Uploaded by User12604

KARŞILAŞTIRMALI EDEBİYAT MİTOLOJİ

advertisement
Kuzey Avrupa (İskandinav) Mitolojisi
İskandinav mitleri M.S 13 yy’da İzlanda’da kaydedilmiştir. Fiziksel çevrenin insan yaşamı
için çoğu zaman bir tehdit oluşturduğu bir evreni yansıtır.
Söylemlerinde acımasız bir kaderi vurgularlar.
Bu öykülere göre herşey önceden belirlenmiştir bu nedenle kaderi sorgulamadan ve isyan
etmeden kabul ederler.
Kuzey Tanrıları insan kişiliğine sahiptirler. Yunan ve Sümer tanrılarının aksine insanlar
arasına çok nadir karışırlar. Tanrı mitlerinde insanlar, insan mitlerinde ise tanrılar neredeyse
hiç yoktur.
Kuzey Tanrıları ölümlüdür.
Ragnorok yani son büyük savaş başladığında iyi insanlar Tanrıların yanında, kötü insanlar
devlerin yanında savaşacak. Savaşın galibi devler olacak, dünyanın sonu gelecektir.
Kuzey Yaratılış Miti: İyi ve kötü güçler arasındaki savaşı anlatır. Evrenin yaratılışı ve yok
oluşu bir arada verilir. Balder’in Bereket Miti, Yaratılış Miti’nin ayrılmaz bir parçasıdır.
Sigurd Miti: Richard Wagner’in ünlü operası Nibelungların Yüzüğü’ndeki Siegfried
öyküsüne ilham olmuştur. J.R.R Tolkien – Yüzüklerin Efendisi gibi bir çok modern masalın
temelinde sahibini yok eden altın yüzüğün laneti teması vardır ve Sigurd’un büyük aşkı
Brunhild orijinal Uyuyan Güzel’dir. Değiştirilemez kader Sigurd’da da baskındır.
İskandinav Mitolojisinde Tanrılar ve Diğer Varlıklar
Aesir Tanrıları ve Tanrıçaları: Tanrıların ana kabilesi. Göksel Kale Asgard’da yaşıyorlar ve
kozmosun düzenini koruyorlar. Odin; Tanrıların en bilge en büyülü gücü. Thor: Asgard’ın
ateşli huylu savunucusu. Loki: Kurnaz, Düzenbaz. Baldur; sevgi dolu büyücü. Frigg; her
zaman tetikte olan bekçi. Heimdall; hukuk ve adaletin koruyucusu. Tyr; daimi gençlik
elmalarının koruyucusu. Idun; saray şairi. Bragi, Vili, Ve, Forseti, Gefjun, Siff, Fjorgynn ve
Fjorgyn, Jord, Sol, Mani, Ullr, Hoenir, Vidal, Hodr, Vali, Hermod, Lodur gibi daha az bilinen
birçok tanrı ve tanrıça.
Vanir Tanrıları ve Tanrıçaları: ikinci gurup tanrı ve tanrıçalar. Aesir’den daha çok doğal
dünya ile ilişkilendirilirler. Freya ve Freyr barış ve zenginliğin koruyucu ve getiricileri, Njord
ve Nertus.
Belirsiz figürler olan Gullveig ve Odur da genelde Vanir tanrıları olarak konumlandırılırlar.
Devler: Aesir’in düşmanları olan gecenin, karanlığın, kışın ve ölümün kaotik ruhları. Bunlar
arasında yer altının hükümdarı Hel, avcı Skadi, denizin hükümdarları Aegir ve Ran
İskandinav yaratılış anlatısının ilki olan hermafroditik Ymir, Ragnorok sırasında Odin’i
yiyecek kurt Fenrir, insanlığın yaşadığı kara kütlesini çevreleyen yılan Jormungand, dünya
ağacı Yggdrasil’in köklerini kemiren yılan Nidhogg, güneşi ve ayı avlayan kurtlar Skoll ve
Hati, Ragnorok sırasında alevli kılıcı dünyayı yakan Surt, Fenrir ile eş gibi görünen Garm,
vardır.
Elfler: Güzel, yarı tanrı benzeri yaratıklar.
Cüceler: Yer altında yaşayan cüceler, usta zanaatkarlar.
Yer ruhları: Belirli bir yerin canlandırıcı ruhları.
