Uploaded by ebru_bekar

Maliyet-Muhasebesi-Ders-Notları-v1 (1)

advertisement
Maliyet
Muhasebesine Giriş
Öğretim Görevlisi
ea
Ebru Bekar
Muhasebenin Ana Dalları
• Finansal Muhasebe
• Maliyet Muhasebesi
• Yönetim Muhasebesi
Maliyet Muhasebesinin Temel Amaçları
1
Maliyet Hesaplama
2
Maliyet Planlama
3
Maliyet Kontrol
Üretilen mamullerin
Üretim ve maliyet
Maliyetlerin kontrolüne
toplam ve birim
planlamasına yardımcı
yardımcı olmak
maliyetlerinin
olmak
hesaplanmasını sağlamak
Maliyet Muhasebesi Sistemini
Etkileyen Faktörler
İşletme Özellikleri
Yönetim Beklentileri
İşletmenin büyüklüğü ve ürün
Dış Faktörler
Hukuki düzenlemeler gibi dış
sayısı, üretim tekniği ve üretim
İşletme yöneticilerinin maliyet
faktörler, maliyet
yapısının karmaşıklığı,
muhasebesinden beklentileri
muhasebesinin kapsamındaki
işletmede üretilen mal ve
hizmetlerin çeşidi
değişmeler
Maliyet Kavramı
Muhasebe Maliyeti
İlgili sonuca ulaşmak için yapılması
gereken "giderlerin toplamı"dır.
Örneğin, bir malın maliyeti denildiğinde
amaçlanan, eğer o mal satın alma
yoluyla elde edilmişse "alış maliyeti",
eğer üretim sonucu elde edilmişse,
"üretim maliyeti" dir.
Burada sonuç, elde edilen mal olup,
her iki durumda da aynıdır. Ancak
birinci durumda maliyet "satın alma
faaliyetinin, ikinci durumda ise üretim
faaliyetinin neden olduğu giderlerle
ölçülecektir.
Fırsat Maliyeti
"Alternatif Maliyet" olarak da bilinen bu
maliyet, ilgili sonuç uğruna "kaçırılan
netkazanç" tutarını ifade eder.
Maliyet Objeleri
Mal veya Hizmet
Faaliyet veya İş
Projeler,
Departmanlar,
Programlar
Maliyeti ayrı hesaplanmak için
Maliyeti ayrı hesaplanmak için
Maliyeti ayrı hesaplanmak için
istenen birim
istenen birim
istenen birim
Gider Kavramı
Gider Nedir?
Gider-Zarar Ayrımı
İşletme fonksiyonlarının yürütülmesi için
Normal ölçüleri aşan harcama ve
gerekli olan ve normal ölçüler içerisinde
tüketimler "zarar" olarak adlandırılır.
yapılan tüm harcamalar ile varlık ve
hizmet tüketimleridir.
Üretim İşletmelerinde Maliyet Akışı
Maliyetlerin Sınıflandırılması
Birincil-Dönüşüm
Üretim-Dönem
Maliyetler, direkt ve endirekt olarak
Maliyetler, üretimle ilişkili veya dönemsel olarak
sınıflandırılabilir.
sınıflandırılabilir.
1
2
Sabit-Değişken
Maliyetler, üretim hacmine bağlı olarak sabit
veya değişken olarak sınıflandırılabilir.
3
Birincil Maliyetler-Dönüşüm Maliyetleri
Sabit Maliyetler-Değişken Maliyetler
Direkt Maliyetler-Endirekt Maliyetler
Üretim Maliyeti-Dönem Maliyeti
TDHP, 7/A Seçeneği
Diğer Maliyet Hesapları
750 Araştırma ve
Geliştirme
Giderleri
760 Pazarlama,
Satış ve Dağıtım
Giderleri
Yeni ürün ve hizmetler
770 Genel
Yönetim
Giderleri
780 Finansman
Giderleri
İşletmenin genel
İşletmenin finansman
yönetim faaliyetleri için
ihtiyaçları için
için yapılan AR-GE
Ürün ve hizmetlerin
yapılan harcamalar bu
katlanılan giderler bu
harcamaları bu
pazarlanması, satışı ve
hesapta yer alır.
hesapta toplanır.
hesapta yer alır.
dağıtımı için yapılan
giderler bu hesapta
toplanır.
Maliyet Yansıtma Hesapları
711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Gid. Yansıtma
710 nolu hesaba kaydedilen giderlerin üretim maliyetlerine yansıtılması için
kullanılır.
721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma
720 nolu hesaba kaydedilen giderlerin üretim maliyetlerine yansıtılması için
kullanılır.
731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma
730 nolu hesaba kaydedilen giderlerin üretim maliyetlerine yansıtılması için
kullanılır.
Diğer Maliyet Yansıtma Hesapları
741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma
Hizmet üretim maliyetlerinin ilgili hesaplara
yansıtılması için kullanılır.
751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma
AR-GE giderlerinin ilgili hesaplara yansıtılması
için kullanılır.
761 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid. Yansıtma
Pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin ilgili
hesaplara yansıtılması için kullanılır.
771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma
Genel yönetim giderlerinin ilgili hesaplara
yansıtılması için kullanılır.
781 Finansman Giderleri Yansıtma
Finansman giderlerinin ilgili hesaplara
yansıtılması için kullanılır.
Gider Çeşitleri
Eş Zamanlı Kayıt
Gider Çeşitleri
Gider Yerleri
Giderlerin çeşitleri açısından kaydedilir.
Aynı anda gider yerleri açısından da kaydedilerek
izlenir.
SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
ÖRNEK: 7/A ‘ya göre gerekli kayıtları gösteriniz.
Bir üretim işletmesi Aralık 2019’da aşağıdaki giderlere katlanmıştır.
1- Stoktan üretimde kullanılmak üzere 10.000 TL ilk madde ve malzeme
çekilmiştir.
2- Stoktan üretimde kullanılmak üzere 5.000 TL’lik yardımcı malzeme
çekilmiştir.
3- Üretim bandında çalışan işçilere 15.000 TL Aralık ayı ücret tahakkuku
yapılmıştır (Yasal kesintiler ihmal).
4- Aralık ayı elektrik faturası olarak 5.000 TL gelmiş olup bunun %70’i
üretimde kullanılmış % 30 ise yönetim binasına aittir.
İlk Madde ve Malzeme Giderlerinin Saptanması
İlk Madde ve Malzeme Giderleri
Direkt Malzeme
Giderleri
Yardımcı Malzeme
Giderleri
Diğer Malzeme
Giderleri
İşletme, Aralık 2019'da üretim
Ayrıca 5.000 TL'lik yardımcı
Bunun dışında, 1.500 TL'lik
için 10.000 TL'lik ilk madde ve
malzeme de üretim sürecinde
kırtasiye malzemesi genel
malzeme çekimi yapmıştır. Bu
tüketilmiştir. Yardımcı
müdürlük ofislerinde, 2.500
tutarın tamamı doğrudan üretim
malzemeler, doğrudan ürüne
TL'lik ambalaj malzemesi ise
sürecinde kullanılmıştır.
işlenmeyen ancak üretim
satış mağazalarında
faaliyetlerini destekleyen
kullanılmıştır.
kalemlerdir.
Üretim ve Yönetim Giderlerinin Ayrımı
Üretim Giderleri
Yönetim Giderleri
Maliyetlerin Ayrımı
İlk madde ve malzeme, işçilik
Kırtasiye malzemeleri ve
Üretim ve yönetim giderlerinin
ve üretim enerjisi giderleri,
yönetim binası elektrik giderleri
doğru bir şekilde ayrıştırılması,
doğrudan üretim faaliyetlerine
gibi kalemler, genel yönetim ve
işletmenin maliyet kontrolü,
ilişkin maliyetleri oluşturur.
idari faaliyetlerin maliyetlerini
bütçeleme ve karar alma
temsil eder.
süreçlerinde önemli rol oynar.
