TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİSİ-2 ÜNİTE10 AĞ NEDİR? Birden fazla bilgisayar veya iletişim cihazını, bilgi alışverişi yapabilmeleri ve farklı kaynakları paylaşabilmeleri için, kablolar veya radyo dalgaları kanalıyla birbirine bağlayan yapıya “ağ” denir. Ağ ortamının daha anlaşılabilir olması için bir örnek verilebilir: Bir sitede ev, market, spor salonu, oyun parkı gibi merkezler ve yollar bulunur. Site sakinlerinden biri, ihtiyaç duyduğunda bu yolları kullanarak dilediği merkeze kolayca ulaşabilir ve hizmetlerden yararlanabilir. Neden Bilgisayar Ağlarına İhtiyaç Duyulmuştur? Artık bilgisayarların nerdeyse tamamı bilgisayar ağlarına bir şekilde bağlıdır. Kişisel alanlarda, eğitim kurumlarında ve özel sektörde bilgisayar ağları ve internet, sürekli kullanılmaktadır. Bilgisayar ağları kullanıcılara; bilgisayarlar arası veri aktarımı, veri güvenliği, iletişim, donanım ve uygulama paylaşımı gibi yararlar sağlar. Getirdiği kolaylıklar sayesinde ağ teknolojileri hemen her sektör için vazgeçilmez hale gelmiştir. Rutin olarak kullanılan mail, web gezintisi, facebook gibi uygulamalar bilgisayar ağları sayesinde gerçekleştirilmektedir. Örneğin, kullanıcı bir mesaj gönderdiğinde bu mesaj önce yakındaki bir bilgisayara, oradan başka bilgisayara veya ağ donanımlarına ulaşır. Bu şekilde sürekli ağ değişimleri üzerinden hedef bilgisayara ulaşır. Ağ kullanım amaçları çeşitlilik gösterse de bireysel kullanıcılar genellikle internete bağlanmak, dünyada yaşanan gelişmelerden haberdar olmak için bir ağa ihtiyaç duyarlar. Ağ teknolojisi ile veriler kolaylıkla bilgisayarlar arasında taşınabilir, yazıcı ve tarayıcı gibi cihazlar ortak kullanılabilir. Kurumlarda ağ teknolojileri ciddi kolaylıklar sağlamaktadır. İş yeri çalışanları arasında veri aktarımı, bu ağlar sayesinde hızlıca gerçekleştirilebilir, farklı kişiler aynı dosya üzerinde çalışabilirler. Bunun yanında iş yerinde bulunan yazıcı, tarayıcı vb. gibi donanımlar paylaşılabilir. İş hayatında verilerin güvenliği oldukça önemlidir. Verilerin sadece bir bilgisayarda saklanması güvenlik açısından risklidir. Bilgisayarın herhangi bir nedenle çalışamaz hale gelmesi durumunda, verilerin kaybedilme olasılığı yüksektir. Ağ teknolojileri sayesinde verilerin anlık yedeklenmesi, başka bilgisayarlarda saklanması mümkün olmuştur. Yani, ağ üzerinden verilerin belli aralıklarla diğer bilgisayarlara yedeklenmesi, veri güvenliğini arttırmıştır. Görüldüğü gibi ağ teknolojisi kullanıcılarına paylaşım, güvenlik, zaman tasarrufu ve iletişim gibi konularda büyük yararlar sağlamaktadır. Ağ Donanımları Ağ donanımları, bilgisayar ağlarındaki iletişimi sağlayan fiziksel ortamlar ya da aygıtlardır. Bu başlıkta kablolar, yönlendiriciler ve kartlar gibi ağ altyapısını oluşturan donanımlar anlatılmıştır. Kablo Bilgisayarlar arasında fiziksel bağlantı yapılmasını sağlar. Ağın çalışabilmesi için veri aktarımı kablolar üzerinden yapılır. Kablosuz teknoloji hızla yayılmış olsa da, kablolar günümüzde hâlâ yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilgisayar ağında kullanılan kablo türleri şunlardır: 1. Koaksiyel (Eş Eksenli) Kablo: Günümüzde pek kullanılmayan bu kablo türü anten kablolarına benzer yapıdadır. 