Proje Adı: Türkiye Akademisinde Toplumsal

Proje Adı: Türkiye Akademisinde Toplumsal Cinsiyet Algısı ve Yansımaları
Araştırma Şirketi
Araştırma Veren
Veri Toplama Firması
Araştırmanın Künyesi
Kullanılan yöntem(ler)
Kalitatif
Kantitatif
Diğer (açıklayınız)
Derinlemesine
CAPI
Nitel veriler Maxqda
Görüşme (N=46)
(N=505 )
12 programı ile nicel
veriler ise SPSS 20
kullanılarak analiz
edilmiştir.
Araştırmanın evreni/
Türkiye’de 2013 yılı ve öncesinde kurulmuş olan kamu ve vakıf
hedef kitlesi
üniversitelerinde çalışan akademisyenler
Coğrafi kapsama alanı
Her coğrafi bölgeden birer şehir bulunmak üzere toplam 20 Şehir,
39 Üniversite
Örnekleme yöntemi
Kalitatif: Kotalı Örneklem
Kantitatif: Kotalı Örneklem
Veri toplama yöntemi
Kalitatif: Derinlemesine Görüşme
Kantitatif: CAPI
Veri toplama tarihleri
19.02.2016 – 07.06.2016
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
İş Hedefleri, Araştırmanın Hedefi ve
Araştırma Bulguları
İş ve Araştırma Hedefleri
•
Türkiye’de kadın istihdamı düşükken, akademide kadınların neredeyse erkekler kadar var
olabilmesinin sebeplerinin neler olduğunu bulmak
•
Akademisyenlerin meslekleriyle ve cinsiyet rolleri ile kurdukları ilişkiyi açıklamak
•
Kadın ve erkek akademisyenlerin akademisyenliği seçme sebepleri, toplumsal cinsiyet rollerinin
bu mesleği seçimleri üzerindeki etkisi ve cinsiyete dayalı iş bölümünü ne ölçüye kadar kabul
ettiklerine dair açıklamalar getirmek
•
‘Akademisyen kadın ve erkeklerin bu mesleği seçme sebepleri birbirlerinden farklı mıdır?’,
‘Akademisyenlik mesleğinin seçiminde toplumsal cinsiyet rollerinin etkileri var mıdır?’, ‘Kadınlar
akademide yoğun olarak bulunsalar da yükselememelerinin sebepleri nelerdir?’ gibi sorulara
cevap bulmak
•
Bu soruların cevaplarından hareketle farklı kurumlardaki toplumsal cinsiyet eşitliği yönünde
geliştirilecek politikalara ilişkin somut öneriler sunmak
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
İş Hedefleri, Araştırmanın Hedefi ve
Araştırma Bulguları
Araştırma Bulguları
Çalışmada aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır:
Meslek Seçimi
Akademisyenler meslek seçimine dair benzer cevaplar vermiş ve en çok
akademik çalışma ortamının yaratıcılığa imkân vermesi ve toplum
nezdinde prestijli olarak algılanması sebebiyle bu mesleği seçtiklerini belirtmişlerdir. Maddi gelir, bu
mesleğin seçiminde en az etkili olan faktördür. Akademisyenliğin benzer yetenekleri ve eğitim
sürecini gerektiren diğer mesleklerden daha az gelir getirici olması, erkekleri bu alandan
uzaklaştırmakta, bu doğrultuda akademide kadınlara yer açılmasına zemin hazırlamaktadır.
Öte yandan akademisyenliğin görece daha şeffaf süreçlerle işleyen işe alım politikaları içermesi,
kadınların diğer alanlara göre akademide daha çok yer almasını beraberinde getirmektedir.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
İş Hedefleri, Araştırmanın Hedefi ve
Araştırma Bulguları
Araştırma Bulguları
Toplumsal Cinsiyet Algısı
Kadın ve erkek akademisyenlerin toplumsal cinsiyet eşitliğine dair tutumları birbirinden
ayrışmaktadır. Erkek akademisyenler, cinsiyetçi önermeleri ve geleneksel toplumsal cinsiyet rollerini
daha fazla benimsemektedirler.
26,4 %
22,9 %
ÇOCUKLARIN YETİŞTİRİLMESİ BABADAN ÇOK ANNENİN GÖREVİDİR.
EVİ GEÇİNDİRMEK ERKEĞİN TEMEL GÖREVİDİR.
AİLENİN REİSİ ERKEKTİR.
KADINLARIN BİRİNCİL GÖREVLERİ EV İŞLERİNİ YERİNE GETİRMEKTİR.
KADINLAR EKONOMİK KOŞULLARI İYİ OLDUĞUNDA ÇALIŞMA
YAŞAMINDAN ÇEKİLEBİLİRLER.
25,1 %
10,5 %
11,3 %
6,8 %
8,7 %
EVİ GEÇİNDİRMEK ERKEĞİN TEMEL GÖREVİDİR.
KADIN, ERKEK EVE GELMEDEN ÖNCE EVDE OLMALIDIR.
