Uploaded by havabas1456

PANDEMİDEN SONRA ŞEHİRLERDEKİ RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRMESİ

advertisement
PANDEMİDEN SONRA ŞEHİRLERDEKİ
RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRMESİ
OMÜ 2020
RİSK
(Eş zamanlı olarak tüm dünyaya yayılan ve çok fazla sayıda
insanı tehdit eden bulaşıcı hastalıklara Pandemik Hastalık adı
verilir. )
Pandemi sürecinden sonra tekrar bir pandemi sürecine
girip, önlemlerin yeterli alıp alınmadığı, ekonomik ve sosyal
yaşamın gidişatında kötüleşme riskinin olma olasılığıdır.
Risk değerlendirme, yeni bir uygulamadır: bireysel olarak
analiz edilir, değerlendirilir ve riskli durum üzerine karar verilir.
Bununla birlikte, çevresel sorunlara uygulanan formulize
edilmiş bir analitik proses olarak risk değerlendirmenin
adaptasyonu ve son zamanlarda karar vermede düzenleyicilere
yardım etmek için politik bir yoldur.
OMÜ 2020
Pandemiden sonra şehirlerdeki risk değerlendirmesi ise,
antropojenik kaynaklar ve insan hayatına etkiler arasındaki
ilişkileri anlamaya ve tahmin etmeye çalışır. Bu amaçla risk
değerlendirmesi süreci içinde veriler, mevcut bilgiler, tahminler
ve belirsizlikler sistematik bir şekilde değerlendirilir ve
düzenlenir. Pandemiden sonra şehirlerdeki risk değerlendirmesi
ise önemli avantajları,onların yönetim kararları için tek
belirleyici oldukları anlamına gelmez. Yasal zorunluluklar, politik,
sosyal ve ekonomik değerler, risk yöneticilerinin farklı kararlar
almalarına neden olabilirler
OMÜ 2020
OMÜ 2020
Pandemiden sonra şehirlerdeki
risk değerlendirmesi
Pandemi sürecinden sonraki yaşanan olaylar
sonrasında oluşan riskleri değerlendirir. Yani ekonomik,
çevresel ve sağlığı ele alır ve pandemi bulaşıcı bir virüs
olduğundan şehirlerde buna karşı alınan veya
alınmayan önlemleri de değerlendirir.
Pandemiden
sonra
şehirlerdeki
risk
değerlendirmesi teknik risk analizinden farklı olarak
risk değerlendirmesi, sosyal değerleri ve ilgili risk
kabulünü de içeren siyasi bir süreçtir. Bir risk analizi
yapıldıktan sonra risk değerlendirmelerini siyasi
organlar (hükümet ve parlamento) ve sorumlu kamu
idareleri yapar. Burada yapılan değerlendirme ise
kişisel bir halk tarafından yapılmaktadır. Bu da siyasi
organlara bir ön görüş de sağlamakktadır.
OMÜ 2020
Risk değerlendirmesi şu süreçte işler:
a) önceden tanımlanmış koruma amacına ne
ölçüde ulaşıldığı belirlenir.
b) kalan riskin hangilerinin kabul edilebilir
olduğuna karar verilir.
c) minimizasyon önlemlerinin kaldırılabilir mi
yoksa kaldırılması gerektiğine mi karar verilir.
OMÜ 2020
Farklı tehlikelerden kaynaklanan risklere
karşılaştırmalı bir bakış oluşturmak için ilgili tüm
kamu idarelerinin ve uzman yetkililerin işbirliği,
federal düzeyde güvenilir ve koordineli risk
analizinin oluşturulması için gereklidir. Kapsayıcı
bir
risk
analizinin
gerçekleşmesi
için
disiplinlerarası ve kurumlararası işbirliği ile her bir
alandaki risk analizi tespit edilmesi gerekir.
Pandemik Planların öngördüğü önlemler,
yetkililer ve sağlık sistemi tarafından hızlı ve etkili
bir şekilde uygulanmasına rağmen, bulaşıcılığın
çok hızlı olması sebebiyle virüsün hızla yayılması
durdurulamaması şehir hayatında bir çöküşe
OMÜ 2020
neden olmaktadır.
Pandemi risk değerlendirmelerinde 4 tür genel
soruya işaret edilir
•Çalışanın işverene virüs belirtilerinin olduğuna dair
bildirim yükümlülüğü var mıdır?
•Ülke yöneticileri virüsün bulaşmaması için gerekli
önlemleri alıyor mu?
•Halkı bilinçlendirme gerekli düzeyde mi?
•Pandemi tanısı koyucak yeterli düzeyde cihaz yada
sağlık çalışanı var mı? Belediyeler sokakları nasıl
dezenfekte ediyor, hangi kimyasal temizleme
malzemeleri kullanıyor?