2. Dolanmış Çift Kablo (Twisted Pair Cable):En yaygın kullanılan kablo türüdür. Birbirine dolanmış çift kablolardan oluşur. Dış görünüşü telefon kablosuna benzer. İki farlı tip dolanmış çift kablo vardır. - STP) - UTP) Dolanmış çift kablolarda dört çift kablo bulunur. Her çiftin bir ana rengi birde beyazlı olanı bulunmaktadır. Bu renk çiftleri şunlardır: turuncu – turuncu beyaz, yeşil – yeşil beyaz, mavi – mavi 1 beyaz, kahverengi – kahverengi beyaz. UTP tip kablolar RJ-45 adı verilen 8 uçtan oluşan bir konnektör ile sonlandırılır. 1. Fiber Optik Kablo: Artan iletişim ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiştir. Bir sinyal iletmek için elektrik akımı yerine cam ip üzerinden ışığın iletilmesi yolunu kullanan kablo türüdür. Merkezinde ışığın hareket ettiği ince cam tabaka, merkezin dışında optik malzemeden üretilmiş ve merkezden yansıyan ışığı tekrar merkeze geri gönderen cam örtü kısmı, kabloyu darbelere ve neme karşı koruyan kılıftan oluşmaktadır. Fiber optik kablolarda sinyalin zayıflama durumu diğer kablolara oranla çok azdır ve Uzak mesafelere veri iletiminde kullanılırlar. Gelişen teknoloji sayesinde maliyetleri giderek düşmektedir. Sunucu Bilgisayar (Server) Sunucu bilgisayar, hizmet veren bilgisayarı ifade eder ve tüm ağı yönetir. Ağda anabilgisayar olarak adlandırılır, ağı oluşturacak her birim bu bilgisayar tarafından tanımlanır ve yönetilir. Sunucu bilgisayarlar bağlı tüm bilgisayarların güvenliğini sağlar. Bağlı olduğu bilgisayarların ihtiyacı olan hizmeti vermekle görevlidir. Ağ Arabirimleri Bilgisayarın ağ aygıtlarına bağlanması için ara birimler (ağ kartı) gereklidir. Bu kartlar, ağ donanımları ve kabloların bağlantısını sağlar. Gönderilecek ve alınacak veriler bu kartlardan geçmeden veri paketlerine dönüştürülürler ve paketlerin bölümlere ayrılmasını sağlarlar. Ayrıca bu kartların bağlı olduğu donanıma gönderilen veriler ilk olarak ağ arabirim kartlarına ulaşır ve burada anlamlandırılır. Ağ arabirim kartlarının veri aktarım hızı Mbps (Mege bit per second- Sanyede aktarılan bit sayısı) ile ifade edilir. En çok kullanılan ağ arabirimi Ethernet’tir. Ethernet: En çok bilinen ağ arabirim kartıdır. Ağda yer alan donanımların ağ üzerindeki sinyalleri alıp göndermelerini sağlar. Veri kaybı olup olmadığını kontrol eder. Veri paketleme, gönderme, gelen veriyi anlamlandırma görevlerini yerine getirir. Ethernet kartı, kablo takıldığı andan itibaren ağı sürekli kontrol eder, ağ üzerinden kendine gönderilmiş bir veri gördüğünde hemen paket çözümleme ve anlamlandırma işlemine başlar. HUB Ağ üzerinde iki donanım (bilgisayar – bilgisayar, bilgisayar – yazıcı gibi) birbirine ağ arabirim kartı ve kablo yardımıyla bağlanabilir. Ancak bu ağ içerisinde daha fazla donanım bulunduğunda HUB’lar