İnsan Atalar: İnsan atalarının ruhları.
Valkyryler: savaşların sonucunu etkileyen ve
ölülerin bir kısmını Valhalla’ya taşıyan
Odin’in kadın yardımcı ruhları.
Odin’in yardımcıları: Sekiz bacaklı at Sleipnir ve kuzgun Hugin ve Munin.
Askr ve Embla yaratılan ilk erkek ve kadın.
Nornlar: Tanrılar dahil tüm varlıkların kaderini belirleyen güçlü dişil varlıklar.
Disir: Kadın Ruhlar.
Kvasir: Öldürülen ve kanı şiire dönüşen, tüm varlıkların en bilgesi.
Audhumla: Ymir’i besleyen ilksel inek.
Evrenin ve Tanrıların Kökeni; Yaratılış
Karanlık ve soğuk kuzey Nifleheim, aydınlık ve sıcak güney Musspell, ortasında ise bir
uçurumi Ginnungagap, vardı. Muspell’deki kıvılcımlar Nifleheim’in buzlarını eritti. Eriyen
damlalar, sıcakla birlikle uçurumdan aşağı düştü ve can buldu. Bu etkileşimle Nifleheim ve
Muspell bir araya geldi ve Ymir doğdu, Ymir’in terlerinden ise diğer devler can buldu.
Muspell’de ise eriyen damlalardan Audhumla yani ilksel inek var oldu. Dev Ymir
büyüyünceye dek Audhumla’nın sütüyle beslendi. Audhumla ise tuz bloklarıyla beslenirdi.
Bu tuz bloklarını yalayarak şekil verir ve tüm Tanrıların atası olan Buri var olur. Buri’nin
Borr adında bir oğlu olur. Borr, Ymir’in yarattığı devlerden birinin kızı olan Besta ile evlenir.
Evliliklerinden Ve (kutsal), Odin (hiddet) ve Vili (istek) doğar.
⁂Odin’in kutsal günü olan Çarşamba’ya onun adı verilir Woden’s Day; Wednesday olarak
günümüze kadar gelir.
Odin hiddeti temsil ettiği kadar aklı da sembolize eder. Odin ve diğer tanrılar gittikçe daha
da yer kaplayan Ymir ve diğer devleri yok etmeye başlar. Ymir’in akan kanlarından oluşan
selde diğer devler de boğularak ölür. Sadece zeki bir dev olan Bergelmir ve ailesi kaçarak
hayatta kalır.
Odin ve Kardeşleri Vili ve Ve Ymir’in vücut parçalarıyla dünyayı oluştururlar.
Yggdrasil Odin ve kardeşlerinin oluşturduğu dokuz evreni ayakta tutar.
Bu ağacın üç kökü vardır. Biri cehenneme, biri devler ülkesine, diğeri de
insanların dünyasına uzanır. Tüm dünyanın mutluluğu Yggdrasill’e
bağlıdır.
Dokuz Dünya
Niflheim: Tüm alemlerin en karanlık ve en soğuk bölgesi. İlk alemlerden biridir ve
Ginnungagap’ın kuzey bölgesinde yer almaktadır.
Muspelheim: Lav, alev, kıvılcım ve kurumlarla dolu yanan ve sıcak bir yerdir. Ateş
devlerinin, ateş iblislerinin yeridir ve dev Surtr tarafından yönetilir.
Asgard: Dünya’nın üzerindedir.Tanrıların ve tanrıçaların evidir. Odin Asgard’ın yöneticisi ve
Aesir’in şefidir. Frigg ile evlidir. Asgard içerisinde Vallhalla da vardır, savaşta ölenlerin
yarısının gideceği yerdir. Diğer yarısı ise Freya tarafından yönetilen Folkvangr’a gider.
Midgard: “Orta dünya” Dünya ve Asgard arasında kalir.
Midgard ve Asgard Gökküşağı köprüsü Bifröst ile birbirine
bağlıdır. Midgard bir okyanusla çevrilidir. Okyanus büyük bir
deniz yılanı olan Midgard yılanı tarafından öylesine sarılıdır ki
dünyayı da tamamen sarmaktadır. İlk insanlar Ask ve Embla
Odin ve iki erkek kardeşi Vili ve Ve’nin onları ağaç
kütüklerinden yaratmasının ardından Midgard.
