Slayt 1
advertisement
HURON GÖLÜ Kuzey Amerika’da ABD ile Kanada arasında bulunan göllerden biridir. Adını 17. yüzyılda bu gölün kıyısında yaşamış yerli bir kabile olan “Huronlar” dan almıştır. Alanı 59.600 km2dir. Saint Clair Irmağı ile Superior Gölüne, Mackinac Boğazıyla da Miçhigan Gölüne bağlanır. Gölün uzunluğu 510 km, en geniş yeri 330 km, en derin yeri 215 m, ortalama derinliği ise 60 metredir. Kıyıların tabiî güzelliği ve suyunun kalitesi ile dikkati çekmektedir. Dünyada en çok adaya sahip göldür. Kenarında kış sporlarından kayak ve buz patenti gün geçtikçe artmaktadır. ABD-Kanada sınırı bu gölün arasından geçer. Ayrıca büyük bir göl durumunda bulunan Georgiyan Körfezi de bu gölün bir kısmıdır. Deniz yüzeyinden 200 m kadar yüksekte olan Huron Gölünün sularında çok çeşitli balık vardır. Genel olarak aralıktan nisana kadar buzla kaplı olan göl, şiddetli fırtına etkisindedir. HURON GÖLÜ MICHIGAN GÖLÜ Kuzey Amerika’ da birbirine bağlı beş büyük gölden oluşan Büyük Göller ’ den üçüncü en büyük ve dünyanın altıncı en büyük tatlı su gölüdür. Büyük Göller içinde tamamı ABD'de olan tek göldür. ABD eyaletleri Indiana, Illinois, Wisconsin ve Michigan sınırlarındadır. Deniz seviyesinde 176 m yüksekte olan Michigan Gölü en derin yerinde 281 metredir ve 58.016 km² bir alana sahiptir. Uzunluğu 494 km, genişliği 190 km olan gölün kıyı şeridi 2.633 km boyunca uzanır.Michigan Gölü adını, Michigan Eyaleti'nden değil tam tersi eyalet ismini bu gölden alır. Adının Anişinabe Kızılderilileri dilinde büyük su anlamına gelen Mishi-gami 'den türediğine inanılır. Michigan gölüne akan Chicago nehri üzerindeki özel ve ticari su taşımasının yapılmasına imkan veren açılan köprüler, Chicago’ yu dünyanın en çok hareketli köprüsü olan şehri unvanını vermiştir. Michigan Avenue üzerinde bulunan köprüden batıya bakıldığında nehrin göle açıldığı kanalı görürsünüz. Burası Süveyş kanalı gibi su seviyesini düzenleyen kapaklı sisteme sahip bir kanaldır. Aynı yöne giden bütün bot ve tekneler kenarlara bağlandıktan sonra kapaklar kapatılır ve su seviyesi gidilecek yöne doğru ayarlanarak kapak gidiş yönü üzerindeki kapak açılır. Chicago nehri İllinois Eyaletinin En büyük şehri Chicago MICHIGAN GÖLÜ ERİE GÖLÜ; Amerika Birleşik Devletleri-Kanada sınırında göldür. Yüzölçümü 25.745 km2, uzunluğu 387.8 km, genişliği 48.3-91.7 km, deniz düzeyinden yüksekliği 174.5 m, en derin noktası 64 m, akaçlama havzası 103.600 km2. Büyük Göller Bölgesi’nin öteki dört büyük gölü gibi buzul kökenlidir. Kuzeyinde, Kanada’nın Ontario, güneyinde, ABD’nin New York, Pennsylvania ve Ohio eyaletlerinin kıyısı vardır. Detroit, St. Clair ırmakları aracılığıyla St. Clair Huron göllerine; Ontaro Gölü ile aralarındaki 75 m yükseklik farkından doğan Niyagara Çağlayanı ve Weiland Kanalı ile Ontaro Gölü’ne bağlanan