T.C. BAŞBAKANLIK GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI Gümrüklerde Yolsuzlukla Mücadele Dürüstlük ve Etik İlkeler Çalışma Grubu Raporu Mayıs-2008 Ankara İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ a- Çalışmanın Dayanağı b- Çalışma Grubu Üyeleri 2- ETİK DEĞERLERİN ÖNEMİ 3- KAMU YÖNETİMİNDE ETİK TARTIŞMALARI 4- KAMU HİZMETİ ETİĞİ VE ETİK BİR KAMU YÖNETİMİ 5- YOLSUZLUKLA MÜCADELE VE ETİK İLKELER 6- ÜLKEMİZDE ETİK YASAL ALT YAPI a. Genel Yapı: b- 5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun c. Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik d. Avrupa Birliği Uyum Çalışmaları Kapsamında Taraf Olunan Etik Davranış Kurallarına İlişkin Belgeler: 1- Arusha Deklarasyonu (Gümrük Kapılarında Dürüstlük İle İlgili Gümrükler İşbirliği Konseyi’nin Deklarasyonu–2003 Yılı Revize) 2. Avrupa Konseyi Kamu Görevlileri İçin Davranış Kuralları 7- GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞINDA DAVRANIŞ VE DÜRÜSTLÜK İLKELERİ VE ETİK DEĞERLER KONUSUNDA YAPILAN DÜZENLEMELER VE EĞİTİM FAALİYETLERİ a. İstanbul Deklarasyonu b. Gümrük Müsteşarlığı Davranış Ve Dürüstlük İlkeleri Genelgesi c. Hizmet İçi Eğitim Programları ve Eğitim Faaliyetleri d. Etik Sözleşme e. Kolluk Etik İlkeleri Metni f. Risk Yönetimi ve Stratejik Değerlendirme Birimi 8. YOLSUZLARLA MÜCADELEDE ETİK SORUNLAR ve SONUÇLARI a. Ülkemizde Etik Yapılanmanın Önündeki Sorunlar b. Gümrük Müsteşarlığının Yolsuzlukla Mücadele Profili c. Gümrük Müsteşarlığında Etik Yapının Önündeki Temel Sorunlar 9- ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 10-SONUÇ EKLER Ek-1 2005-2007 Döneminde Yakalanan Uyuşturucu Maddelerin Dökümüne İlişkin Tablo. Ek-2 2005-2007 Döneminde Yakalanan Kaçak Eşyaları Gösterir Tablo. Ek-3 Gümrük Kontrolörlerince Risk Analizlerine Dayalı Hedeflenmiş Firma Denetim Sonuçlarına İlişkin Tablo Ek-4 Personel İle İlgili Sonuçlar 2 3 3-4 4 4 4-5 5-8 9-11 11-16 16-20 20-21 22-26 1- GİRİŞ a-Çalışmanın Dayanağı: Müsteşarlık Makamının 24.03.2008 tarihli onayı gereğince, Müsteşarlığımız bünyesinde gerek yolsuzlukla mücadele gerekse dürüstlüğün arttırılmasına yönelik olarak, gerekli mevzuat güncellemeleri, idari önlemler ve iş süreçlerinin geliştirilmesi amacıyla Müsteşarlığımız etik komisyonu üyesi Eğitim Dairesi Başkanı Yusuf Topaç başkanlığında bir çalışma grubunun oluşturulması, söz konusu çalışma grubunun 01.04.2008 tarihinden itibaren 3 ay içinde çalışmalarını tamamlayarak, hazırlanacak raporun Müsteşarlığımız Etik Komisyonuna sunulması istenilmiştir. b- Çalışma Grubu Üyeleri: Eğitim Dairesi Başkanı Yusuf TOPAÇ (Başkan),Teftiş Kurulu Başkanlığından Gümrük Başmüfettişi, Hacı Hasan Murat ÖZSOY, İç Denetim Birim Başkanlığından İç Denetçi Ömer GEÇGİL, Gümrükler Genel Müdürlüğünden Daire Başkanı Yusuf GÜNEY, Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünden Daire Başkanı Şadi GÖKÇEN, Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünden Şube Müdürü Engin AKAR, AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünden Daire Başkanı Hasan KÖSEOĞLU, Hukuk Müşavirliğinden Hukuk Müşaviri Suavi ÖNAL, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığından Şube Müdürü Eyüp DİLBAZ ve Personel Dairesi Başkanlığından Şube Müdürü Oya YEŞİLAY’ dan oluşan çalışma grubu ilk toplantısını, 07.04.2008 tarihinde Eğitim Dairesi Başkanlığında yapmıştır. Süreç içinde çeşitli tarihlerde yapılan değerlendirme toplantıları sonucunda konuya ilişkin bir rapor hazırlayarak çalışmalarını tamamlamıştır. 2- ETİK DEĞERLERİN ÖNEMİ Kamu görevlileri, gündelik çalışmaları sırasında, kamu kaynaklarının yönetilmesi, vatandaşlarla ilişkiler ve politika oluşturma işlevleri gibi bazı durumlarda takdir yetkisi kullanırlar. Etik, bu kamu gücünün yanlış veya kamu yararına aykırı kullanılmasına set çeken kontrol ve denge noktalarından biridir. Bu, devlete ve kurumlarına karşı güven oluşturmanın ve bunu korumanın hayati bir unsurudur. Ayrıca uygulamaların, teamüllerin ve genelde davranışların sınandığı bir temel oluşturarak, kamuoyuna çıkarlarının korunduğu ve işlerin daha yoğun olarak yapıldığına dair güven verir. Bu yüzden, yönetişimin kalitesi açısından kilit önem taşır. Kamu yönetiminde etik, bir durum değil, bir faaliyettir. Etik davranışın desteklenmesi, sadece uyulması gereken kuralların listesinin ya da ulaşılması 3 gereken bir statünün belirlenmesi değildir. Devletin işleyişinin temelini oluşturan ve hep devam eden bir yönetim sürecidir. Özellikle kamu çalışanlarının kurum kültürüne yatkınlığı ve yaptığı katkı oranında etik değerlerin oluştuğu ve uygulanmasının da o derece başarıya ulaşıldığı bilinen bir gerçektir. 