Jotunheim: Devlerin evi. Kayalardan, vahşi doğadan ve yoğun ormanlardan oluşur.
Okyanusun en dış kıyılarındaki karlı yerde bulunur.
Vanaheim: Vanir tanrılarının evidir. Büyücülük ve sihir ustalarıdır. Ayrıca geleceği tahmin
etme yetenekleriyle ünlülerdir. Vanaheim’in nasıl ve nerde oluştuğu tam olarak bilinmiyor.
Aesir-Vanir savaşının sonunda; üç vanir; Njord, Freyr ve Freya Asgard’a taşınmıştır.
Alfheim: Asgard’ın hemen yanında, elflerin yurdudur. Elfler koruyucu melekler olarak kabul
görürler. Tanrı Freyr ; Alfheim’ın hükümdarıdır. Işık elfleri; doğanın ve
doğurganlığın tanrılarıdır. Sanat ve müzikte ilham verirler.
Svatalfheim: Cücelerin evidir. Kayaların altında, mağaralarda ve yer
altında yaşarlar. Hreidmar öldürülene kadar hükümdardı. Büyülü yüzük
Draupnir ve Odin’in mızrağı Gungnir cücelerin hediyeleri arasındadır.
Helheim: Hel tüm onursuz ölülerin gittiği yerdir. Helheim, Hel (Loki’nin
Kızı) tarafından yönetilir.
İnsanın Yaratılışı
Tanrılar Midgard’ta yaşayacak ilk insanları Dişbudak ağacı ve
Karaağaçtan var ederler. Odin hayat, Vili duygu ve düşünce üfler. Ve
ise, ağaçlara görme ve duyma yeteneği kazandırır.
Dişbudak ağacından yaratılan ilk erkek Askr, Karaağaçtan yaratılan ilk
kadın ise Embla’dır. Askr; Kül, Embla; Sarmaşık demektir.
Daha sonra Tanrılar Utgard’ı yaratır. Utgard verimsiz ve çoraktır. Dağlar buzlarla kaplı,
kazık gibi ğaçlar geçilemezdir. Odin’in hiddetinden kaçan dev Belgermir ve ailesi bu
bataklıklar, canavarlar ve cinlerle dolu diyara sürgün edilirler.
Ragnorok
Bir gün kaderi belirleyen Nornlar kararlaştırdığında, dünyanın
şimdiye kadar gördüğü hiçbir şeye benzemeyen bir kış gelecek.
Bu kış üç normal kış boyunca sürecek ve arada yazlar
olmayacak. Tüm yasalar ve ahlaki kurallar değerini yitirecek
ve sadece hayatta kalma savaşı var olacak. Herkes birbirini
öldürecek. Skoll ve Hati peşinden gittiklerini avlayacaklar.
Büyük ağaç Yggdrasil titreyecek ve tüm ağaçlar ve dağlar
yerle bir olacak. Fenrir’i tutan zincir kırılacak ve canavar serbest kalacak. Karayı çevreleyen
okyanus yılanı yükselirken tüm dünyayı okyanus basacak.
Bu sarsıntılar Naglfar (Tırnak) gemisini demirlerinden kurtaracak. Mürettabatı devler ve
Hel’e gitmiş insanlar, kaptanı Loki olacak. Fenrir herşeyi yutarak yeryüzüne koşacak.
Jormungand zehrini tüm dünyaya yayacak.
Gökyüzünün kubbesi yarılacak ve Muspelheim’dan ateş devleri çıkacak, liderleri elinde
alevli bir kılıçla Surt olacak. Bifrost yıkılacak ve arkalarına düşecek. Heimdall Gjallorhorn’a
üfleyecek. Odin Mimir’e danışacak ve tanrılar kaybedeceklerini bilmelerine rağmen savaşa
girmeye karar verecekler. Düşmanlarıyla Vigrid’te (Savaşın
yükseldiği düzlük) karşı karşıya gelecekler. Odin Fenrir ile
savaşacak ve yanında Vallhalla’dan gelmiş savaşçılar da olacak.
Fenrir hepsini yutacak, sonra
Odin’in oğlu Vidar, Fenrir’i
öldürecek.
Garm ve Tyr, Heimdall ve Loki,
Freyr ve Surt, Thor ve Jormungand birbirlerini öldürecekler.
Thor Jormungand’ın zehriyle ölmeden önce dokuz adım
atacaktır. O zaman dünyanın kalıntıları denize batacak ve boşluktan başka hiçbir şey
kalmayacaktır.
