BİLGİSAYAR ORGANİZASYONU

İŞLETİM SİSTEMİ
İşletim Sistemi;
kullanıcılar ve bilgisayar sistemini
oluşturan tüm donanım ve yazılımlar
arasındaki yorumlayıcı ve düzenleyicidir.
Tüm masaüstü bilgisayarlarında işletim sistemi
vardır. Bunlardan en bilinenleri Windows grubu
(Windows 95, 98, 2000, NT, XP)
Linux grubu (Linux, BSD Unix) ve
Macintosh işletim sistemleridir.
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ
Kontrol ettikleri bilgisayar türlerine ve
destekledikleri uygulama türlerine göre
işletim sistemleri genel olarak 4 sınıfta
toplanmaktadır:
•Gerçek zamanlı işletim sistemleri
•Tek Kullanıcı-Tek Görev
•Tek Kullanıcı-Çoklu Görev
•Çoklu Kullanıcı
Gerçek zamanlı işletim sistemleri
Herhangi bir işlem gerçekleştiğinde bunun her
defasında aynı sürede yapılmasını sağlamak
üzere bilgisayar kaynaklarını yönetmektedir.
Sistem kaynakları bazen uygun, bazen de
meşgul olabilir. Her iki durumda da belirli
parçaların standart bir şekilde işlemesi veya
hareket etmesi gerekmektedir. Kullanıcı
arayüzü kapasitesi oldukça sınırlıdır.
Örn:
Endüstriyel sistemlerin kontrolünde kullanılır.
Tek kullanıcı – Tek Görev
Tek bir kullanıcının her defasında tek bir
işi yapabilmesine yönelik olarak
tasarlanmış işletim sistemleridir.
Örn: Avuç içi bilgisayarların işletim
sistemleri
Tek kullanıcı – Çoklu Görev
Tek bir kullanıcının aynı anda birçok işi
yerine getirebildiği işletim sistemleridir. Bir
taraftan MS Word’de yazı yazarken, bir
taraftan internetten bir dosya indirebilir,
başka bir dosyanın çıktısını alabilirsiniz.
Örn:Kullandığımız masaüstü ya da dizüstü
bilgisayar sistemlerinin işletim sistemleri
Windows, Macintosh ...
Çoklu Kullanıcı
Farklı birçok kullanıcının, bilgisayarın
kaynaklarından aynı anda yararlanmasına
olanak tanır.
Örn:Unix, MVS (Multiple Virtual Storage)
İŞLETİM SİSTEMLERİNİN
TEMEL İŞLEVLERİ
1. İşlemci, bellek, disk alanı vb. gibi
bilgisayar sisteminin donanım ve yazılım
kaynaklarını yönetmek
2. Uygulamalarla donanım arasındaki
iletişimi kurup düzenlemek ve bunu belirli,
tutarlı bir şekilde devam ettirmektir.
Bellek ve Saklama Yönetimi
İşletim sistemi, bilgisayarın belleğini
yönettiğinde iki temel görevi yerine getirir.
1. Her işlemin görevini yerine getirebilmesi
için yeterli oranda bellekten yararlanması ve
bu sırada işlemlerin birbirlerini engellememesi
2. Sistem içindeki farklı bellek türlerinin
uygun bir şekilde kullanılması
Hızlarına göre farklılaşan bellek türleri
Yüksek Hızlı Önbellek Diğerlerine göre
daha hızlı, daha küçük birimlerle ifade
edilen ve hızlı bağlantılarla merkezi işlem
biriminin kullanımına yönelik olan bellek
türüdür. Önbellek kontrolünü sağlayan
mekanizmalar, merkezi işlem biriminin bir
sonraki adımda hangi tür veriye ihtiyacı
olacağını kestirerek, bunları ana bellekten
yüksek hızlı ön belleğe çekerler.
Ana bellek Bilgisayar sistemindeki temel
bellektir.
İkincil ya da sanal bellek İşletim sisteminin
kontrolü altında sanal RAM olarak çalışan,
uygulama ve verilerin daha sonra kullanılmak
üzere saklanmasını sağlayan manyetik
saklama ortamlarına verilen isimdir.
İşletim sistemi, farklı bellek türleri
sayesinde değişik işlemlerin
gereksinimlerini dengeler ve verilerin
mevcut bellekler arasında düzenli akışını
sağlar.
Kullanıcı Ara Yüzü
Bilgisayar ve kullanıcı arasındaki
etkileşimin yapısını oluşturmaktadır.