3- KAMU YÖNETİMİNDE ETİK TARTIŞMALARI Kamu yönetiminde etik tartışmaları, 1970’li yıllardan itibaren yoğunlaşmaya başlamıştır. Özellikle gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan yolsuzluklar, bütün dikkatleri yozlaşma olgusuna çekmiş, bu durum kamuoyunda mevcut mekanizma ve düzenlemelerin de yetersizliğini ortaya çıkararak yönetimleri, yeni arayışlara itmiştir. Bu süreçte etik konusunda tartışmalar giderek ön plana çıkmıştır. Kamuoyundan gelen “iyi” ve “etik” yönetimlerin oluşturulması baskısı karşısında, yönetimler de etik kurallar ve standartlar ile düzenleyici ve denetleyici kurumları oluşturma ve geliştirme çabası içine girmişlerdir. Ülkemizde de son çeyrek yüzyılda giderek artan yolsuzluk olayları etik kavramına ilgiyi artırmış ve kamu hizmeti etiği üzerine yeni çalışmalar yapılmasını sağlamıştır. 4- KAMU HİZMETİ ETİĞİ VE ETİK BİR KAMU YÖNETİMİ Kamu hizmetinde etik kavramı, kamu görevlilerinin kamu hizmetini yerine getirirken karar alma ve yönetsel süreçlerde bir anlayış ve değerler çerçevesinde uyacağı ilke ve kuralları içermektedir. Kamu görevlilerinin bu etik kurallar dışındaki eylem ve işlemleri “yolsuzluk” olarak adlandırılmaktadır. Bu çerçevede etik yönetim, kamu görevlilerinin kamunun işini yaparken yansız, nesnel ve dürüstlükle davranmaları ve devlet makamını kişisel, maddi veya siyasi kazanç için kullanmaktan sakınmaları anlamına gelmektedir. 5- YOLSUZLUKLA MÜCADELE VE ETİK İLKELER Etik, sosyal dokunun, kurumsal yapı ve işleyişin temel harcıdır. Bir yönetim sisteminin kalitesi, etik davranış ilkelerinin o kurumda uygulama ve yerleşme düzeyiyle çok yakından ilgilidir. Bilindiği üzere: Yolsuzlukla mücadele çeşitli politikalar, farklı stratejiler ve geniş kapsamlı bir işbirliğini gerekli kılmaktadır. Üzülerek belirtmek gerekir ki günümüzde, yalnızca kamu yönetiminde değil, toplumun her alanında genel anlamda ahlaki bir yozlaşma olduğu yönünde ortak bir 4 ön yargı ve görüş vardır. Bu nedenle, kamu yönetiminde etik değerlerin geliştirilmesi, kamunun en önemli görevleri arasındadır. Elbette başarı, etik kültürünün ve bilincinin artırılmasıyla yakından ilgilidir ve bu alanlarda yapılacak ortak çalışmalar, yolsuzlukların azaltılmasına önemli ölçüde katkı sağlayacaktır. Yapılan çeşitli araştırmalarda: (OECD- Kamu Yönetiminde Etik Raporu 1996) iyi bir etik altyapı için etkili bir yasal altyapının, siyasi iradenin, etkin hesap verme mekanizmalarının, uygulanabilir etik davranış kurallarının, mesleki sosyalleştirme mekanizmalarının, uygun çalışma koşullarının, etik konularda koordinasyonu sağlayan kuruluşların varlığının ve kamu görevlilerini denetleyen etkin bir sivil toplum varlığının bulunması gerektiği belirtilmektedir. Bugün geldiğimiz noktada etik, iyi bir yönetimin temel unsuru haline gelmiştir. İyi bir kamu yönetimi sistemi de saydam, hesap verebilen, kaliteli, etkin ve verimlilik anlayışı içinde hizmet veren; iş ve işlemlerinde etik değerlere bağlı hareket eden yönetimdir. Etik değerlere bağlılık, halkın kamu kurumlarına karşı güven duymalarını ve bunu sürdürmelerini sağlamaktadır. Yolsuzluk, her bakımdan riski çok yüksek bir sonuçtur. Bu nedenle etik ilkelere ve değerlere bağlılık, yüksek bir değer haline getirilmeli, yolsuzluklarla etkin mücadele edilebilmesi için etkin bir işbirliğine ve ortak stratejilere ihtiyaç bulunmaktadır. Yolsuzluk, kişi ve yönetimlerin boşluğundan beslenen bir olgudur. Bu süreçte mücadele de sistemli bir süreç dahilinde olmalı ve kurumun misyon ve vizyonu içinde önemli bir hedef olarak kalmalıdır. 6- ÜLKEMİZDE ETİK YASAL ALT YAPI a- Genel Yapı: Ülkemizde kamu görevlileri için davranış standartları ve müeyyideler: Anayasa’nın 10’uncu, 129’uncu ve 137’nci maddesi, 5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun, Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu, 5 2531 Sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşlere Dair Kanun, 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun, 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununu, 1156 Sayılı Kanuna Mugayir Tahakkuk ve Tediye Muamelatını İhbar Edenlere İkramiye İtasına Dair Kanun, 832 Sayılı Sayıştay Kanunu, 2443 Sayılı Devlet Denetleme Kurulu Kurulması Hakkında Kanun, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu, ile belirlenmiştir. Ayrıca bu mevzuatın yanında Kamu yönetiminde yolsuzluk, rüşvet ve etikle ilgili ülkemizin taraf olduğu uluslar arası çeşitli anlaşma ve kararlar da bulunmaktadır. b- 5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun Kamu yönetimimizde etik altyapının oluşturulması ve kamu görevlilerinden beklenen etik kurallar, 5176 Sayılı Kanunla yasalaşmıştır. Kanun’un amacının düzenlendiği birinci maddede, kamu görevlilerinin tabi oldukları etik davranış ilkelerinden saydamlık, tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik ilkeler sıralanmıştır. Kanunla, etik davranış ilkelerini belirlemek ve uygulamayı gözetmek için Kanun uyarınca, kamu kurum ve kuruluşlarında görevli Kanunda belirtilen üst düzey personelin etik davranış ilkelerine aykırı uygulamaları bulunduğu iddiasıyla vatandaşlarca ileri sürülen iddiaları araştırmak ve sonuçlandırmak üzere Başbakanlık bünyesinde 11 kişiden oluşan Kamu Görevlileri Etik Kurulu oluşturulmuştur. 