Arı Hastalık ve Zararlıları

Arı Hastalık ve Zararlıları
Dr. Ali KORKMAZ
Ziraat Yüksek Mühendisi
Samsun Tarım İl Müdürlüğü
Arı Hastalıkları
Ergin Arı
Yavru
Nosema Hastalığı
Amerikan YÇ
Amoeba Hastalığı
Avrupa YÇ
Septisemi Hastalığı
Kireç Hastalığı
Kronik Arı Felci
Taş Hastalığı
Akut Arı Felci
Tulumsu YÇ
Arı Zararlıları
 Varroa
destructor
 Acarapis woodi
Diğer Zararlılar
Büyük mum güvesi
Arı kuşu
Eşek arısı
Amerikan Yavru Çürüklüğü
Etkeni Paenibacillus larvae’dır.
Etken gıdalarla alınmaktadır.
Hastalıklı kolonide gelişme hızı düşer,
ergin arı sayısı ile yavru miktarında
büyük azalma görülür. Arıların polen
ve nektar toplama aktivitesi azalır.
Amerikan Yavru Çürüklüğü
Bakteriye ait sporlar 40 yıl kadar canlı
kalabilmekte ve olumsuz şartlardan
etkilenmemektedir
İhbarı mecburi hastalıklardandır.
Hastalıkla bulaşık koloniler imha
edilmelidir.
Amerikan YÇ Belirtileri
Hastalıklı kolonide yavrulu alan düzgün
olmayıp açık ve kapalı gözler karışmıştır.
Kapalı petek gözlerinin üzerindeki sır
tabakası içeriye doğru çökmüştür.
Kapalı petek gözlerin rengi matlaşmış,
koyulaşmış veya yağlanmış gibidir.
Amerikan YÇ Belirtileri
Larvaların rengi sararmış, ileri
dönemlerde kahverengileşmiştir.
Ölümler genelde kapalı gözlerde olur.
Hasta larvalara bir kibrit çöpü
sokularak dışarıya çekildiğinde
larvanın lastik gibi uzadığı görülür.
Amerikan YÇ Belirtileri
Ölen larvalar sulu ve yapışkan olup
göz tabanına yapışırlar. Yapışkan
kalıntının gözlerden dışarı atılması ve
gözün temizlenmesi oldukça zordur.
Bu kalıntılar zamanla kuruyarak
milyarlarca sporu içeren bir tabaka
halinde gözün tabanına sıvanırlar.
Amerikan YÇ Tedavisi
Hastalık başlangıcında tedavi olasıdır.
Hastalıklı koloninin tüm yavrulu ve ballı
petekleri yakılarak imha edilir.
Kovanın içi pürmüz ile sterilize edilir.
Temiz kovana yerleştirilen arılar ilaçla
tedavi edilir.
Amerikan YÇ Tedavisi
En etkili ilaçlar Na’Sulfadiazol veya
Oksitetrasiklin (Terramycine) dir.
Sodyum Sulfadiazol sonbaharda 2:1
oranında hazırlanan 4 lt şuruba 1 g ilaç
katılır ve arılıktaki her koloniye 4-5
gün ara ile 1 lt verilir.
Amerikan YÇ Tedavisi
Sonbahar mevsiminde 450 g pudra
şekerine 15 g Sodyum Sulfadiazol
karıştırılır ve her defasında her koloniye
40-50 g karışım gelecek şekilde ilaçlı
pudra şekeri çerçeveler arasına serpilir.
4-5 gün ara ile 3 kez tekrarlanmalıdır.
Amerikan YÇ Tedavisi
Terramycine uygulaması şurup veya pudra
şekerine karıştırılarak ilkbahar veya
sonbaharda yapılabilmektedir.
Her koloniye 200 mg aktif madde gelecek
şekilde pudra şekeri ile karıştırılarak petek
aralarına 4-5 gün arayla 3 kez
uygulanmalıdır.
