BİTKİ TANIMA I - SABİS

BİTKİ TANIMA I
Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
PEP101_H06
Ginkgo (Ginko)
Juniperus (Ardıç)
Sakarya Üniversitesi
İbreliler
Ginkgo biloba (Mabet Ağacı)
Ginkgo biloba (Mabet Ağacı)
3
 Orijin: Dünya üzerinde yaşamakta olan tohumlu bitkilerin en yaşlısıdır. Doğu Asya
(Çin, Japonya, Kore) kökenlidir ve ülkemizde de yetiştirilmektedir. Ginkgo, Buzul
Çağı'ndan günümüze kadar gelebilmiş en yaşlı ağaçtır, 200 milyon yıl önceye ait
fosilleri bulunur.
 Toprak şartları: Deniz yada ılıman güneşli yarı gölge yerlerde ve kuru nemli
(kumlu ve killi) topraklarda yetişir. Kireçli ve kuru toprağa da uyar.
 İklim şartları: Kış soğuklarına (dona) dayanıklıdır. Deniz yada ılıman iklimlerde
güneşli yarı gölgeli yerlerde yetişir. Genç ağaçlar özellikle sıcak ve kurak bölgelerde
sık sık sulanmalıdır.
 Çiçek Özellikleri: Ginkgolar iki evcikli (dioik) ağaçlardır. Bazı ağaçlar dişi, bazı
ağaçlar erkektir. Erkek ginkgolar sporofilli küçük polen kozalakları üretirler ve
bunların her birinde merkezi bir aks üzerinde spiral düzende yerleşik iki çiçek
bulunmaktadır. Dişi ginkgolar kozalak üretmez. Bunların yaprak saplarının ucunda
iki yumurtalık oluşmuştur ve döllenme sonrasında bu yumurtacıkların biri veya her
ikisi tohum haline gelir.
 Tohum özellikleri: Tohumu oldukça büyük (1.5-2.5 cm) sarımsı yeşil ve kötü
kokuludur.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Ginkgo biloba (Mabet Ağacı)
4
 Bitki özellikleri: Gövde kabuğu koyu gri renkli ve çatlaklıdır. Vatanında
30-40 m boy 2,5 m gövde çapı, önceleri pirimidal daha sonra yayvan bir
tepe yapar. Gençken seyrek dallı olan ağaçlar, yaşlandıkça sarkan ve sık
dallı bir tepe oluşturur. Yaprak döken bir ağaçtır.
 Yaprak özellikleri: Paralel
damarlı uzun saplı ayası yelpazemsi kalın
derimsidir. Önce yeşil sonbaharda altın sarısı renktedir.
 Üretim: Tohum ve çelikle üretilir. Tohumla çoğaltmak mümkün olmakla
birlikte zahmetlidir. Yaşlı gövde ve dallardan aşağıya doğru hava kökleri
salar, toprağa ulaşan uçları yeniden köklenir ve böylece toprakta yeni
sürgünler meydana gelir.
 Diğer özellikleri: Park ve bahçelerde soliter yada 2-3 lü gruplar halinde
kullanılır. Çok kötü kokan tohumlarından dolayı yollara ve parklara
dikilecek ağaçların erkek ağaç olmasına dikkat edilmelidir. Şekil vermek
için budamasını ihmal edilmemelidir. Büyük bahçeler için önerilir.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Ginkgo biloba (Mabet Ağacı)
5
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Ginkgo biloba (Mabet Ağacı)
6
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Ginkgo biloba: Mabet Ağacı
7
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Ginkgo biloba (Mabet Ağacı)
8
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
İbreliler
Juniperus (Ardıç)
Sistematiği
10







Alem: Plantae
Bölüm: Pinophyta
Sınıf: Pinopsida
Takım: Pinales
Familya: Cupressaceae
Cins: Juniperus
Türleri:





Juniperus chinensis: Çin Ardıcı
Juniperus communis: Adi Ardıç
Juniperus conferta: Sahil Ardıcı
Juniperus horizontalis: Yayılıcı Ardıç
Juniperus sabina: Sabin Ardıcı
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus
11
 Orijin: Kuzey Yarımküresinde Alaska’dan Meksika’ya
kadar Kuzey Amerika’da
Arktik bölgelere kadar tüm Avrupa’da Kuzey ve Doğu Afrika’da ön Asya Doğu Asya
ile orta ve Kuzey Asya’dan geniş bir yayılışa sahiptir. Türkiye’de ülke ormanları
içinde 540.000 dekar bir alanda yayılış gösterirler. İç Anadolu, Güney-Doğu
Anadolu ve Trakya bölgelerinin bozkırları hariç bütün orman bölgelerinde bulunur.
Orman ve ağaç sınırı üstüne kadar çıkarlar.
 Toprak şartları: Farklı türlerin farklı toprak istekleri vardır. Ardıçlar süzek,
kumlu nemli ve organik maddece zengin topraklarda iyi gelişirler. Kireçli
topraklarda da gelişimleri iyidir. Çok sığ kurak taşlı ve kireçli topraklarda ve şiddetli
iklim koşullarında da yetiştirilebilir.
 İklim şartları: Açık güneşli alanları severler. Bol ışıklı yerlerden hoşlanırlar. Bazı
türler gölgeye dayanıklıdır. Soğuğa karşı dayanıklıdırlar. Baca dumanı ve zehirli
gazlara karşı da dayanıklıdırlar. Nispi nem düşük değilse güzel gelişirler.
 Çiçek özellikleri: Çiçekler genellikle iki nadiren bir evciklidir. Erkek çiçekler
yumurta şeklinde, dişi çiçekler yuvarlaktır. Dişi çiçekler yuvarlak, kısa ve pullu etli
ve üzümsüdür. Erkek çiçekler oval biçimli.
 Tohum özellikleri: Kozalak içinde 1-10 adet kanatsız tohum bulunur. 1-2 veya 3
yılda olgunlaşır.Tohumlarında çimlenme engeli vardır. Çimlenebilmek için toprakta
2 veya daha fazla yıl beklerler.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus
12
 Tohum özellikleri: Kozalak içinde 1-10 adet kanatsız tohum bulunur. 1-2 veya 3
yılda olgunlaşır. Tohumlarında çimlenme engeli vardır. Çimlenebilmek için toprakta
2 veya daha fazla yıl beklerler.
 Bitki özellikleri: Sürünücü, yayılıcı formlu, yaz-kış yeşil bitkilerdir. Bol dallı dikey
veya yatay gelişen çalı formdadır. Dallar genelde yana veya yukarı yönelmiştir.
Gövdesi ince kabukludur. Sürgünler yuvarlakça kalın, dört köşelidir. Genellikle hafif
yumuşak ve ince dokuludur. Ardıç odunları kolay işlenmeye yatkındır (kurşun
kalem ve sandık yapımında da kullanılır).
 Yaprak özellikleri: Yaprakları genç bitkilerde iğne şeklinde iken yaşlandıkça pul
formu almaktadır. Yapraklar karşılıklı veya çevresel olarak dizilmişlerdir. Genç
bitkilerde iğne yapraklar beyaz şeritlidir. Uç kısımları batıcı, dip kısımları ise
geniştir. İğne yapraklar 1,5 cm uzunluğunda, dipleri geniş, uçlara doğru
daralmaktadır. Uçları sivri ve batıcıdır. Sürgünlere geniş bir açı ile üçlü çevresel
olarak dizilmişlerdir. Üst yüzlerinde bir tane stoma çizgisi bulunur.
 Diğer özellikleri: Şehir içi alanlarda rahatlıkla kullanılır. Zehirli gazlardan
etkilenmez. Yol ağaçlandırılmasında kullanılabilir. Taş, kaya ve funda bahçelerinde,
mezarlıklarda ve çim alanların üzerinde kullanılırlar. Rüzgâra karşı dayanıklı
oldukları için rüzgâr kıran olarak kullanılır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus
13
 Üretimi: Ardıçlar tohum, çelik, aşı yöntemi ile üretilmektedir.
 Tohumlar sonbaharda olgunlaşınca toplanır. Toplanan tohumlar yarım
saat kadar sülfürik asit içerisinde tutulduktan sonra 4 ay katlamaya alınır,
veya asit yerine sıcak katlamaya (21–29 derecede 4 ay) bırakılarak da ekim
yapılabilir. Tohumun çimlenmesi sırasında sıcaklık 16 derecenin üzerine
çıktığında çimlenme yüzdesi azalmaktadır. Tohumlarda çimlenme oranı
oldukça düşüktür (%50).
 Çelikle üretim yapmak için 15 cm uzunluğunda bir yıllık sürgünler
kullanılmalıdır. Yatık büyüyen ardıçlar, dik büyüyen ardıçlara göre daha
kolay köklenmektedir. Çelikler nisan veya ekim aylarında alınmalıdır.
Çelikler iki kısım killi toprak ve bir kısım kum karışımından hazırlanan
ortama rahatlıkla dikilebilir.
 Aşı ile üretimde Juniperus chinensis çöğür olarak kullanılmalıdır. Anaçlar
kurşun kalem kalınlığında olmalıdır. Kalem de anaç kalınlığında olmalıdır.
Aşılama yöntemi olarak yandan kertikli veya yan aşı kullanılır. Aşı
yapıldıktan sonra bitkiler güneşten etkilenmemesi için gölgeleme
yapılmalıdır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus
14
 Kullanım Alanları: Ortaçağda her derde deva olarak bilinen ardıç
meyvesi yendiğinde idrar menekşe kokusu aldığından eskiden Romalı
kadınlar tarafından çok kullanılırdı.
 Ardıç meyveleri sonbaharda siyahımsı mor renklerini aldıkları zaman
toplanır ve tel elekler üzerinde kurutulur.
 Bu şekilde yenilebileceği gibi toz haline getirilip suyla karıştırılarak bir
eriyik halinde de içilebilir.
 Ardıç katranı elde etmek için bitkinin yaşlı dalları, gövdesi ve kökleri
kesilerek yarı yarıya toprak içinde bir testi içinde yakılır. Elde edilen sulu
yağ dinlendirilerek katran dipte kalır.
 Ardıçta uçucu yağ bulunduğundan asla suda kaynatılmamalıdır.
 Yağlarda
kullanılır.
kolay eriyen ardıç katranı merhemlerin hazırlanmasında
 Başlıca kullanılma yeri kırmızı ve kavlamalı deri hastalıkları: Sedef
hastalığı, Sedefe benzer Parakeratozlar ve Saçlı Deri pitiryazisi
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus
15
 İçindeki Maddeler:

Organik asitler

Reçine

Acı madde

Uçucu yağ (antiseptik ve kuvvetli idrar söktürücü)

Glikoz

Sakkaroz

Juniperin
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus
16
 Tıbbi Özellikleri: İdrar söktürücü ve terletici özelliği sebebi ile
soğuk algınlığı, kalp yetmezliği gibi hastalıklarda kullanılabilir.
 Kronik romatizmalarda, gut hastalığında, çeşitli kas ağrılarında
faydalıdır.
 Nefes kokularını yok eder.
 Meyveleri
C vitamini bakımından zengin olması sebebiyle,
dişetlerini ardıç meyveleriyle ovmak dişetlerini güçlendirir.
 Haricen deri hastalıklarında kullanılır.
 Ardıcın özel bir türünden elde edilen ardıç katranı, uyuz ve egzema
gibi bazı deri hastalıklarında haricen kullanılır.
 Ayrıca deride hafif tahriş yaptığından romatizma hastalıklarında da
merhem olarak kullanılabilir.
 Hamilelerde düşüğe yol açabileceği için uygun değildir.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus
17
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus chinensis: Çin Ardıcı
18
 Orijin: Çin Moğolistan ve Japonya’da yetişir. Ülkemizde de yetiştirilir.
 Toprak şartları: Kil ile karışık humusça zengin hafif topraklarda iyi







