AZƏRBAYCAN TİBB UNİVERSİTETİ Tibbi mikrobiologiya və immunologiya kafedrası Kampilobakteriyalar, morfo-bioloji xüsusiyyətləri, patogenlik amilləri. Törətdiyi xəstəliklərin mikrobioloji diaqnostikası. Helicobacter pylori, morfo-bioloji xüsusiyyətləri, patogenlik amilləri. Törətdiyi xəstəliklərin mikrobioloji diaqnostikası Qədməliyev Yunis 220A7b Kampilobakteriyalar • • • • • Campylobacter cinsinin 10-dan çox növü var. C.jejuni, C.coli və C.fetus insanlarda xəstəlik törədən əsas növləridir. Qram mənfi, qıvrım bakteriyalardır. Patoloji materialdan hazırlanmış yaxmada «uçan qağayı» formasında görünürlər. Oksigenə məruz qaldıqda və ya uzun müddət kulturada olduqda kokkoid formada olur. Hərəkətlidirlər, bir və ya hər iki ucunda flagella olur. Kapsula və spora əmələ gətirmirlər. Mikroaerofil, kapnofil və termofildirlər. (5%O2, 10%CO2, 85%N2, 42-43Co) Kultural xüsusiyyətləri • • • • Qidalı mühitlərə qarşı tələbkardırlar. Qan, hemin, zülal hidrolizatı, amin turşuları, boy amilləri və duz əlavə edilmiş mürəkkəb qidalı mühitlərdə inkişaf edirlər. Digər mikroorqanizmlərin inkişafını ləngitmək üçün antibiotik əlavə edilmiş mühitlərdən istifadə edilir. (Skirrow mühiti) Maye qidalı mühitlərdə mavi çalarlı boz ərp əmələ gətirirlər. Bərk qidalı mühitlərdə yastı, rəngsiz, yaxud boz, ətrafları girintili-çıxıntılı «sürünən» koloniyalar əmələ gətirirlər. Koloniyalar kondensat damlasını xatırladır. Campylobacter jejuni • • • • • • Tənəffüs tipli metabolizmə sahibdir. Biokimyəvi xassələri zəifdir. Karbohidratları parçalamır. Katalaza- və oksidaza-müsbətdir. Nitratları reduksiya edir, H2S əmələ gətirir. Xarici mühit amillərinə həssasdır. Bir sıra antibiotiklərə davamlıdır, amma eritromisin və siprofloksasinə həssasdır. İnfeksiya mənbəyi və yoluxma yolları • • • Yoluxma fekal-oral mexanizmlə baş verir. Yoluxma mənbəyi kənd təsərrüfatı heyvanlarıdır, zooantroponoz infeksiyadır. İnsanların təbii həssaslığı yüksəkdir. Patogenlik amilləri 1. • • • • 2. • • Sellular komponentlər Endotoksin Flagella (selik qatından keçmə) Adhezinlər (selikli qişalara adheziya) İnvazinlər Ekstrasellular komponentlər Enterotoksinlər Sitopatik toksinlər Törətdiyi xəstəliklər 1. • • 2. • 3. • Enterokolit 2-3 gündən 10 günə qədər davam edə bilir. İshal, qusma, intoksikasiya, temperaturun yüksəlməsi müşahidə edilir. Guillain-Barre sindromu Bakteriyanın oliqosaxaridlərinin hərəki neyronlarla çarpaz antigenə malik olması autoimmun reaksiyaya səbəb ola bilir. Reiter sindromu (Reaktiv artrit) Əsasən diz oynağı olmaqla müxtəlif oynaqlar zədələnir. Mikrobioloji diaqnostika • • • • Mikroskopik üsul (qaranlıq sahəli və fazalı kontrast mikroskopiya) Bakterioloji (kultural) üsul (selektiv mühitlərdə) 42o-də inkubasiya xarakterikdir. C.jejuni hippuratları hidroliz edir. Müalicə və profilaktika • • • • Maye və elektrolitlərin bərpası. Antibiotiklərlə müalicə bakteriyanın xaricolma müddətini qısaldır. Eritromisin, tetrasiklin, levomisetin, siprofloksasin tətbiq oluna bilər. Əksər hallarda müalicəyə ehtiyac olmur. Helikobakteriyalar • • • • Insanlar üçün patogen olan yeganə növü Helicobacter pylori-dir. Morfologiyasına görə kampilobakteriyalara oxşayır. Patoloji materialdan hazırlanmış yaxmada «uçan qağayı» formasında görünür. Əlverişsiz şəraitdə və köhnə kulturada kokşəkilli formada ola bilir. Hərəkətlidir, polyar flagellalara malikdir. Kapsulası yoxdur. Kultural xüsusiyyətləri • • • • • Mikroaerofildir. Aerob və anaerob şəraitdə inkişaf etmir. Qidalı mühitlərə tələbkardır. 37o-də qanlı və şokalad aqarında, skirrow kimi selektiv qidalı mühitlərdə inkişaf edir. 3-6 gün müddətində 1-2 mm diametrli şəffaf koloniyalar əmələ gətirir. Bəzi ştammları qanlı aqarda alfa-hemoliz əmələ gətirir. Maye qidalı mühitlərdə mavi çalarlı boz ərp şəklində inkişaf edirlər. Helicobacter pylori • • • • • • • Oksidaza- və katalaza-müsbətdir Ureaza, transpeptidaza və fosfataza aktivliyinə malikdir. Nitratları reduksiya etmir. H2S əmələ gətirir. Hippuratları hidroliz etmir. Karbohidratları parçalamır. Xarici mühit amillərinə həssasdır. Bir sıra antibiotiklərə davamlıdır. Patogenlik amilləri • • • • Ureaza fermenti Proteazalar Flagellalar Sitotoksinlər və lipopolisaxaridlər İnfeksiya mənbəyi və yoluxma yolları • • • Yoluxma fekal-oral mexanizmlə baş verir. Su, qida və təmas-məişət yolu, eləcə də kontaminasiyalı tibbi alətlərlə yoluxma mümkündür İnfeksiya mənbəyi yoluxmuş insan, bəzən ev heyvanları ola bilər. Patogenez Törətdiyi xəstəliklər • • • • • • Qastroduodenit Xroniki qastrit Mədə xorası Mədə xərçəngi Onikibarmaq bağırsaq xorası MALT limfoması Diaqnostika 1. • • • • • 2. • • • • İnvaziv Endoskopik Histoloji Sürətli ureaza testi Kultural Molekulyar-genetik üsul Qeyri-invaziv Ureaza nəfəs testi Seroloji Nəcis antigen testi Molekulyar-genetik üsul Ureaza nəfəs testi Müalicə • • Antasid preparatlar (Omeprazol) Antibiotiklər (Metranidazol, klaritromisin, amoksisillin) Təşəkkürlər