6 Etik Kurulu, kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini hazırlayacağı yönetmeliklerle belirleme, kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapma ve bu konuda yapılacak çalışmalara destek olmakla görevli ve yetkili kılınmıştır. Bu bağlamda, Kamu Görevlileri Etik Kurulu hem hazırlayacağı yönetmeliklerle kamu yönetiminde etik konusunda etik altyapıyı bir etik davranış kodu halinde sistemleştirip toparlamak, hem de etik altyapının en önemli unsurlarından olan hesap verebilirlik mekanizmasının bir parçası olma işlevini yerine getirmektedir. Kanun, Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk Silahlı Kuvvetleri, yargı mensupları ve üniversiteleri kapsamamaktadır. c. Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik Yönetmeliğin amacı, birinci maddede, “Kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek, bu ilkelere uygun davranış göstermeleri açısından onlara yardımcı olmak ve görevlerin yerine getirilmesinde adalet ilkesine zarar veren, toplumda şüphe ve güvensizlik yaratan durumları ortadan kaldırarak kamu yönetimine halkın güvenini artırmaktır”, şeklinde tanımlanmıştır. Yönetmelik hükümleri 5176 Sayılı Kanun’un kapsamı dahilindeki tüm kamu görevlilerine uygulanmaktadır. Yönetmeliğin uygulanmasıyla görevli organ, Kamu Etik Kurulu’dur. Yönetmelik, kamu görevlilerinin tabi oldukları etik davranış ilkelerini, kamu hizmeti bilincine uygunluk, vatandaş odaklılık, hizmet standartlarına uygunluk, tarafsızlık, dürüstlük, misyona bağlılık, saygınlık ve güven, saygı ve nezaket kurallarına bağlılık, yasallık, hesap verebilirlik, saydamlık ve bilgi verme, çıkar çatışması durumlarında kamu menfaatini önde tutma şeklinde tanımlamıştır. Kurum ve kuruluşlarda, etik kültürünü yerleştirmek ve geliştirmek, personelin etik davranış ilkeleri konusunda karşılaştıkları sorunlarla ilgili olarak tavsiyelerde ve yönlendirmede bulunmak ve etik uygulamaları değerlendirmek üzere kurum veya kuruluşun üst yöneticisi tarafından kurum içinden en az üç kişilik bir etik komisyonu oluşturulmasını da hükme bağlamıştır. 7 d. Avrupa Birliği Uyum Çalışmaları Kapsamında Taraf Olunan Etik Davranış Kurallarına İlişkin Bazı Temel Belgeler: 1- 2003 Yılında Revize Edilen Arusha Deklarasyonu (Gümrük Kapılarında Dürüstlük İle İlgili Gümrükler İşbirliği Konseyi’nin Deklarasyonu) Gümrükler İşbirliği Konseyi, Gümrüklerin bir ekonominin etkili bir şekilde yönetilmesinde temel bir ünite olduğunu ve kaçakçılıkla mücadelede ve meşru ticaret akımlarının artırılmasında hayati bir rol oynadığını, Yolsuzluğun, herhangi bir toplumun işlevini etkin bir şekilde yerine getirmesini ortadan kaldırdığını ve aynı şekilde gümrüklerin görevlerini de engellediği, Yolsuzluğa bulaşmış bir gümrüğün: devlete düzgün bir şekilde aktarılması gereken gelirleri sağlayamayacağını, Yasadışı muamelelere karşı mücadelede etkin olunmamasına yol açacağını ve meşru uluslararası ticaretin artmasını engelleyeceğini ve iktisadi kalkınmayı engelleyeceğini, Gümrük görevlileri adet haline getirerek yasaları ihlal ederlerse gümrüklerin kamunun onayına ve güvenine layık olma hakkına sahip olamayacağını, İleri sürerek, yolsuzlukla, yalnızca kapsamlı bir ulusal çaba içine girerek etkin bir şekilde mücadele edilmesi gerektiğini ve bütün hükümetlerin öncelikli görevinin gümrüklerin yolsuzluğa bulaşmamalarını sağlamak olduğunu deklare ederek yapılması gereken iş ve işlemleri, düzenlemeleri belirlemiştir. 2. Avrupa Konseyi Kamu Görevlileri İçin Davranış Kuralları Avrupa Konseyi tarafından belirlenen bu davranış kuralları; kamu görevlilerinin davranış ve dürüstlükleri konusundaki standartları tespit etmek, bu standartları yerine getirmeleri açısından onlara yardım etmek ve halkı kamu görevlilerinden görmeyi umduğu davranışlar konusunda bilgilendirmek amacını taşımaktadır. Davranış kuralları, kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemekte, görevlerin yerine getirilmesinde adalet, dürüstlük, saydamlık ve tarafsızlık ilkelerine zarar veren ve toplumda güvensizlik yaratan durumları ortadan kaldıran, halkın kamu yönetimine güvenini artıran temel sonuçları ortaya koymaktadır. 8 7- GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞINDA DAVRANIŞ VE DÜRÜSTLÜK İLKELERİ VE ETİK DEĞERLER KONUSUNDA YAPILAN DÜZENLEMELER VE EĞİTİM FAALİYETLERİ a.