Başka bir görüşe göre ise sulardan yeşil ve güzel yeni bir dünya doğacak ve hayat yeniden
başlayacaktır. Vidar ve diğer birkaç tanrı ( Vali, Baldur, Hodr, Thor’un oğulları; Modi ve
Magni) dünyanın bu çöküşünden sağ çıkacak ve yenisinde neşe içinde yaşayacaktır.
Bir erkek ve bir kadın olan Lift ve Liftrhasir (Yaşam ve Yaşamdan sonra mücadele)
felaketten Hodrmirmir’in ağacı olarak adlandırılan bir yerde saklanarak felaketten
kurtulacaklar ve sonra insan soyu onlardan üreyecektir. Bir öncekinin kızı olan yeni bir Güneş
gökyüzüne yükselecek ve tüm bunlara yeni, gücü herşeye yeten bir hükümdar başkanlık
edecektir.
Baldur’un Ölümü
Baldur, ölümüyle ilgili rüyalar görmeye başladığında tanrılar rüyanın yorumlanması için
Odin’i görevlendirir. Odin Sleipnir’e binip ölü bir kahine danışmak için yer altı dünyasına
iner. Yer altı dünyasında bir şölen vardır. Kahin uyanınca Baldur’un kılık değiştirmiş Odin
olduğunu anlar ve ona kendi sonunun da nasıl geleceğine dair kehanetlerde bulunur. Odin
Asgard’a döner ve tanrılar da çözüm olarak dünya üzerindeki herşeye Baldur’a zarar
vermeyeceğine dair söz verdirtirler.
Tanrılar bunu bir oyuna dönüştürür ve sopa, taş ne varsa Baldur’a
atarak test ederler. Bir gün Loki kılık değiştirerek Frigg’e gider ve
ona dünya üzerindeki herşeyin gerçekten yemin edip etmediğini
sorar. Frigg ökse otu çok masum ve zararsız olduğu için ona
yemin ettirme gereği duymadığını anlatır. Loki, ökseotundan bir
küçük mızrak yapar ve kör tanrı Hodr’a yanaşır. Ona ökseotunu
vererek Baldur’a atmasını sağlar. Hodr atar atmaz, ökseotu
Baldur’un göğsünü delip geçerek onu öldürür.
Frigg, yer altına inip Hel’den Baldur’u isteyecek kadar cesur birini ister. Bu görevi Odin’in
karanlık oğlu Hermod üstlenir.
Tanrılar Baldur için gemisi Hringhomi’yi hazırlar ve görkemli
bir cenaze yaparlar, karısı Nanna orda eşini kaybetmenin
acısından ölür, o da gemiye konur. Ateş yakılınca Thor çekiciyle
ateşi kutsar ve Odin de yüzüğü Draupnir’i ateşin üstüne koyar ve
Baldur’un atı da alevlerin içine sürülür.
Odin’in Gözü
Odin’in bilgelik arayışı sonsuzdur. Gözünü kaybetmesi dünya ağacı Yaggdrasil’in
kökleri arasında yer alan Mimirs kuyusu ile ilgilidir. Orada herşey
hakkında sonsuz bilgiye sahip karanlık bir varlık olan Mimir yaşar.
Mimir’in bilgeliğinin kaynağı bu kuyudan içtiği sulardır. Odin,
Mimir’e giderek sudan biraz içmek istediğini söyler. Mimir’in tek
şartı; Odin’in bir gözünü kendisine vermesidir. Bunun üzerine Odin
gözlerinden birini oyup, kuyuya atar. Mimir tek boynuzunu kuyuya daldırır ve tek
gözü kalmış tanrıya kuyunun suyundan ikram eder.
