Kentsel Dönüşümün ve Toplumsal Mekansal Farklılaşmanın temsili Murat Güvenç İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Dünya Kentleri Araştırma temaları • • Toplumsal olarak polarize kentlerdir. Kültür bir araştırma nesnesine dönüşürken Kültürel çalışmalar alanı gelişir • • • • • • • • • • . • Küresel Kozmopolit seçkinlerin mekansal hareketliliği Edilgen Tutsak Yerel sınıflar / ulusaşırı seçkinler ayrımı Kent kullanıcıları (City users) yeni meşruiyet sorunları Yeni seçkinler/ yeni yaşam tarzları/ yeni tüketim alışkanlıkları ayırtedici değişken olarak kültür: Popüler Seçkin Sokak kultur Simge ekonomileri ve etkin küresel sınıflar Simgeler ekonomisinin Ekonomi politiği Yapılı çevrenin üretim ve yeniden üretimi En Zengin (gated communities) Yoksul Konut çevreleri Endüstri sonrası kentlerin toplumsal ekolojisine Bu ise yeni bir kent araştırma programı ve yeni temsil araçları gerektirir. Yöntem seçenekleri • • İdeal tipleme paradigmatik örnekler Erken Sanayi kenti: Engels’in Manchester’i Chicago Hoover ve Vernon New York Soja ve Dear ‘ın‘nın Los Angeles çalışmaları • Değişken odaklı Sayısal Tözel Doğrusal İndirgeyici Evrensel yasa koyucu Pozitivist Yöntem ? Lowry Modeli • A priori kavramsallaştırma ve Yapısal Sınıfsal Çatışma çözümlemeleri Toplumsal Adalet ve Kent Kollektif Tüketim Alanı olarak kent • Niteliksel İzlenimsel öznel Anlamaya ve adaletsizlikleri sergilenmesine yönelik rakkamsız innumerate kent çalışmaları Kentin bir metin olarak ele alınması • • Denek odaklı (case centric) yaklaşımlar İzler paradigması Ölçeklendirme Toplumsal-mekansal yapıların ilişkisel temsili / haritalanması yönelik ilişkisel keşifsel yöntemler Mumford Kömür kent Burgess: , • Farklı yerelliklere uyarlanabilir bir çerçeveye • Genel yapısal bağlam ve süreci • Yerel eylem ve olumsallıklarla birlikte ele almaya • Yerel bilgi birikimi deneyim ve eylemin genel yapılara eklemlemeye gerek var • Eleştirel Gerçekçi Kent Çalışmaları Yaklaşımı bu gereği yerine getirebilir Sanayileşme Düzeyi Tarihi Refah devleti uygulamaları ) Birikim Rejimi Tipleri Economik Uzmanlaşma Serbest Rekabet. Yaygın (Extensive) Yoğun Intensive Fordist Esnek (Flexible) 1980 - Birikim Rejimleri ve Yerel Farklılaşmanın birlikte ele alınması Turkiye kent tarihi yazımı için tarihsel /kuramsal çerçeve Kesteloot (2005) and Tekeli (1998 ve Tekeli (2005) ’den uyarlandı. Nüfüs Dinamikleri Ekonomik ölçek Vahşi batı (Wild West) Tatlı Kuzey (Nice North) Aile Merkezli (Familistic) South Güneydoğu Avrupa Kavramlaştırması Refah devleti farklılaşmasının temsiline Avrupada kentsel yapı farklılaşmalarının izlenmesine elverişlidir. Çerçeve tematik Dynamic (sütunlar itibariyle) Çok boyutlu dönemsel Synchronic(sıralar itibariyle) yerel tarih yazımına uygundur çözümlemeye elverişlidir. Mekansal yapılara çerçeveye yapılan Müdahalelerin bölünemezliklerin Atalet ve fırsatların etkileri Değerlerndirmeye alınabilecek Yerel bilgi ve birikim değerlendirilebilecektir. Birikim Rejimi Tipleri Sanayileşme Düzeyi Refah devleti uygulamaları ) Serbest Rekabet. 