OMÜ 2020
PANDEMİDEN SONRA ŞEHİRLERDEKİ
DEĞERLENDİRME TEMELLERİ
• Risk değerlendirmenin önemli unsurları
tehlikenin tahmini ve ne kadar süreceğidir.
• Şehirlerde pandemi vakasından sonra iş
hayatının bir düzene girmesi gereklidir.
Girmemesi durumunda insanlar ekonomik
sıkıntılar içerisine girecektir. Bununu da devletin
gerekli idari kişileri bir plan dahilinde halka
destek sağlamalıdır.
OMÜ 2020
• Bir
diğer
değerlendirme
unsuru
ise
hastanelerde pandemi sonrasında tekrar bir
ihtimali göz önde bulundurulup yeterli denetim
ve kontrolü sağlanıp sağlanmadığı da ele
alınacak diğer bir önemli husustur.
OMÜ 2020
PLANLAMA NASIL OLMALI?
Planlamalar yapılırken öncelikle şehirin durumu göz önüne alıp
yapılmalıdır. Bir pandemi süreci sonunda halk sağlığı düzeyi ne
durumda olduğu belirlemek gerekir. Daha sonrasında pandemi
durumu analiz edilip şehir için oluşabilecek problemlere çözüm
üretmek gerekir. Pandeminin yangınlaşması durumunda insan sağlığı
ve ekonomik büyük bir sıkıntı içinde olur.
•
•
Bu problemler neler olabilir?
Virüs yayılımda siyasi otoriteler yardımıyla tatil verilip eğitim ve iş
durur.
Hazırlıklı olunmazsa hastaneler yetersiz kalabilir.
OMÜ 2020
Risk Değerlendirmesi İçin Genel Çerçeve
OMÜ 2020
Risk Kontrol Yönetmeliği uyarınca işverenin yapması gereken
görevleri bir de genel kapsamda sıralayacak olursak; işveren
1. Salgın kapsamında tehlikenin sebep olacağı riskleri tespit etmek,
2. Tespit ettiği riskleri sıralamak analiz etmek,
3. Söz konusu riskler için uygun kontrol tedbirleri belirlemek,
4.Belirlenen
kontrol
tedbirlerini
uygulamak,
uygulanıp
uygulanmadığını düzenli olarak denetlemek
5.Bütün bu risk değerlendirmesi sürecine ilişkin dökümantasyon
oluşturma, bilgi ve belgeleri saklamakla ve yapılan çalışmaları
güncelleme yapmakla yükümlü olacaktır.
OMÜ 2020
PROBLEM TANIMLAMA
Problem
tanımlama,
bütün
risk
değerlendirmesinin bağlı olduğu bir çerçeve
sağlar. Problem tanımlama, mevcut bilgiyi
bütünleştirir, pandemi sürecindeki ülkeler ve
bunun üzerinde olan etkiler hakkında bilgi
özetlenir ve toplanır.
OMÜ 2020
Problem tanımlamanın başarılı bir
şekilde tamamlanması 3 aşamanın
kalitesine bağlıdır:
• Nüfusun daha önce maruz kalmadığı bir
hastalığın ortaya çıkışı,
• Hastalığa neden olan etmenin insanlara
bulaşması ve tehlikeli bir hastalığa
sebep olması,
• Hastalık etmeninin insanlar arasında
kolayca ve devamlı olarak yayılması,
OMÜ 2020
PANDEMİ DURUMUNDA ÖZEL SORUNLAR
Tıbbi açıdan salgın durumlarında belli bir zaman içindeki akut
ve tıp ile ilgili mesleki kapasite ve kaynaklarla, sağlıkları tehdit
altında olan diğer insanların ihtiyaçları arasında önceden tahmin
edilemeyen dengesizlikler olabilmektedir. Salgın sonucunda bazı
“özel” sorunlar meydana gelmektedir [DTP,1994]:
• Olaylar “ani” olarak meydana gelmektedir ve “hızlı” müdahalelere
gerek vardır.
• Normal durumlara yanıt verebilen tıbbi kaynakların böyle
durumlarda yetersiz kalması söz konusudur: olaydan etkilenen kişi
sayısının fazla olması çok sayıda hayat kurtarabilmek için ulaşılabilir
kaynakların daha etkin bir şekilde kullanılması anlamına
gelmektedir.
• Salgınların yarattığı riskler sağlık üzerinde istenmeyen etkilerin
meydana gelmesine neden olmaktadır.
• Medya tarafından olay izlenmektedir.