İstanbul Deklarasyonu ( 26-28 Eylül 2001-İstanbul) Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Gümrük İdareleri 26–28 Eylül 2001 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen toplantıda: “İstanbul Deklarasyonu” başlığı altında bir metni kabul etmişlerdir. Söz konusu metinde: üye ülkelerin gümrük idarelerinde, yolsuzluğun her türlüsünü önlemeye ve bunlarla mücadele etmeye kararlı olunduğu; hesapverilebilirlik, şeffaflık, katılımcılık ve yeniden yapılanma sistemlerinin göz önünde bulundurulduğu iyi yönetişim sistemleri ile çalışanların dürüstlüğünün sağlanmasının yolsuzlukla mücadele ile aynı öneme haiz olduğu belirtilmiştir. Ayrıca üye ülkeler kendi gümrük idarelerinde mevcut durumlarını ve stratejilerini yeniden gözden geçirmek ve çalışanlar için belirlenen ilkeler ışığında ortak bir dürüstlük anlayışı oluşturmak, geliştirmek ve ilkelerin ihlal edilmesini önlemek amacıyla bir davranış kodu oluşturmayı da taahhüt etmişlerdir. b. Gümrük Müsteşarlığı Davranış Ve Dürüstlük İlkeleri Genelgesi Gümrük Müsteşarlığının merkez ve taşra teşkilatında görevli her kademe ve kadrodaki personelin yürüttüğü hizmetlerde, görevi ihmal ve suiistimalleri ile mücadele etmek, kamu yararını gözeten, etkin verimli ve şeffaf bir yönetimi gerçekleştirmek amacıyla hazırlanan Genelge Devlet Bakanlığı Makamı’nın 11.09.2001 gün ve 27058 sayılı onayı ile tüm teşkilata duyurulmuştur. Genelgede; o Genel İlke ve Kurallar, o Kanunlara ve Dürüstlük İlkelerine Uyum, o Halkla İlişkiler, o Resmi Kimliğin Açıklanması, o Kılık Kıyafet Konusundaki Kurallar, o Gümrük veya Gümrük Personeli hakkında Şikayetler, o Hediye, Davet ve İndirimler, 9 o Rüşvet Teklif Edildiğinde Yapılacaklar, o Gümrükle Muhatap Olan Kişilerle Şahsi İlişkiler, o Menkul Kıymetlerin Elde Bulundurulması ve Yatırımlar, o Parasal İlişkilerde Bulunmama, o Gizli Bilgiler, o Siyasi Nitelikli Faaliyetler, o Resmi Araç- Gereçlerin Kullanılması, o Çalışma Ortamı, o Uygulamaya İlişkin Hükümler, ayrıntılı bir şekilde yapılması gereken iş ve işlemler belirlenmiştir. c. Hizmet İçi Eğitim Programları ve Eğitim Faaliyetleri Müsteşarlığımız merkez ve taşra teşkilatında görevli her kademe ve kadrodaki personelin uyması gereken davranış ve dürüstlük ilkeleriyle; gümrük idaresinde ortak bir dürüstlük anlayışı oluşturmak, geliştirmek ve bu ilkelerin ihlal edilmesini önlemek, tüm personelin kamu hizmetinde esas alınan değerleri benimsemesi amacıyla sistemli bir süreç dâhilinde hizmet içi eğitim programları yapılmaktadır. Bu politika çerçevesinde 2001–2008 döneminde “Yasal Kurallar, Davranış Kuralları ve Etik Değerler” başlığı altında toplam 63 hizmet içi eğitim programı gerçekleştirilmiştir. Bu programlara merkez ve taşra teşkilatında çeşitli unvanlarda görevli 2891 personel katılmıştır. Bu programların bir kısmı, Müsteşarlık tarafından görevlendirilen 4 kişilik ekiple daha geniş bir katılımla İstanbul, İzmit, Edirne, Bursa, İzmir, Mersin Gümrükler ve Muhafaza Başmüdürlüklerinde uygulanmıştır. Ayrıca Müsteşarlığımız Eğitim Dairesi Başkanlığında uygulanmakta olan ve göreve yeni başlayan Gümrük Uzman Yardımcılığı, AB Uzman Yardımcılığı, Gümrük Muayene Memuru, Gümrük Muhafaza Memuru ile Diğer Aday Memur Yetiştirme Eğitimlerinin, Temel Eğitim programları içerisinde 5 saat süre ile Etik İlkeler dersi işlenmektedir. 10 d. Etik Sözleşme Kamu görevlileri, görevlerini yürütürken “Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik”te belirtilen etik davranış ilkelerine uymakla yükümlüdürler. Bu ilkeler, kamu görevlilerinin istihdamını düzenleyen mevzuat hükümlerinin bir parçasını oluşturmaktadır. Bu çerçevede Müsteşarlığımızda göreve başlayan personel bir "Etik Sözleşme" belgesini imzalamakta ve bu belge, personelin özlük dosyasına konulmaktadır. Müsteşarlığımızda yetkili sicil amirleri, personelin sicil ve performansını, Yönetmelikte düzenlenen etik davranış ilkelerine uygunluk açısından da değerlendirmektedirler. e. Kolluk Etik İlkeleri Metni Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ile birlikte Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü’nde görev yapan kolluk kuvvetlerinin görevlerini ehliyet ve liyakatle yapabilmelerini temin etmek amacıyla yol gösterici bir rehber olarak “Kolluk Etik İlkeleri” İçişleri Bakanlığımız ve Devlet Bakanlığımız arasında imzalanan bir protokolle 14.10.2007 tarihinde yürürlüğe konulmuştur. Bu protokolde: Kolluk Görevleri, Hizmet Anlayışı, Kolluk Personelinin Nitelikleri, Eğitimleri, Personelin Hakları, Hesapverebilirlik ve Denetim, Kolluk Uygulama ve Müdahaleleri, Kolluk ve Yargı İlişkileri, Adli Soruşturmalara ilişkin konu ve ilkeler hüküm altına alınmıştır. f. Risk Yönetimi ve Stratejik Değerlendirme Birimi Gümrük kaçak ve ihlallerinin engellenmesi yolunda etkin ve sistemli bir süreç oluşturmak amacıyla Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı Makamının 12.03.2008 tarih ve 2008/4 sayılı onayı ile Müsteşarlığımız bünyesinde tüm risk çalışmalarını yürütmek üzere Müsteşar Yardımcılığı Makamına bağlı “Risk Yönetimi ve Stratejik Değerlendirme Birimi” kurulmuştur. 