay ışınlarla yapılan
tedavi
tanımlamaları: kortikoidler,
glukokortikoidler, steroidler
Gen
kalıtımsal birim, belirli kalıtım
bilgilerinin taşıyıcısı
Kortizon
böbreküstü bezinde üretilen
kortizol adlı haberci maddenin
yapay olarak elde edilen bir
türevi
İmmünoloji
bağışıklık sisteminin yapısı ve
fonksiyonu ile ilgilenen bilim
dalı
Kronik
uzun süren, kalıcı (karşıtı: akut)
İmmünosupresif
bağışıklık sisteminin tepkisini
önleyici veya zayıflatıcı
İntertriginöz
derinin üst üste geldiği yerler
(deri kıvrımlarında)
Kortikosteroidler
kortizondan türemiş olan,
ağırlıklı olarak iltihap önleyici
bir etkiye sahip olan, ancak
bunun ötesinde başka etkileri de
olan olan ilaç grubu. diğer
Lokal
yerel, belli vücut hücreleri ile
ilgili
Oral
ağızda, ağızdan
Patogenez
hastalıkların meydana gelmesi
ve gelişmesi
Plak
deride görülen plaka şeklinde,
zeminden hafifçe yükselmiş
değişiklikler
46
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 46
22.05.12 16:59
SÖZLÜK
Poliartrit
birkaç veya çok sayıda eklemin
iltihabı
PUVA (=Psoralen + UV-A)
ışığa karşı duyarlılığı artırmak
için psoralen maddesi verilerek
yapılan UV-a ışın tedavisi
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
Prognoz
bir hastalığın veya durumun
tahmini seyrinin değerlendirilmesi
Progredient
ilerleyen, progresif
Progresyon
bir hastalığın veya bir değişimin
ilerlemesi
Rehabilitasyon
eski haline getirmek, sağlık
bozukluklarını gidermek üzere
yeniden entegre etmek
Remisyon
hastalık belirtilerinin kalıcı veya
geçici olarak yok olması;
şikâyetlerin olmadığı durum
Reseptör
haberci maddeler tarafından
Protein
amino asitlerden oluşan organik iletilen sinyalleri alarak hücrenin
merkezine aktaran hücre
bileşikler
yapıları. reseptörler belli
haberci maddeler üzerinde
Pruritus
uzmanlaşmıştır ve hücreye,
kaşıntı
haberci maddeye tepki verme
kabiliyeti kazandırırlar.
Psoriasis
sedef hastalığı
47
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 47
22.05.12 16:59
SÖZLÜK
a-Z
Rezidiv
nüksetme, nükseden
Trigger (tetikleyici)
bir şeyi başlatan uyarıcı
Romatoloji
tıpta romatizmal hastalıkların
oluşumu, tedavisi ve önlenmesi
ile ilgilenen uzmanlık dalı
Tümör Nekroz Faktorü
(TNF) alfa (α)
bağışıklık sistemine ait, vücut
içindeki pek çok süreçte yer alan
doğal bir haberci madde.
bunun yanında pek çok iltihaplanma sürecinde merkezi bir rol
oynar.
Sindet
yüzey aktif temizleyici madde
Sistemik
tüm vücudu ilgilendiren
Skuamöz
pullu
Subkutan
deri altı, deri altına (kısaltması:
s.c.)
TNF-α-İnhibitörü
tnf-α-antagonisti, rakip, tnf-α
haberci maddesinin engelleyicisi
Topik
dışsal, yüzeysel
48
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 48
22.05.12 16:59
DAHA FAZLA
bilGi
İnternet adresleri
INFORMATIONEN
ZURpsoriasis
ERKRANKUNG
www.psoriasisbund.de ➜ der deutsche
bund e.V. (alman
psoriasis birliği) bütün eyaletlerde bölgesel gruplar içinde örgütlenmiş,
bugün 7.000 üyesi bulunan bir özyardım derneğidir.
www.psoaktuell.com ➜ sedef hastalığından şikayetçi olan herkes
için danışman – pso aktuell dergisi bütün önemli sorunları ele
alarak yararlı bilgiler veren ve yılda dört kez çıkan bir yayındır.
yayımcı: k.i.m ınfo-service gGmbH.
www.psoriasis-behandeln.de ➜ pfizer pharma GmbH firmasının
psoriasis (sedef hastalığı) ile ilgili bilgi kaynağı. burada psoriasis
konusundaki sorularınıza yanıt bulabilirsiniz.
Kitap önerileri
“Schuppenflechte: Was Sie schon immer über Psoriasis wissen
wollten” – “Sedef hastalığı: Psoriasis hakkında bilmek istediğiniz
her şey”
Ulrich mrowietz, Gerhard schmidt-Ott
karger 2005, 2. baskı, ısbn 978-3805579407
“Psoriasis: Ursachen und Therapie der Schuppenflechte” –
“Psoriasis: sedef hastalığının nedenleri ve tedavisi”
matthias augustin, erwin schöpf
C. H. beck 1999, ısbn 978-3406447259
“Psoriasis und Gelenkerkrankungen” – “Psoriasis ve eklem
hastalıkları”
Uwe Wollina, Gert Hein, burkhard knopf
Urban & fischer Verlag 2002, ısbn: 978-3334609855
49
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 49
22.05.12 16:59
NOTLAR
50
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 50
22.05.12 16:59
INFORMATIONEN ZUR ERKRANKUNG
51
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 51
22.05.12 16:59
030 - 55 00 55 01
Telefon
Faks 030 - 55 00 54 99 999
Pazartesi – Cuma saat 8.00 ile 18.00 arası
www.pfizer.com/info@pfizer.com
62335_Patientenbroschuere_Enbrel_Plaque_Psoriasis_tuerkisch_ARTWORK.indd 52
62335/Vers. 1/05-12
PSORIASIS Hastalar için danışma el kitabı
Pfizer Pharma GmbH
22.05.12 16:59
Download