Stok Değerleme
Yöntemleri
İşletmeler, üretim sürecinde kullandıkları ilk madde ve malzemelerin satın
alınması ve stoklanması konusunda farklı yöntemler uygulayabilirler.
Bu yöntemler, stokların değerlemesi ve maliyetlerin hesaplanması açısından
önemlidir.
En yaygın kullanılan üç stok değerleme yöntemini inceleyeceğiz.
Stok Değerleme Yöntemleri
FIFO
LIFO
Ağırlıklı Ortalama
İlk Giren İlk Çıkar yöntemi olup,
Son Giren İlk Çıkar yöntemi
Stokta bulunan malların ağırlıklı
ilk üretilen veya satın alınan
olup, son üretilen veya satın
ortalaması alınarak, stok değeri
stoklar ilk tüketilir. Stoktaki
alınan stoklar ilk tüketilir.
hesaplanır. Bu yöntem, fiyat
maliyetler, en eski alış
Stoktaki maliyetler, en yeni alış
dalgalanmaları karşısında daha
fiyatlarına göre değerlenir.
fiyatlarına göre değerlenir.
istikrarlı bir değer sağlar.Bu
yöntem basit ağırlıklı ortalama ve
hareketli ağırlıklı ortalama olmak
üzere ikiye ayrılır.
İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FIFO)
1
Temel Varsayım
Bu yöntemde, kullanılmak üzere ambardan istenen ilk madde ve malzemelerin, ilk
alınan ilk madde ve malzemeden verildiği varsayılmaktadır.
2
Uygulama
İlk sıradaki stok miktarı bittiğinde bir sonraki sırada giren stok, ilk giren stok olarak
varsayılır. Giriş sırası önemlidir. İlk sıradaki stok miktarı bittiğinde bir sonraki sırada
giren stok, ilk giren stok olarak varsayılır.
3
Avantajlar
FIFO yöntemi, gerçek stok hareketlerini daha iyi yansıtır ve dönem sonu stoklarının
daha güncel (son) maliyetlerle gösterilmesini sağlar.
Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LIFO)
1
Temel Varsayım
LIFO yöntemi, ilk madde ve malzemelerin son girişlerden başlayarak üretime
verildiği ya da tüketildiği varsayımına dayanmaktadır. FIFO yönteminin tam tersi
bir uygulama söz konusudur.
2
Uygulama
LIFO yönteminde de satın alınan ilk madde ve malzeme partilerinin; giriş sıraları,
miktarları ve birim maliyetlerinin ayrı ayrı izlenmesi gerekmektedir. Burada giriş sırası
önemlidir. Son giren stok miktarı bittiğinde bir önceki sırada giren stok, son giren stok
olarak varsayılır.
3
Avantajlar
LIFO yöntemi vergi avantajı sağlayabilir.
Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi
Temel Varsayım
Uygulama
Ortalama maliyet yönteminde, ilk madde ve
malzemelere bir ortalama fiyat bulunmakta ve
madde ve malzemeleri ayrı ayrı izleme imkanı
üretime gönderilen ve stokta kalan ilk madde ve
olmayabilir. Ortalama maliyet yönteminin varsayımı,
malzemeler bu ortalama fiyata göre
ilk madde ve malzeme stoklarının ambarda karışacağı değerlendirilmektedir.
İşletmenin farklı birim maliyetlerle satın aldığı ilk
ve üretime verilen ilk madde ve malzemelerin farklı
birim maliyetli stoklardan olacağı şeklindedir.
Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi iki şekilde
uygulanmaktadır.
•
Basit ağırlıklı (tartılı) ortalama maliyet yöntemi
•
Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi
Avantajlar
Ortalama maliyet yöntemi, ilk madde
ve malzeme hareketlerini izleme
imkanı olmayan işletmeler için uygun
bir yöntemdir.
Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet
Yöntemi
Tanım
Uygulama
Avantajlar
İlk madde ve malzeme hareketlerini
Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde,
Hesap edilen ağırlıklı ortalama birim
sürekli (devamlı) envanter yöntemine
her ilk madde ve malzeme girişinden sonra
maliyet ile bir sonraki girişe kadar üretime
göre izleyen işletmeler, stoktaki her
ortalama birim maliyet hesaplanmaktadır.
verilen ilk madde ve malzeme miktarları
çıkıştan sonra o çıkışın maliyetini
Üretime ilk madde ve malzeme verildiğinde, ilk
çarpılarak değerleri belirlenmektedir.
hesapladıklarından, hareketli ağırlıklı
madde ve malzeme girişlerindeki toplam
ortalama maliyet yöntemini
tutarlar, toplam miktarlara bölünerek ortalama
Bu yöntemde, hesaplanan ortalama birim
uygulamayı tercih ederler.
birim maliyet hesaplanmaktadır.
maliyet, yeni bir girişe kadar aynı
kalmaktadır.Sürekli envanter yöntemini
uygulayan işletmeler için daha uygundur.
Basit Ağırlıklı (Tartılı) Ortalama Maliyet
1
2
Tanım
İlk madde ve malzeme hareketlerini
Uygulama
3 Avantajlar
Basit ağırlıklı (tartılı) ortalama maliyet yönteminde
aralıklı envanter yöntemine göre izleyen dönemsel uygulama söz konusudur. Yani, dönemin bütünü
işletmeler, bir dönem boyunca yapılan
için tek birim maliyet hesaplanmaktadır.
çıkışların maliyetini dönem sonunda
topluca belirlediklerinden, sabit ağırlıklı
Bu durumda, bir önceki dönemden devreden stoklar dahil,
ortalama maliyet yöntemini uygulamayı
dönem boyunca işletmeye giren ilk madde ve malzemenin
tercih ederler.
toplam değerleri, toplam miktara bölünür.
Bu şekilde bulunan dönemsel ağırlıklı ortalama birim
maliyet, dönemde tüketilen ilk madde ve malzeme miktarı
ile çarpılmaktadır.
.
Bu yöntem, aralıklı envanter
sistemini kullanan işletmeler için
daha uygun bir seçenektir.
Yöntem Seçiminde Dikkat Edilecekler
İşletmenin Yapısı
İşletmenin faaliyet alanı, üretim süreci, rekabet koşulları gibi özellikler yöntem seçiminde
etkilidir. İşletmenin stok hareketleri, envanter sistemi gibi özellikleri de dikkate
alınmalıdır.
Muhasebe Politikaları ve Maliyet Muhasebesi
Seçilen yöntemin işletmenin muhasebe politikaları ve raporlama standartlarıyla uyumlu
olması gerekir.
Vergisel Etkiler
Maliyetlendirme yönteminin, işletmenin amaç ve beklentilerine en uygun şekilde seçilmesi
önemlidir. Vergi avantajları da göz önünde bulundurulmalıdır. LIFO yöntemi bu açıdan
daha avantajlı olabilir.
Doğru maliyetlendirme yöntemi seçimi, işletmenin etkin yönetimi, karlılığı ve rekabet gücü açısından kritik önem
taşır. Bu nedenle, işletme özellikleri, muhasebe politikaları ve amaçlar dikkatlice değerlendirilmelidir.
