karen horney



(1885-1952)


Annesi kocasının ölümünü arzu ettiğini, onunla sadece bir
“kız kurusu” olarak kalmaktan korktuğu için evlendiğini
Horney‟e açıkça ifade etmiştir.
Horney, kuramının taşlarını kendi ailesinden, yaşanan
sorunlarla oturtur. Horney‟in çocukluğu hiç de normal bir
çocukluk değildi. Annesi abisini kayırıp Horney‟i reddederek,
babası sürekli olarak görünüşünü ve zekasını
küçümseyerek onu şiddetli değersizlik, aşağılık ve
düşmanlık duygularına terk etmişlerdi.



emniyet duygusu
ve doyumdur.
Bunlar
Ona göre birey, emniyet ve doyum sağlamak için yiyecek,
giyecek, para, cinsellik gibi pek çok ihtiyaçları feda edebilir.
Bireyin temel amacı, tehlikeden uzak ve emniyet içinde bir
yaşam istemesidir. Birey korkmadan yaşamak ister.

İnsanların temel amaçlarının, önce, tehlikeden uzak ve
emniyet içinde bir yaşam olduğunu, daha sonra çeşitli
gereklerinin doyumunu araladıklarını vurgular. Bu görüş
Horney'in kuramının esasıdır.



Ona göre herkes gerçek veya idealize bir benlik imajı
oluşturur.
Normal kişiler için bu benlik imajı iyi ya da kötü yanları bir
arada kapsayan, gerçekçi bir değerlendirmeye dayanır.
Kişilik içerisinde bir bütünlük duygusu yaratır. Gerçekçi
benlik imajı, yaşantılara ve değişime açıklık özelliği taşır.
Katı değildir, amaçlar doğrultusunda ve yeni farkındalıklar
karşısında değişime uğrayabilir.


Nevrotik kişiler, temel anksiyetelerinin çokluğundan dolayı
insanlara yönelme, insanlardan uzaklaşma ve insanlara
karşıt yönelimlerini bir arada bütünleştiremezler.
Nevrotikler gerçek dışı ve katı bir benlik görüşüne sahip
olup, kabul edilmesi zor olan gerçeği inkar ederler. Bu
idealize benlik imajı, kalıp tarzda model insan olma, buna
özenme anlamındadır.


Bu ideal benliğe ulaşamadıkça, sürekli olarak özgüven
kaygısı yaşarlar, diğer insanlara aşırı bağımlıdırlar.
Benliklerinden şüphe ederler, çatışma ve anksiyete yaşarlar.
Bu karmaşa benlikte büyük stres yaşatır.
Temel anksiyete, insanlararası ilişkilerdeki
duygularından kaynaklanır.
güvensizlik
Bunun anlamı çocuğun kendini saldırgan bir dünya içinde
yardımsız ve yalnız hissetmesidir. Çocuk, eğer kusurlu bir
ortamda yetişmişse bir anksiyete yaşamaktadır.



Çocuk yardımsız ve yalnız hissetme duygusuyla başa
çıkabilmek için staretejiler geliştirir.
Bu staretejiler boyun eğicilik, saldırganlık, uzaklaşma,
kendini önemli hissetme ve başkaları olabilir.
Özel bir stareteji olmuşsa bu kişiliğin merkezi olur. Hatta bir
gereksinim halini alır.



Horney;e göre temel anksiyete, bütün insan ilişkilerinin
temelinde vardır.
Kişi bundan korunmak için veya bununla yüzleşmek için
bazı yöntemler geliştirir. Temel anksiyeteye karşı geliştirilen
bu yöntemlere
10 Temel Nevrotik Gereksinim adını vermiştir.

Burada diğer insanların beklentilerinden aşırı etkilenme,
bunun sonucu olarak kendisi de dahil hiç kimseden
hoşlanmama vardır. Bu kişiler reddedilmeye karşı aşırı
duyarlı olup diğer insanlarla duygusal bağlantı kurmaktan
korkarlar.

Bu kişiler yalnız ve terkedilmiş olmaktan korkarlar.
İncinmemek için aşırı itaatkar olurlar. Eğer diğer insanlar
onun yaşamına giriyorlarsa, onlardan kendisine bebek gibi
bakmalarını beklerler. Kendi isteklerini bastırırlar, kendi
kimliklerinin özelliğine önem vermezler.

Çok dar sınırlar içerisinde varlıklarını ortaya koyarlar.
Kendilerini hiç riske etmezler. Yeni kapılar açmazlar. Bir
insan olarak kendilerini geliştirmezler. Onlar için
gelişmekten çok güvenlik önemlidir.



Bu şu sözle ifade edilebilir: "Eğer güç sahibi olursam diğer
insanlar beni incitemez."
Bu türde güç diğer insanları dışlama, kontrol etme ve
yönetme tutumlarını kapsar.
Bu insanlar güç kazanırlarsa aşağılık duygularının görülmez
olacağını zannederler.

Kişinin kendi gereksinimleri için başkalarını kullanma
eğilimidir. Kişi kendi ego değerini arttırmak için başka
insanlarla ilişki kurar ve onları değil kendisini düşünerek
ilişkiyi düzenler.


Prestij ve elde etme tek başına bir nevrotik gereksinim
değildir. Ancak kişi kendini değerli bulmayı, sahip olduğu
prestijle sınırlandırmışsa bu nevrotiktir.
Sürekli olarak dışarıdan, kendilerinin değerli olduğunun
doğrulanmasını isterler.