11 8. YOLSUZLUKLARLA SONUÇLARI MÜCADELEDE ETİK SORUNLAR ve Etik evrensel; ahlâk toplumsal bir kavramdır. Olumsuz yansımaları: Faydasızlık, kayıtsızlık ve bilgisizlik başlıkları altında toplanmaktadır. Yolsuzluk ise hem yasadışı davranış, hem de etik dışı davranış içinde değerlendirilen bir aykırılıktır. İnsanlık tarihi boyunca zamana ve mekana göre azalıp artmakla varlığını her dönem sürdürmüştür. Herkes yolsuzluğun bedelini vergi veya başka yolla mutlaka ödemektedir. Dolayısıyla hiç kimse kendisini yolsuzluğun dışında görmemeli, vatandaşlık bilinci ile üzerine düşen sorumluluk duygusu ile hareket etmelidir. Günümüzde yolsuzluk, uluslararası alanda, toplumun güvenliği ve istikrarını tehlikeye düşürme, toplumsal, ekonomik ve siyasi gelişmeyi tehdit etme ve demokratik ve ahlaki değerleri zayıflatma kapasitesine sahip, toplumdaki en önemli sorunlardan biri olarak kabul edilmektedir. Bu durum, hem uluslararası hem de ulusal düzeyde geçerlidir. Gerçekten de küreselleşmeyle birlikte yolsuzluğun uluslararası boyutu önem kazanmıştır. Bu nedenle yolsuzluğun azaltılması hem uluslar arası hem de ulusal düzeyde öncelik kazanmaktadır. Etik ihlali ise yolsuzluktan çok daha kapsamlı bir kavramdır. Bilindiği gibi her türlü yolsuzluk etik ihlalidir. Ancak, her etik ihlali yolsuzluk olarak değerlendirilemez. Buna rağmen kamuoyunda etik dışı faaliyet denilince genellikle yolsuzluk anlaşılmaktadır. Yolsuzluk kavram olarak henüz siyaset bilimi literatüründe bütünüyle tanımlanmamıştır. Ancak gerek ilgili kuruluşlar, gerekse akademik çevrelerde kabul edilen en yaygın ve genel kabul görmüş tanıma göre yolsuzluk, “kamu gücünün özel çıkarlar amacıyla kötüye kullanılması”dır. Yapılan araştırmalarda: toplumda, enflasyon, işsizlik, yetersiz eğitim ile birlikte yolsuzluğun, Toplumun ahlak sistemini yozlaştırdığı, Fakir ve muhtaç grupların ekonomik ve sosyal haklarını ihlal ettiği, Demokrasiyi temelinden sarstığı, Uygar toplumun temeli olan hukukun üstünlüğü ilkesini alt üst ettiği, Kalkınmayı geciktirdiği, Toplumları serbest ve açık rekabetin yararlarından mahrum ettiği, saptanmış gerçekler olarak karşımıza çıktığı görülmektedir. 12 a. Ülkemizde Etik Yapılanmanın Önündeki Sorunlar Ülkemizde yapılan çeşitli araştırmalar ile kamu yönetiminde etik bir yapılanmanın önünde belirlenmiş sorunlar genelde şu başlıklar altında toplanmaktadır. Kamuda hukuk devleti ilkesinin yeteri kadar yerleşmemiş olması, Kamuda etik kültürünün yerleşmemiş olması, Bürokrasinin merkeziyetçi ve statükocu yapısı, Siyasilerin bürokratik yapı üzerindeki etkisi, Takdir yetkisinin keyfi kullanılışı, Bürokratik hizmetlerin kalitesi, Kamu görevlilerinin kamu hizmetine adanmışlığında yetersizlik, Performansın ve başarının ödüllendirilmesindeki yetersizlik, Bürokratik işlemlerdeki kuralların çokluğu ve karmaşıklığı, İdari usûl eksikliği, Kamuda istihdam sorunları, Kamu yönetiminde saydamlık eksikliği, Kamu yönetiminde denetim yetersizliği, Ekonomik nedenler, Eğitimin yetersizliği, Medya ve sivil toplumun etkinliğinin az oluşu, Bürokratik ayrıcalıklar, Bu olumsuzluklar ile de: Kamu Yönetiminde Etik Dışı Faaliyetler: 1. Hukuk sistemine ve devlete olan güveni azaltmaktadır. 2. Çalışanların kuralları çiğneme eğilimleri güçlenmektedir. 3. Sosyal sorumluluk bilinci, topluma karşı sadakat ve bağlılık azalmaktadır. 4. Ülkenin kalkınmasına doğrudan olumsuz etkisi bulunmaktadır. 13 5. Çalışanların motivasyonlarını azaltmakta, düşürmektedir. 6. Devletin işlerliliğine sekte vurmaktadır. kamu hizmetinin kalitesini 7. Büyümeyi olumsuz yönde etkilemektedir. 8. Altyapı için ayrılan kamu kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılmasına neden olmaktadır. 9. Yabancı yatırımcıların kararları üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır. 10. Bürokratik işlemleri yavaşlatmaktadır. 