Stok Değerleme Yöntemlerinin Etkileri
Kar Üzerindeki
Etkisi
Vergi
Hesaplaması
Nakit Akışı
Yönetsel
Kararlar
Kullanılan stok
Stok değerleme
Stok değerleme
Stok değerleme
değerleme yöntemi,
yöntemi, ödenecek
yöntemi, işletmenin
yöntemi, işletme
raporlanan kar
vergi tutarını da
nakit akışını ve likidite
yönetiminin aldığı
üzerinde önemli etkiye
doğrudan etkiler.
durumunu belirler.
stratejik kararları
sahiptir.
etkiler.
Aralık ayında ilk madde ve malzeme stoklarının gider yerlerine
dağılımı aşağıdaki gibidir:
Ayrıca 1.500 TL’lik kırtasiye malzemesi genel müdürlük ofislerinde
2.500 TL’lik ambalaj malzemesi satış mağazalarında kullanılmıştır.
İSTENİLEN: Buna göre eşzamanlı kaydı gösteriniz.
İşçi Ücret ve Giderlerinin Saptanması
İşçi Ücret ve Giderleri
İşletmelerde üretim faaliyetlerini yürütmek için ihtiyaç duyulan işgücü, işçi ücret
ve giderlerinin en önemli bileşenini oluşturur.
Üretim işçilikleri esas (üretici) işçilikler ve yardımcı işçilikler olmak üzere iki
grupta toplanır. Esas işçilikler doğrudan üretim sürecinde yer alan, tezgah veya
makine başında çalışan işçilerdir.
Yardımcı işçilikler ise üretim faaliyetinin gerçekleştirilmesine dolaylı olarak
katkıda bulunan bakım, onarım, güvenlik ve temizlik işçilikleridir.
İşletmeler, bu iki grupta yer alan işçilerin ücretlerini ve ilgili giderlerini doğru
şekilde tespit etmeli ve muhasebeleştirmelidir.
ea
İşçilik Giderleri
1
3
Esas (Üretici) İşçilikler
2
Yardımcı İşçilikler
Üretim bandında çalışan işçilere Aralık
Bunun yanında, bakım-onarım,
ayı için 15.000 TL ücret tahakkuku
güvenlik ve temizlik gibi üretimi
yapılmıştır. Bu tutarın tamamı
destekleyici yardımcı işçilik giderleri
doğrudan üretim faaliyetlerine yönelik
de bulunmaktadır. Bu tür giderler ayrı
esas işçilik giderlerini oluşturmaktadır.
bir kalemde takip edilir.
Diğer İşçilik Giderleri
İşçilik giderlerine ek olarak, sosyal yardımlar, eğitim giderleri, sağlık giderleri gibi diğer
personel giderleri de muhasebeleştirilir.
İşçilik Giderleri
İşçi ücret ve giderleri
İşletmelerin en önemli maliyet kalemlerinden
biridir.
Doğru yönetim
İşçilik maliyetlerinin etkin yönetimi, işletme
kârlılığı için kritiktir.
Verimlilik arttırma
İşçilik verimliliğini artırmaya yönelik çalışmalar,
maliyet azaltımına katkı sağlar.
Muhasebe sistemi
İşçilik giderlerinin doğru muhasebeleştirilmesi,
finansal raporlamanın sağlıklı olmasını sağlar.
İşçi ücret ve giderleri, işletmelerin en önemli maliyet unsurlarındandır. Bu maliyetlerin etkin yönetimi, işletme
kârlılığı açısından kritik önem taşır. İşçilik verimliliğinin artırılması, ücret ve giderlerin azaltılmasına katkı
sağlar. Ayrıca işçilik giderlerinin doğru muhasebeleştirilmesi, finansal raporlamanın sağlıklı ve şeffaf olmasını
sağlar.
İşçilik Verimliliğinin Artırılması
Eğitim
Ödüllendirme
İşçilerin becerilerini
Teknolojik
Yatırımlar
Başarılı çalışanların
Ergonomik
Çalışma
Çalışma
alanlarının
Koşulları
geliştiren periyodik
ödüllendirilmesi, diğer
ergonomik olarak
kullanılan teknolojinin
eğitimler verilmesi,
işçilerin de
düzenlenmesi, işçilerin
geliştirilmesi, işçilerin
verimliliği artırır.
motivasyonunu
verimli çalışmasını
verimliliğini artırır.
yükseltir.
sağlar.
Üretim süreçlerinde
İşçi Ücret ve Giderleri
İşçi ücret ve giderleri aşağıdaki kalemleri kapsar:
•
Esas (normal) ücretler
•
Fazla çalışma ücretleri
•
Primler
•
Hafta ve genel tatil ücretleri
•
Yıllık izin ücretleri
•
İkramiyeler
•
Kıdem tazminatı karşılığı
•
Yasal işveren kesintileri (SGK, İşsizlik Sigortası)
•
Sosyal yardımlar
•
Diğer
ücret ve giderler (eğitim giderleri, sağlık giderleri, yolluklar vb.)
ea
Esas (Normal) Ücretler
Zaman Esaslı
Ücretlendirme
Parça Başı
Ücretlendirme
Karma Ücretlendirme
İşçilerin belirlenen çalışma saatleri karşılığında aldıkları
İşçilerin yaptıkları iş miktarına göre
Zaman esaslı ve parça başı
ücretlerdir. Saatlik, günlük, haftalık veya aylık olarak
aldıkları ücretlerdir. Örneğin
ücretlendirmenin birlikte
hesaplanabilir. Bu yöntemde işçinin iş gücü ve verimi değil,
dokuma tezgahlarında dokunan
kullanıldığı yöntemdir. Temel ücret
çalışma süresi dikkate alınır. Bunlar işçilik giderlerinin
metre kumaş başına ödenen
zaman esaslı, buna ek olarak
özünü oluşturmaktadır.
ücretler gibi. Bu yöntemde işçinin
parça başı prim ödemeleri yapılır.
Mevcut yasalarımızda, normal mesai süresi ortalama
günlük 7,5 saat, haftalık 45 saat olarak belirlenmiştir.
Uygulamada, bu süreler, haftalık 45 saati geçmemek
üzere günde 8 saat olarak da gerçekleştirilebilmektedir.
verimliliği esas alınır.
Fazla Çalışma ve Primler
1
Fazla Çalışma Ücretleri
2
Fazla çalışma ücretleri, işçilerin normal çalışma saatleri dışında yaptıkları
çalışmalar nedeniyle tahakkuk ettirilen ücretlerdir. İşçilerin yasalarda belirtilen
sürelerin üzerinde çalıştırılmaları halinde, fazla çalışma için tahakkuk ettirilecek
ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının en az %50
arttırılması suretiyle hesaplanır.
Bu oran, toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir. Fazla çalışma ücreti, normal ve
zamlı olmak üzere, iki kısımdan oluşur.
Primler
İşçilere verimlilik, kalite, satış hedeflerine ulaşma gibi
kriterlere göre ödenen ek ödemelerdir.
Primlendirme işçilerin motivasyonunu artırarak daha
yüksek performans göstermelerini sağlar.
3
Hafta ve Genel Tatil Ücretleri
Yasal ve sözleşmeler gereği günlük iş sürelerine uygun
olarak çalışmış işçilere, çalışılmayan hafta ve genel tatil
günleri için işveren tarafından ücret tahakkuku yaptırılır.
Yani, işçi işbaşında geçirmediği bu günler için de ücret
almaya hak kazanır.
Uygulamada, genellikle, bir ay için 30 günlük ücret
tahakkuku yapılmaktadır. Bu ücret, hafta ve genel tatil
ücretlerini de içermektedir. Bu durumda hafta ve genel
tatillere isabet eden ücretin hesaplanması için; bir günlük
ücret bulunur ve ay içerisinde geçen hafta ve genel gün
sayısına çarpılır.