gelişir.
İklim şartları: Ilıman ve kara iklimlerde yetişir.
Çiçek özellikleri: Kozalakları başlangıçta mavi-beyaz ve dumanlı
sonraları koyu mavi siyah renkli 4-8 puldan oluşur. 2 yılda olgunlaşır.
Tohum
özellikleri:
Tohumlarında
çimlenme
engeli
vardır.
Çimlenebilmek için toprakta 2 veya daha fazla yıl beklerler
Bitki özellikleri: Boylu çalı yada bodur yerde sürünücü ve yayılıcı
formları da vardır. Geniş konik bir tepe yapar. (4-6m)
Yaprak özellikleri: Yaprakları bitkinin alt kısmında ince uzun iğnemsi
üst yüzeyleri 2beyaz stoma çizgilidir.
Üretimi: Çelik, aşı ve daldırma ile yapılır.
Diğer özellikleri: Park ve bahçelerde soliter yada gruplar halinde
halinde kullanılır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus chinensis: Çin Ardıcı
19
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus communis: Adi Ardıç
20
Doğal olarak Kuzey Amerika, Avrupa Akdeniz, Batı Himalaya’lar ve
Japonya’da yayılış yapar. Türkiye'de iki varyete bulunmaktadır.
 Orijin:
 Toprak şartları:
 İklim şartları:
 Çiçek özellikleri: Çiçekler çoğunlukla iki evciklidir. 5-6 mm çapında üzümsü





kozalak mavimsi siyah, 2-3 yılda olgunlaşır. İlk sene yeşil, ikinci yılda ise mavimsi
siyah olur.
Tohum özellikleri: Kozalak kısa saplı olup, 3 adet tohum içerir.
Bitki özellikleri: Odunun dış kısmı sarı, öz odunu koyu renkli olup, tornacılıkta
kullanılır.
Yaprak özellikleri: İğne yapraklar 1,5 cm uzunluğunda, dipleri geniş, uçlara
doğru daralmaktadır. Uçları sivri ve batıcıdır. Sürgünlere geniş bir açı ile üçlü
çevresel olarak dizilmişlerdir. Üst yüzlerinde tek bir stoma çizgisi bulunur.
Üretimi: Çelik, aşı ve daldırma ile yapılır.
Diğer özellikleri: Üzümsü kozalaklarından içki sanayisinde yan ürün olarak
yararlanılır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus communis: Adi Ardıç
21
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus conferta: Sahil Ardıcı
22
 Orijin: Juniperus conferta Sakhalin kuzeyinde Japon
adası üzerinde kıyı bölgelerindedir.
 Toprak İstekleri: Alkali asidik topraklara büyür.
Kumlu topraklarda iyi gelişme yapar. Bu nedenle deniz
kenarı bahçeleri ve kıyı toplulukları için iyi bir seçimdir.
 Bitki Özellikleri: Her zaman yeşildir.
 Yaprak Özellikleri: Aromatik gri yeşil veya mavi yeşil
yaprakları yoğun, iğne yapraklar yumuşak ama keskin
uçludur.
 Diğer Özellikleri: Yürüyüş yolları boyunca güzel ve
kaya bahçeleri için dramatik bir kontrast yapar.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus conferta: Sahil Ardıcı
23
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus conferta: Sahil Ardıcı
24
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus horizontalis: Yayılıcı Ardıç
25
 Orijin: Anavatanı Kuzey Amerika’dır. Yurdumuzda da yetiştirilmektedir. J.
horizontalis ve diğer türleri ılıman bölgelerde yetiştirilir.
 Toprak Şartları: Kumsal arazilerde park ve bahçe düzenlemelerinde çoğunlukla
grup halinde kullanılır. Ağır killi topraklarda sahil arazide tuzlu toprak ve taşlı
yamaçlarda yetişir. Kuru kurak kumlu nemli topraklarda yetiştirilmeye uygundur.
 İklim İstekleri: Işık yarı gölge bitkisidir. Donlara dayanıklıdır.
 Bitki Özellikleri: Yatık yayılıcı, piramidal salkım, sürünücü formlu çok değişik
türleri bulunan sürekli yeşil bir süs bitkisidir. Genç sürgünleri yeşil, gövde rengi
yaşlanınca kırmızımtırak kahverengi renk alır.
 Yaprak Özellikleri: Yaprak rengi ise mavi-yeşil ve yeşildir.
 Çiçek Özellikleri: İlkbaharda çiçek açar, daha sonra ise koyu mavi renkli çok
küçük meyve bağlar.
 Üretimi: Tohum ve çelik ile üretilir.
 Diğer Özellikleri: Kumsal arazide park ve bahçe düzenlemede çoğunlukla grup
halinde kullanılır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus horizontalis: Yayılıcı Ardıç
26
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus horizontalis: Yayılıcı Ardıç
27
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus horizontalis: Yayılıcı Ardıç
28
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus sabina: Sabin Ardıcı
29