8,3 %
ÇOCUKLARIN YETİŞTİRİLMESİ BABADAN ÇOK ANNENİN GÖREVİDİR.
8,7 %
ERKEK
33,1 %
13,9 %
20,9 %
13,9 %
17,6 %
23,1 %
20,9 %
KADIN
İfadeler 5’li Likert ölçeği ile sorulmuş, tabloda “ Kesinlikle Katılıyorum (5)” ve “Katılıyorum (4)” ifadeleri temel alınmıştır.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
İş Hedefleri, Araştırmanın Hedefi ve
Araştırma Bulguları
Araştırma Bulguları
İş Yerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı
Sosyal hayatta ve aile yaşamındaki toplumsal cinsiyet eşitliği ve geleneksel toplumsal cinsiyet
rollerine dair yaklaşımlar, iş hayatındaki cinsiyet temelli bakışla ilişkilidir ve bu alanda da kadınlar,
erkeklere göre daha eşitlikçi bir tutum almaktadırlar.
KADIN YÖNETİCİLERİN AKILCI MANTIKLI DEĞİL DUYGUSAL
KARARLAR ALDIKLARINA İNANIYORUM.
ERKEKLER DAHA İYİ BİLİM İNSANI OLURLAR.
KADINLAR DOĞALARI GEREĞİ YÖNETİCİLİĞE UYGUN DEĞİLDİR.
23,8 %
15,8 %
11,3 %
6,4 %
15,9 %
8,7 %
ÇOCUK BAKIMINA DAİR EĞİTİMİN VERİLDİĞİ BÖLÜMLER KADINLAR
İÇİN DAHA UYGUNDUR.
23 %
10,5 %
ŞANTİYE, ÜRETİM ATÖLYESİ GİBİ YERLERDE ÇALIŞMAK KADINLARA
UYGUN DEĞİLDİR.
ERKEK
33,5 %
16,6 %
KADIN
İfadeler 5’li Likert ölçeği ile sorulmuş, tabloda “ Kesinlikle Katılıyorum (5)” ve “Katılıyorum (4)” ifadeleri temel alınmıştır
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
İş Hedefleri, Araştırmanın Hedefi ve
Araştırma Bulguları
Araştırma Bulguları
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Ayrımcılığına Dair Farkındalık
Kadın ve erkek akademisyenlerin toplumsal cinsiyet eşitliği ve ayrımcılığına dair farklı fikirlere sahiptir.
Kadınlar erkeklere göre daha yüksek oranda kadınlara yönelik ayrımcılık yapıldığını ve kendilerine eşit
fırsatlar sunulmadığını, üniversitenin kurumsal yapısının kadınların ilerlemesini engellediğini
düşünmektedir. Erkeklerdeki bu farkındalık eksikliği, kadınların özellikle yönetim kadrolarında yer
alamamalarında etkilidir. Yönetimde çoğunluğu oluşturan erkeklerin, ayrımcılığa dair farkındalıklarının
düşük olması dezavantajlı grupların yönetim ve karar verme mekanizmalarına eşit düzeyde katılımlarını
engellemektedir.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
İş Hedefleri, Araştırmanın Hedefi ve
Araştırma Bulguları
Araştırma Bulguları
Cinsiyetçi İş Bölümü
Akademisyenlerin %32’si üniversitede ayrımcılık olduğunu düşünmektedir. Yapılan derinlemesine
görüşmeler, bu ayrımcılığın üniversitenin kurumsal yapısından ziyade toplumun ataerkil değerleri ve
geleneksel cinsiyet rollerinden ileri geldiğini göstermektedir.
Akademisyenlerin, hanelerindeki iş bölümüne dair sorulara verdikleri yanıtlarda, toplumsal cinsiyet
rollerinin sürdürüldüğü ve kadınların çalışma yaşamına etki ettiğini ortaya koymaktadır. Örneğin,
9,1%
Erkek
64,5%
26,4%
Diğer
Ev İşlerini eşleri yapıyor.
Kadın
41,0%
Ev işlerini kendileri yapıyor.
3,4%
55,6%
Cinsiyetlere göre evdeki iş bölümü (Diğer seçeneği «evdeki diğer aile bireyleri ve yardımcıları kapsamaktadır.)
Aynı şekilde çocuk sahibi erkek akademisyenlerin %46’sı çocuk sahibi olmanın akademik kariyerlerine
olumsuz etkisi olmadığını söylerken bu oran kadınlar için %27’ye düşmektedir. Dolayısıyla hane içinde
kadınlara düşen görevler akademide yükselmeleri önünde önemli bir engel oluşturmaktadır.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
İş Hedefleri, Araştırmanın Hedefi ve
Araştırma Bulguları
Araştırma Bulguları
Cinsiyetin Sosyal Ağlara Etkisi
Yöneticilik deneyimi olan kadın ve erkek akademisyenlerin söylemleri, diğer yöneticilerle kurulan
sosyal ağlar konusunda belirgin derecede farklılaşmaktadır:
•
Kadın akademisyenler, cinsiyetlerinin iş dışında ağlar geliştirme ve giyimleri konusunda engel
teşkil ettiğini; erkek akademisyenler ise iş dışında da görüştüklerini, deneyimlerini paylaştıklarını,
iş dışı aynı sosyal ağda bulunabildiklerini belirtmişlerdir.