Geçmişte kullanılan metin tabanlı
kullanıcı arayüzler yerini günümüzde artık
grafik tabanlı arayüzlere bırakmıştır.
Örn: Macintosh ve Windows işletim
sistemleri grafik tabanlı arayüzlere
sahiptir.
Sürücü, Dosya ve Klasörler
Dosya: Bilgisayar sisteminde verilerin ve
programların bulunduğu bilgi kümeleridir.
Hangi yardımcı bellekte olursa olsun tüm
dosyalar ikili sayı sistemi kullanılarak
oluşturulur.
Bir bilgisayar sisteminde değişik dosya
türleri bulunabilir. Bunlar;
•Başlangıç dosyaları
•Sistem dosyaları
•Uygulama programlarını çalıştıran dosyalar
•Veri dosyaları
•Kullanıcı dosyaları
olarak sıralanabilir.
Dosyaların bazı özellikleri şu şekildedir :
•Dosya adı
•Dosyanın konumu
•Dosyanın uzunluğu
•Dosyanın uzantısı
Dosyaların uzantıları, dosya adlarından
sonra eklenen bir nokta işaretinden sonra
gelir ve üç karakterden oluşur. Bu uzantı
dosyanın türü ve içeriği konusunda hem
işletim sistemine, hem de kullanıcıya bilgi
verir.
Örn:
.exe bir uygulamayı çalıştıran dosya
uzantısıdır
.txt not defteri programının uzantısı
.doc (word)
.xls (Excel)
.ppt (Powerpoint)
.bmp (Paint)
Klasör: Birbiri ilişkili dosyaların, ya da alt
klasörlerin yerleştirildiği yapılardır.
Sürücü: Bilgisayarda bulunan veri ve
program dosyalarının saklandığı sabit disk,
disket ve CD-ROM ortamlarıdır.
C: Disk sürücü
D: 2.disk sürücü
A: Disket sürücü
E: CD-ROM sürücü
Bilgisayardaki dosya yapısı bir kitaplığa
benzetilebilir. Sürücüler kitaplığın farklı
işlevleri olan temel bölümleri gibidir. Dosyalar
ve veriler klasör yapılarında bulunur. Sabit
sürücülü sistemlerde ana klasör C: sürücüsüdür
Ana klasörün altında yer alan alt klasörler ise
kitaplığın rafları gibidir. Alt klasörlerin alt
klasörleri de kitaplıkta yer alan klasörlere
benzetilebilir. Klasör içindeki belge ve
raporlara karşılık bilgisayar sistemindeki
dosyalar düşünülmelidir.
İŞLETİM SİSTEMİNİ KULLANMA
Masaüstü: Programların çalıştırıldığı,
kısayolların, belgelerin ve diğer nesnelerin
depolandığı yerdir.
İşletim sisteminin kurulumu sırasında
otomatik olarak oluşturulan masaüstü
simgeleri (nesneler ); Bilgisayarım,
Belgelerim, Ağ Bağlantılarım, Geri Dönüşüm
Kutusu, Internet Explorer nesneleridir.
Araç Çubukları
Masaüstünün en alt satır görev çubuğudur.
Bilgisayarım nesnesine ilişkin pencere içinde
sürücüler, dosya ve klasörler görüntülenir.
Bunlardan denetim masası, sistemi
özelleştirme ve yapılandırmaya yardımcı olan
iletişim kutuları ve klasörleri içeren simgeler
içerir.
Belgelerim nesnesi; sistemdeki her kullanıcı
için otomatik oluşturulan özel bir klasördür.
Birçok uygulamanın belgeleri kaydetmek
için kullanacağı varsayılan konum olarak
tasarlanmıştır.
Masaüstü sağ tıklandığı zaman oluşan mönü
Kısayol farklı program veya uygulamayı
masaüstünden çalıştırmak üzere oluşturulan
nesnelerdir.
Başlat düğmesi ve
Başlat mönüsü
Pencere Öğeleri...
Pencereler Arasında Gezinme (Etkin Pencere)
Gezgin...
Programları Çalıştırmak, Belgeleri Açmak ve
Özelliklerini İncelemek...
Klasör, Dosya ve Kısayolları Taşımak veya
Kopyalamak...
Klasör ve Dosya Gruplarını Taşımak veya
Kopyalamak
Klasör, Dosya ve Kısayolları Silmek...
Geri Dönüşüm Kutusu...
Yeni Program Eklemek Kaldırmak...
Yazdırmak...
Yazı Tiplerini Yüklemek ve Kullanmak...