4
Yıllık İzin Ücretleri
İş Kanunu gereğince işletmede çalışan işçilere en az bir yıl
çalışmaları halinde hizmet süresi;
Bir yıldan beş yıla kadar olanlara
Beş yıldan on beş yıla kadar olanlara
On beş yıl ve daha fazla olanlara
ücretli izin verilebilir.
14 gün,
20 gün,
26 gün
Bu süreler hizmet akdi ve toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir.
İşçi, izinli olduğu ve çalışmadığı bu sürelerde yasal olarak ücretini
almaya hak kazanır.
Yıllık izin ücreti de, hafta ve genel tatil ücretleri gibi, her hangi bir
çalışma karşılığı değildir.
İkramiyeler
Kıdem Tazminatı
İkramiyeler, işçilerin çalışmalarını teşvik amacıyla belirli
Kıdem tazminatı; İşçinin işten çıkarılması ya da
dönemlerde veya günlerde işçi için tahakkuk ettirilen
ayrılması durumunda işveren tarafından işçiye yapılan
ücret ekleridir. İkramiyeler, doğrudan çalışma karşılığı
ödemedir.
olarak verilirken, primler bir anlamda işçinin başarılı
Bir işçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanması İş
çalışması nedeniyle ödüllendirilmesi için verilmektedir.
Kanununda belirtilen hallerde söz konusudur.
Bunun için işçinin en az bir yıl çalışmış olması şartı
vardır. Yapılacak ödemenin tutarı ise; işçinin çalışmış
olduğu her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücreti
kadardır.
30 gün ölçüsü toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir. Tam
yılın altında kalan süreler de oranlama yoluyla dahil
edilir.
Yasal İşveren Payları (SGK, İşsizlik Sigortası
•
SGK işveren payları bir çalışma karşılığı olmamakla
birlikte yasal bir zorunluluktan kaynaklanan işçilik
gideridir.
Sosyal Yardımlar
İşçiler için yapılan; yemek, erzak, yakacak, giyim, doğum,
evlenme, çocuk yardımı gibi sosyal yardımlarda ücret eki
•
İşverenler, her ay işçilik giderleri üzerinden belli
oranda hesaplanan tutarda SGK işveren primi ve
işsizlik sigortası işveren primini SGK’ya öderler.
olarak işçilik giderlerinin bir unsurunu oluştururlar.
•
SGK işveren payı,%20,5 dir.
Sosyal yardımlar nakdi olarak verilebileceği gibi ayni
•
İşsizlik sigortası işveren payı ise %2’dir.
olarak da yapılabilir.
Diğer Ücret ve Giderler
Yukarıda sayılan ücret ve giderlerin dışında, işçiler için
yapılan eğitim giderleri, sağlık giderleri, yolluklar gibi
ücret ve giderlerdir.
İşçi Ücret ve Giderlerinin
Muhasebeleştirilmesi
Personel Bordrosu Hazırlama
Ürün Maliyetlerine Yükleme
İşletmeler, her ay çalışan işçilerin ücretlerini,
İşçi ücret ve giderleri, üretilen ürünlerin
prim ve tazminatlarını, yasal kesintileri ve sosyal
maliyetlerine dağıtılır. Üretici işçilikler doğrudan,
yardımları gösteren bir personel bordrosu
yardımcı işçilikler ise dağıtım anahtarlarıyla ürün
hazırlar.
maliyetlerine yüklenir.
1
2
Muhasebe Kayıtlarına Alma
Personel bordrosundaki bilgiler dikkate alınarak,
işçi ücret ve giderleri muhasebe kayıtlarına
işlenir. Cari ay giderleri ile gelecek aylara ait
gider karşılıkları ayrıştırılır.
3
İşçilik Giderlerinin Raporlanması
Masraf Merkezleri
İşçilik giderleri, üretim, montaj, bakım-onarım, idari gibi masraf merkezleri
bazında takip edilir.
Maliyet Raporları
Her bir masraf merkezinin işçilik giderleri, yönetim tarafından düzenli olarak
izlenir ve analiz edilir.
Üretim Maliyetleri
İşçilik giderleri, üretilen ürünlerin toplam maliyetlerinin belirlenmesinde önemli bir
girdidir.
Genel Üretim Giderleri,
Muhasebesi
Muhasebe profesyonelleri için, genel üretim giderlerinin doğru bir şekilde
muhasebeleştirilmesi kritik önem taşır.
İkramiyelerin Muhasebeleştirilmesi
Kıdem Tazminatlarının Muhasebeleştirilmesi
Amortismanların Muhasebeleştirilmesi
İkramiyelerin Muhasebeleştirilmesi
1
1. İkramiye Tahakkuku
İşletme, düzenli olarak ödenen ikramiyeler için birikmiş gider hesabı oluşturur. Bu
sayede, ödeme zamanında tek seferde yüksek bir tutarın maliyetlere yüklenmesi
önlenir.
2
2. İkramiye Ödemesi
İkramiye ödeme zamanı geldiğinde, birikmiş gider hesabından ödeme yapılır ve
personel borçları azaltılır.
3
3. Maliyet Çıkışı
İkramiye ödemeleri, üretim maliyetleri içerisinde yer alacak şekilde ilgili maliyet
hesaplarına aktarılır.
İkramiye Örneği
1
Örnek 1
İşletmede aylık brüt
2
Gerekli Muhasebe
Kaydı
3
Muhasebe Kaydı
31.03.2020 - İkramiye
maaşı 5.000 TL olan 15
çalışan bulunmaktadır.
31.03.2020'de ara dönem
Gideri 112.500 TL /
Yılda 3 kez ikramiye
mali tablo düzenlenirken
İkramiye Borçları 112.500
dağıtımı yapılmaktadır. İlk
ve 01.05.2020'de ikramiye
TL
ikramiye 1 Mayıs 2020'de
ödemesi yapılırken
01.05.2020 - İkramiye
1,5 aylık maaş tutarında
aşağıdaki kayıt
Borçları 112.500 TL /
ödenmiştir.
gerçekleştirilmelidir:
Banka 112.500 TL
Amortisman Muhasebesi
1
Maliyet Tespiti
İşletmenin maddi duran varlıklarının maliyet değerleri belirlenir. Bu değerler,
amortisman hesaplamalarının temelini oluşturur.
2
Faydalı Ömür Tahmini
Her varlık için gerçekçi bir faydalı ömür süresi tahmin edilir. Bu süre,
amortisman oranlarının hesaplanmasında kullanılır.
3
Amortisman Ayrılması
Dönem sonlarında, her varlık için hesaplanan amortisman tutarları, üretim
maliyetleri içerisinde muhasebeleştirilir.
Amortisman Örneği
Örnek 2
Amortisman
Hesaplaması
Muhasebe Kaydı
varlıkları, 10 yıl faydalı ömre
Yıllık Amortisman Tutarı =
Gideri 20.000 TL / Birikmiş
sahip 800.000 TL maliyetli
800.000 TL / 10 yıl = 80.000
Amortisman 20.000 TL
makinelerden oluşmaktadır.
TL
İşletmenin tüm maddi duran
Aylık Amortisman Tutarı =
80.000 TL / 12 ay = 6.667 TL
31.03.2020 - Amortisman
Kıdem Tazminatlarının
Muhasebeleştirilmesi
Kıdem Tazminatı Hesaplama
Karşılık Ayrılması
Hesaplanan kıdem tazminatı karşılığı,
İşçilerin kıdem tazminatı hakları, izin
işletmenin finansal tablolarında "Dönem
süreleri, hizmet süreleri ve ücretleri
Karı veya Zararı" içerisinde yer alır ve
dikkate alınarak hesaplanır. Bu
maliyetlere intikal ettirilir.
hesaplama, ara dönem mali tablolarda
ayrılacak karşılık tutarını belirler.