kullanılabilir. HUB üzerinde birçok port (bağlantı noktası) bulunmaktadır. Ağa katılacak her donanım bir kablo ile HUB’a bağlanır ve bu cihazlar iletişimi HUB üzerinden gerçekleştirirler. HUB burada bilgi akışını yöneten birim konumundadır. HUb herhangi bir uçtan gelen bilgi ya da isteği tüm uçlara iletir. Bir HUB’ın port sayısının yetersiz kaldığı durumlarda ağa ikinci bir HUB bağlanabilir. Anahtar (Switch) Anahtarların görünüşü ve görevi HUB’a benzer. Ancak anahtar iletilmesi istenen veri paketini sadece ilgili ağ donanımına iletir, HUB gibi tüm ağa göndermez. Bunun için bağlandığı bilgisayarların adresini (Ör: IP adresini) kaydeder, bu sayede gereksiz yayın trafiğini engeller. Ağ üzerinde aynı anda birden fazla iletişim yapıldığında HUB bunları sırayla yapar, biri bittikten sonra diğer işleme geçer, anahtar ise her birimin işini tüm ağı meşgul etmeden gerçekleştirir. Bu yüzden bu cihazlara “Akıllı HUB” da denilir. Köprü (Bridge) Farklı fiziksel yapıdaki ağlar arasında iletişim kurulmasını sağlar. Son zamanlarda kablosuz köprüler de yaygın olarak kullanılmaktadır. 2 Yönlendirici (Router) Köprü ile benzer işlevleri vardır, köprü bağlantı kurama işini ağ topolojilerine göre yaparken, yönlendirici protokollere (IP, IPX gibi) göre ağları birleştirir. Yönlendiriciler sadece aynı protokole sahip ağları birleştirebilir. Yönlendiriciler ağa bağlı tüm bilgisayarların adreslerini bilir ve bu adreslere göre kendilerine gelen paketi tüm ağı tarayarak en güvenli ve hızlı yoldan hedefe ulaştırırlar. Ağ Geçidi (Gateway) Ağ geçidi, farklı protokoller arasında iletişim kurulmasını sağlar. Bu yüzden gelişmiş yönlendirici olarak da adlandırılabilir. Yineleyici (Repeater) Kablolu ve kablosuz ağlarda uzayan mesafeler sinyallerin zayıflamasına neden olur. Bu durumda zayıflayan sinyallerin güçlendirilmesi yineleyici sayesinde yapılır. Ateş Duvarı (Firewall) Ağ içerisinden veya dışarısından gelen yetkisiz erişimleri engelleyen ve ağlar için güvenliği sağlayan bir birimdir. Ateş duvarı sayesinde istenilen sitelere girişler kısıtlanabilir, dışarıdan yapılabilecek istekler sınırlandırılarak saldırılar engellenebilir. Ağ Mimarileri Ağ mimarileri, ağda ki bilgisayarlar arasındaki ilişkinin yapısını belirler. Ağın kurulum amacı mimarisinin belirlenmesini sağlayan en büyük etmendir. İki tür ağ mimarisi bulunur. Bunlar: İstemci – Sunucu (Client – Server) ve Türdeş (Peer to Peer) mimarileridir. Ağ içerisinde yönetici durumda bir sunucu bilgisayarın bulunması bu ağın istemci – sunucu mimarisinde bir ağ olduğunun gösterir. Ağdaki tüm bilgisayarlar görev yönünden birbirine eşitse ve aralarında herhangi bir hiyerarşi yoksa bu ağın türdeş mimariye sahip olduğu anlaşılır. İstemci – Sunucu Mimarisi Bu mimaride ağ içerisinde yönetici konumunda olan bir sunucu bilgisayar vardır. Diğer bilgisayarlar istemci veya iş istasyonu olarak adlandırılmaktadır. İstemci – sunucu mimarisine sahip bir ağın çalışma aşamaları şöyle anlatılabilir: İstemci bilgisayar bir veriye ihtiyaç