Orijin: Orta ve Güney Avrupa, Alpler, Karpatlar, Pireneler, Türkiye, Kafkasya ve Sibirya’da
doğal olarak yetişir. Ülkemizde, Kuzey ve Batı Anadolu’da dağlık alanlarda, kurak ve kayalık
yamaçlarda, Zonguldak, Samsun, Gümüşhane, Kahramanmaraş ve Hakkari yörelerinde yayılış
gösterir. Bu kesimlerde 1.500-2.000 m aralarında dağlık, kayalık ve taşlık yamaçlarda
yetişmektedir
Toprak şartları: Çok kanaatkar bir türdür.
İklim şartları:
Çiçek Özellikleri: Tomurcuk çıplaktır. Çiçekler bir cinsli iki evcikli olup, kozalaklar da bazen
bir bazen de iki yılda olgunlaşır.
Tohum Özellikleri: Meyveleri önceleri yeşil sonraları siyahımsı üstü mavi dumanlıdır.
Tohumlar kalın kabuklu olup 1-4 adettir
Bitki özellikleri: Genellikle bir, ender olarak 3-4 metre boya ulaşan eğri gövdeli, belirgin
biçimde tek gövdeli olmayan ve çoğu kez yerde sürünen bir çalı halinde gelişen ardıç türüdür.
Sık dallanma gösterir. Yaşlı gövdelerin kırmızımsı esmer, kabuğu çok ince levhalar halinde
çatlar. Sürgünler çok ince olup ortalama onuncu yaştan sonra pul yapraklar oluşur.
Yaprak özellikleri: İğne yapraklar üçlü çevresel pul yapraklar da haçvari dizilmişlerdir. Pul
yaprakların sırtlarında yağ bezeleri vardır. Bu yapraklar ovuşturulduğunda çok kötü bir koku
verir.
Üretimi: Tohum, çelik ve aşıyla çoğaltılabilir.
Diğer özellikleri: Juniperus sabina’nın çok değerli birçok park ve bahçe formları bulunur.
Özellikle yer örtücü olarak ve karayolu orta refüjünde çok kullanışlıdır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus sabina: Sabin Ardıcı
30
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Juniperus sabina: Sabin Ardıcı
31
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Kaynaklar
33
 Ginko vikipedi
 Ginko biloba vikipedi
 Google görsel öğeler
 http://zo-d.com/blog/archives/dendrology/ginkgo-
biloba-in-fall.html
 http://www.agaclar.net/galeri/showimage.php?i=71
10
 Bitki tanıma- 1 ders notu
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012