Sif’in Saçları / Thor’un Çekici
Loki, Thor’un karısı Sif’in altın saçlarını keser. Thor, onu tüm
kemiklerini kırmakla tehdit edince, kendisinin cüceler diyarına inip
Sif’e daha güzel saçlar yaptıracağının sözünü veren Loki, kendini
kurtarır. Cüce Ivaldi’nin oğulları, Sif’in yalnızca güzel saçlar değil
Skidbladnir (tüm gemilerin en iyisi) ve Gungnir (katlanıp cebe
konulabilen ölümcül bir mızrak) da yaparlar. Loki, Brokkr ve Sindri
adlı iki cüceyi kışkırtarak Ivaldi’nin oğullarından daha iyi icatlar
yapamayacaklarını söyler. Sindri ve Brokkr çalışırken Loki bir sinek
oluğ onları ısırarak yollarına taş koymayı dener ama ikiz cüceler yine
de başarılı olur. Gullinbursti; altın tüyleri olan, karanlıkta ışık yayan,
suda veya havada herhangi bir attan hızlı koşabilen bir domuz, Draupnir; 9 gecede 1
kendisinden eşit ağırlıkta sekiz yeni altın yüzük damlayan bir altın yüzük, Mjollnir; hedefini
asla şaşırmayan ve fırlatıldıktan sonra sahibine geri dönen, eşi benzeri
olmayan bir çekiç, ancak bir kusuru vardır; sapı kısadır. İşlerini
tamamlayan cüceler, Asgard’a ücretlerini talep etmeye giderler. Loki
cücelerden önce, Tanrıların salonuna gider ve edindiklerini sunar. Thor’a
Sif’in yeni saçını ve Mjollnir’i, Odin’e Draupnir ve Gungnir’i, Freyr’a ise
Skidbladnir ve Gullinbursti’yi hediye eder.
Idun’un Kaçırılması
Lodin, Loki ve Hoenir Asgard’dan uzakta, ıssız dağlardan geçen
bir yolculuğa çıkarlar. Bir sığır sürüsüne rastlarlar ve birini kesip
pişirmeye başlarlar. Et pişmez. Bir kartal, tanrılara etin pişmesini
sihirle engellediğini ve kendisine de pay verirlerse sihri
bozacağını sötler. Tanrılar sinirlenseler de teklifi kabul
ederler.Loki, Kartalın etin en iyi kısmı almasına sinirlenir ve bir
dalla kartala saldırır. Bu kartal aslında kılık değiştirmiş dev
Thjazi’dir ve dal ile birlikte Loki’yi de kapar.Loki’yi serbest bırakmak için tanrıça Indun ve
meyvelerinin kendisine getirilmesini şart koşar.
Loki, Idun’u Asgard’ın dışında daha güzel meyveler olduğunu söyleyerek kandırır ve
karşılaştırmak için kendi meyvelerinden de alarak Idun, Loki ile gider. Thjazi Idun’u kaçırır.
Idun’un yokluğunda tanrılar ve tanrıçalar yaşlanmaya başlar. Loki gerçekleri itiraf eder.
Freya gidip Idun’u getirmesi için şahin tüylerini ödünç verir. Bu
sayede Loki bir şahine dönüşüp Lotunheim’a gider. Devin evde
olmadığını, Idun’u yalnız bırakıp balık tutmaya gittiğini görür. Loki,
Idun’u cevize dönüştürür ve pençelerine alıp ordan hemen kaçar.
Eve dönen Thazi kartal şekline dönüşüp onları kovalamaya başlar.
Diğer tanrılar Asgart’ın etrafını Loki döndükten hemen sonra çıra ile
ateşe verir. Thajazi alevlere yakalanarak ölür.
Sigurd Efsanesi
Savaşçı Sigurd Danimarka kraliyet ailesinin bir üyesiydi ve Odin’in soyundan geliyordu.
Regin adında bir demirci tarafından büyütüldü ve Regin, Sigurd’a babasının kılıcından
parçalarla özel bir kılıç yaptı. Sigurd ejderha Fafnir’i bu kılıçla öldürür, böylece hazinesine
sahip olur ve ardından kalbini kavurup yer, bu sayede kuşların dilinden anlamaya başlar.
Kuşlar, Regin’in ona ihanet edeceğini haber verirler, böylece Sigurd demircinin kafasını
keser. Sigurd hazineden bir yüzüğü parmağına takar, yüzüğün kullanıcısına talihsizlik getiren
bir lanet taşıdığından haberi yoktur. Sigurd, Odin’in derin bir uykuya daldırdıpğı savaşçı
Brunhilde’nin olduğu kaleye gelir. Yüzüğü Brunhilde’ye verir ve onunla evlenmek için geri
döneceğine söz verir. Ancak yolculukta, kendisine Brunhilde’yi unutturan bir sihirli içecek
verilir ve prenses Gudrun ile evlenir. Gudrun’un kardeşi
Download