Amerikan YÇ Tedbirleri
Arılık temiz ve düzenli olmalıdır.
Hastalıklı petekler açıkta bırakılmamalıdır.
Kullanılmış malzeme satın almamalıdır.
Hastalıklı koloni satın alınmamalıdır.
Şeker şurubu ile besleme yapılmamalıdır.
Arılıkta yağmacılığa izin verilmemelidir.
Amerikan YÇ Tedbirleri
Hastalıklı koloniler diğer koloniler ile
birleştirilmemelidir.
Arıların kovanları şaşırmasını önleyici önlemler
alınmalıdır.
Koloniler hastalıksız bölgeye götürülmelidir.
Hastalık görüldüğü anda tüm koloniler koruyucu
olarak ilaçlanmalıdır.
Amerikan YÇ’de Düzensiz Petek
Amerikan YÇ’de Petek Gözleri
Amerikan YÇ’de Ölmüş Pupa Dili
Amerikan YÇ’de Larvanın Uzaması
Kovanın İmha Edilmesi
Amerikan YÇ’nde Peteğin Durumu
Amerikan YÇ’nde Görünüm
Avrupa Yavru Çürüklüğü
Etkeni Melissococcus pluton’dur.
Etken gıdalarla alınmaktadır.
Hastalıklı kolonide gelişme hızı düşer,
ergin arı sayısı ile yavru miktarında
büyük azalma görülür. Arıların polen
ve nektar toplama aktivitesi azalır.
Avrupa YÇ Belirtileri
Petek üzerinde yavrulu alan düzgün
olmayıp açık ve kapalı gözler karışıktır.
Ölümler genellikle açık gözlerdeki
larvalarda görülür. Larvanın rengi önce
sarıya, sonra kahverengi ve siyaha
dönüşür.
Avrupa YÇ Belirtileri
Ölüm pupa döneminde olmuşsa kapalı
gözler üzerinde delikler vardır. Kapalı
petek göz üzerindeki sır tabakasının rengi
matlaşarak içeriye doğru çöker.
Ölü larvanın kıvamı önceleri sulu ve
yumuşak, sonra sertleşerek hamur kıvamı
alır.
Avrupa YÇ Belirtileri
Ölü larvalar petek gözü tabanında C
şeklinde kıvrılmış durumdadırlar. Gözün
tabanına yapışmazlar ve petek göze bir
kibrit çöpü sokulduğunda gözden
rahatlıkla çıkarılabilirler.
Hastalığın ileri aşamalarında kovandan
kokuşmuş et kokusu yayılmaya başlar.
Avrupa YÇ Tedavisi
Hastalığın tedavisinde Terramycine
(Oxytetracycline), Neo-Terramycine ve
Erithromycine (Apimycin veya Apivesin)
kullanılmaktadır.
Terramycine ve Neo-Terramycine her bir
koloniye 200 mg aktif madde gelecek
şekilde kullanılmalıdır.
Avrupa YÇ Tedavisi
Erithromycine 4.5 gramlık 10 doz
bulunan kutu içerisinde satılmaktadır.
1:1 oranında 1 lt şurup hazırlanarak
şurubun 1/4'ü başka bir kaba aktarılır
ve içerisine 1 doz ilaç boşaltılarak
karıştırılır.
Avrupa YÇ Tedavisi
İlaçlı şurup geri kalan ilaçsız şurupla
karıştırılarak elde edilen karışım arka
arkaya 3-4 gün verilecek şekilde
bölünerek kolonilere verilir.
Bu ilaçlar 1 ölçek bal + 2-2.5 ölçek pudra
şekeri ile hazırlanan macun veya keklere
katılarak da verilebilir.
Avrupa YÇ Tedbirleri
Amerikan Yavru
Çürüklüğünden korunmak
için alınacak tedbirler bu
hastalık için de geçerlidir.