Erie, Büyük Göller Bölgesini Atlas Okyanusu’na bağlayan St. Lewrence suyolu ağının bir parçasını oluşturur. Yapımı 1918’de tamamlanan New York Barge Kanalı ise gölü doğudaki Hudson Irmağı’na bağlar. Kışın genellikle mart sonuna kadar ulaşıma kapanır. ERİE KANALI, Amerika Birleşik Devletleri’nde, Erie Gölü ile Hudson Irmağı’nı birbirine bağlayan kanaldır. Uzunluğu 584 km. New York Eyaleti’nde, Albany ile Buffalo kentleri arasında uzanır. Gölün deniz düzeyinden yüksekliği (175.5 m), Hudon Irmağı’ ndan fazladır. ONTARİO GÖLÜ; Kuzey Amerika’ da, Büyük Göller’in en doğuda ve en küçük olanıdır. Yüzölçümü 19.684 km², doğu-batı doğrultusunda maksimum uzunluğu 311 km, kuzey-güney doğrultusunda maksimum genişliği 85 km, ortalama derinliği 75 m, en derin noktası 237 m, akaçlama havzası 89.600 km²’dir. Uzunca, oval biçimli Kanada ile ABD arasında uzanan göl, doğu ve güneyden ABD’nin New York, güney, batı ve kuzeyden Kanada’nın Ontario eyaletleriyle çevrilidir. ABD-Kanada sınırı gölün içinden geçer. Niagara Irmağı ve Weiland Kanalı ile Erie Gölü’ ne bağlanır. Küçük ırmaklarla beslenen göl, fazla sularını, kuzeydoğusundaki bir ayakla St. Lawrence Irmağı’na akıtır. Yıl boyunca ulaşıma açık olmakla birlikte, kıyılarındaki korunaklı limanların bazıları ender olarak kış mevsiminde 2-3 ay buz tutar. Okyanus gemilerinin, içlerine kadar ulaşımına olanak sağlayan Büyük Göller ve büyük limanları ağının bir parçasını oluşturur. Buzul kökenli gölün çevresindeki alüvyonlu topraklarda tahıl üretimi, bahçecilik, çiçekçilik, vb tarım etkinlikleri gerçekleştirilir. NİAGARA ŞELALELERİ Kuzey Amerika'nın doğusunda, ABD ile Kanada sınırı arasında, Niagara Nehri'nin üzerinde bulunur. 3 büyük şelaleden oluşur. Horseshoe (Atnalı Şelalesi) bunların en büyükleridir. American Falls ve Bridal Veils Fall diğer iki küçük şelalelerdir. Niagara Şelalesi'nden yarım dakikada 168.000 m³ su akar.[Kuzey Amerika'nin en büyük şelalesi olan Niagara, 10.000 yıl önce Kuzey Kutbu'ndan gelen buz kütlelerinin yol açtığı çöküntülerin yol açtığı fay basamakları üzerinde yer almaktadır. Şelalenin çevresi Niagara Şelaleleri Parkıdır ve kardeş şehirler olan Niagara Falls-Ontario ve Niagara Falls-New York tarafından doğal koruma altındadır. Niagara isminin yerli dilindeki "Onguiaahra" (düz) kelimesinden geldiği sanılmaktadır. Ayrıca 3büyük şelaleden oluşur 51 metre dir Niagara-Horseshoe Fall : Niagara - Atnalı Şelalesi Örtülü Platform Kanada Kalkanı Kanada Kalkanı Örtülü Platform Örtülü Kanada Platform Kıyı Dağları Büyük Ovalar Havzalar Kuşağı Kalkanı İç Düzlükler Kıyı Ovaları APPALAŞ DAĞLARI Kuzey Amerika’nın doğusunda KD-GB doğrultusunda uzanan ve ABD'nin Atlas Okyanusu kıyılarındaki ovalarını, iç bölgelerdeki düzlüklerden ayıran geniş dağ kuşağıdır. Appalaş dağları Paleozoik dönemde oluşmuş bir kıvrım