1-IslamiyetOncesiTurkTarihi

1
İLK TÜRK DEVLETLERİ
İHTİYAÇ
 Türk adı ilk defa ve en çok Çin kaynaklarında geçmiştir.
 Orta Asya komşuları; doğuda Çin, güneybatıda Sasaniler, batıda Roma.
 En eski kültür merkezleri; Anav, Abakan, Kelteminar, Afanesyova, Andronova, Karasuk, Tagar.
 Alp-Er Tunga ve Şu İskitlere ait destanlardır.
 Türk tarihinin ilk kadın hükümdarı Tomris İskitlerde yaşamıştır.
 Amazon efsanesi İskitlere aittir.
 İskitler göktanrı inancına sahiptir.
 İlk Türk devlet idari, mali ve askeri teşkilatlanması Asya Hun Devleti tarafından Mete Han zamanında yapılmıştır.
 Kurultay(Toy) Meclisi Mete Han zamanında oluşturulmuştur.
 Islıklı ok, ilk Türk düzenli kara ordusu(onluk sistem), turan taktiği, orduda tek tip kıyafet Mete Han zamanında oluşturulmuştur.
 Göktürk Devleti Sasaniler ve Bizans’la siyası ilişkiler kurmuştur. Temel sebep İpek Yolu’na hakim olma düşüncesidir. Bu düşünce genel olarak
Orta Asya’daki Türk devletleri ile Çin arasındaki mücadelelerin de temelini oluşturmaktadır.
 Orta Asya’da İslamiyet’ten önce İpek ve Kürk Yolu mücadeleleri vardır. Baharat Yolu yoktur.
 Uygurlar Moğolların gelişmesinde etkili olmuşlardır.
 Avrupa’da kurulan ve yaşayan Türk Devletleri; Avrupa Hun, Macarlar, Bulgarlar, Peçenekler, Kıpçaklar.
 Orta Asya’da kurulan Türk Devletleri; Hazarlar, Türgişler, Kırgızlar, Karluklar, Oğuzlar.
 Avarlar ilk defa İstanbul’u kuşatarak Bizans’la mücadele etmişlerdir(Türk tarihine katkıları).
 Avarlar slav topluluklarının birleşmesinde etkili olmuşlardır(Dünya tarihine katkıları).
 Kıpçaklar, Peçenekler, Hazarlar ve Avarlar’ın Ruslarla siyasi ilişkileri olmuştur.
 Anadolu’ya yerleşen Oğuzlara Türkmen adı verilmiştir.
 Dede Korkut Hikayeleri Oğuzlarla Kıpçakların mücadelesinden oluşmuştur.
 İstanbul’u kuşatan 2. Türk topluluğu Bulgarlardır.
 Tuna Bulgarları Hristiyanlığı, İtil Bulgarları İslamiyet’i kabul etmişlerdir.
 Hükümdarı sadece Töre sınırlandırmıştır.
 Boylar federasyonu şeklinde örgütlenme görülmüştür.
 Hükümdarlık sembolleri: Kağan, Hakan, Han, Tanhu, Şanyu, İdikut, İlteber.
 İslamiyet’ten önce Şah, Padişah, Halife ve Sultan ünvanları yoktur.
 Kut yetkisi dini değil siyasidir.
 Hükümdarın görevleri; orduya komuta etmek, töreyi uygulamak, adaleti sağlamak, halkı korumak, toy düzenlemek.
 Sosyal devlet anlayışı geçerlidir.
 Hükümdarlık sembolleri; Sancak, taht(örgin), davul(nevbet), tuğ, sorguç(kotuz), otağ(çadır), unvan alma.
 İslamiyet’ten önce hutbe, hilat ve menşur hükümdarlık sembolü değildir.
 Kurultay üyeleri; hakan, hatun(katun), hanedan üyeleri, boy beyleri.
 Din adamları ve halk kurultaya katılamazdı.
 Kurultay hakanı sorgulayabilir, tartışabilir ama sınırlandırmazdı.
 İlk teşkilatlanma olan İkili Teşkilat(ülkenin doğu-batı veya sağ-sol şeklinde ikiye ayrılarak yönetilmesi) Mete Han zamanında oluşturulmuştur.
 Doğu’yu hakan, batıyı hakanın kardeşi yabgu unvanıyla yönetmiştir. Güneşin doğduğu yer kutsal sayıldığı için yönetimde doğu batıya göre üstün
kabul edilmiştir.