Avrupa YÇ’de Hasta Larvalar
Avrupa YÇ’de Peteğin Durumu
Avrupa YÇ’de Peteğin Durumu
Avrupa YÇ’nde Görünüm
Kireç Hastalığı
Kireç hastalığının etmeni fırsatçı bir
fungus olan Ascosphaera apis 'tir.
Etken gıdalarla alınmaktadır.
Hastalığa yakalanan larvalar kireç
beyazı bir renkte petek gözler
içerisinde kuruyarak mumyalaşır.
Kireç Hastalığının Nedenleri
Çevre kirliliği
Yoğun antibiyotik kullanımı
Arıların suni besinlerle beslenmeleri
Katkılı balmumu kullanımı
Aşırı nem
Aşırı şurup kullanımı
Uygun olmayan koloni kontrolleri
Oğul verme
Kireç Hastalığı Tedbirleri
Ülkemizde ana arı üretimi yapan
işletmelerin kireç hastalığına dayanıklı hat
kullanmaları.
Türkiye'de temel petek imal eden
işletmelerin üretim aşamasında balmumunu
sterilize ederek üretim yapmalıdırlar.
Arıcılık alet ve ekipmanları uygun
dezenfektanlarla sterilize edilmelidir.
Kireç Hastalığı Tedbirleri
Kolonilerde çok yıllık petek
kullanmamaya özen gösterilmelidir.
Arıcılar ilkbaharda oğul önleme
çalışmaları yapmalı ve arılarını bölme
yapmak sureti çoğaltmalıdırlar.
Kolonilere gerekmedikçe antibiyotik
uygulaması yapılmamalıdır.
Kireç Hastalığı Tedbirleri
İlkbaharda havaların serin olduğu günlerde
koloni kontrolleri yapılmamalı, zorunluluk
var ise kovan fazla açık tutulmamalıdır.
Kovanların havalandırmasına dikkat
edilmeli, kovan içerisinde nem birikmesine
olanak verilmemelidir.
Hastalıklı koloniden arılı, yavrulu ve ballı
petekler sağlıklı kolonilere verilmemelidir.
Kireç Hastalığına Yakalanmış Larvalar
Kovan Önünde Larva Ölüleri
Kireç Hastalığında Peteğin Durumu
Nosema Hastalığı
Etmeni Nosema apis adı verilen bir
protozoadır . Ergin arı hastalığıdır.
Gıdalarla alınan ve ağız yolu ile sindirim
sistemine giren sporlar ergin arıların orta
midesinde çimlenerek epitel hücrelere
geçerek hızla çoğalarak hastalık yaparlar.
Nosema Hastalığı Belirtileri
Hastalığa yakalanan arılar uçmaya
çalışırlar, uçamazlar. Kovan önündeki
ot ve çöplere tutunarak yürürler.
Hasta arıların abdomenleri şişmiş ve
uzamıştır. Bu nedenle iğneleme refleksi
azalmıştır.
Nosema Hastalığı Belirtileri
Sağlıklı arıların midesi sarımtırak veya
amber renktedir. Hasta arıların midesi
şişkin, kıvrımları kaybolmuş ve süt
beyazı rengindedir
Hasta arılarda görülen bu belirtiler açlık,
felç veya ilaç zehirlenmelerinde görülen
belirtilerle karıştırılabilir.
Nosema Hastalığının Etkileri
 Arıların ömür uzunlukları azalır.
 Hasta arıların yavru yetiştirme yeteneği azalır.
 Besleyici arıların arı sütü salgı bezleri dumura
uğrar, koloninin gelişme hızı azalır.
 Ana arıların yumurtlama hızını azaltır.
 Ana arı kayıplarına neden olur.
 İşçi arıların ömür uzunluğu azalacağından kış
kayıpları artar.
 Koloni bal veriminin azalmasına neden olur.
Nosema Hastalığının Yayılması
Hastalıklı, arılı, ballı ve yavrulu çerçevelerin
sağlıklı kolonilere verilmesi.