Ödemeler
Çalışanların kıdem tazminatı hakları doğduğunda, ayrılan karşılık tutarından ödemeler
yapılır ve personel borçları azaltılır.
Kıdem Tazminatı Örneği
Örnek 3
İşletmede aylık brüt maaşı
5.000 TL olan 15 çalışan
bulunmaktadır.
31.12.2019'da aynı
çalışanların brüt maaşları
4.500 TL idi.
Kıdem Tazminatı
Hesaplaması
Kıdem Tazminatı Karşılığı
= (5.000 TL - 4.500 TL) x
15 çalışan x 3 ay = 7.500
TL
Muhasebe Kaydı
Buna göre 31.03.2020
tarihinde ara mali tablo
düzenlenirken ayrılması
ve maliyetlere intikal
ettirilmesi gereken kıdem
tazminatı tutarı kaç TL’dir.
Kaydını gösteriniz.
Maliyetlendirme Yöntemleri: Üretim Süreçlerinin
Efektif Yönetimi
Üretim maliyetlerini doğru bir şekilde belirlemek ve yönetmek, işletmelerin karlılığı ve rekabet gücü açısından kritik öneme sahiptir. Bu
bağlamda, maliyetlendirme yöntemlerinin doğru seçimi ve uygulanması büyük önem taşır.
Bu bölümde, en yaygın kullanılan maliyetlendirme yöntemlerini ve nasıl uygulandıklarını inceleyeceğiz.
Kapsamına göre Maliyetlendirme Yöntemleri
Normal Maliyet
Yöntemi
Değişken
Maliyet Yöntemi
Asal Maliyet
Yöntemi
ürünlere yükleyen
Sabit maliyetleri dönem
Sadece değişken
Gerçekleşen maliyetleri
maliyet muhasebesi
maliyetleri olarak
maliyetleri ürün
ürünlere yükleyen
yöntemi
değerlendiren yöntemi
maliyetleri ile
yöntem
Tam Maliyet
Yöntemi
Tüm maliyetleri
ilişkilendiren yöntem
Tam Maliyet Yöntemi
1
Sabit ve Değişken
Giderleri Ayırmaz
2
Tam Maliyet Yöntemi,
Örneğin, Aralık ayında ,110.000 TL. değişken, 90.000 TL. sabit üretim
giderine katlanılarak, 80 ton mamul üretilmişse, 110.000 + 90.000 = 200.000 TL’lik
üretim giderinin tamamı bu 80 tonun maliyetine yüklenecektir.
dönemin tüm üretim
giderlerini o dönemde
üretilen mamullerin
Uygulama
Birim üretim maliyeti =
maliyetine yükler.
200.000/80=2.500 TL/ton olarak hesaplanacaktır.
Sabit ve değişken
giderlerin ayrıştırılmasına
ihtiyaç duyulmaz.
Normal Maliyet Yöntemi
Sabit Giderlerin
Dağıtımı
Değişken Giderlerin
Tamamı
Örneğin, yukarıdaki işletmenin aylık üretim
kapasitesi 100 ton mamulse, bu işletme 80 ton
üretim yaptığı Aralık ayında % 80 kapasitede
çalışmış, % 20 kapasite boş kalmış demektir.
Normal Maliyet Yöntemi, sabit
Tüm değişken üretim giderleri ise
üretim giderlerinin yalnızca
ürün maliyetine dahil edilir. Bu
Aylık tutarı 90.000 TL. olan sabit üretim giderlerinin
kullanılan kapasiteye düşen kısmı:
kullanılan kapasiteye düşen
yaklaşım, sabit ve değişken
90.000x%80=72.000 TL’dir.
kısmını ürün maliyetine yükler. Atıl
giderlerin ayrıştırılmasını gerektirir.
kapasite kaynaklı sabit giderler
maliyet dışında tutulur.
Değişken üretim giderleri buna eklenirse,
Üretim maliyetlerine yüklenecek tutar:
110.000 + 72.000 = 1.82.000 TL olur.
Bu durumda birim üretim maliyeti:
182.000/80 ton = 2.275 TL/ton şeklinde hesaplanır.
% 20 boş kapasiteye düşen 90.000 x %20 = 18.000 TL.
tutarındaki sabit üretim giderleri üretim maliyetleri dışında
kaldığından, 62O-SATlLAN MAMUL MALİYETi hesabına
yansıtılarak, gelir tablosunda gösterilir.
Değişken Maliyet Yöntemi
Finansal Raporlamada Esneklik
Yalnızca Değişken Giderler
Değişken Maliyet Yöntemi'nde sadece
Sabit giderlerin dönem gideri olarak
değişken üretim giderleri ürün maliyetlerine
gösterilmesi, finansal tablolarda daha esnek bir
dahil edilir. Sabit üretim giderleri dönem
yapı oluşturur. Bu da yöneticilerin stratejik
giderleri olarak ele alınır.
kararlar almasına yardımcı olur.
1
3
Uygulama
Örneğin, yukarıdaki işletmede Aralık ayında üretilen 80 tonun maliyetine yüklenecek üretim giderleri 110.000 TL tutarındaki değişken üretim giderleridir.
Buna göre, birim üretim maliyeti:
110.000/80 ton = 1.375 TL/ton olarak hesaplanacaktır.
90.000 TL'lik sabit genel üretim giderlerinin tamamı ise gelir tablosunda sabit nitelikteki dönem giderleriyle birlikte gösterilecektir.
Muhasebe Bilgilerinin Kullanımı
Fiyatlandırma
Kapasite Kullanımı
Üretim maliyetleri, ürün fiyatlandırmasında
Maliyet yöntemleri, işletmenin kapasite
kritik bir rol oynar. Hangi maliyet yöntemi
kullanım düzeyini de yansıtır. Atıl kapasitenin
kullanılırsa kullanılsın, doğru maliyet bilgisi
maliyetlere etkisi, yöneticilerin üretim ve
fiyatlandırma kararlarını etkileyecektir.
yatırım kararlarını yönlendirir.
Stok Değerleme
Performans Değerleme
Stok değerleme yöntemlerinin seçimi de
Maliyet yöntemleri, bölüm ve işletme geneli
maliyet bilgilerinden etkilenir. Bu seçim,
performans ölçümlerinde kullanılan verileri
finansal raporlamanın doğruluğunu ve yönetim
sağlar. Doğru maliyet bilgisi, yöneticilerin
kararlarını etkiler.
performans değerlendirmesinde önemli bir
girdidir.
Maliyet Yöntemlerinin Karşılaştırılması
Normal Maliyet
Değişken
Maliyet
Seçim Kriterleri
yükler, kolay
Sabit giderlerin
Yalnızca değişken
İşletmenin ihtiyaçlarına,
uygulama.
dağıtımı gerekir, daha
giderleri maliyete dahil
rekabet koşullarına ve
gerçekçi maliyet.
eder, karar almada
yönetim kararlarına
esneklik sağlar.
göre en uygun yöntem
Tam Maliyet
Tüm giderleri maliyete
tercih edilmelidir.
Örnek Maliyet Hesapları - Özet
Üretim Miktarı (ton)
80
Değişken Üretim Giderleri (TL)
110.000
Sabit Üretim Giderleri (TL)
90.000
Tam Maliyet (TL/ton)
2.500
Normal Maliyet (TL/ton)
2.275
Değişken Maliyet (TL/ton)
1.375
Sonuç
Maliyet Yöntemlerinin Seçimi
İşletmenin ihtiyaçlarına, sektör özelliklerine ve yönetim kararlarına göre en uygun
maliyet yöntemi belirlenmelidir.