 Hükümdar çocuklarına tigin(tekin) denmiştir.
 Ayuki:Hükümet
 Ağılığ: Hazine görevlisi
 Aygucı: Vezir
 Buyruk: Devlet bakanı, hükümet üyesi
 Tudun: Vali(Vergi memuru)
 Tamgacı(Bitikçi, Katip): Yazışma sorumlusu
 Tekin: Şehzade
 Yarlığ: Hükümdar emri
 Apa: Sivil yönetici
 Ordu komutanına tarkan(subaşı) adı verişmiştir.
 Toplumsal yapı; Oguş(aile), urug(Soy), bod(boy), budun(millet), il(devlet) şeklindedir.
 Ortak mülkiyet gelişmiştir(göçebelik).
 Kölecilik yoktur, eşitlik vardır(göçebelik).
 Uygurlarda törenin yasaklaması köleciliği önlemiştir.
 İhraç edilen mallar; et, deri, canlı hayvan, kösele, silah ve madeni ürünler, hayvansal gıdalar, dokuma ürünleri.
 İthal edilen mallar; ipek kumaş, tarım ürünleri(hububat), giyim eşyası.
 İpek yoluna hakim olmada hem siyasi hem ekonomik güç elde etme isteği vardır.
 Hükümdar mührü vurulmuş bez parçaları(kamdu) para olarak kullanılmıştır.
 Totemizm(kutsal bitki veya hayvan inancı), Şamanizm(büyü ve gizli güçlere inanma. Temsilcisine şaman denmiştir.), Atalar Kültü(ölen kişilere
ait eşyaların kutsal sayılması. Türkler atalarının ruhlarının kendilerini koruyacağına inanmışlardır.), Doğalar Kültü(dağ, tepe, kaya… vs gibi doğa
şekillerinin birtakım gizli güçlere sahip oldukları inancı. Bunlara idig, yer-su demişlerdir.), Gök Tanrı İnancı(En yaygın olan inançtır. Tanrı tektir,
soyuttur. Temizlik önemlidir. Kurban kesme geleneği vardır. Kutsal kitap yoktur.) eski Türklerde görülen inanışlardır.
 Gök Tanrı inancında din adamlarına kam denmiştir.
1
2











































Yuğ: Cenaze töreni
Yuğaşı: Cenaze törenlerinde verilen ziyafet.
Uçmağ: Cennet
Tamu: Cehennem
Mezarların oda şeklinde olması(kurgan), cesetlerin mumyalanması, kurganlara ölülerin eşyaları ile gömülesi ve balbal taşları öldükten sonra
yaşamın olduğuna inanıldığının kanıtıdır. Bu da ahiret inancına kanıttır.
Cenaze merasimi, ölünün arkasından ağıt yakmak ahiret inancına kanıt değildir.
Şad: Hanedan üyesi.
Budizm > Uygurlar ve Türgişler
Maniheizm > Uygurlar
Hristiyanlık > Macarlar, Bulgarlar, Peçenekler, Uzlar, Kumanlar, Avarlar
İslamiyet > Karluklar, İtil Bulgarları, Oğuzlar
Musevilik > Hazarlar
Ongun: Totem
Şaman, Kam, Baksı: Din görevlisi
Törenin kaynakları; örf, adet ve gelenekler, kurultay kararları, hakanın emirleri.
Töre zamana göre değişebilirdi.
Törenin değiştirilemez hükümleri; Adalet(konilik), faydalık(uzluk), eşitlik(tüzlük), insanlık(kişilik)
Yargan: Mahkeme başkanı
Yargu: Yarganın başkanlık ettiği mahkeme.
Türkler tarafından Göktürk(milli), Uygur(milli), Kiril, Soğd, Arap ve Latin alfabeleri kullanılmıştır.
Sav: Atasözü
Sagu: Yuğ törenlerinde yakılan ağıt.
Koşuk: Şölenlerde saz eşliğinde söylenene şiir.
Alp-Er Tunga, Şu > İskitler
Oğuz Kağan Destanı > Asya Hunları
Manas > Kırgızlar
Türeyiş, Göç > Uygurlar
Ergenekon, Bozkurt > Göktürkler
Dede Kokut > Oğuzlar
Yolluğ Tigin Türk tarihinin ilk tarihçisi ve edebiyatçısıdır.(Orhun kitabelerini yazmıştır).