Koloni kontrolleri sırasında ergin arıların
ezilmesi, ezilen arıların dışarı atılması
esnasında sağlıklı arıların sporlarla teması.
Uzun süren arı taşımacılığı, kovanların kapalı
kalması ve arıların dışarı çıkamamaları.
Arıların kışın rahatsız edilmesi.
Nosema Hastalığının Yayılması
İlkbaharda kovanların sık sık açılarak
kolonilerin rahatsız edilmeleri.
Ana arı yetiştiriciliği ve paket arıcılığında
koloni populasyonunun azaltılarak kolonilerin
strese sokulması.
Yetersiz beslenme nedeni ile kolonilerin
fizyolojik olarak hastalığa duyarlı olmaları.
Nosema Hastalığının Tedavisi
Arı kolonilerine koruyucu olarak ilkbahar ve
sonbahar aylarında fumagillin içeren şurup
verilerek hastalığa karşı etkili bir önlem
alınabilir.
Sonbaharda 2:1, ilkbaharda 1:1 oranında
şurup hazırlanır. Hazırlanan 25 lt şuruba 25 g
olan 1 şişe Fumagillin etken maddeli ilaç
eklenir.
Nosema Hastalığının Tedavisi
Isıtılarak hazırlanan şurup soğuduktan
sonra, içerisine ilaç eklenerek
karıştırılmalıdır.
Hazırlanan karışımdan her koloniye 4 lt
verilmelidir.
Hastalık çıktığı durumlarda ayrıca boş
kovan ve petekler asetik asitle fumige
edilmelidir.
Nosemasız ve Nosemalı Arı Bağırsağı
Nosema Hastalığında Kovan Önü
Nosema Sporları
Varroanın Biyolojisi
Ergin arılar ile larva ve pupaların kanını
emerek beslenen tehlikeli dış parazittir.
Ergin dişi Varroalar 1.1-1.2 mm
uzunluğunda, 1.5-1.6 mm genişliğinde
koyu kızıl kahverengi renktedir. Erkek
Varroalar ise 0.8-1 mm genişliğinde gribeyaz sarımtırak renktedir.
Varroanın Biyolojisi
Dişi varroaların ağzı delici-emici
yapıdadır. Yaşam uzunluğu yazın 2-3 ay,
kışın 5-8 aydır.
Dişi varroanın üremesi ilkbaharda arı
kolonisinde kuluçka faaliyetleri ile
başlamakta, sonbahara kadar sürmektedir.
Varroanın Biyolojisi
Kış aylarında yumurta bırakmadan işçi
arılar üzerinde yaşamını sürdürmektedir.
Varroa ile bulaşık kolonilerde kuluçka
gelişim hızı azalmakta, arılar üzerinde
açtığı yaralar enfeksiyon oluşturmakta, ileri
dönemlerinde yavru gözlerinden kanatsız
ve bacaksız arılar çıkmaktadır.
Varroanın Biyolojisi
Üreme petek gözleri içinde olmaktadır.
Parazit, petek gözlerinin kapatılmasından
hemen önce hücre içerisine girer ve larvanın
hemolenfini emerek yaşar. Petek gözleri
kapatıldıktan 2-3 gün sonra ilk yumurtasını
bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar protonimf,
dötonimf safhalarını geçirerek ergin olur.
Varroanın Biyolojisi
Dişi 8-10, erkek 6-7 günde gelişimini
tamamlanır. Daha sonra çiftleşirler.
Parazitler, olgun hale gelen arı ile birlikte
hücreyi terk ederler. Parazitler kışı dişi
arılar üzerinde geçirirler. Üzerinde
bulundukları arı ölünce yeni bir konakçı
armaya başlarlar.
Varroanın Koloniye Etkisi
 Varroa, arıların hemolenfleri ile
beslendiğinden, yavru arılar iyi gelişemez,
erginler ise güçsüzdür ve uçamazlar.
Parazitten kurtulmak için çırpınır ve
huzursuz olurlar.