Sürekli olarak diğer insanlara hayranlık uyandıracak bir
tablo sunmaya çalışırlar. Böylece düşük benlik değerinin
yarattığı acı hissedilmez.


Kişi kendisini kendisine kabul ettirmek ve anksiyeteden
korunmak için, kompülsif tarzda, aşırı bir dürtüyle başarı
elde etmeye çalışılır. Gerçekçi olmayan standartlara,
mükemmeliyetçiliğe sahiptirler. Hiçbir başarı onları
doyurmaz.
Başka yolla edemedikleri sevgiyi böylelikle kazanmaya
çalışırlar.

Bağımsızlık gereksinimi nevrotik değildir. Ancak kendisini
diğer insanlardan ayırma, doyumlu ilişkiler elde edebilmek
için sürekli bir arayış içinde ise nevrotiktir.


Bu kişiler "eğer ben mükemmel olursam kimse beni
eleştiremez" diye düşünürler. Bu kişiler sürekli kendi
açıklarını ararlar.
Aşırı hassasiyete sahip olup kendilerini gizlemeye çalışırlar.
Bunlar
en temel içsel çatışma
kaynaklarıdır.
Bunlarla başa çıkabilmede bireyin
kullandığı bir takım davranış
şekilleri vardır.



1. İnsanlara Yönelen Kişiler : Kendilerine göre mükemmel
tiplerdir. Bu bireyler diğer insanların onayı ve yakınlığına
büyük bir ihtiyaç duyarlar.
Kendilerini onlar olmaksızın yardımsız ve zayıf hissederler
ve aşırı bağımlı davranırlar. Kendi özgüvenleri, diğerlerinin
onlar için olan düşünceleri ile bağlantılıdır.
Kendi gereksinimlerinden çok başkalarının onları kabulünü
düşünürler. Temelde yetersizlik duygusu vardır.


Birinci tipin tam karşıtıdır. Diğer insanların temelde
saldırgan olduğu düşüncesi, hayatta kalmak için sürekli
mücadele etme felsefesi vardır. Diğer insanları böylelikle
kontrol etmeye çalışırlar.
Aşırı uyanıktırlar. Diğerlerinin açığını ararlar. Yaşamı bir oyun
gibi görürler. Dışarıdan özgüvenli görünürler. Bunun
altındaysa gerçekte güvensizlik vardır.


Diğer insanlara duygusal olarak mesafeli olmaya özen
gösterirler. Benlik yeterlilikleri fazla gibi görünür. Diğer
insanlara gereksinim duymazlar. Bu sahte özgüven,
yakınlığın yaratacağı anksiyeteden kaçmak içindir.
Abartılmış tarzda özenlik, diğer insanları işlerine
karıştırmama eğilimindedirler. Diğer insanlarla aralarına
duvar örmek için çok fazla enerji harcarlar. Duygularını
saklayarak dışarıya sürekli mantıklı izlenim vermeye
çalışırlar.


Horney, saldırganlığın doğuştanlığına inanmamaktadır.
Saldırganlık, bireyin güven duygusunu koruyabilmek için
geliştirdiği bir tutumdur.
Kişi çevreyi düşman olarak görürse, güvenini koruyabilmek
için saldırgan davranır.



Bu noktadan hareketle, oedipus karmaşası; çocuk- ana
baba arasında yaşanan cinsel, saldırgan bir çatışma
değildir. Bu anne-baba le çocuk arasındaki kusurlu
yaşantılardan kaynaklanır.
Bunlar; reddetme, aşırı koruma, cezalandırma gibi temel
kusurlu tutumlardan kaynaklanmaktadır.
( Freud bu karmaşayı sadece yapısal bir nedene, Horney ise
insan ilişkilerine bağlıyor. )

Freud’un ve Adler’in kadını aşağılayan tutumlarına karşı
çıkar. Ona göre Odipal çatışma babaerkil toplumlarda
görülür, anaerkil toplumlarda görülmez. Bu da erkek cinsine
imrenme özelliği olmadığını, erkeğin gücüne imrenmenin
olduğunun kanıtıdır. Bu gücü ona toplum verir.

Anksiyete, ebeveynin çocuğuna yönelik davranışları
sonucunda ortaya çıkar. Üstünlük tavrı, koruma eksikliği,
sevgi eksikliği, tutarsızlık şiddet gibi.. Anksiyete doğuştan
gelen bir bozukluk değil, sosyal ve çevresel faktörlere bağlı
olarak gelişir Çocuk sosyo kültürel çevre de yaşanan
çatışma ortamında, bazı çözümlere başvurur. Bu çözümler,
kişilikte yerleşmiş olarak bulunursa, nörotik ihtiyaç adını
alır. Anksiyete yeni bir davranış bozukluğu doğurur. Kişi
anksiyeteye karsı kendini savunma yollarına başvururken,
nevrotik ihtiyaçlardan yararlanır.

Çocuk sosyo kültürel çevre de yaşanan çatışma ortamında,
bazı çözümlere başvurur. Bu çözümler, kişilikte yerleşmiş
olarak bulunursa, nörotik ihtiyaç adını alır. Anksiyete yeni bir
davranış bozukluğu doğurur. Kişi anksiyeteye karsı kendini
savunma yollarına başvururken, nevrotik ihtiyaçlardan
yararlanır.