sistemidir. Kuzeydoğuda Kanada’ nın New Foundland Adası’ ndan başlar, güneybatıda Amerika Birleşik Devletleri’nin Alabama Eyaleti orta kesimine kadar geniş bir alan üzerinde uzanır. Uzunluğu 3.200 km, genişliği 80-160 km, en yüksek noktası North Carolina eyaletinde Mavi Dağlar (Blue Ridges) üzerinde Mitchell Doruğu’nda 2.037 m. ye ulaşır. Appalaş kıvrım sistemi, jeolojik devirler boyunca sistemi aşınmaya ve tektonik hareketlerle yükselmelere maruz kalmıştır. 3. zamanda yontuklaştıktan sonra 4. zamanda çok yerde derin vadilerle parçalanmıştır. Appalaş sitemi; Kuzey Appalaşlar, Güney Appalaşlar ve Quachita-Wichita olmak üzere üç bölüm halinde incelenmektedir: 1. Kuzey Appalaşlar: New Foundland adasından Hudson nehrine kadar uzanan kesimidir. Buzulların etkisiyle parçalanmış olup St.Lawrence körfezine yer vermiştir. 2. Güney Appalaşlar: Hudson nehri ile güneyde Alabama eyaletinin iç kısımlarına kadar uzanan kesimidir. Appalaşların ana gövdesi burasıdır. 3. Quachita-Wichita Dağları: Missisipi nehrinin batısında Arkansas ve Oklahoma eyaletlerinde uzanan kesimidir. New Foundland KUZEY APPALAŞLAR, Kanadaya bağlı NEW FOUNDLAND Adasından başlar ve St. Lawrence Körfezi ve St Lawrence halici ile kesintiye uğrar. Atlas Okyanusu kıyısına paralel uzanan bu dağlar kuzeyde 1500-1600 metre yükseklikte iken güneyde Beyaz Dağlarda (White Mountains) 1900 metrenin üzerine çıkmaktadırlar. Kuzey Appalaşlar Hudson ırmağı ile batıdan sınırlanır ve Connecticut güneyindeki körfezde son bulur. Kanada’nın Nova Scotia, Quebec, New Brunswick ve New Foundland eyaletleri; ABD’nin Maine, New York, New Hampshire, Vermont, Massachsetts, Connetcticut, Rhode Island eyaletleri Kuzey Appalaş Bölgesinde kalmaktadır. Güney Appalaşlar, uzun ve birbirine paralel vadilerle ayrılmış dağ sıralarından oluşan bir kuşak görünümündedir. Erie gölü doğusunda Pennsylvania'dan güneyde Georgia'ya eyaletine kadar uzanan Blue Ridge (Mavi Dağlar) kuşağı çok yaşlı aşınmış ve üzeri düzleşmiş bir dağ sırasıdır. Mavi dağların güney kesiminde yer alan Great Smoky Mountains (Büyük Dumanlı Dağlar) Ulusal Parkı ünlü bir eğlence ve dinlenme merkezidir. Appalaşların iç sırasını Virginia-Pensylvania eyaletlerinde uzanan plato özellikli Allegheny Dağları oluşturmaktadır Appalaşlar, güney batı kesimde Missisipi nehri parçalanmış olup nehrin batısında Arkansas ve Oklahoma eyaletlerinde uzanan kesimine Quachita-Wichita Dağları denilmektedir. Appalaşlar, akçaağaç, meşe, laleağacı, huş ağacı ve kışın yaprak dökmeyen bazı ağaçların oluşturduğu sık ormanlarla kaplıdır. Büyük Appalaş Vadisi gibi daha alçak ve düz olan yerleri tarım alanlarına dönüşmüştür. Bu alanların dışındaki bölgelerde hindi, ayı, tilki, geyik ve yabankedisi gibi hayvanlara sıkça rastlanır. Bölgenin başlıca doğal kaynağı Pennsylvania'dan Alabama'ya kadar uzanan