Sine, Uşi Yazıtları, Karabalsagun Yazıtları > Uygurlar
Yenisey > Kırgızlar
Eski Türk topluluklarında süsleme sanatına Hayvan Üslubu denmiştir.
Dokumacılık, heykel, resim, madencilik, taş işlemeciliği, ahşap işlemeciliği, çini, fresko, minyatür gibi sanatlar gelişmiştir.
Kubbeli yapı ve köşe üçgenleri(Türk üçgeni) Türk çadırından esinlenilmiştir.
Bedizci: Ressam
Pazırık kurganı: En eski halının bulunduğu kurgan. Asya Hunları’na aittir.
Altın Zırhlı Adam heykeli: Esik kurganın da bulunmuştur. Asya Hunları’na aittir.
Kudüm: Bas davul
Obua: Zurna
Çevgan: Çıngıraklı asa
Kitharo: Türk kanunu
Halı, kilim dokumacılığı, köprü, at koşum takımları, buğday ambarları, küçük saklama kapları, değirmen, mezarlık yerleşik yaşama kanıt değildir.
DATA
 Türk tarihinin ilk büyük bağımsızlık savaşını 2. Göktürk Devleti vermiştir.(Kürşat Ayaklanması)
 Göktürkler Batı Türkistan’ın Türkleşmesini sağlamışlardır.
 Orta Asya’daki Türklerin Bizans’la ilişkileri Göktürkler zamanında başlamıştır.
 Orta Asya’dan Bizans’a giden ilk elçilik Göktürk zamanındadır.
 Uygur siyasi tarihinin ilk ve en önemli olayı Talas Savaşı’dır.
 Minyatür sanatının öncüsü Uygurlardır.
 Hunlar ve Avarlar hem Orta Asya’da hem Avrupa’da devlet kurmuşlardır.
 Hazarların ana geçim kaynağı ticarettir.
 İlk Türkoloji Enstitüsünü Budapeşte Üniversitesi’nde Macarlar açmıştır.
 Oğuz adına ilk olarak Yenisey Kitabeleri’nde raslanır.
 Cengizhan’a itaat eden ilk Türk topluluğu Kırgızlardır.
 Cengizhan’a itaat eden ilk Müslüman Türk topluluğu Karluklardır.
 Hükümdarın oturduğu başkente Ordu denirdi.
 Meclise Kurultay, Toy, Kengeş denirdi.
 Mecliste ülkenin ekonomik, siyasi, dini, sosyal ve askeri konuları görüşülürdü.
 Meclise katılan üyelere Toygun denirdi.
2
3
 Toygun’un görevleri; hakanı seçmek(Türklerde hükümdarların tahta çıkış şekillerinden birisidir.), ülkenin genel politikasını izlemek, nüfus sayımı
yapmak, yargılamalarda karar almak, dini törenlere katılmak, askeri kararları görüşmek.
 Milli benliklerini koruma konusunda en hassas olan eski Türk Devleri Uygurlardır.
 Miras hukukuna göre topraklar en küçük oğula, taşınabilir mallar ise diğer oğullara verilirdi.
 Turan taktiği, Malazgirt, Niğbolu ve Mohaç Savaşlarında kullanılmıştır.
 Dünyada ilk kez Türklerde görülen askeri sistem Batıya Avrupa Hunları tarafından tanıtılmıştır.
 Türklere ait ilk madeni para Göktürklere aittir.
 Oniki Hayvanlı Türk takviminin kullanılması, bir yılın 365 gün 5 saatten biraz fazla olduğunun hesaplanması Türklerin astronomi ile ilgilendiğinin
kanıtıdır.
 Tayanç, keneşçi: Kağanların yanında bulunan bilim adamlarına verilen ad.
 Danışmanların bulunduğu meclislere eski Türklerde Keneş Meclisi, Selçuklularda Müşavere Meclisi, Osmanlılarda ise Meclis-i Meşveret
denmiştir.
 Süsleme sanatında daha çok bitki ve hayvan motiflerine yer verilmiştir. Resimlerde insan motifleri de kullanılmıştır.
 Heykellerin ilk örnekleri balbal taşlarıdır.
 Ir: Beste
 Küg: Melodi
 Göktür, Uygur milli alfabelerdir.
 Soğd, Süryani İslamiyet’ten önce kullanılmıştır.
 Arap, Kiril, Latin İslamiyet’ten sonra kullanılmıştır.
 Göktürk alfabesini; Kırgızlar, Peçenekler, Bulgarlar, Hazarlar kullanmıştır.