duyduğunda bunu sunucu bilgisayara bildirir. Sunucu bilgisayar veriyi hazırlar ve istemci bilgisayara iletir. Türdeş Mimari (Peer to Peer) Bu mimaride ağda herhangi bir hiyerarşi yoktur. Her bilgisayar hem veri isteyen hem de veri sunan bilgisayardır. Ağ içerisindeki her bilgisayar, başka bilgisayarlarda paylaşıma açılmış kaynakları kullanabilmekte ve dilediği kaynağı paylaşıma açarak diğer bilgisayarların ulaşmasını sağlayabilmektedir. Türdeş mimariye sahip ağlar, daha kolay, ucuz ve hızlı bir şekilde kurulabilir. Ancak ağın yönetilmesi, güvenliğinin sağlanması, yedekleme yapılması gibi işlemler belirli bir merkezden gerçekleştirilemez. Ölçeklerine Göre Ağlar Bilgisayar ağları yapılarına ve büyüklüklerine göre temel olarak dört türden oluşur. Kişisel Alan Ağları – PAN (Personel Area Networks): Kullanıcıların mobil telefonları, dizüstü bilgisayarları, kişisel elektronik cihazları arasında birkaç metrelik mesafede bilgi alışverişi yapmak için kurulan ağlardır. Yerel bölge ağları – LAN (Local Area Networks): Birkaç bilgisayarın birbirine bağlanması ile oluşan küçük ağ şebekeleri “yerel bölge ağları” (LAN = Local Area Networks) olarak adlandırılır. Yerel bölge ağlarının en büyük faydaları ortak donanım ve yazılımların kullanılabilmesidir. Orta ölçekli ağ sistemi – MAN (Metropolitan/Middle Area Network): Yerel ağlara göre daha geniş alanlarda kullanılan ağ çeşididir. Birçok LAN yapısının birleşmesiyle oluşur. Ağ sisteminin yönetilebilmesi ve güçlendirilebilmesi için yardımcı donanımlara ihtiyaç vardır. Sunucular, yönlendiriciler gibi. 3 Geniş ölçekli ağ sistemi – WAN (Wide Area Network): Bu sistem birden fazla MAN yapısını birbirine bağlanmasıyla oluşturulur. Dışarıdan herhangi bir istemci girişiyle de ağa dâhil olunabilir. Tüm dünyayı kapsayan İnternet yapısı buna en güzel örnektir. Resim 13. Ölçeklerine göre ağ çeşitleri Ağ Topolojileri Topoloji, ağ içerisinde yer alan bileşenler arasındaki fiziksel bağın nasıl yapılacağını, aralarındaki bilgi alışverişinin nasıl sağlanacağını gösterir. Fiziksel topoloji, ağ içerisinde bulunan birimlerin yerleşim düzeni ile ilgilidir. Başlıca topoloji tipleri şunlardır: Veri Yolu (Bus) Topolojisi: Eski bir topolojidir, günümüzde pek kullanılmamaktadır. En ortada omurga olarak da isimlendirilen bir kablo bulunmaktadır. Bu kablo veri yoldur, ağa bağlı cihazlar veri transferini bu yol sayesinde yaparlar. Ağa bağlı bilgisayardan veri aktarımı yapılacağı zaman, veri paketi veri yolu üzerinden ağdaki diğer tüm bilgisayarlara gönderilir. Her bilgisayar bu veri paketini alır ve başlık kısmında yazan alıcı adresi kısmına bakar. Yıldız (Star) Topolojisi: Ağın merkezinde, hub ve anahtar (switch) gibi merkezi donanım yer almaktadır. Yıldız topolojisindeki tüm birimler ağın merkezindeki hub ya da anahtara (switch) bağlıdır. Hata bulmak veri yolu topolojisine göre daha kolaydır. Merkezi bir aygıttan veri iletimi, uygun maliyeti ve kurulum kolaylığı gibi özellikleri sayesinde yıldız topolojisini en sık kullanılan topoloji olmuştur. 