yayla bölgesinin büyük Appalaş kömür yataklarındaki taşkömürüdür. Öteki önemli maden kaynakları, New Jersey'de antrasit (sert maden kömürü) ve çinko, Tennessee'de bakır ve Alabama'daki geniş demir yataklarıdır. Pennsylvania'da Pittsburgh ve Alabama'da Birmingham gibi büyük sanayi kentleri, maden bölgelerinin yakınında kurulmuştur Amerikalı yerlilerin yaşam alanı olan Appalaşlar, 17. yüzyılda Amerika'ya gelen Avrupalı göçmenlerin batıya doğru hareketleri sırasında engelleyici bir unsur olmuştur. Örtülü Platform Kanada Kalkanı Kanada Kalkanı Örtülü Platform Örtülü Kanada Platform Kıyı Dağları Büyük Ovalar Havzalar Kuşağı Kalkanı İç Düzlükler QUACHITA WICHITA Kıyı Ovaları BATI CORDILLERA SİSTEMİ Kuzey Amerika kıtasını batıdan bir duvar işgal eden kordillera sitemi, oluşum yaşı itibariyle Alp orojeneziyle yaşıttır. Bu sistem içinde dağlar, havzalar, platolar ve ovalar bir saç örgüsü gibi birbiri içine girmiş vaziyettedirler. Bu nedenle cordillera denilmektedir. Cordillera sistemi, Alaska yarım adasında Brooks ve Alaska Dağları ile başlar ve iki dağ sırası arasında YUKON PLATOSU yer alır. Kanada’da genişleyerek uzanan Yukon platosu, Kanada’nın iç kısımlarında kordillaranın iç sırasını oluşturan KAYALIK DAĞLARI (Rocky Mountains) ile kenetleşir. YUKON PLATOSU Cordilleranın doğu sırasını oluşturan ve kuzeybatıdan güneydoğuya uzanan KAYALIK DAĞLARI, Kanada'dan geçerek ABD sınırını aşar ve Montana eyaletine girer. Montana, Wyoming, Colorado ve New Mexico eyaletlerinde Kayalık dağlarının iç sıraları dış bükey yaylar çizerek uzanırlar. Bu dağların başlıcaları Lewis, Big Belt, Big Horn, Front ve Sangre de Christo dağları’dır. Bu dağların doğusunda örtülü platform üzerinde yer alan ABD'nin geniş düzlükleri uzanmaktadır. Kayalık Dağları, ABD’de New Mexico eyaletinde San Andreas, Guadolupe dağlarıyla; Texas eyaletinde ise Davis ve Santiago dağlarıyla Meksika sınırını oluşturan Rio Grande nehrine kadar uzanır. Levis Big Belt Big Horn Front Kordillera sitemi, Meksika sınırı ötesinde Batı Sierra Madre, Doğu Sierra Madre Dağları ile bunlar arasında uzanan Meksika platosunda devam eder. Pasifik kıyısında uzanan Kıyı Dağları, Meksika’da büyük bir kırılma sonucunda Kaliforniya Körfezi ve Kaliforniya yarımadasına dönüşmüştür. Kordillera Sistemi, Tehuantepec kıstağında daralarak “Orta Amerika’nın Kara Köprüsünü” oluşturmaktadır. PASİFİK KIYISI DAĞLARI=KIYI DAĞLARI Kuzey Amerika’da Pasifik kıyısında Kayalık dağlarına paralel uzanan dağ sırasına PASİFİK KIYISI DAĞLARI=KIYI DAĞLARI denilmektedir. Kıyı Dağları kuzeyde buzul istilası nedeniyle Alexanderatta, Kraliçe Charlotte ve Vencouver adalarına yer verecek şekilde kırılmıştır. Kanada’nın Britanya Kolumbiyası eyaletinde Kıyı dağları ile Kayalık Dağları arasında akarsularla parçalanmış bir platolar kuşağı yer almaktadır.