 Uygur alfabesini; Uygurlar, Moğollar, Karahanlılar kullanmıştır.
 Bilinen en eski Türk şairi Aprin-Çir Tigin’dir.
 Yarmak: Madeni para.
 Türklerde resim sanıtının öncüsü Uygurlar’dır.
THEMIS
 Asya’da kurulan Türk devletleri; Büyük Hun Devleti, Göktürkler, Uygurlar, Kırgızlar, Akhunlar(Güney Hunları), Türgişler, Karluklular.
 Avrupa’da kurulan Türk devletleri; Avrupa Hun Devleti, Avarlar, Macarlar, Bulgarlar, Peçenekler, Kumanlar, Oğuzlar, Hazarlar, Sibirler(Sabirler).
 Asya ve Avrupa’da kurulan Türk devletleri; Hunlar, Sibirler, Avarlar, Oğuzlar, Peçenekler.
 Tarihin ilk atlı kavimi ve Avrupa ‘ya gelen ilk Türk topluluğu İskitlerdir.
 Anadolu’ya gelen ilk Türk topluluğu Hunlar’dır.
 Mete/Kao-ti Antlaşması Asya Hun ile Çin arasında yapılan ve Doğu Asya tarihindeki ilk antlaşmadır.
 Oğuz Kağan Destanı Uygurca, Farsça ve Çağatayca yazılan, Oğuzların kültür ve medeniyeti hakkında bilgi veren Hun-Oğuz destanıdır.
 Kavimler Göçü sonucunda Avrupa Hun Devleti, Macarlar, Bulgarlar, Avarlar, Peçenekler gibi Türk devletleri kurulmuştur.
 Nibelungen Destanı; Germen saldırıları karşısında Batı Roma’ya yardım eden Atilla’nın gönderdiği Oktar komutasındaki ordu ile Burgontların
yaptığı mücadeleyi konu alan Alman destanıdır.
 Bizans ile ekonomik ilişkiler geliştiren ilk Türk devleti Göktürk’lerdir.
 Türklerin ilk posta örgütlenmesini Göktürk’ler kurmuştur.
 Bağımsızlık savaşı veren ilk Türk Devleti Göktürkler’dir.
 Kutluk Devleti(2. Göktürk)’nin Türk tarihindeki en önemli rolü Orta Asya’nın Çinlileşmesini önlemek olmuştur.
 Yollug Tigin, Türk tarihinin ilk yazarı ve ressamıdır.
 Ciltçilik, tezhip, fresk, ve minyatür tekniğini geliştiren ilk Türk devleti Uygurlardır.
 İlk Türk kütüphanesi Uygurlar’da kurulmuştur.
 Taryat yazıtları Uygurlar’a aittir.
 Balkanların slavlaşmasını Avarlar sağlamıştır.
 Orta Asya’da devlet kuran son Türk boyu Kırgızlardır.
 Hindistan’da devlet kuran ilk Türk boyu Akhunlar(Eftalitler)’dır. İpek Yolu sebebiyle Göktürkler, Sasaniler ve Bizanslılarla savaşmışlardır.
 Türgişler Orta Asya’nın Araplaşmasını önlemişlerdir.
 Türk tarihinde para ilk kez Türgişlerde basılmıştır. Soğd alfabesinden yararlanarak kendilerine özgü alfabe oluşturmuşlardır.
 Uygurlardan sonra yerleşik hayata geçen ikinci Türk topluluğu Türgişler’dir.
 Germenler’in doğuya yayılmalarını ve slavların birleşmesini önleyen Macarlar’dır.
 Kazan Türkleri İtil Bulgarlarıdır.
 Madara Kitabeleri Bulgarlara aittir.
 Tek tanrılı dine inanan ilk Türk devleti Hazarlardır.
 Hazarlar İslamiyet’in Rusya’da yayılmasını engellemişlerdir.
 Peçenekler ve Uzlar Bizans ordusunda ücretli askerlik yapmışlardır.
 İgor Destanı Rus-Kıpçak mücadelesini anlatır.
 Selçuklu, Osmanlı, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safevi devletleri Oğuz boyundandır.
 Türkler, mimari, resim, heykel, minyatür, fresk, tezhip, müzik, ciltçilik, vitray(cam işçiliği. Hazarlarda görülmüştür.), duvar resmi, maden ve
dokuma sanatlarında çalışma yapmışlardır.
 Karluklar Orta Asya’nın Çin egemenliğine girmesini engellemiştir.