OMÜ 2020
Hekimler bu durumda bireysel etik yaklaşımlarının toplum
tarafından talep edilen etik gereksinimlerle bir şekilde
harmanlanması gerektiği “yoğun” duygusallıkların yaşandığı
istisnai durumlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Daha önceden
tanımlanmış ve öğretilmiş olan etik kurallar, hekimlerin bireysel
düzeydeki etik yaklaşımlarını tamamlar nitelikte olmalıdır. Bu
koşullar altında tıbbi hizmetleri sağlamak etik konulara ek olarak
teknik ve yönetsel konuları da içermektedir. Bu nedenle salgın
durumunda hekimin rolünü belirleyebilmek için bazı etik tutum
önerileri sunulabilir.
Salgınlar genellikle kendilerine yol açan olaydan ibaret
değildir. Aynı salgınların farklı koşullarda ve farklı ülkelerde farklı
sonuçlara yol açtığını biliyoruz. Az gelişmişlik ile salgınlar arasında
bir kısır döngünün olduğu, salgınlar ve bunların sonuçlarının
kalkınma hızını düşürdüğü, az gelişmişliğin de salgınlar sonucunda
ortaya çıkan yıkımı ve hasarı artırdığı bilinmektedir.
OMÜ 2020
Olgu ne kadar sürer veya doğrudan etkisi ne
kadar sürer?
Bir aşı bulunana kadar yeni vakalar devam
edecektir. Bu senaryo için toplam üç yıllık bir süre
varsayılmaktadır. Bu süreden sonra bir aşının
geliştirilebileceği, dağıtımın yapılacağı ve yeterli
miktarda mevcut olacağı varsayıldığında en fazla üç
yıllık bir süre varsayılabilir. Patojen mutasyonlar
nedeniyle üç yıl boyunca değişir. Böylece önceden
enfeksiyon geçirmiş olan insanlar tekrar enfeksiyona
duyarlı hale gelir. Bu süreç, farklı yoğunluklarda toplam
üç hastalık dalgası ile sonuçlanır.
OMÜ 2020
ilk vakalardan başlayarak, salgın sayıları
artan dalgalarla yayılıyor olması durumunda
temel olarak özellikle metropol alanlarda
yüksek nüfus yoğunluğu ve hareket paternleri
(yüksek hareketlilik, toplu taşıma kullanımı vb)
nedeniyle buna bağlı sebeplerle daha fazla
sayıda hasta beklenebilir. enfekte olan her
kişinin ortalama en az üç kişiye bulaştırdığı
öngörülmektedir ve bir sonraki iletimin
gerçekleşmesi üç gün sürmektedir.
eğer ki bir ülke serpme ve yayılmaya engel
olamazsa
hastalığın
yaygınlaşması
da
kaçınılmaz bir son olur.
OMÜ 2020
Yayılma ayrıca salgın karşıtı önlemlerin
uygulamaya konmasıyla yavaşlatılır veya
sınırlandırılır. bu tür önlemler, örneğin enfekte
kişilerin temas ettiği kişilerin karantinaya
alınması ve özel enfeksiyon koruma önlemleri
dikkate alınarak izolasyon istasyonlarında
yüksek derecede enfeksiyöz hastaların tedavi
edilmesi gibi diğer salgın önlemleridir.
OMÜ 2020
Ayrıca nüfusun tamamen duyarlı olduğu,
yani virüse duyarlı olduğu varsayılmaktadır.
enfeksiyon geçirenlerin artmasıyla duyarlı insan
sayısında azalma sağlanır. Enfekte olabilen insan
sayısı gittikçe azalır çünkü hasta olanlar ya
ölmekte veya geçici bağışıklık geliştirmektedir.
Yayılımı engellemek için yapılması gereken
önlemeler;
• Eğitim alanlarına tatil veya uzaktan eğitimi
sağlamak,
• Sosyal aktiviteleri yasaklamak,
• Belediyelerin sokak temizliğini dezenfekte
ederek yayılımına engel
olmak,
vb.
OMÜ 2020
Hastaların tedavisi
Hastaların, hastaneye yatırılması gerekenlerin ve
yoğun bakıma ihtiyaç duyanların sayısında
beklenmedik ve ciddi artış mevcut sağlık
kapasitesini bir kaç kat aşmaktadır. Bu durum,
kliniğe kimlerin kabul edileceği ve orada
kimlerin tedavi edilebileceği ve kimlerin
eleneceği hakkında kapsamlı triyaj ve tercihler
gerektirir. Sonuç olarak, tedavi edilemeyen
insanların çoğu ölecektir.
OMÜ 2020
Tıpta kaynaklar her zaman sınırlıdır ve sınırlı kaynakların
kullanımı konusu gündeme geldiğinde yol gösterici olabilecek
ilke ve argümanlardan yararlanılır. Konu ile ilgili etik ilkeler sınırlı
tıbbi kaynakların adil dağıtımı (adalet ilkesi) ve yararlılık ilkesi
olacaktır. Hangi hastanın öncelikle tedavi olacağına karar verme
yöntemi olarak triaj ilkesi, savaş meydanlarında keşfedilmiştir.