11. Devlete olan güveni olumsuz yönde etkilemektedir. Bütün bu olumsuz sonuçlar, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte Müsteşarlığımıza da yansımaktadır. b. Gümrük Müsteşarlığının Yolsuzlukla Mücadele Profili TESEV ’in (Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı) yolsuzlukla mücadele, şeffaflık konularında çeşitli yıllarda yaptığı araştırma sonuçları incelendiğinde: 2002 yılında yolsuzlukla mücadeleye ilişkin iş dünyası üzerinde yaptırılan araştırmanın sonuçlarına göre Gümrük idaresinin “kurum hizmetlerinden en az memnuniyet duyulan idareler” arasında ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Ayrıca, “rüşvet ve yolsuzluğun yaygınlığı” açısından da kamu kurumları arasında ilk algılanan idareler arasında gümrük idaresi yer almıştır. Ankete katılanlar açısından Türkiye’de çözülmesi gereken sorunlar arasında birinci sırada enflasyon, ikinci sırada yolsuzluk gelmektedir. Söz konusu araştırmanın sonuç bölümünde ise, yolsuzluğun önlemesine ilişkin sunulan genel öneriler arasından gümrüğe yönelik reform önerileri sıralamasında, devlet denetiminin arttırılması, bürokratik formalitelerin azaltılması, halkın hesap sorabildiği düzenlemelere gidilmesi, personel maaşının yükseltilmesi, siyasetçilerin müdahalelerinin önlenmesi, kaynakların ve hizmet kapasitesinin arttırılması gerektiği hususlarının öne çıkarılmıştır. 2001 yılında şeffaflıkla ilgi yapılan araştırmada ise en önemli sorunun %34 ile enflasyon ve hayat pahalılığı olduğu; bunu %26 ile işsizliğin takip ettiği, rüşvet ve 14 yolsuzluğun %14 ile üçüncü sırada yer aldığı, eğitimin ise %8 lik bir oran ile sıralamaya girdiği görülmüştür. Ancak 2004 yılındaki araştırmada ise işsizliğin 1. sıraya yükseldiği, yolsuzluğun ise devam etmesine rağmen alt sıralara indiği tespit edilmiştir. Bu çarpıklık bir algı sorununu da berberinde getirmektedir. Örneğin Gümrüklerle ilgili olarak karşılaşılan yolsuzluk ve rüşvet olayları vatandaşa sorulduğunda: vatandaşın bire bir olarak gümrüklerle işlem yapmadığını ve gümrüğün kamuoyundaki imajı ile kulaktan dolma bilgilerle cevap verdiği de tespit edilmiştir. Bu çerçevede araştırmalardan elde edilen sonuçlarından biri de vatandaşın sorunlara karşı duyarsız olduğu, var olan imajların etkisinde analiz ve değerlendirme yaptığıdır. c. Gümrük Müsteşarlığında Etik Yapının Önündeki Temel Sorunlar Müsteşarlığımızda, yaşadığımız zamana uygun çağdaş bir yönetim sisteminin oluşturulmasının önünde engel teşkil eden temel sorunları şu başlıklar altında toplamak mümkündür. 1. Sık sık değiştirilen, farklı yorumlara neden olan ve çok sayıda yasal metinden oluşan mevzuatın varlığı ve karmaşıklığı, 2. İş tanımları, görev, yetki ve sorumlulukların net bir şekilde belli olmaması, bir işi birden fazla birimin yapması, 3. Siyasi baskı ve etkilerin olması, 4. Kurum kültürü ve aidiyet duygusunun güçlü olmaması, 5. Yetersiz İletişim, 6. Yetki devrinin yeterince gerçekleşmemesi, 7. Sorunların çözümünde (özellikle taşrada) inisiyatif kullanmaktan kaçınılması, 8. Sayısal olarak yeterli ve nitelikli personel istihdamı konusunda yaşanan problemler, 9. Ücret adaletsizliği, 10. Motivasyon eksikliği, takdir ve ödüllendirme sisteminin yetersizliği, 15 Müsteşarlığımızda mevcut sorunların tespit edilmesi amacıyla 1990’lı yıllardan itibaren çeşitli arama konferansları, düzenlenen seminerlerden elde edilen değerlendirme sonuçları ve yine çeşitli kurumlara yaptırılan anketlerden elde sonuçlara bakıldığında, yukarıda belirtilen temel sorunlara ek olarak etik bir yapılanmanın önünde engel teşkil eden, Üst yöneticilerin sık sık değişmesi, üstlerin tutum farklılıkları, astlara objektif yaklaşılmaması, astlarda özgüven eksikliği, kararlara astların katılmaması, standart değerlendirme ölçeğinin olmaması, fazla iş yükü olması, birimler arası ilişkilerin zayıflığı, personel arasında iletişim eksikliği, gelecekle ilgili endişe ve kaygılar, yetersiz alt yapı, fiziki sorunlar, sosyal imkânların yetersizliği, özeleştiri eksikliği, adil olmayan iş dağılımı, gibi hususların da bulunduğu görülmektedir. Tüm bu olumsuz yansımalar, iş verimini düşürmekte, kaliteli bir hizmetin verilmesi önünde engel teşkil etmekte ve etik değerler sisteminin de yıpranmasına neden olmaktadır. 9- ÇÖZÜM ÖNERİLERİ: Etik davranış standartlarının eksikliği, hesap verme mekanizmalarının işlevsizliği, kurumların etkinliğini yıpratmaktadır. Bu nedenle bir an önce etik bilincinin pekiştirilmesi ve uygulamanın etkinlikle sağlanması gerekmektedir. Yukarıda arz edilen bilgiler ışığında Gümrük Müsteşarlığında yolsuzlukları önlemek, etik değerleri yerleştirmek ve çalışanların etik ilkeler doğrultusunda mükellef odaklı etkin, verimli ve kaliteli bir gümrük hizmeti verebilmelerini sağlamak amacıyla mevzuat güncellemelerinin sağlanması, iş süreçlerinin yapılandırılması ve idari önlemlerin alınması için: A- MEVZUAT ÇALIŞMALARI 1. Gümrük Mevzuatının açık, gümrük işlemlerinin basit, tutarlı ve kolayca anlaşılır olmasını sağlayacak önlemlerin alınması, bu çerçevede ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer yasal düzenlemelerde değişikliğe gidilmesi, 2. “Davranış ve Dürüstlük İlkeleri Genelgesinin” ulusal ve uluslar arası mevzuat ışığında gözden geçirilerek yeniden hazırlanması, 16 