 Tengri: Kutsal varlık, yaratıcı.
 Börü(kurt): Özel muhafız birliği.
 Atasagun: Hekim.
3
4











Erkin: Hükümdar ünvanı.
Kurultay hükümdarlık makamı hakkında onama veya tahttan indirme kararı verebilirdi.
Kağan herhangi bir nedenden dolayı kurultaya katılamazsa kurultay Aygucı başkanlığında toplanırdı.
Orun, ülüş: Kurultaydaki protokol kuralları
Siyasal niteliğe sahip komşu devletlerin prensesleriyle evlenme ilk olarak Asya Hun Devleti’nde görülmüştür.
İlk yetiştirilen ürünler mısır, yonca ve darıdır.
Türk devletleri arasında yalnızca Hazarlar ücretli askerlerden yararlanmıştır.
Yada taşı: Yağmur yağdırmak veya rüzgar estirmek için kullanılan taş.
Adalet örgütünün başı Hakan’dır.
Altın Orda Devleti’ne katılarak Moğol egemenliğine giren ilk Türk devleti Kıpçaklardır.
Uluş Sistemi: Ülkenin hanedanın üyelerinin ortak malı olması.
YARGI
 Coğrafi olarak Türkiye kelimesi, ilk olarak Bizans kaynaklarında 6. Yy.de Orta Asya için kullanılmıştır.
 Türklerin uzun mesafelere göç edebilmelerini kolaylaştıran etkenler; atı evcilleştirmeleri, tekerleği kullanmaları ve teşkilatçılık özellikleridir.
 Devlet boylar federasyonu olarak kurulmuştur.
 Hayvan Üslubu sanat tarzını İskitler yaratmışlardır.
 Göktürkler ulus bilincini oluşturmuşlardır.
 Göktürkler İpek Yolu’na hakim olmuşlardır.
 Uygurlar, Moğolları yazı, dil, teşkilat bakımından etkilemişlerdir.
 Hristiyanlığı kabul eden ilk Türkler Avarlardır.
 Kıpçaklar Moğolların Türkleşmesini sağlamıştır.
 Her Boy’un başında bir beyi, belli bir arazisi ve savaş gücü, mülk ve hayvan sürülerini diğer boylardan ayırt etmeye yarayan damgaları ve
kendine özgü ongun(saygı duyulan hayvan)’u vardır. Boylar herhangi bir siyasi teşekküle bağlandıklarında ok adını alırlardı.
 Yarlığ(Buyruk): Hükümdarlık sembolü.
 İlber: Hükümdarlık unvanı.
 Hükümdarın en önemli görevi ülkeyi töreye göre yönetmektir.
 Kurultayda yargılama da yapılırdı.
 Kılıç, ok, yay, kargı savaşlarda kullanılan silahlardır.
 Uygurlarda ürün ve mesken vergisi toplanmıştır. Daha önceki Türk devletlerinde ise verginin temeli hayvanlardır.
 Kürk Yolu’nda kürk ticareti yapılmıştır.
 Bengütaş: Yazılı edebiyat, anıt.
 Uygur alfabesi, İslamiyet’ten sonra da kullanılmıştır.
 Uygurların ilk dönemlerinde Göktürk alfabesi kullanılmıştır. Sine Uşi yazıtının Göktürk alfabesi ile yazılması buna örnektir.
 Omay: Tanrıça.
 Cesedin 3-6 ay içinde gömülmesinin nedeni, bedenin kötü ruhlardan temizlenmesi inancı ve kurganın hazırlanmasıdır.
 Kün: Halk
 Batı Roma İmparatorluğu’nun zayıflamasında Avrupa Hun Devleti’nin etkisi vardır.
KARMA
 Yakut Türkleri İskitlerin torunlarıdır.
 İskitlerin kadın savaşçılarına Amazon denmiştir.
 Orhun Kitabeleri Çin ve Orhun alfabesi ile yazılmıştır.
 Erkek ve kız çocuklar miras hakkına sahipti.
 Budunların başında Han bulunurdu.
 Yargu: Devlet mahkemesi. Başından hakan bulunur.
 İkili teşkilatın kaynağı Göktanrı inancıdır.
 Uluş: Yurt, vatan
 Yaka: Ülke sınırı.
 Kara: Büyük, kudretli, yüksek, saygı değer. (Kara-budun, Karahanlı…vs)
 Tarhanlık: Moğollar dönemindeki suyurgal ünvanına sahip imtiyazlı durumdaki sınıf.