 Kolonideki erkek arı sayısı düşer. Erkek
arıların çiftleşme yeteneği azalır.
Varroanın Koloniye Etkisi
 Ana ve işçi arıların ömürleri kısalır. İşçi
arılar normalden küçük olur. Özellikle
pupa döneminde önemli ölçüde canlı
ağırlık kaybı olur.
 Gözden çıkan genç arılarda kanatsızlık,
tek veya kısa kanatlılık, eksik bacak,
kısa karın gibi anomaliler görülür.
Varroanın Koloniye Etkisi
 İşçi arıların yavru bakımı zayıflar ve
buna bağlı olarak ananın yumurtlama
kapasitesi azalır
 Petek gözlerinde ölü larva sayısı fazla
ise, arılar bunları dışarı atamazlar. Bu
nedenle gözlerde kuruyan larvalar
Avrupa YÇ benzeri belirtiler oluşturur.
Varroanın Koloniye Etkisi
 Varroaların açtığı yaralar, çeşitli hastalık
etkenlerine elverişli ortam oluşturur.
 Varroa’dan dolayı zayıf düşen koloniler
yağmalanırlar.
 Arılar huzursuz oldukları için bazen kış
salkımı yapamazlar.
Varroanın Bulaşması
 Bulaşık kolonilerden sağlıklı kolonilere
yavru ve genç işçi arı verilmesi,
 Kolonilerin kontrolsüz birleştirilmeleri
veya yeni oğul kovanların oluşturulması,
 Bulaşık arıların kovanlarını şaşırarak
diğer kovanlara girmeleri, özellikle erkek
arıların kovanlarını şaşırmaları,
Varroanın Bulaşması
 Oğul kontrolü için gerekli önlemlerin
yeterince alınmaması ve başıboş çıkan
oğulların kaçması,
 Arılık içerisinde ve arılıklar arasında
zayıf koloniler nedeniyle sık sık
yağmacılık yapılması,
 Gezginci arıcılığın denetimsiz yapılması,
Varroanın Bulaşması
 Etkili olmayan yöntemlerle zararlıya karşı
mücadele yapılması,
 Zararlının bulaşık olduğu yerlerden
kontrolsüz ana arı satın alınması,
 Bulaşık arılıklarda ve bölgelerde sağlık
kurallarına uyulmaması,
 Arıcıların yeterli bilgiye sahip olmaması.
Varroa ile Mücadele
 Varroa kontrolünde; kimyasal, bitkisel,
biyolojik, fiziksel, genetik ve hormonal
mücadele yöntemleri kullanılmaktadır.
 Bu parazite karşı çeşitli ilaçlar denenmiştir.
Ancak kolonilerde yanlış ve yoğun ilaç
uygulanması; varroaların kimyasal
maddelere karşı direnç kazanmasına neden
olmaktadır.
Varroa ile Mücadele
 Arıcılıkta varroa ile savaşımda en yaygın
kullanılan yöntem kimyasal mücadeledir.
 Malathion, Fluvalinate, Amitraz ve Formik
Asit, vs etken maddeli ilaçlar kullanılmaktadır.
 Ayrıca arıcılarımız bilinçsiz bir şekilde, bal
arılarına tescilli olmayan ilaçları da
kullanmaktadır.
Varroa ile Mücadele
 Varroa mücadelesindeki ilaçlar;
Körük içerisinde yakılarak,
Suyla karıştırılıp dökülerek/püskürtülerek,
Kovan içerisinde yakılarak,
Çerçeveler arasına asılarak,
Pudra şekeri ile karıştırılıp püskürtülerek
kullanılırlar...
Varroa ile Mücadele
 Formik Asit etken maddeli ilaçla mücadele;
İlaç, 3*15 cm boyutunda olup 5 ml formik asit
içerir.
3-5 çerçeveli zayıf kovana 1 adet; 7-10
çerçeveli kuvvetli koloniye 2 adet karton çubuk
çerçeveler üzerine bırakılır.