•
“Erkeklerin çoğunlukta olduğu sosyal ağlara girmekte zorlanırım” ifadesine kadınların ve
erkeklerin verdikleri yanıtlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmakta; kadınlar
bu ifadeye daha çok katılmaktadır. Bu durum erkeklerin sürdürülebilir bir biçimde yönetim
mekanizmalarında yer almalarını kolaylaştırırken, kadınların ise karar verme mekanizmalarından
uzaklaşmalarına, dolayısıyla yönetimde etkili olamamalarına neden olmaktadır.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
Araştırma Sonrası Alınan Aksiyonlar ve
Araştırmanın İş Sonuçlarına Etkileri
Araştırmanın İş Sonuçlarına Etkileri
Yapılan araştırma, kamu kurumları ve iş yaşamında cinsiyet temelli eşitsizliğin giderilmesi
yönünde politika önerileri sunmaktadır. Öneriler ana başlıklarıyla şu şekildedir;
1.
Kurumlarda üst yönetimin belirlenmesinde ve terfi süreçlerinde yenilikler yapılmalıdır;
2.
İş yerlerinde, üniversitelerde kadın ağları oluşturulmalıdır;
3.
Toplumsal cinsiyet verileri yıllık olarak raporlanmalıdır;
4.
Erkekler eğitilmeli, kadınlar güçlendirilmelidir;
5.
Farklılaşan iş motivasyonları ve çok yönlü kariyer beklentileri kurumların insan kaynakları
politikalarına yansıtılmalıdır.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
Araştırma Sonrası Alınan Aksiyonlar ve
Araştırmanın İş Sonuçlarına Etkileri
Araştırma Sonrası Aksiyonları
Araştırmanın bulguları ve geliştirilen öneriler Yüksek Öğretim Kurumu Akademide Kadın
Sorunları ve Çalışma Birimi’ne, Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü’ne ve Devlet Personel Daire
Başkanlığı’na sunulacaktır. Üniversiteler için getirilen ve bütünüyle sosyal girişimcilik projesi olarak
nitelenebilecek bu önerilerin, kamu kurumları başta olmak üzere diğer kurumlarca da uygulanması
kurumlarda ve yönetim kadrolarında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına katkı sağlayacaktır.
Bu çalışma kapsamında şu somut öneriler getirilecektir:
1.
Üniversitelerdeki karar mekanizmalarına kadınların katılımını arttırmak için özellikle yönetimdeki
kadın sayısının çok düşük olduğu üniversitelerde yönetimde cinsiyet kotası getirilmelidir.
2.
Toplumsal cinsiyet eşitliğine dair akademisyen ve öğrencilere dair eğitimler/dersler
oluşturulmalıdır.
3.
Kadın akademisyenlerin ve yöneticilerin bir araya gelip deneyimlerini paylaşacağı kurumsal ağlar
oluşturulmalıdır.
4.
Üniversitelerdeki kreş ve anaokulu hizmetlerinin erişilebilirliğine yönelik araştırma yapılması; ve
bu hizmetlerin erişilebilir olmadığı üniversitelere bu anlamda yatırımların gerçekleştirilmelidir.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri
Araştırma Sonrası Alınan Aksiyonlar ve
Araştırmanın İş Sonuçlarına Etkileri
Araştırma Sonrası Aksiyonları
5.
Bu çalışmanın ve ÖSYM verilerinin gösterdiği üzere kadınların akademide yer alma biçimleri
üniversite bölümlerine ve üniversitelerin bulundukları şehirlerin kalkınma seviyelerine göre
değişiklik gösterdiği için her üniversitenin kurumsal yapısı ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin
sağlanabilmesine yönelik gerekli ihtiyaçlar tespit edilmeli ve özelleşmiş bu ihtiyaçlara göre
belirlenen hedefler doğrultusunda stratejiler geliştirilmelidir.
6.
Kadınların, yönetimin farklı düzeylerinde etkin olarak yer alabilmeleri için kurumsal koçluk ve
mentorluk desteklerinin sağlanma aynı zamanda akademik koçluk ve mentorluk (danışmanlık)
uygulamalarının hayata geçirilebilmesi için de gerekli planlamaların yapılmalıdır.
7.
İş yaşamında karar verici rolü olan bireylere, duyguların ve sezgilerin farkında olmaları ve karar
verme sürecinde onları rasyonellikten uzaklaştıran faktörler olarak değil de karar verme
süreçlerini destekleyen faktörler olarak yaklaşmaları yönünde farkındalık yaratıcı eğitimler
verilmeli; ve karar vericilerin daha etkili kararlar vermeleri teşvik edilmelidir.
01.09.2016
2016 Baykuş
Ödülleri