4 Halka (Ring) Topolojisi: Bu sistemde bilgisayar birbirlerine halka şeklinde bağlanır. Her bir bilgisayar kendisinden önce ve sonra gelen bilgisayara bağlıdır. Ağ içerisine gönderilen veriler bir bilgisayardan diğerine aktarılarak hedef bilgisayara ulaştırılır. Ağaç (Tree) Topolojisi: Yıldız topolojisi ile veri yolu topolojisinin birleştirilmiş halidir. Yıldız topolojisi ile birbirine bağlı küçük ağların, veri yolu sistemindeki bir omurga üzerine bağlanmasıyla oluşmuştur. Yıldız topolojisi ağacın dallarını, veri yolu topolojisi ise ağacın gövde kısmını oluşturmuştur. Örgü (Mesh) Topolojisi: Tüm bilgisayarlar diğer bilgisayarlara ayrı kablo ile bağlıdır. Az sayıda bilgisayar için kullanılabilir. Bilgisayar sayısı arttıkça sistem karmaşıklaşır. İnternet ve WAN tipi ağlar da birbirlerine farklı desen ve boyutlardan oluşmuş örgü topolojisi yapısındaki ağlardır. Ağ üzerinde bir ara bağlantının kopması durumunda iletişim kesilmez. Çünkü örgü topolojisinde bir noktaya faklı yollardan ulaşılabilir. Örgü topolojisinde birçok çalışma grubu aynı ağ içerisinde çalışabilir. Farklı fiziksel ve mantıksal yapıdaki ağların birbiriyle uyumlu çalışmasına imkân sağlar. Ağ Protokolleri ve TCP Ağ protokolleri, ağdaki bilgisayarlar arasında iletişimin nasıl yapılacağını belirleyen, standart olarak kabul edilmiş kurallardır. Bu kurallarla bilgisayarlar arası iletişimde verinin nasıl paketleneceği, nasıl iletileceği, hata kontrolünün nasıl yapılacağı net bir şekilde tanımlanır. Protokollerin yerine getirdiği bu işlemler katmanlara ayrılmış ve her katmana görevler verilmiştir. Ağ protokollerine örnek olarak TCP/IP verilebilir. En büyük ağ sitemi olan İnternet’in alt yapısını oluşturan protokol grubu TCP/IP protokolüdür. Aslında TCP ve IP farklı protokollerdir. Fakat bu iki protokol ismi, genel yapıyı ifade etmek için birlikte kullanılır. TCP/IP protokolü dört katmanlı bir yapıyla çalışır. Bunlar katmanlar; Uygulama Katmanı Diğer katman protokolleri ile kullanıcılar arasında iletişim görevi gören katmandır. Bu katmandaki protokoller şunlardır; DNS: Domain Name System – Alan İsimlendirme Sistemi FTP: File Transfer Protocol – Dosya Aktarım Protokolü HTTP: HyberText Transfer Protocol – Hipermetin Aktarım Protokolü SMTP: Simple Mail Transfer Protocol - Basit Posta Aktarım Protokolü SNMP: The Simple Network Management - Basit Ağ Yönetim Protokolü TELNET: Telecommunication Network - İletişim Ağı Taşıma Katmanı İletişim yapılacak bilgisayarlar arasındaki bağlantıları kontrol eden ve iletimi sağlama görevini gerçekleştiren katmandır. Bu katmanda çalışan protokoller şunlardır; TCP: Transmission Control Protocol-İletişim Kontrol Protokolü UDB: User Datagram Protocol-Kullanıcı Veri Bloğu İletişim Protokolü İnternet (Ağ) Katmanı İletişimde olan bilgisayarlar arasında yönlendirmeden sorumlu olan katmandır. İletilecek veri paketinin ağ üzerindeki yolunu belirleme algoritmaları bu katmandadır. Bu katmanda çalışan protokoller adresleme işini