4-5 gün ara ile 3 defa ilaçlama yapılır.
Varroa ile Mücadele
 Amitraz etken maddeli ilaçla mücadele;
Her fumigant şerit 265 mg amitraz içerir.
Bir fumigant şerit ile 10 kovan ilaçlanır.
Şerit, körük içinde yakılır ve her bir kovanın
uçma deliğinden 7 duman verilir. Uçuş deliği
kapatılmaz.
3 gün ara ile 4 defa ilaçlama yapılır.
Varroa ile Mücadele
 Coumaphos etken maddeli ilaçla mücadele;
1 şişe 20 cc ilaç içerir.
1 cc ilaç 50 cc su ile karıştırılır.
6 çerçeveden daha az olan kolonilere 25 cc,
fazla olanlara 50 cc ilaç çerçeveler arasına
dökülür.
1 hafta ara ile 2 ilaçlama yapılır.
Varroa’nın Yaşam Döngüsü
Varroa destructor
Varroa destructor
Pupa ve Larva Üzerinde Varroalar
Arı Üzerinde Varroalar
Yeni Çıkan Arı Üzerinde Varroa
Varroanın Deforme Ettiği Arı
İşi Arı Üzerinde Varroa
Kovan Önünde Larva Ölüleri
Varroa ile Mekanik Mücadele
Varroa ile Kimyasal Mücadele
Büyük Mum Güvesinin Biyolojisi



Yumurtalarını bal arılarının ulaşamayacağı
yarık ve deliklere yumurtlarlar.
Yumurtalar pembemsi krem veya
beyazımtrak renkte olup boyu eninden biraz
uzun ve yaklaşık 0.5 mm'den biraz küçüktür.
Normal koşullarda (24-260C) bu
yumurtalardan 5-8 günde larvalar çıkar.
Büyük Mum Güvesinin Biyolojisi



Yeni çıkan larva ipeksi yapılı bir tünelde
peteğin tabanına doğru ilerlemeye başlar.
Sıcaklık ve besine bağlı olarak 1-5 ay
beslenir ve büyür. Bu dönem sonunda larva
boyu 1 mm’den 22 mm’ye kadar büyür.
Larvalar polen yanında arı larvası gömleği
ve dışkı ile beslenir. Sadece balmumu ile
beslenen larva gelişmesini tamamlayamaz.
Büyük Mum Güvesinin Biyolojisi



Koyu ve eski petekler pek çok arı larva
kalıntısı içerdiğinden dolayı büyük mum
güvesi zararı açısından oldukça risklidirler.
4-50C arasında beslenme ve gelişme olmaz,
larva uyuşuk uyku halinde kalır.
Larval evre sonunda pupaya, daha sonra da
ergin güveye doğru değişim başlar. Bu
değişim süreci 1-9 haftada sona erer.
Büyük Mum Güvesinin Biyolojisi



Mum güvesi genellikle geceleri uçar, gündüz
saatlerinde karanlık yerlerde dinlenirler.
Dişi güveler gömlekten çıkıştan 4-10 gün
içerisinde yumurtlamaya başlarlar.
Dişiler akşam karanlığında yumurtlamak
amacıyla arı kovanlarına girmeye çalışırlar.
Koloni kuvvetli ise bal arıları tarafından
uzaklaştırılırlar.
Büyük Mum Güvesi ile Mücadele



Mücadelede pek çok kimyasal, biyolojik ve
fiziksel yöntem kullanılmaktadır.
Kullanılan kimyasallar bal ve balmumunda
kalıntı bırakmaktadır. Soğutma ve ısıtma
teknikleri ise pahalı olmaktadır.
Peteklerin her iki yüzeyine birer avuç sofra
tuzu atılarak kullanımı en pratik ve ucuz
korunma yöntemidir.
Büyük Mum Güvesinin Aşamaları
Büyük Mum Güvesi Zararı