 Aplike: Düz veya desenli kumaştan kesilen desenlerin başka bir kumaşa işlenmesi. Dokumacılığa kanıt sayılabilir.
 Orhun Kitabeleri yazılı ilk edebi, siyasi, mimari ve heykelcilik örneğidir.
 Atilla Doğu Roma(Bizans) ile Margos ve Anatolyos antlaşmaları yapmıştır.
 Atilla Batı Roma’ya Galya ve İtalya seferleri düzenlemiştir.
 Atilla Doğu ve Batı Roma’yı hakimiyet altına alan tek Türk hükümdarıdır.
 Petroglif: Mağara resmi.
 Asya Hunlarında ticaret takas usulü ile yapılmıştır.
 Kam ve şaman adı verilen din adamlığı babadan oğula geçerdi.
 İslamiyet öncesi Türk devletlerinde Kut anlayışı sebebiyle yönetimde dinsel karakterler vardır. Merkeziyetçi yapı benimsenmemiştir.
Hükümdarın yetkileri sınırsız değildir.
 12 Hayvanlı Türk Takvimi, Celali Takvim ve Rumi Takvim Türklere aittir.
 Kurultayda dini meseleler de görüşülmüştür.
 Avrupa’da kurulan ilk Türk devleti Avrupa Hun Devleti’dir.
4
5
























Yalvaç: Elçi.
12 Hayvanlı Türk Takvimini Göktürkler ve Uygurlar kullanmıştır.
Hatunun Türk olması zorunludur.
Uygurların yerleşik hayata geçmeleri, kağıt ve matbaayı kullanmaları ile mimari ve tezhip sanatları gelişmiştir. Fakat yazılı edebiyat (Orhun
Kitabeleri) ve hukuk (töre) daha önceden vardır.
Dokumacılık, madencilik ve tarım ekonomik faaliyetler arasında gösterilebilir.
Müslümanlarla savaşan ilk Türk devleti Hazarlar’dır.
Din adamlarının kurultaya katılmaması demokratik bir yapının varlığına kanıt olarak gösterilemez.
Manas Destanı, Kırgız Türklerinin bağımsızlık mücadelelerini anlatır ve Kırgızlar hakkında bilgi verir.
Uygurlarda maniheizm dininin kabulü, matbaanın kullanılması ve yerleşik hayata geçiş sosyal yaşayışı etkilemiştir.
Tarım alanlarının yetersizliği, iklim ve tabiat koşullarının olumsuzluğu göçebe yaşam tarzının benimsenmesinde etkilidir.
Avrupa Hun Devleti Balkanlar üzerinde de etkili olmuştur.
Hükümdarların töreye uymak zorunda olmaları demokratik devlet anlayışıyla bağdaşır.
Yabguların para pastırma yetkisi yoktur.
Avarların Batı Roma’nın zayıflamasında etkisi yoktur.
Hakan, Hatun, Boy Beyleri ve Kurultay’ın yasama yetkileri vardır.
Göçebe yaşamın devlet, siyasi, ekonomik, sosyal yapı, askeri yapı, hukuk, din, sanat, mülkiyet anlayışı, yerleşim üzerinde etkisi vardır.
Orta Asya bozkırlarında iklimin sert ve değişken olması yerleşik yaşama geçişi geciktirmiştir.
Egemenlik anlayışının oluşmasında Gök Tanrı inancı ve Kut anlayışının etkileri vardır.
Yönetim anlayışının şekillenmesinde gelenek, görenek ve töre ile iklim ve yer şekillerinin etkisi vardır. İklimin sert olması göçebe yaşama bu da
boylar federasyonu şeklinde örgütlenmesine sebep olmuştur. Çevre kültürlerin yönetim anlayışında etkisi yoktur.
Kurultay yılbaşı, bahar ve sonbahar olmak üzere 3 defa toplanırdı.
Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmalarında boylar halinde örgütlenme, Çin baskısı, belirli bir veraset sisteminin olmayışından kaynaklanan taht
kavgaları etkili olmuştur.
Hun, Avar ve Macar topluluklarının Avrupa’nın siyasal ve sosyal yapısında değişmelere neden olmuştur.
Avarlar, Hazarlar ve Kıpçaklar Rusları askeri ve idari alanda etkilemişlerdir.
Duvar resimlerinde(fresko) dinin etkisini görmek mümkündür.
5
6
6