Doğru Maliyet Bilgisi
Seçilen yöntem, işletmenin fiyatlandırma, kapasite kullanımı, stok değerleme ve
performans değerlendirme gibi kritik kararlarını etkileyecektir.
Etkin Yönetim
Doğru maliyet bilgisine dayanan kararlar, işletmenin etkinliğini ve rekabet gücünü
artıracaktır.
Maliyetlendirme Zamanını
Belirleyen Yöntemler
Mamul maliyetleri, üretim yapıldıktan sonra da saptanabilir, üretim yapılmadan önce
de. Üretim yapılmadan önce saptanan maliyetler ya beklentileri ortaya koyar, ya da
olması gerekenleri. Buna göre, maliyetlendirme zamanını belirleyen yöntemleri 3
başlık altında toplamak mümkündür.
ea
Fiili Maliyet Yöntemi
1
Gerçek Verilere
Dayalı
2
Geçmişe Dönük
Analiz
3
Yönetsel Karar
Vermede Etkin
Üretilen mamul maliyetlerini, üretim
Fiili maliyet yöntemi, geçmiş
Fiili maliyetlerin bilinmesi, işletme
yapıldıktan sonra, üretim giderlerinin fiili
dönemlere ait maliyetleri
yönetiminin doğru kararlar almasına katkı
(gerçekleşmiş) tutarlarını esas alarak
inceleyerek, gelecek dönemlerin
sağlar. Özellikle fiyatlandırma, yatırım ve
saptayan yöntemdir.
planlanmasına ve bütçelenmesine
stok kontrolü gibi konularda etkindir.
Bazen tarihi maliyet (daha doğrusu,
yardımcı olur.
geçmişe dönük maliyet) Veya gerçek
maliyet (daha doğrusu, gerçekleşmiş
maliyet) yöntemi gibi adları da verilir .
Tahmini Maliyet Yöntemi
Amaç
Uygulama
Sınırlılıkları
Mamul maliyetlerini, üretim giderlerinin önceden
Yıl boyunca üretim giderleri, fiili tutarları
Tahminlere dayandığı için gerçek maliyetlerden farklı
tahmin edilmiş tutarlarına dayanarak saptayıp,
üzerinden gider hesaplarında izlenirken,
gösterebilir. Bu nedenle, fiili maliyet yöntemiyle
kayıtlayan yöntemdir.
birim başına düşen tahmini tutarları
desteklenmesi önerilir.
üzerinden üretim maliyetlerine yansıtılır.
Yıl başında, geçmiş deneyimler ve yıl içi beklentiler
Yıl sonunda, fiili giderlerle maliyetlere
dikkate alınarak yapılan gider ve üretim tahminlerine yüklenen tahmini giderler arasındaki fark
göre, her bir üretim giderinin birim mamul
önemsiz düzeydeyse, satılan mamuIlerin
maliyetinde ne tutarda yer alacağı belirlenir.
maliyetine aktarılır.
Fark önemliyse, yarı mamuller, mamuller
Ve satılan mamullerin maliyeti arasında
paylaştırılarak, kayıtlar fiili maliyete göre
düzeltilmiş olur.
Standart Maliyet Yöntemi
Standartların Belirlenmesi
Maliyet Kontrolü
Standart maliyetleri esas alarak muhasebe kayıtlarının yapılmasını öngören
Standart maliyetler; belli bir geIişme düzeyinde belli
maliyet muhasebesi yöntemine "standart maliyet yöntemi" denir.
koşullar altında belli fonksiyonların, bölümlerin
Standart maliyet yönteminde, giderler fiili tutarlar üzerinden izlenirken, standart
operasyonları fiili maliyetlerinin ne olması gerektiği
tutarları üzerinden maliyetlere yüklenir. Böylece bu yöntem, fiiilen gerçekleşen
konusunda bilimsel bir ekip çalışması sonucu ortaya
giderler ile öngörülen giderIer arasında ortaya çıkan sapmaları (farkları) ortaya
konan ve performans ölçümünde kıstas teşkil
koyarak, yönetime, farkların nedenlerini araştırmak ve gerekli düzeltici önlemleri
edebilecek öngörülerdir.
aIma olanağı sağlar.
Performans Ölçümü
Standart maliyetler, işletme içi performans ölçümü ve değerlendirmesi için de kullanılabilir.
Çalışanların verimliliği ve üretim etkinliği izlenebilir.
Standart maliyet bilgileri, üretim planlama, bütçeleme ve karar verme süreçlerinde yöneticilere önemli girdi sağlar.
Kapsamına Göre Maliyet Yöntemleri
Normal Maliyet
Değişken
Maliyet
yükler, kolay
Sabit giderlerin
Yalnızca değişken
uygulama.
dağıtımı gerekir, daha
giderleri maliyete dahil
gerçekçi maliyet.
eder, karar almada
Tam Maliyet
Tüm giderleri maliyete
esneklik sağlar.
Asal maliyet
Örnek
Tek tip mamul üreten Z işletmesinin Aralık ayı giderleri aşağıdaki gibidir:
Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri : 15.000 TL
Direkt İşçilik Giderleri
: 20.000 TL
Genel Üretim Giderleri (Değişken)
Genel Üretim Giderleri (Sabit)
: 18.000 TL
: 22.000 TL
Üretim Miktarı : 20.000 adet (Ay)
Normal Kapasite
: 25.000 adet (Ay)
Çözüm
Tek tip mamul üreten Z işletmesinin Aralık ayı giderleri aşağıdaki
gibidir:
Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri: 15.000 TL,
Direkt İşçilik Giderleri: 20.000 TL,
Genel Üretim Giderleri (Değişken): 18.000 TL,
Genel Üretim Giderleri (Sabit): 22.000 TL,
Üretim Miktarı: 20.000 adet (Ay), Normal Kapasite: 25.000 adet
(Ay)
Sipariş Maliyet
Yöntemi
Sipariş maliyet yöntemi, belli partiler halinde üretim yapan ve her partide
diğerlerinden farklı tür veya nitelikte mamuller üreten işletmelerde kullanılan
bir maliyet muhasebesi yöntemidir.
Sipariş Maliyet Yönteminin
Özellikleri
Siparişlerin tamamlanması için yapılan direkt ilk madde ve malzeme giderlerinin, direkt
işçilik giderlerinin ve genel üretim giderlerinin siparişlere yüklenmesi gerekmektedir. Direkt
ilk madde ve malzeme giderlerinin ve direkt işçilik giderlerinin siparişlere dağıtılmasında
herhangi bir sorun yoktur. Çünkü bu giderler direkt giderler olduklarından, bunların hangi
sipariş için yapıldıkları kolaylıkla bilinebilmektedir.
Ancak, genel üretim giderleri endirekt giderler olduklarından bunların hangi sipariş için
yapıldıkları belli değildir. Bu nedenle, genel üretim giderleri siparişlere dağıtım anahtarları
yardımı ile dağıtılabilmektedir.
.
Sipariş Maliyet Yönteminin
Özellikleri
Sipariş Maliyet Kartı
Maliyet Unsurlarının Dağıtımı
Her bir sipariş için ayrı bir sipariş maliyet kartı
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile
açılır. Bu kartlar üzerinde, siparişin her bir
direkt işçilik giderleri doğrudan siparişlere
maliyet unsuru, gider yerleri itibariyle izlenir.
yüklenir. Genel üretim giderleri ise dağıtım
anahtarları yardımıyla siparişlere dağıtılır.
Birim Maliyet Hesabı
Sipariş bittiğinde, sipariş kartındaki, direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri ve
genel üretim giderleri toplanarak siparişin toplam maliyeti bulunmaktadır. Sipariş tamamlandığında,
bu toplam maliyet, o partide üretilen birim sayısına bölünerek birim maliyetler hesaplanır.