B- DENETİM Belli bir süreç dahilinde denetimin risk odaklı olarak etkin bir şekilde yaygınlaştırılması, C- HİZMET YAPISI- İŞ SÜREÇLERİ 1. Merkez ve taşra teşkilâtının fiziki yapısı ve çalışma ortamlarının iyileştirilmesi, 2. Gümrük İdaresi modernizasyonu ve otomasyon sisteminin kapsamının geliştirilmesi ve etkinleştirilmesi, sistemin sürekli geliştirilerek işlemlerin insansız ve kâğıtsız yapılır hale getirilmesi, 3. İlgili kuruluşlarla işbirliğine gidilerek merkez ve taşra birimleri düzeyinde iş analizlerinin yapılması; iş ve işlemler ile süreçlerin tanımlanarak, görev ve görevlilerin açıkça belirlenmesi, 4. İş akışlarının olumlu yönde değiştirilmesine yönelik yeni süreçlerin yapılandırılması, fonksiyonel olmayan ünitelerin kapatılması, 5. Sorunların mahallinde çözümünü kolaylaştırmak için yetki devrinin etkin bir şekilde sağlanması, D- İLETİŞİM VE HALKLA İLİŞKİLER 1. Kurum olarak güven oluşturulması, Müsteşarlığın imajının doğru yansıtabilmesi, kurum içinde ve dışında verimli bir haberleşme sisteminin kurulması, beşeri ilişkilerin geliştirilmesi, tanıma ve tanıtma faaliyetlerinin düzenlenmesi amacıyla Müsteşarlık bünyesinde Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliğinin kurulması, 2. Şikâyetlerin değerlendirilmesinde de gereksiz bürokrasiyi önlemek üzere Gümrükler Genel Müdürlüğü bünyesinde görev yapan Bilgi Edinme Şubesinin işlevi de göz önünde tutularak Müsteşarlığın Web Sitesi ile Başmüdürlüklerde vatandaşların dilek, şikâyet, öneri, vb. konularda taleplerini dile getirmelerini sağlayacak, istek ve sorunlarına da cevap verecek bir bölüm (beyaz masa- Web Sitesi için sanal beyaz masa) oluşturulması, 17 3. Alo Gümrük, Alo Gümrük Kaçaklığı ünitelerinin alt yapılarına ve teknik yapılanmalarına ilişkin sorunlarının öncelikle tespit edilerek çözümlenmesi, böylece süreçlerin daha aktif hale getirilerek sunulmakta olan hizmetlerin daha etkin ve verimli bir şekilde verilmesi, 4. Müsteşarlığımızda görev yapan personelin bilgi, görüntü, davranış ve kıyafet açısından Kurum imajını doğru yansıtacak bir şekilde donatılması, 5. Müsteşarlık hizmet alanlarına ilişkin vatandaşlara, ticaret erbabına ve gümrük kapılarında ve havalimanlarında da yerli ve yabancı yolculara yönelik bilgilendirici içerikte broşür ve kataloglar hazırlanması, 6. Kurum kimliğini de ön plana çıkaracak şekilde özellikle kaçakçılıkla mücadele ile ilgili olarak bilgilendirici tanıtıcı ve aydınlatıcı yayın ve filmler hazırlanması, 7. Merkez ve taşradaki hizmet binalarımızın veya ilgili ünitelerinin gösterilmesine yarayacak yön levha ve tabelalarının yapılması ve eskilerinin yenilenmesi, 8. Müsteşarlığımızın tarihi, teşkilat yapısı, görevleri, gümrükle ilgili verilen hizmetin tanıtımı, faaliyetlerin istatistiki sonuçlarının sunulması, gümrük idaresinin misyonu, vizyonu, stratejik hedeflerini de içeren bilgi ve sonuçların yansıtıldığı ve Müsteşarlığımız WEB sayfasının da anında görülebileceği “KİOSK” adı verilen tanıtım ve bilgilendirme ekranlarının, işlem hacminin yoğun olduğu giriş kapılarına, merkez ve taşra teşkilatında uygun görülecek diğer yerlere konularak tanıtım açısından etkinliğin artırılması (26 Ocak Dünya Gümrük Günü, bu amaçla bir tanıtım fırsatı olarak daha etkin olarak kutlanabilir), 9. Gümrük hizmet binaları ile gümrüklü yer ve sahalara giriş ve çıkışların daha etkin kontrolünü sağlayacak sistemlerin kurulması, 10. Vatandaşın beklentileri konusunda araştırma yapılması, bu amaçla memnuniyet anketleri düzenlenmesi, 11. Müsteşarlıkla bağlantılı kamu kurum ve kuruluşları, gümrük müşavirliği dernekleri ve sivil toplum örgütleri ile yakın, açık ve saydam ilişkilerin geliştirilmesi, gerektiğinde ortak hizmet programları oluşturulması ve ihtiyaç duyulan her alanda işbirliğine gidilmesi, 18 F- PERSONEL-ÖZLÜK HAKLARI-EĞİTİM 1. Personel seçiminde ve atamalarda görevin özelliklerine göre kriterlerin unvanlar itibariyle açık olarak belirlenmesi, 2. Müsteşarlık bünyesinde bir takdir ve ödüllendirme politikasının belirlenmesi ve uygulanabilirliğinin sağlanması, dürüstlük ve etik değerler açısından örnek davranışlar sergileyen personelin çeşitli ödüllendirme mekanizmalarıyla teşvik edilmesi; dürüstlük ve etik kurallara aykırı hareket eden personelin ise gerekli cezai ve idari yaptırımlarla cezalandırılması ve bu işlemlerin teşkilata duyurulması, 3. Kurum dışından, kuruma ve çalışanlara yönelik olumsuz müdahalelere karşı kurumu ve çalışanı korumak için gerekli önlemlerin alınması, mevcut hakların korunarak gelecekle ilgili kaygıların giderilmesi, çalışanlara karşı kurumun sosyal sorumluluklarını eksiksiz olarak yerine getirmesi, 4. Personeli, özlük hakları ve statüleri açısından Başbakanlığa bağlı diğer Müsteşarlıklarda çalışanların