yapar. Protokoller ise şunlardır; IP: Internet Protocol - İnternet Protokol 5 ICMP: Internet Control Management Protocol - İnternet Kontrol Yönetim Protokolü Ağ Arayüz Katmanı Bu katman gönderilecek olan bilgileri belirtilen adreslere fiziksel bağlantıları kullanarak gönderir. Bu işlemi yaparken hangi iletim ortamının kullanılacağına karar verir. Bu katmandaki protokoller ise şunlardır; Kablosuz Ağ Bağlantı Tipleri Bluetooth Kısa mesafe radyo dalgalarını kullanarak cihazlar arasında veri iletimi sağlar. Bluetooth cihazları 721 kbps kadar veri aktarım hızına ulaşabilir. Etki alanları 10 ila 100 metredir. Bluetooth cihazlar direk görüş açısı olmadan bağlantı kurabilir. Cep telefonları ve diğer mobil cihazlarda kullanım kolaylığı sağlar. Kızılötesi (Infrared) Bu tip cihazlarda kızılötesi ışın vuruşları ile veri transferi yapılır. Kızılötesi ışın vuruşlarıyla iletişim kurulduğu için bağlantı yapılan cihazlar arasında direk bir görüş açısı olmak zorundadır. Kızılötesi teknolojisini kullanan kablosuz ağlar en fazla 4 Mbps hıza ulaşabilir. Bu tip kablosuz ağların dezavantajı direk görüş açısı gerektirmesi ve diğer kablosuz ağ yapılarına göre etki alanının kısa olmasıdır. Bu dezavantajları nedeniyle günümüzde pek kullanılmamaktadır. Wi-Fi Kablosuz Bağlantı Alanı Bilgisayarların ve taşınabilir aygıtların (cep telefonu, PDA vb.) yakınlarında bulunan kablosuz erişim noktaları aracılığıyla yerel ağlara bağlanabilmesini sağlayan kablosuz erişim teknolojisidir. Radyo Frekansları yardımıyla bağlantı kurulmasını sağlar. Etki alanları kullanılan ortama göre değişir. Teorik olarak 1,5 km etki alanına sahiptir ancak bu mesafe değişik ortamlarda 300 metreden daha az olabilir. Wi-Fİ teknolojisi radyo frekansı ile iletişim kurduğu için kullanıcı ve erişim noktası arasındaki iletişim dinlenebilir. Wi-Fi ağ yapısı diğer kablosuz ağlara göre yüksek menzili ve iletim hızı ile öne çıkmaktadır. GPRS GPRS bir veri aktarım türüdür, yüksek hızlı erişim sağlar. Bu teknolojide internete bağlı olduğunuz süre değil, veri transfer miktarı önemlidir. Ücretlendirme aktarılan veri miktarına göre yapılır. 3G 3G, üçüncü nesil mobil iletişim teknolojilerine verilen isimdir. Bu teknoloji sayesinde artık cep telefonları birer bilgisayar görevini üstlenmiştir. 3G teknolojisinin veri transfer hızı da oldukça fazladır. 3G diğer teknolojilerden farklı olarak görüntülü görüşme, daha hızlı internet erişimi gibi yenilikler getirmiştir. 3G hücresel ağ sisteminin devamı olan 4G teknolojisi henüz yaygınlaşmamıştır. Kablosuz Ağ Türleri Kablosuz ağlar, aygıtlar arasındaki bağlantının alıcı ve verici cihazlar arasındaki kablosuz iletişime dayanır. Kablosuz ağ ölçekleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. Kişisel Kablosuz ağ: Fare, klavye gibi çevresel aygıtların bağlanması için kullanılan en küçük kablosuz bağlantı türüdür. Bu aygıtlar tek bir bilgisayarda tanımlanır. Radyo Frekans, kızıl ötesi veya bluetooth teknolojisi kullanılır. Yerel Kablosuz Ağ: Bu kablosuz