Sipariş Maliyet Yönteminin
Özellikleri
Sipariş maliyet yöntemi, belli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden oldukça
farklı tür veya nitelikte mamüller üreten işletmelerde, her bir mamül veya mamül grubunun
maliyetlerini ayrı ayrı saptayabilmek için kullanılan bir yöntemdir.
«İş emri maliyet yöntemi" adı ile de anılan bu yöntem; inşaat, uçak, gemi, makina, mobilya,
konfeksiyon, döküm imalat yapan şirketler ve yayınevleri gibi büyük ve birbirinden ayrı birimIer
üreten işletmelerde ve tür ya da nitelikleri ve işlevleri müşteri tarafından belirlenen mamüllerin
sipariş üzerine üretim yapan tüm şirketlerde kullanılabilir.
Bu yöntemde önemli olan, üretim birimlerinin farklı olması ve değişik üretim işlemlerine tabi
tutulmasıdır.
Sipariş Maliyet Yönteminin Kullanıldığı
İşletmeler
İnşaat
Uçak, Gemi, Makine
Mobilya, Konfeksiyon
farklı maliyet unsurlarına
Büyük ve birbirinden ayrı
Tür veya nitelikleri müşteri
sahiptir. Sipariş maliyet
birimler üreten işletmelerde,
tarafından belirlenen ürünlerin
yöntemi, her bir projenin
her bir ürünün maliyetini ayrı
sipariş üzerine üretimini yapan
maliyetini ayrı ayrı
ayrı belirlemek için sipariş
işletmelerde de sipariş maliyet
hesaplamaya olanak sağlar.
maliyet yöntemi kullanılır.
yöntemi uygulanır.
İnşaat sektöründe her bir proje
Standart Maliyet Yöntemi
Standart maliyet yöntemi, işletmelerin üretim maliyetlerini daha etkin bir şekilde
planlaması ve kontrol etmesi için kullanılan önemli bir maliyet muhasebesi tekniğidir.
Standart Maliyet Yöntemi
1
Standart Maliyet Belirleme
İlk olarak, işletmenin normal üretim koşullarında oluşan ve beklenen
maliyetleri ölçülebilir biçimde bilimsel teknik ve yöntemlerden yararlanılarak
saptanır. Bu standart maliyetler, işletmenin bölümleri ve buralarda yapılan
faaliyetler de dikkate alınarak direkt işçilik, direkt malzeme ve genel üretim
maliyetleri gibi her bir maliyet unsuru için ayrı ayrı hesaplanır.
2
Fiili Maliyetlerin İzlenmesi
Üretim süreci tamamlandıktan sonra, gerçekleşen maliyetler tespit edilir. Bu
maliyetler, standart maliyetler ile karşılaştırılarak, ortaya çıkan sapmalar
incelenir.
3
Sapmaların Analizi
Üretim süreci tamamlandıktan sonra, gerçekleşen maliyetler tespit edilir. Bu
maliyetler, standart maliyetler ile karşılaştırılarak, ortaya çıkan sapmalar
incelenir.
Standart Maliyet Yönteminin Avantajları
Planlama ve Kontrol
Maliyet Muhasebesi
Performans
Değerlendirme
Standart maliyetler, işletmenin
Üretim maliyetlerinin daha etkin
Standart
üretim
takibi ve raporlanması sağlanır.
sapmaları,
yöneticilerin
değerlemesi,
performans
değerlendirmesi
planlama
ve
kontrol
ve
faaliyetlerine temel oluşturur.
Stok
Sapmalar
maliyet
hesaplama
gibi
için önemli bir veri kaynağıdır.
faaliyetler
daha
doğru
Etkin maliyet yönetimi sağlanır.
analiz
edilerek,
gerekli iyileştirmeler yapılabilir.
yapılabilir.
sipariş
maliyetler
Standart Maliyet Yönteminde
Raporlama
Maliyet Raporları
Sapma Analizleri
Üretim süreci boyunca oluşan
Standart
maliyetler, standart maliyet
yöntemine
Bu
göre
raporlar,
Performans Değerlendirme
Standart
maliyet
yöntemi,
maliyetler arasındaki farklar
üretim
ve
maliyet
raporlanır.
(sapmalar)
analiz
edilir.
performansının ölçülmesi ve
yöneticilere
Sapmalar,
nedenleri
ve
değerlendirilmesi için önemli
ve
gerçekleşen
araçtır.
üretim etkinliği hakkında bilgi
alınacak önlemler hakkında
bir
verir.
detaylı bilgiler sağlar.
raporlanan
Yöneticiler,
bilgilere
göre
iyileştirme fırsatlarını tespit
eder.
Standart Maliyet Yönteminin
Dezavantajları
1
3
Değişken Koşulların Göz
Ardı Edilmesi
2
Varsayımlara Dayalı Olması
Standart maliyetler, normal üretim
Standart maliyetlerin belirlenmesi,
koşullarına göre belirlenir. Ancak
çeşitli varsayımlara dayanır. Bu
gerçek üretim koşulları her zaman
varsayımlar yanlış olabilir ve gerçek
standartlardan farklı olabilir.
maliyetleri yansıtmayabilir.
Motivasyon Eksikliği
Çalışanların performansı, standartların gerçekçi olmaması durumunda olumsuz
etkilenebilir. Çalışanlar, standartlara ulaşmayı başaramadıkları için motivasyonlarını
kaybedebilir.
Standart Maliyet Yönteminin Geleceği
Otomatikleşme
Gelişmiş Veri
Analitiği
Entegre
Sistemler
Standart
maliyet
Yapay zeka ve büyük
Muhasebe,
üretim
ve
Standart
maliyet
ve
veri analitiği, standart
planlama
sistemlerinin
yöntemi,
işletmelerin
sapma
analizleri,
maliyetlerin daha doğru
entegrasyonu,standart
maliyet
ilerleyen
teknolojiler
belirlenmesi
maliyet yönteminin daha
süreç iyileştirmesi için
sapmaların daha etkin
verimli
kritik bir araç olmaya
analiz
kullanılmasını
hesaplamaları
sayesinde
giderek
daha
otomatikleşecek.
fazla
sağlayacak.
ve
edilmesini
sağlayacak.
Sürekli
İyileştirme
ve
etkin
yönetimi
devam edecek.
ve
Standart Maliyet Yöntemi ve Sipariş
Maliyet Yöntemi Karşılaştırması
Sipariş Maliyet
Yöntemi
Standart Maliyet
Yöntemi
Her bir sipariş için ayrı bir maliyet
Önceden
belirlenmiş
hesaplaması yapılır. Direkt giderler
maliyetler
esas
Fiili
ürünlerin üretildiği işletmelerde;
doğrudan, genel üretim giderleri ise
maliyetler ile standart maliyetler
standart maliyet yöntemi ise
dağıtım
karşılaştırılarak
daha
anahtarları
siparişlere yüklenir.
yardımıyla
edilir.
Kullanım Alanları
standart
alınır.
farklar
analiz
Sipariş maliyet yöntemi, farklı
homojen
ürünlerin
üretildiği işletmelerde kullanılır.
Standart Maliyet Yönteminde Sapma
Türleri
Direkt Malzeme Sapması
Direkt İşçilik Sapması
Standart ve gerçekleşen direkt malzeme
Standart ve gerçekleşen direkt işçilik maliyetleri
maliyetleri arasındaki farktır. Fiyat ve miktar
arasındaki farktır. Ücret oranı ve verimlilik
olmak üzere iki bileşene ayrılır.
bileşenlerine göre analiz edilebilir.