seviyesine çıkaracak düzenlemelerin sonuçlandırılması, 5. Personel sicil raporlarında yer alan değerlendirme kriterlerinin yeniden gözden geçirilmesi ve sicil raporlarının ilgili personel tarafından istenilmesine ilişkin düzenlemenin Bilgi Edinme Kanunu kapsamından çıkarılması için girişimde bulunulması, 6. Kurumun asli fonksiyonlarıyla ilgili Müsteşarlık yöneticilerinin Kurum içerisinden ve belli sürelerle görev yapmış, ehliyet ve liyakat sahibi personel arasından atanmasına yönelik düzenleme yapılması, 7. Yolsuzlukla mücadele eden her seviyedeki Kurum personelinin iftira ve isnatlardan korunabilmesi için, Kurum ya da personele yönelik asılsız iddiaların süratle incelenmesi ve sonuçlarının Kamuoyuyla paylaşılması, asılsız iftira ve isnatda bulunanlar hakkında işlem yapılması, 8. 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda öngörülen ikramiye oranının düşürülerek, limitin kaldırılması yönünde düzenlemeler yapılması, 19 9. Yolsuzluğun önlenmesinde ve etik değerlerin benimsetilmesi konusunda tüm personeli kapsayacak seminerler ile yöneticiler için etik önderlik ve etik yönetici eğitimleri düzenlenmesi, Müsteşarlığımız ile vatandaş arasında güvenin kurulmasına yönelik eğitimlere ağırlık verilmesi, Ayrıca her yılın 25 Mayıs tarihinin “Etik Günü”; bu günün içinde bulunduğu haftanın da “Etik Haftası” olarak kabul edilmesi nedeniyle bu tarihlerde çalışanlara yönelik olarak konferans, seminer gibi eğitim etkinliklerinin düzenlenmesi, yolsuzlukla mücadelede başarılı çalışmalar yapmış, örnek teşkil edebilecek personelin ödüllendirilmesi, 10. Kurum içinde belli zamanlarda hizmette kalite ve verimlilik, sorunların tespiti ve çözümüne, ayrıca personel arasında güvensizlik duygusunun, olumsuz iletişimin ve aidiyet duygusu eksikliğinin giderilmesi ve güven tesisi oluşturulmasına yönelik her düzeyde katılımı öngören seminer ve konferanslar düzenlenmesi, 11. Müsteşarlık misyon ve vizyonunun tüm personele benimsetilmesi, 12. Kurum tarafından çeşitli sosyal faaliyetler (belli hizmet yılı kutlamaları, ödül törenleri, emeklilik vb.) düzenlenmesi ve bu tür faaliyetlerin organizasyonunun sistematik bir sürece bağlanması. 10-SONUÇ Kamuda etik, geçerli olması beklenen idealler bütününün bir takım ilkeler şeklinde yaşama uygulanması anlamına gelmektedir. Bugün geldiğimiz noktada kamuda yolsuzlukla mücadele ve etik değerler fazla önem ve içerik arz eden bir yapıya sahiptir. Konu hem düşünsel hem de uygulamaya yönelik boyutu ile git gide önem kazanmaktadır. Özellikle ülkemizde gündemden düşmeyen yolsuzluk olayları, kamu hizmetlerinden memnuniyetsizlik, toplumun büyük kesiminde etik değerleri ve etik ihtiyacını ana gündem maddesi haline getirmiştir. Kamu kurumları da kendisine teslim edilen kaynakların sahibi olan topluma karşı sorumluluğunu etik değerlere bağlı kalarak yerine getirmek zorundadır. Çünkü kamu yönetiminde yeniden yapılanma çalışmaları, kurum ve kuruluşların saydamlık, hesap verilebilirlik bağlamında vatandaşa karşı sorumluluklarını daha da artırmıştır. 20 Değişen kamu yönetimi anlayışının sonucu olarak, artan vatandaş baskısı, demokratik değerlerin yükselmesi, kişi özgürlüklerinin önem kazanması gibi gelişmeler, vatandaşın devletten daha iyi ve kaliteli kamu hizmeti talep etmesine de neden olmuştur. Bu açıdan her kamu çalışanı kendini hizmet alan vatandaşın yerine koyarak görevini yapmak zorundadır. Problemleri çözen, dinamik, gelişmeleri takip eden ve nitelikli hizmet üreten, önce vatandaşa hizmet eden, yenilikçi, araştırmacı, saygın ve güvenilir, kamuoyunda iyi bir imaja sahip, iyi yönetişim modelini hayata geçiren, karar alan ve alınan kararlara katılan, özenle seçilmiş, iyi eğitilmiş personele sahip, kaliteyi koruyan bir yapıya sahip kurum olma yolunda atılacak adımların yolsuzlukları önleyeceği ve etik değerlerin yerleşmesini sağlayacağına inanılmaktadır. Bu bilgiler ışığında Gümrük Müsteşarlığı olarak; Yolsuzlukların önlenmesi, dürüstlüğün arttırılması ve etik değerlerin kurum kültürünün bir parçası haline gelmesi için raporumuzda belirtilen önlemlerin alınması ve uygulamanın titizlikle takibinin uygun olacağı düşünülmektedir. Takdir ve tensiplerine arz ederiz. Ankara, 13/05/2008 Yusuf TOPAÇ Komisyon Başkanı Eğitim Dairesi Başkanı Hacı Hasan Murat ÖZSOY Teftiş Kurulu Başkanlığı Gümrük Başmüfettişi Ömer GEÇGİL İç Denetim Birim Başkanlığı İç Denetçi Yusuf GÜNEY Güm. Gen. Müd.lüğü Daire Başkanı Şadi GÖKÇEN Güm. Muh. Gen. Müd.lüğü Daire Başkanı Hasan KÖSEOĞLU AB veDış.İliş.Gen.Md.lüğü Daire Başkanı Suavi ÖNAL Hukuk Müşavirliği Hukuk Müşaviri Engin AKAR Eyüp DİLBAZ Güm.Kontrol Genel Müd.lüğü Strateji Gel.Dai.Bşk.lığı Şube Müdürü Şube Müdürü Oya YEŞİLAY Personel Dairesi Başkanlığı Şube Müdürü 21