ağ türleri genelde Yerel ağların (LAN) etki alanını genişletmek için kullanılır. Bu ağlarda radyo frekansı(RF) teknolojisini kullanır. Kablosuz ağlar, erişim noktası (Access Point) olarak bilinen aygıt üzerinden kablolu ağlara entegre olur. 6 Geniş Kablosuz Ağ: Bu tür kablosuz ağlar çok büyük bir erişim alanı sağlar. Örnek olarak cep telefonu şirketleri bu tür ağlar kullanır. Bu ağlar, mobil iletişim için küresel sistem(GSM) gibi teknolojiler kullanır. 1. Bilgisayar ağlarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a. Bilgisayar ağları eğitim ve sağlık gibi alanlarda kullanılmaktadır. b. Tek başına bir bilgisayardan oluşan ağlar vardır. c. Evdeki bilgisayarlar arasında ağ kurabilir. d. iki bilgisayar birbirine doğrudan bağlanarak ağ oluşturabilir. e. Bilgisayar ağları kullanıcılara kaynak paylaşımı sağlar. 2. I. Bilgisayar II. Kablo III. Switch IV. Yazıcı İki bilgisayardan oluşan bir ağ kurmak için en az yukarıdaki donanımlardan hangileri kullanılmalıdır? a. Yalnız I b. I, II ve IV c. I, III ve IV d. I ve II e. I ve III 3. Aşağıdakilerden hangisinde hub ile switch’i (anahtar) ayıran özellik verilmiştir? a. Switch çok sayıda bilgisayarı birbirine bağlar. b. Switch bağlandığı bilgisayarın IP adresini kaydeder. c. Bir ağda birden fazla switch kullanılabilir. d. Switch çok sayıda girişe (porta) sahiptir. e. Switch bilgi akışını yönetir. 4. Aşağıdakilerden hangisi ağ mimarilerindendir? a. TCP/IP b. Yerel bölge ağları c. Halka d. İstemci – sunucu e. Kişisel alan ağları 5. “…………………………….. mimariye sahip ağlar, kolay, ucuz ve hızlı kurulabilmektedir.” cümlesinde boş bırakılan yere gelmesi gereken ifade aşağıdakilerden hangisidir? a. Türdeş b. Sunucu c. Geniş ölçekli d. Bluetooth e. İstemci – sunucu 6. Birkaç bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla oluşan küçük ağ şebekelerine verilen ad aşağıdakilerden hangisidir? a. Orta ölçekli ağ sistemi b. Yerel bölge ağları c. Geniş ölçekli ağ sistemi d. Kişisel alan ağları e. Açık alan ağları 7 7. Aşağıdakilerden hangisinde bilgisayar ağlarının ölçeklerine göre büyükten küçüğe sıralanışı doğru olarak verilmiştir? a. WAN – MAN – LAN – PAN b. WAN – LAN –PAN – MAN c. PAN – LAN – MAN –WAN d. LAN – MAN – PAN – WAN e. MAN – LAN – PAN – WAN 8. Ağ merkezinde hub, switch gibi merkezi donanımların yer aldığı ve en sık kullanılan ağ topoloji aşağıdakilerden hangisidir? a. Yıldız b. Halka c. Veri yolu d. Örgü e. Ağaç 9. Ağdaki bilgisayarlar arasındaki iletişimin nasıl yapılacağını belirleyen, standart olarak kabul edilmiş kurallar bütünü olarak tanımlanan ağ kavramı aşağıdakilerden hangisidir? a. Ağ topolojisi b. Ağ mimarisi c. Ağ donanımı d. Ağ türleri e. Ağ protokolü 10. Bilgisayarların ve taşınabilir aygıtların yakınlarında bulunan kablosuz erişim noktaları aracılığıyla yerel ağlara bağlanabilmesini sağlayan kablosuz erişim teknolojisi aşağıdakilerden hangisidir? a. Bluetooth b. WIMAX c. Wi – Fi d. Kızılötesi e. GPRS 1.B, 2.D, 3.B, 4.D, 5.A, 6.B, 7.A, 8.A, 9.E, 10.C REYHAN TUNA 8