Genel Üretim Giderleri Sapması
Karma Sapması
Standart ve gerçekleşen genel üretim giderleri
Yukarıdaki
arasındaki farktır. Bütçelenen ve gerçekleşen
kombinasyonundan
giderler karşılaştırılır.
maliyetleri üzerinde etkisi olan tüm sapmalar
analiz edilir.
üç
sapma
oluşan
farktır.
türünün
Ürün
Farkların Saptanması
Örnek Bir Standart Maliyet Uygulaması
Ürün Adı
Standart Birim
Fiili Birim Maliyet
Sapma
Maliyet
Ürün A
25 TL
27 TL
2 TL (Olumsuz)
Ürün B
35 TL
33 TL
2 TL (Olumlu)
Ürün C
20 TL
21 TL
1 TL (Olumsuz)
Bu örnekte, Ürün A ve Ürün C için olumsuz, Ürün B için olumlu sapmalar görülmektedir. Yönetim, olumsuz
sapmalar için gerçekleşen maliyetleri azaltacak önlemler almalı, olumlu sapmalar için ise standartların
güncellenmesi gerekebilir.
Üretimde Başabaş Analizi
Üretimde
başabaş
analizi,
işletmelerin
kârlılığını
ve
verimliliğini
değerlendirmek için kullandıkları önemli bir finansal araçtır.
Bu analiz, işletmelerin sabit ve değişken maliyetlerini, kapasite kullanım
oranlarını ve üretim miktarlarını inceleyerek, kârlılık noktasını ve işletmenin
finansal sağlamlığını ortaya koyar.
Sabit ve Değişken Maliyetler
Sabit Maliyetler
Değişken Maliyetler
Sabit maliyetler, işletmenin üretim seviyesinden
Değişken maliyetler ise üretim seviyesine bağlı
bağımsız olarak katlandığı maliyetlerdir. Örneğin,
olarak değişen maliyetlerdir. Ham madde, işçilik ve
kira, amortisman, yönetim giderleri ve sigorta
enerji giderleri bu gruba girer. Üretim miktarı
primleri sabit maliyetlere örnek olarak verilebilir. Bu
arttıkça, değişken maliyetler de artar.
maliyetler, üretim miktarı artsa da azalmasa da
devam eder.
Kapasite Kullanım Oranı ve Kârlılık
Başabaş Noktası
Düşük Kapasite Kullanımı
İşletmenin
kapasitesinin
tam
Başabaş noktası, işletmenin ne kâr ne de zarar
olarak
kullanılmaması durumunda, sabit maliyetlerin
ettiği
üretilen birim başına yükü artar. Bu da kârlılığı
belirlenmesi,
olumsuz etkiler.
kullanımını sağlaması ve kârlılığını artırması
üretim
işletmenin
açısından önemlidir.
1
2
3
Yüksek Kapasite Kullanımı
İşletmenin
kapasitesinin
üst
seviyede
kullanılması, sabit maliyetlerin birim başına
etkisini azaltır ve kârlılığı artırır. Ancak bu durum,
değişken maliyetlerin de yükselmesine neden
olabilir.
Bu
noktanın
optimum
kapasite
seviyesidir.
Başabaş Analizinin Yararları
1
3
Fiyatlama Stratejisi
2
Maliyet Kontrolü
Başabaş analizi, işletmelerin ürün
İşletmelerin sabit ve değişken maliyetlerinin
fiyatlandırması konusunda daha isabetli
farkında olmasını sağlayarak, maliyet
kararlar almasına yardımcı olur.
kontrolünü kolaylaştırır.
Kapasite Planlaması
4
Kârlılık Tahmini
İşletmenin optimum kapasite kullanımını
Başabaş noktasının hesaplanması,
belirleyerek, yatırım ve üretim kararlarını
işletmenin kârlılık düzeyini tahmin etmesine
destekler.
olanak sağlar.
Örnek Başabaş Analizi
Sabit Maliyetler
Değişken Maliyet Oranı
200.000 TL
%60
Satış Fiyatı
Başabaş Noktası
150 TL
2.000 Ünite
Örneğin, sabit maliyetleri 200.000 TL, değişken maliyet oranı %60 ve satış fiyatı 150 TL olan bir işletmenin
başabaş noktası 2.000 ünitedir. Bu, işletmenin 2.000 ünite üretip satması halinde ne kâr ne de zarar edeceği
noktadır.
Başabaş Analizinde Duyarlılık
Sabit Maliyetlerin Artması
Sabit maliyetler arttığında, başabaş noktası da yükselir. İşletme, daha fazla ürün
satması gerekir.
Satış Fiyatının Düşmesi
Satış fiyatı düştüğünde, başabaş noktası yükselir. İşletme, daha fazla ürün
satması gerekir.
Değişken Maliyetlerin Artması
Değişken maliyetler arttığında, başabaş noktası da yükselir. İşletmenin daha
fazla ürün satması gerekir.
Başabaş Analizinin Sınırları
Zaman Kısıtı
Kalite Faktörü
Başabaş analizi,
Belirsizlik
Bağımlılık
Gelecekteki fiyat,
Başabaş analizi,
genellikle kısa vadeli
Başabaş analizi, ürün
maliyet ve talep
ürünler arasındaki
bir bakış açısı sunar ve
kalitesi gibi kritik
değişikliklerinin
bağımlılıkları ve çapraz
uzun vadeli stratejik
faktörleri dikkate almaz
öngörülmesi zor
satışları dikkate almaz,
kararları desteklemekte
ve bu durum kârlılık
olduğundan, başabaş
bu da kârlılık
yetersiz kalabilir.
üzerinde etkili olabilir.
analizi gerçekçi
hesaplamalarını
olmayan sonuçlar
etkileyebilir.
verebilir.
Özet
İşletmelerin en önemli amacı kir maksimizasyonudur. Bu amacın gerçekleştirilmesi
ise, Üretim ve satış miktarıyla, maliyetlerin düzeyiyle ve üretilen ürünlerin satış
fiyatlarıyla yakından ilgilidir. Bütün bu faktörlerde meydana gelebilecek değişmeler,
faaliyet sonucunu da bir şekilde etkileyecektir, İşletme yönetiminin, görevlerini
gereği gibi yerine getirebilmesi için, söz konusu bu değişikliklerin işletmenin faaliyet
sonucunu nasıl etkileyeceği konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir.
Kar planlaması yöneticilerin, yeni bir ürün, üretim hacmi, fiyatlandırma ve alternatif üretim
yöntemlerinin seçimi gibi konularda karar almasını gerektirir. Yöneticinin en doğru kararı
verebilmesi için, maliyet, hasılat ve kar arasındaki ilişkiyi çok iyi bilmesi gerekir. İşte
başabaş analizi bu ilişkilerin çok açık şekilde gösterilmesini mümkün kılarak, yöneticilere
alacakları kararlarda yardımcı olmaktadır.
BAŞABAŞ ANALİZİ
5
Başabaş Analizinin Varsayımları
1
Belirli bir faaliyet aralığında değişken
maliyetlerin ve satış hasılatlarının doğrusal
2
Maliyetlerin kesin olarak sabir ve değişken
4
Üretilen tüm ürünlerin satıldığı kabul edilir.
olarak değiştiği kabul edilir.
olarak değiştiği kabul edilir.
3
Maliyetlere etki eden tek faktörün satış
miktarı olduğu kabul edilir.
5
Eğer birden çok ürün söz konusu ise, satış karmasının ( ürün karması) sabit olduğu kabul edilir.
Başka bir ifade ile her ürünün satışlar içerisindeki yüzdesinin değişmediği kabul edilir.
Download