1840-1922 Düşük- İhracata yönelik Laissez- Faire Cemaatler Yeni kurumlar Réform dönemi Liman Kentleri İç kentler Bölgesel /ulusal /uluslarası Ticaret Merkezilerinin oluşumu Artan olumlu Yaygın (Extensive) 1923-1958 Düşük (Temel Mallar KITler ve küçük özel işletleler Kökten Modernite dönemi ulus devletin kuruluşu Ulusal Yaralı büyük kentler Marginal Durağan iç kentler Durağan Olumsuz Yetersiz Yoğun Intensive Fordist + Küçük Ölçek 1959-1980 İthal İkameci Dönem KIT+Özel Fordist+Küçük üretim İkili Refah devleti Fordism/patronaj/ clientelism Aile Yükselen Sanayi Ticaret Ulusal Metropollerin Oluşumu Sürekli Büyüme olumlu Esnek (Flexible) 1980 - Azman Sanayi kentinin çözülüşü Sanayisizleşme Özelleştirme Neo-Liberal- Aile temelli Güney Doğu Avrupa Modeli Sanayisizleşen Liman Yerseçimi Yükselen Ticaret ve Üretici servisler Turizm Kararlı Nüfusa Geçiş dönemi Olumlu / Olumsuz. Kıyıllaşma Economik Uzmanlaşma Nüfüs Dinamikleri Ekonomik ölçek Birikim Rejimi Tipleri Sanayileşme Düzeyi Refah devleti uygulamal arı ) Serbest Rekabet. 1840-1922 Düşükİhracata yönelik LaissezFaire Cemaatler Yeni kurumlar Réform dönemi Yaygın (Extensiv e) Birikim Rejimi 1923-1958 Düşük (Temel Mallar KITler ve küçük özel işletleler Yoğun Intensive Fordist + Küçük Ölçek 1959-1980 Esnek (Flexible) 1980 - Tekeli’nin Toplumsal tarihi Dönemlemesi Nüfüs Dinamikleri Ekonomik ölçek Hakim Konut Sunum Biçim ve Mekansal Çerçeve Liman Kenti Bölgesel /ulusal /uluslarası Ticaret Merkezi Artan olumlu Erken apartmanlaşma Ahsaptan kargire geciş Modern Alt yapının kuruluşu tramway tren EGS yeni İletişim Buharlı navigasyon Utangaç Modernite Kökten Modernite dönemi ulus devletin kuruluşu Ulusal Yaralı Marginal Durağan Liman Durağan Olumsuz Yetersiz Bireysel konut üretimi ilk Apartmanlar Banliyöleşme Radikal Modernite İthal İkameci Dönem KIT+Özel Fordist+Küçük üretim İkili Refah devleti Fordism/pat ronaj/ clientelism Aile Yükselen Sanayi Ticaret ve Limanı Ulusal Metropol Sürekli Büyüme olumlu Gecekondulu İşportalı Dolmuşlu kent İkili yapı Yap-sat Apartmanı Gecekondu- Kooperatif Populist Modernite Azman Sanayi kentinin çözülüşü Sanayisizleşm e Özelleştirme NeoLiberalAile temelli Güney Doğu Avrupa Modeli Sanayisizleşm e Yükselen Ticaret Finans ve Üretici servisler Kararlı Nüfusa Geçiş dönemi Olumlu / Olumsuz. Toplu konut , Kapital yoğun Bireysel inşaat Geç Modernite; Yeni zamanlar Economik Uzmanlaşma kenti Kenar Kentleşme Eleştirel Gerçekçi yeni temsil araçları • Toplumsal mekansal Konumlar -Toplumsal Mekansal Pratikler Sayısal Verinin ilişkisel temsili –haritalanması • Toplumsal konumların görüntülenebilmesi tözel-mekansal temsil bağdaşmazlığının ortadan kalkması Toplumsal Mekansal Farklılaşmaya ilişkin • Bütüncü sentez haritalarının hazırlanması • Yeni İlişkisel Katmanlaştırma ve Kartografyanın Yükselmesi • Verinin doğrudan haritalanması • Çizelge ve haritanın bir keşif aracına dönüşümü Sayısal Taxonomi ve Ölçeklendirme CA Bourdieu Bertin Abbott Cilliers Byrne ilk örnek Adalar Modalar toplumsal mekansal alanda nerede duruyor? . • • • • Komşu konumların kümelenmesi Katmanlaştırma /basitleştirme olanağı Çok Boyutlu (sentez) haritalarının hazırlanması Zaman içerinde değişimin izlenmesi • Ulusal iktisadi peyzajda dönüşüm 1990-2000 • İstanbul un ilçeleri 1990-2000 • İstanbul Mahalleleri 1990-2000 Küreselleşme Sürecinde Metropoliten iktisadi peyzajda dönüşüm : İstanbul Örneği (ilçeler) Metropoliten iktisadi peyzajda dönüşüm Mahalle Düzeyinde çözümleme: İstanbul Örneği Istanbul Goes Global Toplumsal-Mekansal Farklılaşmanın bütüncül temsili haitalanması • Kentsel yapıların kaotik görünümünün ardında kalan toplumsal mekansal farklılaşma örüntülerinin sergilenmesi Geniş bölgelerde Toplumsal Farklılaşmanın yüksek çözünürlükte temsili • Tahrif olmadan taşınabilir tekrarlanabilir toplumsal harita örnekleri • Sayım tablolarının Bertin Çizelgeleriyle indirgenmesi • Ankara ve İstanbul atlaslarından örnekler İstanbul Atlasından Örnekler