Bu ilke, hekimlerin ya da diğer tıp elemanlarının, tedavi edilecek
kişileri üç gruba ayırmasını gerektirir [Büken2009,Oğuz 2005];
• Tedavi edilmese bile iyileşebilecek olanlar,
• Tedavi edilse bile ölecek olanlar,
• Tedavinin yaşam-ölüm (ya da özürlü olma ile normal olma) farkı
yaratacağı kişiler.
OMÜ 2020
Yeni hastalıkların ortaya çıkması devamlı
tekrar edecek doğal bir olaydır. Bununla birlikte,
uygulamada hangi yeni bulaşıcı hastalıkların
ortaya çıkacağını ve ne zaman olacağını tahmin
etmek mümkün değildir. Bu nedenle belirli bir
tahmin yürütmek de mümkün değildir. Bu
durumda otoriteler salgına nasıl hazırlanacaklar
sorusu ortaya çıkmaktadır. Ulusal düzeyde
özellikle COVİD-19 insidansındaki artışa bağlı
olarak, özellikle pandemik influenza planlarının
geliştirilmesi için çaba gösterilmelidir.
OMÜ 2020
Üç bölümden oluşan bir pandemik grip planı
vardır (RKI, 2007):
1-Önlemlere genel bakış
2-Faz odaklı görevler ve eylem önerileri
3-Bilimsel bağlantılar
Bu temelde eyaletler ve belediyeler kendi
pandemik planlarını hazırlarlar. Pek çok büyük
şirket ve kurum da çalışamadıkları süreleri
azaltmak, uzaktan çalışma gibi yöntemlerle
faaliyetlerini sürdürme yönetmelerini içeren
salgınla başa çıkma planlarını hazırlarlar.
OMÜ 2020
PANDEMİDEKİ SONUÇ
Pandemide olduğu gibi, sınırların aşılması söz konusu
olduğunda, bazı yüzleşmelerin ve çatışmaların ortaya çıkması
doğaldır. Zira gelişmiş ülkelerde geçerli olan değerler ile
gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak kabul gören değerler
bazen birbirilerine taban tabana zıt olabilmektedir. Son
zamanlarda, bazıları biyoetiğin kültürler arası gelişiminden
rahatsız olmakta, gelişmiş ülkelerin uzmanlık birikimi ve geniş
kaynakları aracılığıyla gelişmekte olan ülkeler üzerinde yeni bir
tür kültür emperyalizmi yaratacağı uyarılarını yapmaktadır. Bu
da önemli bir sorundur. Bazıları ise karşı seçeneğin verimsiz bir
etik görecelilikten ibaret olacağını düşünmektedir. Ancak herkes,
dünya ülkelerini birçok bakımdan birbirine bağlayan
küreselleşmenin, sağlık sorunları söz konusu olduğunda kendine
özgü yerel özellikler barındırdığı konusunda hemfikir
görünmektedir.
OMÜ 2020
Sonunda, neredeyse herkes, toplumun yalnızca tek bir
boyutu olan sağlık hizmetinin, sadece gelişmiş değil,
gelişmekte olan ülkeler tarafından da kavranan, kozmopolit,
küresel bir girişim olmaya başladığında birleşmektedir.
Konuyla ilgili etik kodlar ve bildirgeler sadece kağıt
üzerinde kalan sözlerdir. Kulağa ne kadar hoş gelirlerse
gelsinler kişiyi zorlayıcı özellikte değillerdir. Onları boş hitabet
sözleri olmaktan kurtarmak için, onları topluma tanıtacak,
benimsetecek,
savunacak,
kamuoyunu
yönlendirecek
destekçilere gereksinimi vardır. İşleyişini düzenleyecek,
uygulayacak ve gözlemleyecek savunacak bireylerin varlığına
gerek duyar.
OMÜ 2020
KAYNAKÇALAR
• Dünya Tabipler Birliği “Afet” Durumu İçin Tıbbi Etik Bildirgesi
Eylül 1994 Tarihinde İsveç’in Stockholm Kentinde Yapılan 46.
Genel Kurulunda kabul edilmiştir
• WHO global influenza preparedness plan. The role of WHO and
recommendations for national measures before and during
pandemics. Geneva, World Health Organization, 2005. Available
from:
http://www.who.int/csr/resources/
publications/influenza/WHO_CDS_CSR_GIP_2005_5/
en/index.html
• Oğuz NY, Tepe H, Büken NÖ, Kucur D. Biyoetik Terimleri Sözlüğü.
TFK (Türkiye Felsefe Kurumu) Biyoetik Seksiyonu, Ankara, 2005
• Büken NÖ. Tıp Etiği Terimleri Sözlüğü. TIP terimleri.com Sözlük
Dergisi, 2009; 1
OMÜ 2020
Download